REJA : 1. Kinematik tahlil maqsadi va usullari. 2. Kinematik tahlilning analitik usuli. Mexanizmlarning holat va uzatish funksiyalari. Tezlik va tezlanishlar analoglari.Mexanizmlarning kinematik tahlili

Har qanday mexanizm tarkibidagi har bir bo’g’inning harakat qonunlarini bilmay turib, shu mexanizmga kinematik jihatdan to’g’ri baho berib bo’lmaydi. Har qanday mexanizmning bo’g’inlari ma’lum taribda harakat qilishi shart , bu harakat mexanizm tarkibidagi yetaklovchi bo’g’inning harakat qonuniga bog’liqdir . Mexanizmlardagi ana shu harakatlarni o’rganish mexanizmlar kinematikasining asosiy masalasidir . • Tekislikda harakat qiluvchi ko’p bo’g’inli mexanizmlardan ko’pining tarkibidagi bo’g’inlar harakatlari: • - faqat ma’lum o’q atrofida aylanma harakat. Masalan, krivoship, koromislo, tishli va friksion g’ildirak va boshqalar ana shunday bo’g’inlardir. • - faqat ilgarilama-qaytma (to’g’ri chiziqli) harakat. Polzun, zolotnik, kulisa va boshqalar shunday bo’g’inlar jumlasiga kiradi. • - aylanma va ilgarilama harakatladan iborat murakkab tekis harakat . Shatun, tosh va boshqalar shunday bo’g’inlarga misol bo’la oladi.

Mexanizmlar kinematikasini tekshirishda qo’yidagi masalalar hal qilinadi: • Davriy harakat davomida mexanizmning turli holatlari qo’riladi, bo’g’inlarning xarakterli nuqtalarining trayektoriyalari aniqlanadi. • Bo’g’inlar xarakterli nuqtalarining chiziqli tezliklari va ularning burchak tezliklari aniqlanadi. • Bo’g’inlar xarakterli nuqtalarining chiziqli tezlanishlari va ularning burchak tezlanishlari aniqlanadi. • Bo’g’inlar orasidagi uzatish nisbatlarini aniqla nadi . Mexanizm harakatini kinematik tekshirish uchun mexanizm bo’g’inlarining haqiqiy o’lchamlari va yetaklovchi bo’g’inlarning harakat qonunlari oldindan aniqlangan bo’lishi kerak. • Mexanizmni kinematik tekshirish, o’z navbatida, loyihalash masalasi qanchalik to’g’ri hal qilinganligini ham ko’rsatadi. Masalan, mexanizmning turli holatini qo’rish, xarakterli nuqtalar trayektoriyasini aniqlash shu mexanizm ishlash sharoitiga qanday ko’lamni egallashini, boshqa mexanizmlar bilan bog’lanishi qay tarzda bo’lishi kerakligi to’g’risida fikr yuritishga imkon beradi.

Xarakterli nuqtalarning tezliklarini aniqlash mexanizmning turli holatlari uchun keltirilgan inersiya momentlarini yoki keltirilgan massalarni aniqlashga yordam beradi, o’z navbatida bu kattaliklarni aniqlamasdan mexanizmga ta’sir etuvchi kuchlarning davriy o’zgarib turishidan kelib chiqadigan va bosh bo’g’in valining burchak tezlik harakatidagi o’zgarishlarni ma’lum darajada tekislash uchun xizmat qiladigan maxovikni hisoblab bo’lmaydi. Tezlanishlar rejasidan foydalanib bo’g’inlarga ta’sir etuvchi inersiya kuchlari va ularning momentlari aniqlanadi, bularni hisobga olmay turib mexanizmning kinematik juftlaridagi reaksiya kuchlarini aniq hisoblash mumkin emas.

Mexanizmni kinematik tekshirishda analitik, grafik va grafoanalitik usullar qo’llaniladi K ine matik tahlil ning analitik usul ini to’r t bo’g’ i n li te k is ri chagli mexanizm misolida ko’rib chiqamiz. Ushbu masalani yechish uchun “vektorli yopiq konturlar” usulidan foydalanish mumkin. Mexanizmdagi A BCD A ko’pburchakni vektorli yopiq kontur sifatida qabul qi li b, uning tenglamasini tuzamiz tenglamani x va y o’qlariga proyeksiyalaymiz