  Mil.avv. I-ming yillikda Yaqin Sharqdagi vaziyat

 O‘tgan mil.avv. II-ming yillikning oxirida kuzatilgan “Bronza asri halokati” Yaqin Sharq mintaqasi qiyofasini keskin o‘zgartirib yubordi. Ungacha dunyo sivilizatsiyalari beshiklaridan biri bo‘lgan mintaqa insoniyat tamandduni tarixida katta o‘ringa ega bo‘lgan yutuqlarga vatan bo‘lgan edi

 O‘t gan mil .av v. II-ming y illik ning oxirida k uzat il gan “ Bronza asri halok at i” Yaqin Sharq mint aqasi qiy ofasini k esk in o‘zgart i rib y ubordi. Ungacha duny o siv ili zat siy alari beshik laridan biri bo‘lgan mi nt aqa insoniy at t amandduni t ari xida k at t a o‘ringa ega bo‘lgan y ut uqlarga v at an bo‘lgan edi. Mi nt aqada y il bo‘y i hosi l oli sh imk onini beruv chi sug‘orma dehqonchil ik , ilk y ozuv madaniy at i, k ulolchil ik v a boshqa k o‘pl ab k ashfi y ot lar qilindi, bunday ilgari sil jishlar oxir- oqibat ilk dav lat chi lik munosabat lari ni ng shak llanishiga olib k el di. O‘z dav rining k at t a madaniy at i bo‘lgan Mi k en, X et t , Suri y a v a A nat oli y adagi k at t a-k i chik dav lat chilik larga y ak un y asadi, iqt isodiy aloqalar izdan chiqib k et di , qat or y ozuv madaniy at l ari unit i ldi, mi nt aqada mav j ud k o‘plab shaharlar v ay ron bo‘ldi

Bir v aqt lar qudrat li bo‘lgan dav lat l ardan (X et t podsholigi, Mit anni) faqat gina boshqa y angi qudrat ga chiqay ot gan dav lat larni ng domiga t ort i lay ot gan “ parcha” lar qol gan edi. Boshqa bi rlari bo‘l sa (Misr, Bobil k abi) garchi hamon mav jud bo‘lsalarda, ammo ular ham ichk i v a t ashqi siy osiy t anazzulga t ort i lgan edi k i, uni ng oqibat ida bi r pay t l ar jahon si y osat ida y et ak chilik o‘rni ni y angi gull ab-y ashnay ot gan dav lat l arga, ul ar orasida Ossuriy a ajralib t urardi, bo‘shat ib berishgga majbur bo‘ldi.Uchinchi dav l at lar guruhi bo‘lsa (O‘rt a Yer dengizi bo‘y idagi Old Osiy o dav lat lari) qisqa muddat li must aqilligi dav rida o‘ziga doimiy rav ishda qudrat li dav lat l arni jalb qilib k eldik i , buning oqibat ida ular qay t adan y ana ana shu dav lat larning munt azam harbi y bosqinchil ik oby ek t iga ay landi.Undan t ashqari, Yaqin Sharq siy osiy sahnasida borgan sari y angi v a y osh dav lat lar – Urart u, Kush, Frigiy a, Lidiy a, Midiy a, Fors k abilar asosiy rolni o‘y nay boshladil ar

Mil.av v. I-ming y illi k ning boshlariga k elganda “ halok at dan” k ey i ngi ij obi y o‘zgarishlar k uzat ildi. Yaqin Sharq dav lat larida t emi rdan foy dalanish k engay ishi, quruqlik v a suv sav do y o‘ll ari y ana qay t adan o‘z iziga t usha boshl ashi, x alqaro almashinuv t izimi y o‘lga qo‘y il ishi , odamlarning hay ot k echiri shilari uchun qulay joy l arga joy l ashuv i k abilar o‘z nav bat i da i qt isodi y riv ojlani shga i jobi y t a’sir qildi. Dav lat l ar o‘rt asi da doimiy, birinchi nav bat da sav do, uning ort idan siy osi y, diplomat ik v a madani y aloqalar k uchay di. Lek in shu bi lan birga mil .av v. I-ming y ill ik da Yaqin Sharqda sodir bo‘lgan ay rim v oqeli k lar oqibat ida mazk ur mint aqa dey arli t uganmas urushlar o‘chog‘iga ay lanib qol di. Mint aqadagi qadimgi dav lat larining not eng ijt imoi y iqt isodiy v a si y osi y t araqqiy ot i nat ijasida Yaqin Sharqning siy osiy xarit asi v a mint aqaning k uchl ar muv ozanat i ja o‘zgarish boshl andi