logo

O’RTA OSIYO VA O‘ZBEKISTONNING TABIIY GEOGRAFIK RAYONLASHTIRILISHI MASALALARI

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

749.3115234375 KB
O’RTA OSIYO VA O‘ZBEKISTON N IN G TABIIY  
GEOGRAFIK RAYONLASHTIRILISHI 
MASALALARI.
•
                                                  Reja:
•
1. O‘zbek ist onning t abiiy  geografi k  ray onlasht irilishi
•
2. Babushk in L. N., N. A. Kogay ning O‘zbek ist onni 
t abiiy  geografi k  ray onlasht irishi Kompleks tabiiy geografik rayonlashtirish — tabiiy 
geografiyaning eng muhim birinchi darajali 
muammolaridan biri xisoblanadi. Tabiiy geografik 
rayonlashtirishning ilmiy jihatdan puxta asoslangan 
prinsipi, uslubi va taksonomik birligi (sxemasi) faqat ilmiy 
ahamiyatga ega bo‘lishdan tashqari xalq xo‘jaligining turli 
sohalari uchun ham amaliy ahamiyatga egadir. CHunki 
tabiiy boyliklardan oqilona foydalanish, ularni muhofaza 
qilib, o‘zgartirish, xalq xo‘jaligini intensiv, rivojlantirish, 
xalq xo‘jalik tarmoqlarini ixtisoslashtirish eng avvalo 
hudud tabiati ichidagi tafovutlarni har tomonlama va 
ilmiy jihatdan puxta bilishni taqozo etadi .   •
Tabiiy  geografi k  ray onlasht irish bu hududda ma’lum 
qonuniy at  asosida joy lashgan v a t abiat da ob’ek t iv  
mav jud bo‘lgan, birbiridan t abiiy  xususiy at lari 
jihat idan farqlanadigan har xil t abiiy  hududiy  
k omplek slarni aniqlashdir.
•
Tabiiy -geografi k  ray onlasht irishiing prinsipi bu t abiiy  
geografi k  bo‘linishning ob’ek t iv  holda mav judligiga 
birlik  prinsipi, k omplek slik  prinsipi, ob’ek t iv lik  
prino‘ipi, shgsbiy  bir xillik  prinsipi, genet ik  prinsipi v a 
boshqa prinsiplari mav jud. •
Tabiiy  geografi k  ray onlasht irishning y ana bir muxim t ononi bu 
ray onlasht irishning t ak sonomik  birlik lari (chizmasi)dir. SHu v aqt gacha 
O‘zbek ist on hududini ray onlasht irishning hamma qabul qilgan y agona 
t ak sonomik  birligi y o‘q.
•
Vaholank i Turk ist on, jumladan O‘zbek ist on hududini t abiiy  geografi q 
ray onlasht irish bilan L. S. Berg (1913), S. I. .A bolan (1929), V. M. CHet irk in 
(1944); E. M. Murzaev  (1953, 1958), P. S. Mak eev  (1956), L. N . Babushk in, N . 
A. Kogay  (1964) shug‘ullanganlar v a o‘z t ak sonomik  birlik larini t av siy a 
et ganlar. Bular ichida L. N . Babushk in, N . A. Kogay larning ray onlasht irish 
t izimi dik qat ga sazov ordir. CHunk i ularning t abiiy  geografi k  
ray onlasht irish t izimi O‘zbek ist on hududini hamma qismini t o‘ligicha 
qamrab olgan. L. N. Babushk i n, N. A. Kogay  
ray onlasht i rish t izimi ga k o‘ra 
O‘zbek ist on hududining asosiy  qismi 
Turon prov insiy asiga k iradi. L. N . 
Babushk in, N. A. Kogay  Turon 
prov insiy asini t ek i sl ik  v a t og‘ oldi -
t og‘lik  deb ik k i prov insiy achaga 
ajrat adi L. N. Babushk in, N. A . Kogay  Turk ist onning 
bir qismi hisoblangan O‘zbek ist on 
hududini t abiiy  geografi k  
ray onl asht iri shda quy idagi t ak sonomik  
birlik l ar t i zimini qo‘llay di: mamlak at  (o‘l k a) 
-prov insiy a - prov insiy acha - ok rug - ray on-
landshaft Te k islik  provinsiy achasiga Ust y urt  Quy i 
A mudary o, Qizilqum va Quy i Zaraf shon 
ok ruglarini; t og‘oldi - t og‘lik  provinsiy achasiga 
e sa O‘rt a Sirdary o, F arg‘ona, O‘rt a Zaraf shon, 
Qashqadary o va Surxondary o ok ruglarini 
k irit adi. Har bir ok rug o‘z navbat ida 
ray onlarga, ray onlar e sa landshaf t larga 
bo‘linadi.

O’RTA OSIYO VA O‘ZBEKISTON N IN G TABIIY GEOGRAFIK RAYONLASHTIRILISHI MASALALARI. • Reja: • 1. O‘zbek ist onning t abiiy geografi k ray onlasht irilishi • 2. Babushk in L. N., N. A. Kogay ning O‘zbek ist onni t abiiy geografi k ray onlasht irishi

Kompleks tabiiy geografik rayonlashtirish — tabiiy geografiyaning eng muhim birinchi darajali muammolaridan biri xisoblanadi. Tabiiy geografik rayonlashtirishning ilmiy jihatdan puxta asoslangan prinsipi, uslubi va taksonomik birligi (sxemasi) faqat ilmiy ahamiyatga ega bo‘lishdan tashqari xalq xo‘jaligining turli sohalari uchun ham amaliy ahamiyatga egadir. CHunki tabiiy boyliklardan oqilona foydalanish, ularni muhofaza qilib, o‘zgartirish, xalq xo‘jaligini intensiv, rivojlantirish, xalq xo‘jalik tarmoqlarini ixtisoslashtirish eng avvalo hudud tabiati ichidagi tafovutlarni har tomonlama va ilmiy jihatdan puxta bilishni taqozo etadi .

• Tabiiy geografi k ray onlasht irish bu hududda ma’lum qonuniy at asosida joy lashgan v a t abiat da ob’ek t iv mav jud bo‘lgan, birbiridan t abiiy xususiy at lari jihat idan farqlanadigan har xil t abiiy hududiy k omplek slarni aniqlashdir. • Tabiiy -geografi k ray onlasht irishiing prinsipi bu t abiiy geografi k bo‘linishning ob’ek t iv holda mav judligiga birlik prinsipi, k omplek slik prinsipi, ob’ek t iv lik prino‘ipi, shgsbiy bir xillik prinsipi, genet ik prinsipi v a boshqa prinsiplari mav jud.

• Tabiiy geografi k ray onlasht irishning y ana bir muxim t ononi bu ray onlasht irishning t ak sonomik birlik lari (chizmasi)dir. SHu v aqt gacha O‘zbek ist on hududini ray onlasht irishning hamma qabul qilgan y agona t ak sonomik birligi y o‘q. • Vaholank i Turk ist on, jumladan O‘zbek ist on hududini t abiiy geografi q ray onlasht irish bilan L. S. Berg (1913), S. I. .A bolan (1929), V. M. CHet irk in (1944); E. M. Murzaev (1953, 1958), P. S. Mak eev (1956), L. N . Babushk in, N . A. Kogay (1964) shug‘ullanganlar v a o‘z t ak sonomik birlik larini t av siy a et ganlar. Bular ichida L. N . Babushk in, N . A. Kogay larning ray onlasht irish t izimi dik qat ga sazov ordir. CHunk i ularning t abiiy geografi k ray onlasht irish t izimi O‘zbek ist on hududini hamma qismini t o‘ligicha qamrab olgan.

L. N. Babushk i n, N. A. Kogay ray onlasht i rish t izimi ga k o‘ra O‘zbek ist on hududining asosiy qismi Turon prov insiy asiga k iradi. L. N . Babushk in, N. A. Kogay Turon prov insiy asini t ek i sl ik v a t og‘ oldi - t og‘lik deb ik k i prov insiy achaga ajrat adi L. N. Babushk in, N. A . Kogay Turk ist onning bir qismi hisoblangan O‘zbek ist on hududini t abiiy geografi k ray onl asht iri shda quy idagi t ak sonomik birlik l ar t i zimini qo‘llay di: mamlak at (o‘l k a) -prov insiy a - prov insiy acha - ok rug - ray on- landshaft