Murakkablashgan sodda gaplar

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

357.791015625 KB

Ko'chirib olish

Murakkablashgan sodda gaplar
Reja:
1. Undalmaning gap bo`laklari bilan mazmunan bog`lanib kelishi.
2. Undalmaning ifodalanishi.
3. Undalmalarni tuzilishiga ko`ra turi.
4. Kirish kontruktsiyalar.
5. Kirishning gap tarkibida qo’llanilish shakllari.
6. Kirish so’zlarning semantik va stilistik xususiyatlari.
7. Kiritma kontruktsiyalar.
8. Kiritmalarning gap tarkibida qo’llanilish shakllari.

So`zlovchining nutqi qaratilgan shaxs yoki
predmetni bildirgan so`z undalma
deyiladi. Gapda ba`zan, gapning bo`lagi
vazifasidagi so`zlardan tashqari, shunday
so`z yoki so`z gruppasi ham bo`ladiki, ular
shu gapda mazmun jihatdan bog`lansa
ham, grammatik jihatidan bog`lanmaydi.
Bularga undalmalar kiradi.

Gap bo`laklari bilan grammatik jihatdan
bog`lanmagan undalmalarning turli
ko`rinishlari bor. Misollarni chog`ishtiring:
Marhamat azizlarim, mustaqillik to`yiga.
Ushbu misollardagi azizlarim, qo`yu qo`zim
so`zlari grammatik jihatidan gap bo`laklari
bilan bog`lanmag an

Undalma dialogik
nutqda, monologda,
muallif nutqida,
murojaat, shior,
buyruq, chaqiriq,
e`lonlarda
ishlatiladi.

Undalma dialogik nutqda,
monologda, muallif nutqida,
murojaat, shior, buyruq,
chaqiriq, e`lonlarda ishlatiladi.
Undalmalar bosh kelishik
shaklidagi ot yoki otlashgan
so`zlar bilan ifodalanadi.

Ot bila n : O` g`l im, sir a b o`l ma yd i ur ush !
Otl ash ga n s ifat bi lan : Ya xsh ila r, b iz ham b or ayl ik.
Son bi lan : U chi nch ila r, o ldi ng a o `tin gla r.
Olm os h b ila n: Sen ha m qa ni, bu yo qqa ke lch i?
Sifa tdo sh bi lan : O `qi gan lar , si zla rga rah m at.
Und ov so `zl ar b ila n: Ho y, s izn i ku tib tu rib mi z.
So` z b irik ma lar i tu rg `un ibo ra lar bil an: Xa yr, ko `zim
qor asi . H oy qiz tu shm ag ur, ni ma qil yap sa n?

Undalmalar ko`pincha
shaxsning ismi, familiyasi,
unvoni, taxallusi, laqabi, kasbi
yoki qarindoshlik
munosabatlarini bildiruvchi
bosh kelishik formasidagi
so`zlar bilan ifodalanadi: Karim
Sobirovich, xonamga kiring. Ol,
jiyan, yo`l yurib kelgansan. Ey
Navoiy, umr o`tar yeldek,
o`zingni shod tut.

Emotsional nutqda
undalmalar jonli va jonsiz
predmetlarga, mavhum
tushunchalarga qaratilgan
bo`lishi mumkin. Masalan:
Iltijo qilurman senga, tabiat
meni pok niyatdan ayirma
aslo. Ey quyosh, ko`rsat
yuzing.
Sifatdoshning -gur, -kur
shaklli otlashgan turi ham
undalmani hosil qiladi:
Niyatingga yetkur, quloq

Undalmalar ayrim o`rinlarda
shaxs, predmetning tashqi biror
belgisini ifodalaydi: cho`loq, ko`r,
kar va shunga o`xshash so`zlar
undalmalarni tashkil qiladi.
Ba`zan Hoy, shapkali! Ey,
mashina! tipidagi undalmalar
ham og`zaki nutqda uchraydi.

Undalmalar
tarkibiga ko`ra 3 ga
bo`linadi:
1.Yig`iq undalmalar
2.Yoyiq undalmalar
3.Murakkab
undalmalar

Murakkablashgan sodda gaplar Reja: 1. Undalmaning gap bo`laklari bilan mazmunan bog`lanib kelishi. 2. Undalmaning ifodalanishi. 3. Undalmalarni tuzilishiga ko`ra turi. 4. Kirish kontruktsiyalar. 5. Kirishning gap tarkibida qo’llanilish shakllari. 6. Kirish so’zlarning semantik va stilistik xususiyatlari. 7. Kiritma kontruktsiyalar. 8. Kiritmalarning gap tarkibida qo’llanilish shakllari.

So`zlovchining nutqi qaratilgan shaxs yoki predmetni bildirgan so`z undalma deyiladi. Gapda ba`zan, gapning bo`lagi vazifasidagi so`zlardan tashqari, shunday so`z yoki so`z gruppasi ham bo`ladiki, ular shu gapda mazmun jihatdan bog`lansa ham, grammatik jihatidan bog`lanmaydi. Bularga undalmalar kiradi.

Gap bo`laklari bilan grammatik jihatdan bog`lanmagan undalmalarning turli ko`rinishlari bor. Misollarni chog`ishtiring: Marhamat azizlarim, mustaqillik to`yiga. Ushbu misollardagi azizlarim, qo`yu qo`zim so`zlari grammatik jihatidan gap bo`laklari bilan bog`lanmag an

Undalma dialogik nutqda, monologda, muallif nutqida, murojaat, shior, buyruq, chaqiriq, e`lonlarda ishlatiladi.

O'xshashlar

Qo’shma gaplar

UYUSHIQ BO`LAKLI GAPLAR

To'liq va to'liqsiz gaplar

Sodda irratsional tenglamalar

Uyushiq bo’lak va uyushgan gaplar