logo

O’rta osiyoning mintaqasi tabiiy, iqtisodiy va siyosiy geografik o’rni

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

818.80859375 KB
O’rta osiyoning mintaqasi tabiiy, iqtisodiy 
va siyosiy geografik o’rni
Reja:
O’rta osiyoning tabiiy geografik o’rni
O’rta osiyoning iqtisodiy geografik o’rni 
1. O’rta osiyoning siyosiy geografik o’rni                 Tabiiy geografik o’rni- 4 ta okeandan uzoqligi, eng 
yaqin okean Hind okean bo’lib, uning ham ta’siri 
etib kelmasligi, shimol tomonga ochiqligi va sovuq 
havoning qish oylarida bemalol kirib kelishi bilan 
belgilanadi. O’lkaning G’arb tomonida uzoq 
bo’lishiga qaramay, Atlantika okeanining nam havo 
massalari kirib kelishi bu erda yog’ingarchilikning 
hosil bo’lishiga yordam beradi. SHarqiy va Janubi 
qismlari 7 km dan ortiq balandlikka ega bo’lgan 
Pomir-Oloy va Tyanshan tizimiga mansub tog’lar 
bilan o’ralganligi, g’arbiy qismi tekislikdan iboratligi 
bilan ajralib turadi.                                                   Ayniqsa mustaqillikka erishgach O’rta Osiyo siyosiy kartasi 
o’zgardi. Yosh mustaqil davlatlarning vujudga kelishi bilan 
jahondagi buyuk davlatlarning, qo’shni musulmon 
davlatlarining bu xududga nisbatan o’z qiziqishlari, 
geosiyosiy qarashlari paydo bo„ldi. Bu o’lka X.Makkinder 
aytgandek yevrosiyoning yuragi-“Xartlend” ni tashkil etadi. 
So’nggi yillarda mintaqa xorijiy davlatlar uchun go’yo 
magnitdek o’ziga tortuvchi xudud bo’lib, u nafaqat neft-gaz 
va boshqa boyliklari uchun, balki 19-asrga o’xshab  Rossiya 
va AQSH o’rtasida kurash maydoniga aylanmoqda.Mintaqa 
“o’yinchilaridan”  Xitoy, Turkiya, Eron, Pokiston, Hindiston, 
ulardan tashqari Saudiya Arabistoni, Yaponiya, EI 
(Germaniya) faol ishtirok etmoqda.Saudiya Arabistoni diniy 
va madaniy aloqalar bilan cheklanmoqda.                 ROSSIYA – bu xududan 
oladigan neft va gazi bilan 
Yevropada o’zga xos xaridor 
va obro’ga ega , uni 
yo’qotishni istamaydi. 
Rossiyadan shu vaqtgacha 
o’tkazilgan koridorlarga 
qarshi boshqa davlatlar ning 
yo’llari o’tishini va uning bu 
yerdagi munosabatlariga 
qarshi boshqa davlatlarning 
roli ortishiga qarshi.Bunga 
ko’ra Kremlda 2020 yilga 
mo’ljallangan rejalar 
tuzilmoqda.                  AQSH- O’rta Osiyoda 
terrorizmga qarshi 
kurashda strategik 
hamkorlik orqali 
munosabat 
O’rnatmoqchi. U 
mintaqada “nizolarni 
boshqaruvchi 
zona”tashkil etmoqchi. 
U ham yadro quroli va 
energetika maqsadlarida 
uran rudalariga qiziqadi. 
Yana bu xududda 
AQSHga ma’lum 
bo’lmagan va unga 
yoqmagan xarbiy 
potensial bor.                 XITOY- birinchidan jahon yetachilarni o’zining 
g’arbiy xududlariga kelishini istamaydi, 
ikkinchidan arzon tabiiy resurslar-neft, gaz 
2009 yilda Qozoqiston O’zbekiston 
Turkmaniston Orqali Xitoyga gaz quvuri o’tdi. 
Uchinchidan Sinszyan-Uyg’ur rayonida 
separatistlar ko’payishini xoxlamaydi, yana bu 
er keng iste’mol bozori, investitsiya makoni. 
Buni amalga oshirish taktikasi. U bu yerdan 
mashina, kimyo-mineral o’g’it,aviatsiya 
texnikasi, energiya oladi. Turkmaniston bilan 
30 yilga gaz sotib olish bo’yicha shartnoma 
tuzgan (25-30 mlrd.kub.m.dan yiliga.) Xitoy 
Ipak yo’lini tiklab, g’arb bilan sharqni 
bog’lab, iqtisod va savdoni rivojlantirib o’zi 
xukmron bo’lmoqchi.                 EI (Germaniya)- tinchlik 
uchun hamkorlik, bozor 
munosabatlari va demokratik 
O’zgarishlarga yordam va 
fan- texnika (TEMPUS prog.), 
suv resurslari menejmenti va 
qishloq xo’jalikni 
Rivojlantirish orqali(TASIS 
prog.). Bunda Eidagi barcha 
davlatlar manfaati 
birlashmagan, Germaniya 
yetakchi, 2007 yilda 
munosabatlari yaxshi 
tomonlarga o’zgardi, 
Termizda yagona g’arb 
davlatining harbiy mini-
bazasi joylashgan .                 YAPONIYA-bir-birini tushunish 
orqali bosqichma-bosqich kirib 
kelyapti.U yadro qurollanishiga 
qarshi zonani yaratish 
tarafdori.Tabiiy resurslarga 
qiziqadi. Xitoy bilan Gaz 
loyihasiga u ham qo’shilmoqchi. 
Ta’lim va sog’liqni saqlash 
sohalariga yordam berish bilan 
munosabatlar olib bormoqda.
  Germaniya bilan Yaponiya O’rta 
Osiyoga xali maqsadlarini oshkora 
namoyish etmagan davlatlar

O’rta osiyoning mintaqasi tabiiy, iqtisodiy va siyosiy geografik o’rni Reja: O’rta osiyoning tabiiy geografik o’rni O’rta osiyoning iqtisodiy geografik o’rni 1. O’rta osiyoning siyosiy geografik o’rni

Tabiiy geografik o’rni- 4 ta okeandan uzoqligi, eng yaqin okean Hind okean bo’lib, uning ham ta’siri etib kelmasligi, shimol tomonga ochiqligi va sovuq havoning qish oylarida bemalol kirib kelishi bilan belgilanadi. O’lkaning G’arb tomonida uzoq bo’lishiga qaramay, Atlantika okeanining nam havo massalari kirib kelishi bu erda yog’ingarchilikning hosil bo’lishiga yordam beradi. SHarqiy va Janubi qismlari 7 km dan ortiq balandlikka ega bo’lgan Pomir-Oloy va Tyanshan tizimiga mansub tog’lar bilan o’ralganligi, g’arbiy qismi tekislikdan iboratligi bilan ajralib turadi.

Ayniqsa mustaqillikka erishgach O’rta Osiyo siyosiy kartasi o’zgardi. Yosh mustaqil davlatlarning vujudga kelishi bilan jahondagi buyuk davlatlarning, qo’shni musulmon davlatlarining bu xududga nisbatan o’z qiziqishlari, geosiyosiy qarashlari paydo bo„ldi. Bu o’lka X.Makkinder aytgandek yevrosiyoning yuragi-“Xartlend” ni tashkil etadi. So’nggi yillarda mintaqa xorijiy davlatlar uchun go’yo magnitdek o’ziga tortuvchi xudud bo’lib, u nafaqat neft-gaz va boshqa boyliklari uchun, balki 19-asrga o’xshab Rossiya va AQSH o’rtasida kurash maydoniga aylanmoqda.Mintaqa “o’yinchilaridan” Xitoy, Turkiya, Eron, Pokiston, Hindiston, ulardan tashqari Saudiya Arabistoni, Yaponiya, EI (Germaniya) faol ishtirok etmoqda.Saudiya Arabistoni diniy va madaniy aloqalar bilan cheklanmoqda.