logo

Nutqiy tafakkur rivojlanish muammolari

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1019.017578125 KB

Mavzu: Nutqiy tafakkur rivojlanish 
muammolari
                              REJA:
  1. Til va tafakkur
  2. Nutqning to’liq rivojlanmaganligi
  3. Tafakkur jarayonlari                  Nutq  tafakkur  bilan  chambarchas 
bog`langandir  .Odam  nutq  bo`lmasa  ,til 
vositalari bo`lmasa,til vositasi bo`lmasa fikr 
qila  olmaydi.Nutqi  to`liq  rivojlanmagan 
bolalarning  bilish  faoliyatida  taffakurning 
o`rni  yetakchidir.  Nutq  fikrlash 
qobiliyatidir.Tafakkur  bo`lmasa  nutq  til 
bo`lishi  mumkin  emas.Taffakur  va   nutq   turli
  hodisalardir ,lekin  ayni  vaqtda  bu  ikki 
hodisa  bir-biri  bilan  chambarchas 
bog`langan.Nutqi  to`liq  rivojlanmagananligi 
muammosini  ilk  bor  nazariy  jihatdan 
R.Y.Levina asoslab bergan.                 Nutqning  to`liq  rivojlanmaganligi 
deb,intelekti  normada  bo`lgan 
nutqning  fonetik  va 
fonematik  ,leksik  va  Grammatik 
tomondan  rivojlanmaganligiga 
aytiladi.Nutq  to`liq  rivojlanmagan 
bolalarda  tovushlar  talafffuzi  va 
ularni  eshitib  farqlash  u  yoki  bu 
darajada  buzilgan 
bo`ladi.Morfemalar  sistemasini 
o`zlashtirish  ko`nikmalari  yaxshi 
egallanmaydi.                                    Lug`at  boyligi  yosh  normasida  ham 
miqdor  ham  sifat  ko`rsatgichlari 
bo`yicha  orqada  qoladi,bog`lanishli 
nutq  yetrli  darajada 
rivojlanmaydi.Bunday  bolalar  bilish 
faoliyatida  tafakkurning  roli  juda  ham 
kata.Nutqning  toiiq 
rivojlanmaganligini  R.Ye.  Levina 
(1961)  uch  daraja  bilan  belgilaydi: 
nutqiy  aloqa  vositalarining  umuman 
yo‘q  bolishidan  to  fonetik-fonematik 
va  leksik-grammatik  jihatdan 
rivojlanmaganlik  elementlariga  ega 
boigan mukammal nutq buzilishigacha.                                    Nutq  to'liq  rivojlanmaganligining  1-
darajasi  nutqning  boimasligi  bilan 
xarakterlanadi.  Bunday  bolalar  nutqsiz 
bolalardir.  4—6  yoshdagi  bunday 
bolalarning  lug‘at  boyligi  kambag‘al, 
noaniq  boiadi.  Nutqiy  tovushga
taqlid  qilish,  tovushlar  kompleksi  bilan 
chegaralangan  boiadi.  Narsa  va  borishi 
xarakterli  xususiyat  hisoblanadi:  "tu-
tuM-mashina,  parovoz,  samolyot,  qayiq; 
"taq"-yiqildi,  tushurib  yubordi,  sindirdi, 
buzdi.                 Bu  nutqni  tushunish  pasaygan  boiadi, 
ular  ko‘p  so‘zlarning  ma’nosini  bir-biri 
bilan  almashtiriladi,  fonematik  o‘quv 
buzilgan  boiadi.  Nutq  toiiq 
rivojlanmaganligining  bu  darajasiga 
ega  boigan  bolalar  uchun  tovushlar 
analizi  bo‘yicha  berilgan  topshiriqlar 
tushunarsiz  boiadi.Nutq  to'liq 
rivojlanmaganligining  2-darajasi 
dastlabki  keng  qollanadigan  odatdagi 
nutqning boiishi bilan xarakterlanadi.                 Bolalar  oddiy  jumlalardan  foydalana 
biladilar,  ma’lum  lug‘at  boyligiga  ega 
boladilar.  Ular  narsalar,  hodisalar , 
alohida  belgilar  nomini  ajrata 
oladilar.  Lekin  bunday  bolalarda 
nutqing  qo‘pol  darajada 
rivojlanmaganligi  yaqqol  ifodalangan 
boiadi.  Ular  ikki-uch  so‘zdan  iborat 
gaplardan  foydalanadilar.  Lug‘at 
boyligi  shu  yoshga  mos  keladigan 
normadan kam boiadi.                                      Nutq  to'liq  rivojlanmaganligining 
3-darajasi  —  nutqda 
leksik-  grammatik  va  fonetik-
fonematik  jihatdan 
rivojlanmaganlik  elementlari 
kuzatiladi.  Bolalar  nutqqa  ega 
boMgan  holda  kishilar  bilan  aloqa 
bog`lay  oladilar,  lekin  buni  ota-ona 
(tarbiyachi)  ishtirokida,  ulaming 
muayyan  tushuntirishlari  yordamida 
bajaradilar.  Bunday  bolalar  uchun 
erkin  holda  aloqada  boMish  juda 
qiyin .

 Mavzu: Nutqiy tafakkur rivojlanish muammolari REJA: 1. Til va tafakkur 2. Nutqning to’liq rivojlanmaganligi 3. Tafakkur jarayonlari

Nutq tafakkur bilan chambarchas bog`langandir .Odam nutq bo`lmasa ,til vositalari bo`lmasa,til vositasi bo`lmasa fikr qila olmaydi.Nutqi to`liq rivojlanmagan bolalarning bilish faoliyatida taffakurning o`rni yetakchidir. Nutq fikrlash qobiliyatidir.Tafakkur bo`lmasa nutq til bo`lishi mumkin emas.Taffakur  va nutq turli hodisalardir ,lekin ayni vaqtda bu ikki hodisa bir-biri bilan chambarchas bog`langan.Nutqi to`liq rivojlanmagananligi muammosini ilk bor nazariy jihatdan R.Y.Levina asoslab bergan.

Nutqning to`liq rivojlanmaganligi deb,intelekti normada bo`lgan nutqning fonetik va fonematik ,leksik va Grammatik tomondan rivojlanmaganligiga aytiladi.Nutq to`liq rivojlanmagan bolalarda tovushlar talafffuzi va ularni eshitib farqlash u yoki bu darajada buzilgan bo`ladi.Morfemalar sistemasini o`zlashtirish ko`nikmalari yaxshi egallanmaydi.