logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Motivatsiyaning o’rganishning asosiy yondashuvlari

Motivatsiyaning o’rganishning asosiy yondashuvlari

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1270.2548828125 KB
Ko'chirib olish
Mavzu: Motivatsiyaning o’rganishning asosiy yondashuvlari Motiv va motivatsiya muommosi jahon psixologiyasida turli –tuman nuqtai nazaridan yondashish orqali tadqiq qilib kelinmoqda. Rus va sobiq sovet psixologiyasi namoyondalari K.D Ushinskiy , I.M. Sechenov , I.P.Pavlov , V.M. Bexeterov , A.F. Lazurskiy , V.S. Merlin A.A. Uxtomskiy, va boshqalar bu muammo yuzasidan tadqiqot ishlarini olib borganlar. Yevropa va Amerika mamlakatlarida motivatsiyaga oid 30 dan ortiq ilmiy konsepsiyalar mavjuddir. Motiv Insonni xatti harakati va ma’lum ehtiyojlarini qondirish bilan bog’liq faoliyatga undovchi sababga aytiladi. Motivat siya Odamni faol faoliyatga undovchi sabablar majmui bo’lib , xulq – atvorni psixologik va fiziologik boshqarishning dinamik jarayoni hisoblanib unga tashabbus , yo’nalganlik tashkilotchilik , qo’llab quvvatlash kiradi. • ONG,FAOLIYAT,SHAXS. S. L. Rubishteyn talqinicha Mot iv – bu shaxs xulq –atvorining kognivistik jarayoni bevosita tashqi olam bilan bog’lovchi subyektiv tarzda aks etish demakdir. Motivat siya – psixika orqali hosil bo’ladigan determinatsiyadir. Motivatsiya Inson xulq atvori, uning bog’lanishi , yo’nalishi va faolligini tushuntirib beruvchi psixologik sabablar majmuiini bildiradi. G’arb psixologiyasida motivatsiyaning ikki xil ko’rinishi va ularning o’ziga xos belgilari haqidagi masala chuqur o’rganilgan . Bular ekstrinsiv (tashqi shart- sharoitlar va holatlarga bog’liq bo’lgan holda paydo bo’ladigan) va intrinsiv (shaxs dispozitsiyalari bilan ehtiyojlar , ustanovkalar, qiziqishlar , mayllar , istaklar bilan bog’liq bo’lgan holda paydo bo’ladigan) motivatsiyalardir. Bu yo’nalishdagi munozaralar X.Xekxauzenning “Motivatsiya va deyatetnos”kitobida o’z aksini topgan X OX ISH FAOLLIK MOTIV FAOLIYAT Faoliyat motivi Tushuniladigan Xatti- harakatanglanilmagan anglanilgan Tashqi Ichki Shaxsiy IjtimoiyA ltru istik B u rc h F o y d a B a h o yu tu q A ltru istik O’zini o’zi harakatlantiruvchi In tilish id e al Jarayo n ga o id O’zini o’zi Takom ilashtirish N a tija g a o id Motivatsiyani Bixevioristik , geshtalpsixologiya, psixoanalitik , gumanistik nuqtai nazariya sifatiga o’rganish. Bixeviorizm Bixeviorizmning asoschisi D. J. Uotson (1878- 1938 ) psixologiya fanining bosh vazifasi xulqni tadqiq Etishdan iborat deb tushunadi. U psixik hodisalardan mutlaqo voz kechib , xulqni ikki shaklga , ya’ni ichki va tashqiga ajratadi, ular o’zaro javoblar stimuli bilan uzviy bog’liq ekanligini ta’kidlab o’tadi. Bixeviorizm uchun “xulq”asosiy tushunchaga aylanib, uning psixikasi bilanaloqasi chetlab o’tilgandir.  Bix evior ist lar jumladan Torndaayk, Tolmem , Xall, Xebb, kabilar xulq motivatsiyasiga muayyan darajada e’tibor qilganlar. Ular o’zlarining izlanishlarida xulq motivatsiyasining quyi darajalarini o’rganib , kalmushlarda tajriba ishlarini olib bo’rib jonivorda ochlik , tashnalik va ularning turlicha darajalarini reaksiya tezligiga nisbatan namoyon bo’lish xususiyatini , har xil sharoitda motivatsiyaning kuchi to’g’risida muayyan qonuniyatlar ochishga intilganlar.  Bixeviorizm insonni biologik mavjudot sifatida qarab , unga biologik jabhada yondashadi, oqibat natijada uning ijtimoiy ,mohiytai tadqiqot predmetidan chetda qolib ketadi.  Bixeviorizm ham insonga ham hayvonlarga xos bo’lgan xulqning umumiy prinsiplarini topishga intiladi. Geshtalpsixologiya Geshtalpsixologiya maktabi namayondalari Uchun motivatsiya o’ziga xos talqinga ega bo’lib, uning mohiyatini eksperimental tarzda o’rganishga , ochib berishga intilish ko’rsatkichi bilan boshqalardan ajralib turadi. K. Levin (1890-1947) motivlarni Eksperimental o’rganish metodikasini ishlab chiqib, ularni mutlaqo mustqil holat sifatida tushuntirishga harakat qilgan va bu borada muayyan muvaffiqiyatlarga erishgan .  Geshtalpsixologiya maktabining namayondalariga obraz tushunchasi qanchalik o’ta ahamiyatli bo’lsa . K.Levinning maydon nazariyasi uchun motiv kategoriyasi o’ta ahamiyatga kasb etadi.  Obraz va motiv o’zaro aloqasiz hukm surishi ta’kidlanadi, motivatsiyani amalga oshiruvchi vaziyatning predmetli , ma’noviy mazmuni esa inkor qilinadi.  Geshtalpsixologlarning asarlarida shunday halatlar ham mavjudki, ularda xulq motivatsiyasi muammolari shaxsning muhim xususiyatlarini tahlil qilish negizidan kelib chiqib qaraladi. Psixoanalitik Ongsizlik ta’limotining asoschisi Z. Freyd xulq motivlari va ehtiyojlari muammosini ishlab chiqib motivatsiyaning manbai instinkt , u tur va individning saqlanish shartidir.  Psixoanalitik konsepsiyalar negizida motivatsiya organik ravishda inson mayllariga xosdir, degan goya yotadi. Ularning manbai sifatida maylni aks ettiruvchi qaysidir organdagi yoki uning qismdagi somatik jarayon tushuntiriladi. Vilyam Makdugall Motivatsiyaning irsiy (tabiatdan beriladigan ) xususiyatiga ega degan holatni asoslash uchun tug’ma instinktlar masalari bilan mazkur voqelikni bog’lab tushuntirishga harakat qilgan. Uning fikricha tug’ma instinktlar ham insonlarga , ham hayvonlarga , Bir tekis taaluqli bo’lib, , ular odamlarning motivida oldin 14 , keyinchalik 18 tagacha asosiy instinktlar sifatida hukm surishi mumkin. Olimlarning motivatsiya haqida yondashuvlari Motivatsion tizim motivatsion soha birligi sifatida motiv , talab , qiziqish , intilish , maqsad , ideal, havas motivatsion ko’rsatma kabi motivatsion hodisalarni ifodalovchi tushunchalarni oladi. V. T. Aseev turli motivatsion hodisalar – istaklar turlari o’rtasida tizimiy munosabatlllar bo’lishi mumkin deb hisoblaydi. V.T. Aseev Biz faqat “tushuniladigan ” va real harakatdagi motivlarga duch kelamiz. Bola qancha o’qish zarurligini yaxshi tushunadi(tushuniladigan motivlar ) , lekin bu narsa ham unga o’quv faoliyatini bilan shug’ullanish uchun turtki bo’la olmaydi. Bu bilim mayl shaklini olsagina , biz real harakatga motiv bilan ish ko’rgan bo’lamiz. Faqat tushuniladigan motivlargina maa’lum sharoitda harakatdagi motivlar shaklini oladi. Bu narsa motivatsiyani qayta qurish uchun jiddiy ahamiyatga egadir. Maktabning vazifasi ham bola motivatsiyasini qayta qurishdan iboratdir. A. N. Leonet ev A.N. Leonetev nazariy tafakkurga ega bo’lish , asos sifatidagi bilish motivlarining rivojlanish masalasiga katta e’tiborini qaratgan. U psixik jarayonlarning shunday dinamikasini ochishga harakat qildiki , bunday dinamika motivatsiya rivojlanishi asosida o’quvchilarni bilimlarni egallashga olib keladi. Kelib chiqadigan motiv deb- deb yozadi u, - harakat uchun ko’rsatma hosil qiladi. Ammo motivlarning muayyan toifasi (masalan bilish motivi) juda ko’p harakatlarning murakkab tizimi bo’lishini taqozo qiladi. Ta’limni motivatsiyalash muammosi bo’yicha o’z oldiga o’quvchilarning o’qishga bo’lgan munosabati , psixologik aspektlari qanday maydonga chiqadi degan masalani hal qilishni maqsad qilib qo’yadi. Bu munosabatning psixologik mohiyatini ochadigan muhim jihatlardan biri “o’quvchilar o’qish faoliyatini ” belgilaydigan motivlarning yig’indisi hisoblanadi. Bunda ta’lim motivlari deganda , biz bola nima uchun o’qishga majbur qilishni tushunamiz. L. N. Bojovich Rus olimi Nemov motivatsiyani quydaqicha tasavvur qiladi. Umumam har qanday shaxsdagi mavjud ehtiyojlarni ikki guruhga bo’lish mumkin. I. Biologik ehtiyojlar- bu fiziologik (tashnalik ochlik uyqu ) jinsiy moslashuv ehtiyojlari II. Ijtimoiy ehtiyojlar- bu mehnat qilish bilish estetik va axloqiy ma’naviy ehtiyojlar. Nemov Motivatsiyaning psixologik nazariyalari 1. Qaror qabul qilish nazariyasi 2. Instinktlar nazariyasi 3. Xul atvor nazariyasi 4. Motivatsiyaga kognitiv yondashuv nazariyasi. Qa r or q a b u l q i lish n a za r iy a si. Inson ongi tafakkurga , iroda va xatti harakatni tanlash imkoniyatiga ega. Demak inson xulqi motivining asossi aql , ong va inson irodasidir. In stin ktl a r n a za r iy a si Z.Freyd, V. Magdugall –biologik nuqtai nazardan mavjud bo’lib , unga asosan insonga , hayvonlarga xos instinktlar biriktirilgan. XX asrning 20- yillarida instinktlar nazariyasi o’rniga inson xulq atvorini biologik ehtiyojlar bilan bog’lovchi konsepsiyaa yuzaga keladi. X u lq a tvor m otiva tsiy a si n a za r iy a si XX asr boshida paydo bo’lib , xulq atvor “stimul – reaksiya ” sxemasida ko’rib chiqiladi. I.P.Pavlov va uning izdoshlari N.A. Bershteyn va P.K. Anoxin Motiva tsiy a ga kogn itiv y on d a sh u v n a za r iy a si Inson xulq atvorini tushuntirishda uning ongi va bilimi bilan bog’liq fenomenlarga alohida e’tibor beriladi. Psixologiyada motivlashtirish deganda psixologik hodisalarning o’zaro mustaqil bog’langan , lekin bir- biriga to’la mos kelmaydigan nisbatan mustaqil uch turi mavjud. 1…Individning ehtiyojlarini qondirish bilan bog’liq bo’lgan faoliyatga undovchi sabablar sifatidagi motivlashtirishdir. Faollik holatini paydo bo’lishini subyektiv ehtiyojlarini izohlab beradi. 2… Motivlashtirish faollik kimga qaratilgani boshqa xulq atvor emas , balki xuddi shunaqasi tanlaganligini Izohlab beradi. 3.. Kishi axloqi va faoliyatini boshqaradigan vosita hisoblanadi. Bularlarga emotsiyalar , istaklar , qiziqishlar kiradi. Foydalaniladigan adabiyotlar II. E.Goziyev . Umumiy Psixologiya Toshkent 2010. III. P.I. Ivanov Umumiy Psix ologiya Toshkent 2008. Xulosa: Nazariy xulosalar va mushohadalardan ko’rinib turibdiki psixologiya fanini turli sohalarida motiv,motivatsiya muammosi faoliyat,xulq,muomala kategoriyalarini yuzaga kelishi,kechishi,rivojlanishi xususiyatlariga asoslangan holda tadqiq qilingandir unga yondashuv turli tuman bo’lishidan qatiy nazar muayyan darajada umumiylik mavjudligini namoyish qildi.

Mavzu: Motivatsiyaning o’rganishning asosiy yondashuvlari

Motiv va motivatsiya muommosi jahon psixologiyasida turli –tuman nuqtai nazaridan yondashish orqali tadqiq qilib kelinmoqda. Rus va sobiq sovet psixologiyasi namoyondalari K.D Ushinskiy , I.M. Sechenov , I.P.Pavlov , V.M. Bexeterov , A.F. Lazurskiy , V.S. Merlin A.A. Uxtomskiy, va boshqalar bu muammo yuzasidan tadqiqot ishlarini olib borganlar. Yevropa va Amerika mamlakatlarida motivatsiyaga oid 30 dan ortiq ilmiy konsepsiyalar mavjuddir.

Motiv Insonni xatti harakati va ma’lum ehtiyojlarini qondirish bilan bog’liq faoliyatga undovchi sababga aytiladi.

Motivat siya Odamni faol faoliyatga undovchi sabablar majmui bo’lib , xulq – atvorni psixologik va fiziologik boshqarishning dinamik jarayoni hisoblanib unga tashabbus , yo’nalganlik tashkilotchilik , qo’llab quvvatlash kiradi.

• ONG,FAOLIYAT,SHAXS.

O'xshashlar

SHAXSNI O’RGANISHNING ZAMONAVIY NAZARIYALARI
Begali Qosimovning “Milliy uyg’onish davri adabiyotini” o’rganishning dolzarb masalalari
Big Data ni saqlash va uni qayta ishlashda Parallel va taqsimlangan hisoblash yondashuvlari
KASRNING ASOSIY XOSSALARI
FUQAROLARNING ASOSIY BURCHLARI