Minerallar va tog’ jinslari

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1128.69921875 KB

Ko'chirib olish

MAVZU: MINERALLAR VA TOG’ JINSLARI.
RE JA:
1. MINERALLAR HAQIDA MA’LUMOT.
2. MINERALLARNING PAYDO BÒLISHI.
3. TOĞ JINSLARI VA UNING TARKIBI.

MINERALLAR
HAQIDA MA’LUMOT.
•
MIN ERA L (FRANS. MINERAL —
RUDA) — YER (VA BOSHQA KOSMIK
JISMLAR)NING SIRTI VA ICHIDA
FIZIKKIMYOVIY JARAYONLAR
NATIJASIDA HOSIL BOʻLIB, KIMYOVIY
TARKIBI VA FIZIK XUSUSIYATLARI BIR
BIRIGA OʻXSHASH BOʻLGAN TABIIY
JISM; ASOSAN, TOGʻ JINSLARI, RUDA
VA METEORITLARNING TARKIBIY
QISM LARIDA UCHRAYDI.

MINERALLARNING PAYDO BÒLISHI.
MINERALLAR ENDOGEN, EKZOGEN VA METAMORFIZM JARAYONLARIDA
VUJUDGA KELADI. HOZIRGI ZAMON "M INERAL LAR GENEZISI" TUSHUNCHASI BIR
Q ANCHA MASALALAR, JUMLADAN, M INERALLAR HOSIL BOʻLISH JARAYONI XI LMA
XILDIR. M INERALLAR HOSIL BOʻLUVCHI MUHITNING FAZALI HOLATI VA
H AKOZA . TAVSIFINI OʻZ ICHIGA OLADI. MINERALLAR GENEZISINI TAVSIFLOVCHI
OBʼYEKTIV MAʼLUMOTLARNI OLISH FOYDALI QAZILMA KONLAR GEOLOGIK
JARAYONLARINI VA SHAKLLANISH TARIXINI OʻRGANISHGA, SHU BILAN BIRGA
ULARNI IZLASH, RAZVEDKA QILISH VA SANOAT AHAMIYATINI’ BA X OLASHGA
IMKON BERADI.

MINERALLARNING TARKIBI BÒYICHA
FARQLANISH BELGILAR
MINERALLARNING TARKIBINING MURAKKABLIGI VA YETARLICHA BAR Q AROR EMASLIGI
IZOMORFIZM HODISASI, SUBMIKROSKOPIK KIRITMALAR, SHUNINGDEK, SORBSIYA
HODISASIGA HAM BOGʻLIQ. M INERALLAR DA SUBMIKROSKOPIK KIRITMALAR QUYIDAGI
H OLLARDA ROʻY BERISHI MUMKIN: ERITMA, QORISHMA VA BOSHQA MUHITNING
KRISTALLANISH JARAYONIDA DISPERS ARALASHMALARNI USHLAB QOLISH NATIJASIDA (MAS,
KVARSDAGI GAZSUYUQLIK KIRITMALARI, DALA SHPATIDAGI GEMATIT KIRITMALARI);
TEMPERATURA SHAROITLARINING OʻZGARISHI NATIJASIDA QATTIQ QORISHMALARNING
PARCHALANISHI (DALA SHPATLARIDA PERTITLARNING HOSIL BOʻLISHI, MURAKKAB SULFID VA
MURAKKAB OKSIDLARNING PARCHALANISHI)DAN; METAMIKT OʻZGARISHDA; BIR M INERALLAR
OʻRNIGA BOSHQASI JOYLASHGAN HOLLARDA YOKI IKKILAMCHI OʻZGARISHLAR NATIJASIDA.
KOʻPGINA M INERALL AR (MAS, MAGNETIT) TARKIBIDA DOIM TURLI QOʻSHIMCHALAR
ZARRALARI BOʻLADI.

MINERALLAR VUJUDGA KELISHI.
MINERALLAR ENDOGEN, EKZOGEN VA METAMORFIZM JARAYONLARIDA
VUJUDGA KELADI. HOZIRGI ZAMON “ MINERALL AR GENEZISI" TUSHUNCHASI BIR
Q ANCHA MASALALAR, JUMLADAN, M INERAL HOSIL BOʻLISH JARAYONI DIR.
M INERALLAR HOSIL BOʻLUVCHI MUHITNING FAZALI HOLATI VA H AKOZOLAR.
TAVSIFINI OʻZ ICHIGA OLADI. M INERALLAR GENEZISINI TAVSIFLOVCHI OBʼYEKTIV
MAʼLUMOTLARNI OLISH FOYDALI QAZILMA KONLAR GEOLOGIK JARAYONLARINI VA
SHAKLLANISH TARIXINI OʻRGANISHGA, SHU BILAN BIRGA ULARNI IZLASH, RAZVEDKA
QILISH VA SANOAT AHAMIYATINI’ BA H OLASHGA IMKON BERADI.

MINERALLAR TABIATDA UCHRASHIGA KÒRA 2
XIL HOLATDADA UCHRAYDI. JUMLADAN 1- SOF
TUĞMA HOLATDA. 2- BIRIKMA HOLATDA.
•
TUGʻMA MIN ERALLAR - TABIATDA SOF HOLDA UCHRAYDIGAN KIMYOVIY
ELEMENTLAR. 30 DAN ORTIQ KIMYOVIY ELEMENT (XUSUSAN, METALLAR) YER
PUSTILA TUGʻMA MINERALLAR HOLIDA UCHRAYDI. BAʼZI GAZLAR VA SUYUQ
HOLATDAGI ELEMENTLAR (MAS., SIMOB) HAM SHU MINERALLAR KATORIGA
KIRADI. ULAR YER PUSTI UMUMIY MASSASINING TAXMINAN 0,1%INI TASHKIL
QILADI, SHUNDAN 0,04% AZOT VA 0,01—0,02% KISLOROD; QOLGAN QISMI
0,05%. BAʼZI ELEMENTLAR TABIATDA KOʻPINCHA TUGʻMA HOLDA UCHRAYDI.

TUĞMA MINERALLAR KIMYOVIY XOSSALARIGA QARAB 3 GURUHGA
AJRATILADI: METALLAR — OLTIN, KUMUSH, MIS, PLATINA, TEMIR, NIKEL VA
BOSHQA; YARIM METALLAR — MARGIMUSH, SURMA, VISMUT; METALLOIDLAR —
UGLEROD, OLTINGUGURT. TUGʻMA MINERALLARNING HOSIL BOʻLISHI YER
POʻSTIDAGI ENDOGEN VA EKZOGEN JARAYONLARDA SODIR BOʻLADIGAN TURLI
FIZIK VA KIMYOVIY SHAROITLARGA BOGʻLIQ. OʻZBEKISTONDA OLTIN, KUMUSH,
UGLEROD (GRAFIT), SIMOB, QALAY, QOʻRGʻOSHIN, TEMIR, VISMUT KABI TUGʻMA
MINERALLAR MAVJUD.

MINERALLATNI SURATDA
KÒRINISHI . TABIATDA
MINERALLARNING PAYDO
BO'LISHI USULI ULARGA
IKKITA KATTA GURUHNI
ANIQLASHGA YORDAM
BERADI. BIR TOMONDAN,
ULAR TOSH HOSIL
QILUVCHI MINERALLAR VA
BOSHQA TOMONDAN
RUDA MINERALLARI.

•
TOSH HOSIL QILUVCHI MINERALLAR
ORASIDA BIZDA:
•
BU KO'PROQ MIQDORDAGI TOSHLARNI
HOSIL QILUVCHI MINERALLAR GURUHI. BIZ
BIOTIT, OLIVIN, KVARTS VA ORTOZNI
TOPAMIZ.
•
SILIKATLAR YO'Q. USHBU MINERALLAR
KREMNIYGA EGA EMAS VA GIPS, HALIT VA
KALTSITDIR.
•
BOSHQA TOMONDAN, BIZ TO'G'RIDAN-
TO'G'RI ELEMENT ORQALI OLINADIGAN RUDA
MINERALLARIGA EGAMIZ. BIR TURDAGI
MINERAL RUDALARNING KATTA
MIQDORDAGI TO'PLANISHI KON DEB
ATALADI. RUDADAN METALL OLISH UCHUN
UNI MAYDALASH VA KEYIN ARALASHMALAR
AJRATILADI YUQORI HARORATDA QAYTA
SUG'URTA QILISH . MASHHUR INGOTLAR
SHU TARZDA HOSIL BO'LADI.

TOĞ JINSLARI
TOĞ JINSLARI TUZILISHIGA KÒRA 3
GURUHGA BÒLINADI.
JUMLADAN: 1.MAGMATIK TOĞ JINSLARI.
2. METAMORFIK TOĞ JINSLARI.
3. CHÒKINDI TOĞ JINSLARI.

MAGMATIK TOĞ JINSLARI.
• MAGMATIK TOGʻ J IN SLARI - OTQINDI TOGʻ JINSLARI. MAGMANNNG YER PUSTI
VA YER YUZASIDA SOVUSHI VA KRISTALLANISHI NATIJASIDA VUJUDGA KELADI.
MAGMA CHUQURLIKDA, YER PUSTILA, SHUNINGDEK, OQIB CHIQQACH, YER
USTIDA HAM QOTISHI MUMKIN. SHUNGA QARAB MAGMATIK TOGʻ JINSLARIJ.NI 2
ASOSIY SINFGA: INTRUZIV TOGʻ JINSLARI VA EFFUZIV TOGʻ JINSLARIGA
BOʻLADILAR. TARKIBIDAGI KREMNEZYOM MIQDORIGA QARAB MAGMATIK TOGʻ
JINSLARIJ.NING NORDON, OʻRTACHA, ASOSLI VA OʻTA ASOSLI GURUHLARI FARQ
QILINADI. MAGMATIK TOGʻ JINSLARIJ. BARCHA BURMALI OBLASTLAR,
PLATFORMALAR ZAMINI, QALQONLAR, HOZIRGI OKEANLARDA UCHRAYDI.
MAGMATIK TOGʻ JINSLARIJ. GURUHLARI BILAN MUAYYAN FOYDALI QAZILMALAR
BOGʻLIQ.

METAMORFIK VA CHÒKINDI TOĞ JINSLARI.
•
META MORFIK TOGʻ J INSLA RI — AVVAL CHOʻKINDI YOKI MAGMATIK JINS SI-FATIDA VUJUDGA KELGAN, LEKIN
YER QAʼRIDA CHUQUR FLYUIDLAR, TEMPERATURA VA BOSIM TAʼSIRIDA OʻZGARGAN (METAMORFIZM) YOKI YER
YUZASIGA YAQIN QATLAMDA ICHIGA KIRIB BORGAN INTRUZIV MASSALAR ISSIGʻIDAN OʻZGARISHGA UCHRAGAN
TOGʻ JINSLARI. BUNDA JINSLARNING KIMYOVIY TARKIBI DEYARLI OʻZGARMAYDI. CHOʻKINDI VA OTQINDI
JINSLAR METAMORFIZMIDAN VUJUDGA KELGAN PARA-, VA ORTOMETAMORFIK JINSLAR FARQ QILINADI.
Choʻk indi t ogʻ j inslari — moddaning suvda choʻkishi yoki havodan tushishidan
hamda quruqlik yuzasi, dengiz okean havzalaridagi muzlar faoliyati natijasida hosil
boʻladigan togʻ jinslari . Choʻkish mexanik (ogʻirlik kuchi taʼsiri va muhit dinamikasining
oʻzgarishidan), kimyoviy (suvli eritmaning toʻyinish konsentratsiyasiga yetishidan va
almashinuv reaksiyalari natijasida) hamda biogen yoʻl bilan (organizmlar hayot
faoliyati bilan bogʻliq) sodir boʻladi. Choʻkindi togʻ jinslari choʻkish xarakteriga koʻra,
chaqiq, kimyoviy va biogen jinslarga boʻlinadi.

XULOSA
XULOSA QILIB AYTISH KERAKKI MINERALLARNING INSON HAYOTIDA
MUHIM AHAMIYATGA EGADIR. JUMLADAN OLTIN, TEMIR , SIMON, KALIY, KALSIY
KABI BIR QANCHA MINERALLAR INSON HAYOYIDA HAM AHAMIYATGA EGADIR.
•
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.
•
1.” GEOLOGIYA ASOSLARI” SOATOV.
•
2. “GEOLOGIYA VA GEOMORFOLOGIYA ASOSLARI” M. MAXMATQULOV.
•
3. INTERNET SAYTLARI MA’LUMOYLARI.

MAVZU: MINERALLAR VA TOG’ JINSLARI. RE JA: 1. MINERALLAR HAQIDA MA’LUMOT. 2. MINERALLARNING PAYDO BÒLISHI. 3. TOĞ JINSLARI VA UNING TARKIBI.

MINERALLAR HAQIDA MA’LUMOT. • MIN ERA L (FRANS. MINERAL — RUDA) — YER (VA BOSHQA KOSMIK JISMLAR)NING SIRTI VA ICHIDA FIZIKKIMYOVIY JARAYONLAR NATIJASIDA HOSIL BOʻLIB, KIMYOVIY TARKIBI VA FIZIK XUSUSIYATLARI BIR BIRIGA OʻXSHASH BOʻLGAN TABIIY JISM; ASOSAN, TOGʻ JINSLARI, RUDA VA METEORITLARNING TARKIBIY QISM LARIDA UCHRAYDI.

MINERALLARNING PAYDO BÒLISHI. MINERALLAR ENDOGEN, EKZOGEN VA METAMORFIZM JARAYONLARIDA VUJUDGA KELADI. HOZIRGI ZAMON "M INERAL LAR GENEZISI" TUSHUNCHASI BIR Q ANCHA MASALALAR, JUMLADAN, M INERALLAR HOSIL BOʻLISH JARAYONI XI LMA XILDIR. M INERALLAR HOSIL BOʻLUVCHI MUHITNING FAZALI HOLATI VA H AKOZA . TAVSIFINI OʻZ ICHIGA OLADI. MINERALLAR GENEZISINI TAVSIFLOVCHI OBʼYEKTIV MAʼLUMOTLARNI OLISH FOYDALI QAZILMA KONLAR GEOLOGIK JARAYONLARINI VA SHAKLLANISH TARIXINI OʻRGANISHGA, SHU BILAN BIRGA ULARNI IZLASH, RAZVEDKA QILISH VA SANOAT AHAMIYATINI’ BA X OLASHGA IMKON BERADI.

MINERALLARNING TARKIBI BÒYICHA FARQLANISH BELGILAR MINERALLARNING TARKIBINING MURAKKABLIGI VA YETARLICHA BAR Q AROR EMASLIGI IZOMORFIZM HODISASI, SUBMIKROSKOPIK KIRITMALAR, SHUNINGDEK, SORBSIYA HODISASIGA HAM BOGʻLIQ. M INERALLAR DA SUBMIKROSKOPIK KIRITMALAR QUYIDAGI H OLLARDA ROʻY BERISHI MUMKIN: ERITMA, QORISHMA VA BOSHQA MUHITNING KRISTALLANISH JARAYONIDA DISPERS ARALASHMALARNI USHLAB QOLISH NATIJASIDA (MAS, KVARSDAGI GAZSUYUQLIK KIRITMALARI, DALA SHPATIDAGI GEMATIT KIRITMALARI); TEMPERATURA SHAROITLARINING OʻZGARISHI NATIJASIDA QATTIQ QORISHMALARNING PARCHALANISHI (DALA SHPATLARIDA PERTITLARNING HOSIL BOʻLISHI, MURAKKAB SULFID VA MURAKKAB OKSIDLARNING PARCHALANISHI)DAN; METAMIKT OʻZGARISHDA; BIR M INERALLAR OʻRNIGA BOSHQASI JOYLASHGAN HOLLARDA YOKI IKKILAMCHI OʻZGARISHLAR NATIJASIDA. KOʻPGINA M INERALL AR (MAS, MAGNETIT) TARKIBIDA DOIM TURLI QOʻSHIMCHALAR ZARRALARI BOʻLADI.

MINERALLAR VUJUDGA KELISHI. MINERALLAR ENDOGEN, EKZOGEN VA METAMORFIZM JARAYONLARIDA VUJUDGA KELADI. HOZIRGI ZAMON “ MINERALL AR GENEZISI" TUSHUNCHASI BIR Q ANCHA MASALALAR, JUMLADAN, M INERAL HOSIL BOʻLISH JARAYONI DIR. M INERALLAR HOSIL BOʻLUVCHI MUHITNING FAZALI HOLATI VA H AKOZOLAR. TAVSIFINI OʻZ ICHIGA OLADI. M INERALLAR GENEZISINI TAVSIFLOVCHI OBʼYEKTIV MAʼLUMOTLARNI OLISH FOYDALI QAZILMA KONLAR GEOLOGIK JARAYONLARINI VA SHAKLLANISH TARIXINI OʻRGANISHGA, SHU BILAN BIRGA ULARNI IZLASH, RAZVEDKA QILISH VA SANOAT AHAMIYATINI’ BA H OLASHGA IMKON BERADI.

O'xshashlar

Minerallar va tog’ jinislari

Litosfera. Tog‘ jinslari

ZIRABULOQ-ZIYOVUDDIN TOG’ VA TOG'OLDI

Tog`li Qorabog` mojarosi kecha va bugun

Ekzogen jarayonlarning geokimyosi, Gidrosfera geokimyosi