Nutqiy tafakkur rivojlanish muammolari

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1019.017578125 KB

Ko'chirib olish


Mavzu: Nutqiy tafakkur rivojlanish
muammolari
REJA:
1. Til va tafakkur
2. Nutqning to’liq rivojlanmaganligi
3. Tafakkur jarayonlari

Nutq tafakkur bilan chambarchas
bog`langandir .Odam nutq bo`lmasa ,til
vositalari bo`lmasa,til vositasi bo`lmasa fikr
qila olmaydi.Nutqi to`liq rivojlanmagan
bolalarning bilish faoliyatida taffakurning
o`rni yetakchidir. Nutq fikrlash
qobiliyatidir.Tafakkur bo`lmasa nutq til
bo`lishi mumkin emas.Taffakur va nutq turli
hodisalardir ,lekin ayni vaqtda bu ikki
hodisa bir-biri bilan chambarchas
bog`langan.Nutqi to`liq rivojlanmagananligi
muammosini ilk bor nazariy jihatdan
R.Y.Levina asoslab bergan.

Nutqning to`liq rivojlanmaganligi
deb,intelekti normada bo`lgan
nutqning fonetik va
fonematik ,leksik va Grammatik
tomondan rivojlanmaganligiga
aytiladi.Nutq to`liq rivojlanmagan
bolalarda tovushlar talafffuzi va
ularni eshitib farqlash u yoki bu
darajada buzilgan
bo`ladi.Morfemalar sistemasini
o`zlashtirish ko`nikmalari yaxshi
egallanmaydi.

Lug`at boyligi yosh normasida ham
miqdor ham sifat ko`rsatgichlari
bo`yicha orqada qoladi,bog`lanishli
nutq yetrli darajada
rivojlanmaydi.Bunday bolalar bilish
faoliyatida tafakkurning roli juda ham
kata.Nutqning toiiq
rivojlanmaganligini R.Ye. Levina
(1961) uch daraja bilan belgilaydi:
nutqiy aloqa vositalarining umuman
yo‘q bolishidan to fonetik-fonematik
va leksik-grammatik jihatdan
rivojlanmaganlik elementlariga ega
boigan mukammal nutq buzilishigacha.

Nutq to'liq rivojlanmaganligining 1-
darajasi nutqning boimasligi bilan
xarakterlanadi. Bunday bolalar nutqsiz
bolalardir. 4—6 yoshdagi bunday
bolalarning lug‘at boyligi kambag‘al,
noaniq boiadi. Nutqiy tovushga
taqlid qilish, tovushlar kompleksi bilan
chegaralangan boiadi. Narsa va borishi
xarakterli xususiyat hisoblanadi: "tu-
tuM-mashina, parovoz, samolyot, qayiq;
"taq"-yiqildi, tushurib yubordi, sindirdi,
buzdi.

Bu nutqni tushunish pasaygan boiadi,
ular ko‘p so‘zlarning ma’nosini bir-biri
bilan almashtiriladi, fonematik o‘quv
buzilgan boiadi. Nutq toiiq
rivojlanmaganligining bu darajasiga
ega boigan bolalar uchun tovushlar
analizi bo‘yicha berilgan topshiriqlar
tushunarsiz boiadi.Nutq to'liq
rivojlanmaganligining 2-darajasi
dastlabki keng qollanadigan odatdagi
nutqning boiishi bilan xarakterlanadi.

Bolalar oddiy jumlalardan foydalana
biladilar, ma’lum lug‘at boyligiga ega
boladilar. Ular narsalar, hodisalar ,
alohida belgilar nomini ajrata
oladilar. Lekin bunday bolalarda
nutqing qo‘pol darajada
rivojlanmaganligi yaqqol ifodalangan
boiadi. Ular ikki-uch so‘zdan iborat
gaplardan foydalanadilar. Lug‘at
boyligi shu yoshga mos keladigan
normadan kam boiadi.

Nutq to'liq rivojlanmaganligining
3-darajasi — nutqda
leksik- grammatik va fonetik-
fonematik jihatdan
rivojlanmaganlik elementlari
kuzatiladi. Bolalar nutqqa ega
boMgan holda kishilar bilan aloqa
bog`lay oladilar, lekin buni ota-ona
(tarbiyachi) ishtirokida, ulaming
muayyan tushuntirishlari yordamida
bajaradilar. Bunday bolalar uchun
erkin holda aloqada boMish juda
qiyin .

 Mavzu: Nutqiy tafakkur rivojlanish muammolari REJA: 1. Til va tafakkur 2. Nutqning to’liq rivojlanmaganligi 3. Tafakkur jarayonlari

Nutq tafakkur bilan chambarchas bog`langandir .Odam nutq bo`lmasa ,til vositalari bo`lmasa,til vositasi bo`lmasa fikr qila olmaydi.Nutqi to`liq rivojlanmagan bolalarning bilish faoliyatida taffakurning o`rni yetakchidir. Nutq fikrlash qobiliyatidir.Tafakkur bo`lmasa nutq til bo`lishi mumkin emas.Taffakur va nutq turli hodisalardir ,lekin ayni vaqtda bu ikki hodisa bir-biri bilan chambarchas bog`langan.Nutqi to`liq rivojlanmagananligi muammosini ilk bor nazariy jihatdan R.Y.Levina asoslab bergan.

Nutqning to`liq rivojlanmaganligi deb,intelekti normada bo`lgan nutqning fonetik va fonematik ,leksik va Grammatik tomondan rivojlanmaganligiga aytiladi.Nutq to`liq rivojlanmagan bolalarda tovushlar talafffuzi va ularni eshitib farqlash u yoki bu darajada buzilgan bo`ladi.Morfemalar sistemasini o`zlashtirish ko`nikmalari yaxshi egallanmaydi.

O'xshashlar

Mustaqillik yillarida tarixiy tafakkur tarzi muammolari

Tafakkur

Sintaktik vositalarni nutqiy ulublarda qo‘llash

Tafakkur 2