logo

O‘RTA ASRLAR va YaNGI zamon davrida YEVROPADA NIKOH DIPLOMATIYASI O‘RTA ASRLARDA NIKOH DIPLOMATIYaSI.

Yuklangan vaqt:

11.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

635.62109375 KB
MAV ZU: O‘RTA  A SRLA R v a 
YaN GI  zamon dav rida 
Y EVROPA DA  NI KOH 
DI PLOMATI YA SI  O‘RTA  
ASRLA RDA  NI KOH 
DI PLOMATIYaSI .        Eleanora (Alenora), 
ulkan Akvitaniya 
gersogligining vorisi 
sifatida, 1137- yilda 
frantsuz taxtining 
valihadi, Kapetinglar 
sulolasining bo'lajak 
qiroli Lyudovik VII ga 
turmushga chiqib, 
unga merosxo'rligini, 
ya’ni Akvitaniya va 
unga bog‘liq 
grafliklarni sep sifatida 
olib keldi. Lyudovik VII 
Eleanora unga hamroh 
bo'lgan Muqaddas 
yerga 1147-1149-
yillarda uyushtirilgan 
Ikkinchi salib yurishiga 
boshchilik  qildi. Shotlandiyadan Pireney 
tog'larigacha bo'lgan – 
Britaniya orollari, 
Normandiya, Anju, 
shuningdek, Marsh, 
Overn, Limuzen, Puatu, 
Anguma, Sentonj, Perigor 
va Gaskon hududlarini o'z 
ichiga olgan edi. Chunki 
Fransiyadagi bu mulklar 
Akvitaniya gersogligi 
tarkibiga kirgan. 
Angliyada 12-asr 
oʻrtalaridan 14- asr 
oxirigacha hukmronlik 
qilgan Plantagenet 
sulolasi qirollarining 
ushbu mulklari yigʻindisi 
baʼzan Anjuylar derjavasi 
deb atalgan.15-asr oxiri - 16-asr boshlarida. ular 
Fransiyaga gersoglik merosxo'ri 
Anna Britonskayaning sepi sifatida 
qaralgan Bretan gersogligini 
qo‘shib oldi. Annaning qo'lini 
so‘rash va yuragini zabt etish 
uchun (shuningdek, uning 
viloyatlariga ega chiqish uchun) 
birdaniga ikki monarx – fransuz 
qiroli va german imperatori 
da'vogar bo‘lib chiqdi. 1490-yilda 
Anna Muqaddas Rim 
imperatorining o'g'liga sirtdan 
turmushga chiqdi, ya’ni fotihalandi. 
Bu nikoh fotihasining maqsadi, 
imperiya bilan sulolaviy ittifoq 
orqali, fransuz qirollari uzoq 
vaqtdan beri ko'z tikib kelayotgan 
Bretan gersogligining 
mustaqilligini himoya qilish edi. 
Bunga javoban fransuz qo'shinlari 
gersoglik hududiga bostirib 
kirishdi.Kapetinglar va Plantagenetlar .        Karl VIII Annaning german shahzodasi bilan nikohi 
bekor qilinishiga erishdi va uning o'zi unga uylandi. 
Bundan tashqari, nikoh shartnomasiga ko'ra, eri 
vafotidan keyin, agar uning to'g'ridan-to'g'ri 
merosxo'rlari bo'lmasa, Anna yangi frantsuz qiroli 
bilan turmush qurishi shart edi. Ya’ni nima bo‘lganda 
taqdirda ham Annani qo‘yib yubormaslik maqsad 
qilindi. Chunki Anna orqali Fransiya Bretan 
gersogligini o‘ziga qo‘shib olgan edi.        Karolinglar - 843-
987 
Kapetinglar - 987-
1328
  Valua va Valua-
Angulemlar - 
1328-1589. 
Burbonlar - 1589-
1792, 1814-1830 
Orleanlar - 1830-
1848 1397 yil iyul oyida 
Kalmarda u bir 
vaqtning o'zida Daniya, 
Norvegiya va Shvetsiya 
qiroli taxtiga o'tirdi. 
Shu tariqa uchta davlat 
ittifoqi bo‘lgan Kalmar 
uniyasi tashkil topdi. Annaning eri bo‘lgan Karl VIII 
1498-yilda hech qanday 
erkak vorissiz vafot etadi 
(to'rtta o'g'li ham bundan 
oldin vafot etgan). Uning 
amakivachchasi qirol 
Lyudovik XII qirol bo‘ldi va 
Anna bir yildan keyin unga 
turmushga chiqdi. U qirolga 
ikki qiz tug'di, ularning 
kattasi, Frantsiyalik Klod 
bo‘lib, fransuz tojning 
kutilayotgan navbatdagi 
merosxo'ri – Angulem 
gersogi Fransiskka (u 
Valualar sulolasi 
shahobchalaridan birining 
vakili), bo'lajak qirol Fransisk 
I ga turmushga chiqqan. Bu 
nikoh tufayli Britan umrbod 
Fransiya qirolligi tarkibiga 
kirdi.Fransiya qirollik 
sulolalari. 1397 yilgi K	alm	ar u	n	iyasi – 	
nikoh	 diplom	atiyasin	in	g 	
m	ah	suli sifatida.        Yagellonlar. 

Nikoh diplomatiyasi Sharqiy Yevropaning siyosiy rivojlanishiga katta ta'sir ko'rsatdi. 1385 yilda 
Polsha va Litva sulolaviy ittifoq (Krevo uniyasi) to'g'risida shartnoma tuzdilar, unga ko'ra Polsha 
qirolichasi Yadviga Litva Buyuk Gersogi Yagayloga (polsha an'analarida - Yagello) turmushga 
chiqdi. Keyinroq Yagoylo Vladislav II nomi bilan Polsha qiroli bo‘ldi va Yagellon qirollik 
sulolasiga asos solgan.

1370 yilda Buyuk Kazimir III ning vafoti bilan Polsha qirolligida Piast sulolasining erkak avlodi 
tugaydi. Taxtga Anjuylar sulolasidan (Anju-Sitsiliya) bo‘lgan Vengriya qiroli Karl Robertga 
turmushga chiqqan singlisining o'g'li – Lyudovik I keladi, u bir paytning o‘zida Vengriya qiroli 
ham edi (u erda uni Layosh I deb atashgan). Lyudovik I ham birorta erkak avlod qoldirmagani 
uchun uning 11 yoshga to‘lmagan qizi Yadviga Polsha malikasi etib saylandi.         Gabsburglarning nikoh diplomatiyasi 
Bu ni k ohlarni ng birinchi si  1477-y ilda 
Muqaddas Rim imperat ori Mak simi lian 
Ining (u 1486-y il da Germaniy a qi roli  
sifat ida say l anadi, 1508-y ildan boshl ab 
Muqaddas Rim imperat ori, har ik k al a 
unv on unga ot asi Fridrix IIIdan o‘t gan, u 
Fridrix V  nomi  bi lan 1457-y ilda amalda 
Av st riy a ersgersogligini t ort ib olgan edi) 
Yev ropaning eng boy  merosxo'ri  
Burgundiy a merosxo‘riy a Mari yaga 
uy lanishi bo‘ldi. Ushbu nik oh t ufay li  
Gabsburglar Burgundiy aning sharqiy  
qismini (shu juml adan hozirgi 
Niderlandiy a, Belgiy a v a Ly uk semburg 
hududini) egal lab ol ishdi, Gabsburglarning i k k inchi mashhur nik ohi – 
ersgersog Fil ipp Chiroy li v a v a Ispaniy aning 
" k at oli k  qirollari"  – Ferdinand A ragonsk iy  v a 
Izabella Kast ilsk ay alarning Telba laqabl i qizi 
X uana o'rt asidagi niok h sanaladi. Shu bilan 
birga, Fi lippning singlisi Margarit a (boshqa 
onadan bo‘lgan) " k at olik  qirollari"ning 
y agona o'g'l i X uanga (X uanni ng uk asi) 
t urmushga chiqdi. Uning ert a o'limi 
Gabsburglarga Ispaniy ani uni ng It aliy a v a 
Amerik adagi  barcha boy  mulk lari bilan 
meros qil ib ol ishi ga ol ib k eldi.         Gasburglarning uchinchi nik ohi uzoq v aqt  dav omida 
Dunay  mint aqasining riv oj lanishini belgilab berdi. 1515 
y ilda Mak similian I Vena shahrida Bogemiy a (Chex iy a) 
v a Vengriy a qiroli Vl adislav  II Yagellon bil an uchrashib, 
ik k i  t omonlama t o'y ga rozi ligini oldi. Vladislav  IIning 
o‘g‘li Ly udov ik  Mak simili anni ng nabirasi  Mari y aga 
uy l andi , o‘z nav bat ida Ly udov ik ning singli si A nna esa 
k eli shuv ga k o‘ra Mak similianning nev aralari dan biri – 
bo‘lajak  imperat orlar K arl  V  y ok i Ferdinand I ga 
t urmushga chiqishi k erak  edi . 1521 y ilda Ferdinand bu 
nik oh shart nomasini baj ari b, A nnani  o‘ziga xot ini qilib 
oldi. 1526 y ilda Ly udov ik  Mohach j angida v afot  et ishi 
Ferdinandga Bogemiy a v a Vengriy a t oji ga da’v o qi lib 
chiqi sh imk oniy at ini berdi. Key ingi y ili u Bogemiy a qiroli 
bo'ldi        Ry urik ovichlar va Romanovlar

V izant i y a t axt ining merosxo‘ri , bo‘laj ak  i mperat or Ioann VIII Paleolog birinchi nik ohda 1411-
y ilda Dmit riy  Donsk oy ning nabirasi v a Buy uk  Gersog Vasili y I Dmi t riev ichning qizi A nna 
Vasilev naga uy langan edi. A mmo hammadan ahami yat lisi Rossi y a mark azlashgan dav lat ining 
asoschilaridan biri, Mosk v aning Buy uk  Gersogi Iv an IIIning ik k inchi nik ohda ox irgi V izant i y a 
imperat ori Konst ant in X I (1405-1453) ning j iy ani Zoy a (Sofi y a) Pal eologga uy lanishi bo‘ldi .

Dey arli y arim asr o't gach, Romanov lar sul ol asining bi ri nchi podshosi Mixail Fedorov ich rus-
daniy a sulolasi it t i foqi g'oy asiga qay t di. U qizi  Irinani  Daniy a qiroli X rist ian IV  ning o'g'illaridan 
biriga unasht i rmoqchi bo'ldi. Tanl ov  ik k inchi grafi ny a Munk  bilan i k k inchi nik ohidan t ug'ilgan 
Valdemarga t ushdi. G'arbiy  Ev ropa saroy  t aomi llariga k o'ra, bu nik oh morganat ic, y a’ni not eng 
deb hi soblangan. Ammo rus podsholari bunday  nozik  narsalarni  t ushunishmadi, chunk i 
av loddan-av lodga o'zl ari  qi roll ik  qoni bo'lmagan qi zlarga uy lanishib k el ay ot gan edi. Ular uchun 
grafi ny a Munk  Daniy a qi rolining xot ini ek anligi  k ifoy a edi. 1644 y il y anv ar oy ida Valdemar 
Rossi ya dav lat i bil an abadiy  " xulosa"  (shart noma) t uzish v a Irina Mix ay lov na bilan t urmush 
quri sh uchun Mosk v aga k el di.        YANGI ZAMON DAVRIDA NIKOH DIPLOMATIYASI .

17—18-asr boshlarida sulolaviy nikohlar Yevropa siyosatining muhim 
elementi edi. 

XVII asrda Mantuan merosi (1628-1631), "devolyutsiya urushi" (1667-1668) va 
Pfalz merosi (1688-1697) uchun urushlar bo'lgan.

18-asrda ko'proq urushlar sodir bo'ldi, jumladan ispan merosi (1701−1714), 
polyak merosi (1733−1735), avstriya merosi (1740−1748), Bavariya merosi 
(1777−1778) uchun urushlar

17-18-asr boshlarida nikoh diplomatiyasi Evropa davlatlarining tashqi siyosati 
va diplomatiyasiga ta'sirini, ulardan kelib chiqadigan merosga bo'lgan 
huquqlari va Evropaning siyosiy xaritasi va kuchlar muvozanatiga qanday 
ta’sir qilganligini tahlil qilib o‘tsak.        Luy udov ik  X IIIning " Ispan nik ohi"  v a Gast on d'Orl eanning 
" Lot aringiy a nik ohi"
a Fransiya Burbon 
sulolasidan bo‘lgan 
qiroli Genrix IV 
(1553-1610) 
Ispaniya bilan uzoq 
davom etgan 
urushni frantsuz va 
ispan 
merosxo'rlarining 
ikki tomonlama 
nikohi (qarshi 
qudalik asosida) 
bilan tugatish 
niyatida edi. Lyudovik XIII (1601-
1643) Filipp III ning 
to'ng'ich qizi Anna 
Avstriyskayaga 
(1601-1666) 
uylanishi, bo'lajak 
qirol Filipp IV (1605-
1665) (Filipp IIIning 
o‘g‘li) bo‘lsa Genrix 
IV ning to'ng'ich qizi 
- Frantsiyalik 
Yelizaveta (Izabella 
Burbon) (1602-
1644)ga uylanishi 
kerak edi 1610 yil sentyabrda 
Filipp III ning elchisi 
Feriya nikoh taklifi 
bilan Parijga keldi. 
1612 yil 26 yanvarda 
"Ispan nikohlari" 
rasman e'lon qilindi." 
1612 yil 25 avgustda 
nikoh shartnomalari 
imzolandi va 1615 yil 
28 noyabrda 14 yoshli 
Lyudovik XIII va Anna 
Avstriyskayaning to'yi 
Bordodagi g'ayrioddiy 
dabdaba tarzida 
nishonlandi. Lyudovik XIII 1643-yil 14-
mayda vafot etdi va Anna 
Avstriya 5 yoshli qirolning 
regenti boʻldi. Haqiqiy 
nazorat kardinal Mazariniga 
o'tdi, u vafotigacha (1661 yil 
mart) davom etdi, garchi 
Lyudovik XIV 1651 yil 7 
sentyabrda yosh deb e'lon 
qilingan bo'lsa ham. 
Keyinroq Lyudovik XIV ham 
bobosi singari nikoh 
diplomatiyasiga katta umid 
bilan qarab, Ispan 
gabsburglari mulkiga ega 
chiqishni reja qiladi.        Birinchi nik ohni Ispaniy a t axt ining 
merosxo‘rlaridan bo‘lgan Filipp I V v a 
Izabella Fransuzk ay aning qizi Mariy a 
Tereziy a bilan bog‘ladi. Uning onasi 
Fransiy a qiroli Genrix I Vning qizi bo‘lib, bu 
nik oh y uqorida ay t gan “qarshi qudachilik ”  
asosida t uzilgan edi

MAV ZU: O‘RTA A SRLA R v a YaN GI zamon dav rida Y EVROPA DA NI KOH DI PLOMATI YA SI O‘RTA ASRLA RDA NI KOH DI PLOMATIYaSI .

Eleanora (Alenora), ulkan Akvitaniya gersogligining vorisi sifatida, 1137- yilda frantsuz taxtining valihadi, Kapetinglar sulolasining bo'lajak qiroli Lyudovik VII ga turmushga chiqib, unga merosxo'rligini, ya’ni Akvitaniya va unga bog‘liq grafliklarni sep sifatida olib keldi. Lyudovik VII Eleanora unga hamroh bo'lgan Muqaddas yerga 1147-1149- yillarda uyushtirilgan Ikkinchi salib yurishiga boshchilik qildi. Shotlandiyadan Pireney tog'larigacha bo'lgan – Britaniya orollari, Normandiya, Anju, shuningdek, Marsh, Overn, Limuzen, Puatu, Anguma, Sentonj, Perigor va Gaskon hududlarini o'z ichiga olgan edi. Chunki Fransiyadagi bu mulklar Akvitaniya gersogligi tarkibiga kirgan. Angliyada 12-asr oʻrtalaridan 14- asr oxirigacha hukmronlik qilgan Plantagenet sulolasi qirollarining ushbu mulklari yigʻindisi baʼzan Anjuylar derjavasi deb atalgan.15-asr oxiri - 16-asr boshlarida. ular Fransiyaga gersoglik merosxo'ri Anna Britonskayaning sepi sifatida qaralgan Bretan gersogligini qo‘shib oldi. Annaning qo'lini so‘rash va yuragini zabt etish uchun (shuningdek, uning viloyatlariga ega chiqish uchun) birdaniga ikki monarx – fransuz qiroli va german imperatori da'vogar bo‘lib chiqdi. 1490-yilda Anna Muqaddas Rim imperatorining o'g'liga sirtdan turmushga chiqdi, ya’ni fotihalandi. Bu nikoh fotihasining maqsadi, imperiya bilan sulolaviy ittifoq orqali, fransuz qirollari uzoq vaqtdan beri ko'z tikib kelayotgan Bretan gersogligining mustaqilligini himoya qilish edi. Bunga javoban fransuz qo'shinlari gersoglik hududiga bostirib kirishdi.Kapetinglar va Plantagenetlar .

Karl VIII Annaning german shahzodasi bilan nikohi bekor qilinishiga erishdi va uning o'zi unga uylandi. Bundan tashqari, nikoh shartnomasiga ko'ra, eri vafotidan keyin, agar uning to'g'ridan-to'g'ri merosxo'rlari bo'lmasa, Anna yangi frantsuz qiroli bilan turmush qurishi shart edi. Ya’ni nima bo‘lganda taqdirda ham Annani qo‘yib yubormaslik maqsad qilindi. Chunki Anna orqali Fransiya Bretan gersogligini o‘ziga qo‘shib olgan edi.

Karolinglar - 843- 987 Kapetinglar - 987- 1328 Valua va Valua- Angulemlar - 1328-1589. Burbonlar - 1589- 1792, 1814-1830 Orleanlar - 1830- 1848 1397 yil iyul oyida Kalmarda u bir vaqtning o'zida Daniya, Norvegiya va Shvetsiya qiroli taxtiga o'tirdi. Shu tariqa uchta davlat ittifoqi bo‘lgan Kalmar uniyasi tashkil topdi. Annaning eri bo‘lgan Karl VIII 1498-yilda hech qanday erkak vorissiz vafot etadi (to'rtta o'g'li ham bundan oldin vafot etgan). Uning amakivachchasi qirol Lyudovik XII qirol bo‘ldi va Anna bir yildan keyin unga turmushga chiqdi. U qirolga ikki qiz tug'di, ularning kattasi, Frantsiyalik Klod bo‘lib, fransuz tojning kutilayotgan navbatdagi merosxo'ri – Angulem gersogi Fransiskka (u Valualar sulolasi shahobchalaridan birining vakili), bo'lajak qirol Fransisk I ga turmushga chiqqan. Bu nikoh tufayli Britan umrbod Fransiya qirolligi tarkibiga kirdi.Fransiya qirollik sulolalari. 1397 yilgi K alm ar u n iyasi – nikoh diplom atiyasin in g m ah suli sifatida.

Yagellonlar.  Nikoh diplomatiyasi Sharqiy Yevropaning siyosiy rivojlanishiga katta ta'sir ko'rsatdi. 1385 yilda Polsha va Litva sulolaviy ittifoq (Krevo uniyasi) to'g'risida shartnoma tuzdilar, unga ko'ra Polsha qirolichasi Yadviga Litva Buyuk Gersogi Yagayloga (polsha an'analarida - Yagello) turmushga chiqdi. Keyinroq Yagoylo Vladislav II nomi bilan Polsha qiroli bo‘ldi va Yagellon qirollik sulolasiga asos solgan.  1370 yilda Buyuk Kazimir III ning vafoti bilan Polsha qirolligida Piast sulolasining erkak avlodi tugaydi. Taxtga Anjuylar sulolasidan (Anju-Sitsiliya) bo‘lgan Vengriya qiroli Karl Robertga turmushga chiqqan singlisining o'g'li – Lyudovik I keladi, u bir paytning o‘zida Vengriya qiroli ham edi (u erda uni Layosh I deb atashgan). Lyudovik I ham birorta erkak avlod qoldirmagani uchun uning 11 yoshga to‘lmagan qizi Yadviga Polsha malikasi etib saylandi.