logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. O‘RTA OSIYONING HAYVONOT DUNYOSI

O‘RTA OSIYONING HAYVONOT DUNYOSI

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

18805.479492188 KB
Ko'chirib olish
O‘RTA OSIYONING HAYVONOT DUNYOSI 1. Siz yashayotgan joyda qanday yovvoyi hayvonlar bor? 2. Sudralib yuruvchilarga qaysi hayvonlar kiradi? 3. Qanday qushlar O‘rta Osiyoga yozda uchib kelib, qishda janubga uchib ketadi? Qishda qanday qushlar uchib keladi? O‘rta Osiyoning tabiiy sharoiti xilma-xil bo‘lganligi tufayli uning hayvonot dunyosi ham o‘ziga xos va rang- barangdir. O‘rta Osiyo hayvonlari chalacho‘llarda, cho‘llarda, tog‘oldi va tog‘lar oralig‘idagi tekisliklarda, tog‘larda hamda suv havzalarida yashaydi. Chalacho‘llarning hayvonot dunyosi mavsumlar bo‘yicha o‘zgarib turadi. Yozda janubdan issiqsevar hayvonlar, ya’ni kaltakesaklar va ayrim qushlar ( to‘rg‘ay, loyxo‘rak ) kirib kelib, chalacho‘llarning ichkari qismlariga yetib boradi. kaltakesak loyxo‘rakto‘rg‘ay Kaltakesaklar bu yerlarga moslashib, rangini o‘zgartiradi. Qish juda sovuq bo‘lganligi tufayli yozda kelgan hayvonlar janubga yana qaytib ketadi, ko‘p hayvonlar ( qo‘shoyoq va boshqalar) uyquga ketadi, qishga oziq-ovqat yig‘uvchi turli xil sichqonlar va kalamushlar inlariga kirib ketadi. qo‘shoyoq kalamush sichqon Shimoldan qishda punochka, oq kaklik, qutb boyqushi uchib keladi. punochka oq kaklik qutb boyqushi Bulardan tashqari, qishda bu yerlarda chopqir hayvonlardan oqquyruq ham yashaydi. Bu yerda eng ko‘p tarqalgan hayvon turi yumronqoziq lardir. Yumronqoziq bilan birga, chalacho‘llarda qo‘shoyoqlar, cho‘l olasichqoni, dala sichqoni, qum sichqoni, kalamush va ko‘rsichqon ham tarqalgan. dala sichqoni qo‘shoyoq cho‘l olasichqoni kalamushqum sichqoni ko‘rsichqon Chalacho‘llarning o‘zlashtirilmagan joylarida, Betpaqdala, Orolbo‘yi, Shimoliy Ustyurt, To‘rg‘ay o‘lkasi, Balxashbo‘yida tuyoqli hayvonlar: 54 3 2 1Chalacho‘l Oqquyruq (sayg‘oq), jayron, yovvoyi qo‘y, morxo‘r, qulon va boshqalar yashaydi (21- rasm). Oqquyruq jayron qulon yovvoyi qo‘y morxo‘r Hasharotlardan chayon, qoraqurt va boshqa o‘rgimchaksimonlar ko‘p. chayon qoraqurt falanga tarantul (biy) С halacho‘llardagi hayvonot olami issiqqa va suvsizlikka turlicha moslashgan. Ba’zilari, umuman, suv ichmaydi, ba’zilari kechasi hayot kechiradi, ba’zilari salqin joylarda yashaydi, ba’zilari ildizlarni yeb, undagi suv bilan qanoatlanadi. Sudralib yuruvchilardan toshbaqa va kaltakesak niho- yatda ko‘p. Kaltakesaklardan dumaloqbosh kaltakesak, qum kaltakesagi, echkemar, agama kaltakesagi yashaydi. toshbaqa dumaloqbosh kaltakesak echkemar agama kaltakesagi Ilonlardan bo‘g‘ma ilon, o‘qilon, zaharli charxilon va ko‘lvorilon, ko‘zoynakli ilonlar ko‘p. bo‘g‘ma ilon o‘qilon charxilon ko‘lvorilon ko‘zoynakli ilon Yirtqich hayvonlardan tulki, chiyabo‘ri, qum mushugi va boshqalar yashaydi. Qizilqumdagi saksovulzorlarda Buxoro kiyigi — xongul bor. tulki chiyabo‘ri xongulqum mushugi Qushlardan saksovul to‘rg‘ayi, cho‘l moyquti, cho‘l qarg‘asi, cho‘l qarqunog‘i, saksovul chumchug‘i va boshqalar uchraydi. to‘rg‘ay cho‘l moyquti cho‘l qarg‘asi cho‘l qarqunog‘i saksovul chumchug‘i Т og‘ hayvonlari balandlik mintaqalariga bog‘liq holda tarqalgan. Chalacho‘l balandlik mintaqasining hayvonot dunyosi chalacho‘l hayvonot dunyosi bilan bir xil (kemiruvchilar, yirtqichlar). Т og‘ quruq cho‘llarida tulki, bo‘ri, jayron, sirtlon yashaydi, bo‘ritulki jayron sirtlon ammo bu mintaqada cho‘lga xos bo‘lgan hayvonlar (qo‘shoyoq, qum sichqoni, ingichka barmoqli yumronqoziq) uchramaydi. Keng bargli o‘rmonlarda jayron, ayiq, to‘ng‘iz, bo‘rsiq uchraydi. Т o‘ng‘iz, asosan, daryo bo‘ylarida ko‘proq tarqalgan. jayron to‘g‘iz ayiq bo‘rsiq Bu mintaqada qushlardan jannat hasharotxo‘ri, kabutar, mayqut, oq boshli sa’va, bulbul va boshqalar bor. jannat hasharotxo‘ri kabutar moyqut sa’va bubul Ignabargli o‘rmonlarda elik (kiyik), Jung‘oriya Olatovi- da maral (bug‘u), yirtqich hayvonlardan silovsi n, O‘rta Osiyo latchasi, ayiq, manul (Yettisuvda) uchraydi. elik (kiyik) O‘rta Osiyo latchasi manul ayiqmaral (bug‘u) silovsin Archazorlarda o‘rmon sichqonlari, tog‘ sichqonlari , qushlardan boltatumshuq, tog‘ sariq chumchug‘i, chittak va tog‘ kakligi mavjud. o‘rmon sichqoni tog‘ sichqoni boltatumshuq tog‘ sariq chumchug‘i chittak tog‘ kakligi Baland tog‘ yaylovlarida (subalp va alp mintaqasi) tog‘ takasi, tog‘ kiyigi, tog‘ qo‘yi (arxar), tog‘ takasi tog‘ qo‘yi (arxar)marxur kiyik qor qoploni , kemiruvchilardan sug‘ur tarqalgan. Qushlardan Himolay qorakurkasi, tog‘ zog‘chasi, tog‘ to‘rg‘ayi, alp chumchuqsimon qushi va boltayutar tarqalgan. Himolay qorakurkasi tog‘ zog‘chasi alp chumchuqsimon qushi tog‘ to‘rg‘ayi boltayutar Т o‘qay hayvonlari Sirdaryo, Amudaryo, Ili, Chu va boshqa daryolar qayirlaridagi to‘qaylarda va daraxtzorlarda yashaydi. 4 3 1 2 Asosiy hayvonlari to‘ng‘iz, bug‘u, to‘qay mushugi, quyon, to‘ng‘iz bug‘u to‘qay mushugi quyon o‘rdak, g‘oz, qirg‘ovul, loyxo‘rak, qoravoy (baklan), birqozon, saqoqush, flamingo va boshqalardir (21, 22, 23- rasmlar). o‘rdak qirg‘ovul g‘oz loyxo‘rak qoravoy (baklan), birqozon, saqoqush, flamingo va boshqalardir (21, 22, 23- rasmlar). qoravoy (baklan) birqozon flamingo O‘rta Osiyoda chalacho‘l va cho‘llarning o‘zlashtirili- shi, tog‘ va tog‘oldi mintaqalarida tog‘-kon sanoatining rivojlanishi, buning oqibatida ekologik sharoitning o‘zgarishi hamda ovchilik xo‘jaligi ishlarida qat’iy tartibning bo‘lmaganligi natijasida hayvonot olamiga zarar yetdi. Ko‘p hayvonlar kamayib qoldi. Bu ahvol tabiatni, shu jumladan, hayvonot olamini muhofaza qilishni qat’iy talab qiladi. © Foydalanilgan adabiyotlar: • P.Baratov, M. Mamatqulov –Geografiya (O‘rta Osiyo tabiiy geografiyasi. O‘zbekiston tabiiy geografiyasi) – umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7- sinfi uchun darslik — Toshkent; „O‘qituvchi“ NMIU, 2017 / www.eduportal.uz • Atlas (O‘rta Osiyo va O‘zbekiston tabiiy geografiyasi), 7-sinf, O‘zbekiston Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri qo‘mitasi, Toshkent 2017

O‘RTA OSIYONING HAYVONOT DUNYOSI

1. Siz yashayotgan joyda qanday yovvoyi hayvonlar bor? 2. Sudralib yuruvchilarga qaysi hayvonlar kiradi? 3. Qanday qushlar O‘rta Osiyoga yozda uchib kelib, qishda janubga uchib ketadi? Qishda qanday qushlar uchib keladi?

O‘rta Osiyoning tabiiy sharoiti xilma-xil bo‘lganligi tufayli uning hayvonot dunyosi ham o‘ziga xos va rang- barangdir.

O‘rta Osiyo hayvonlari chalacho‘llarda, cho‘llarda, tog‘oldi va tog‘lar oralig‘idagi tekisliklarda, tog‘larda hamda suv havzalarida yashaydi.

Chalacho‘llarning hayvonot dunyosi mavsumlar bo‘yicha o‘zgarib turadi.

O'xshashlar

HAYVONOT DUNYOSI
Antarktida hayvonot dunyosi
Antarktida materigi hayvonot dunyosi
Inson va hayvonot dunyosi
ANDTARKTIDA MATERIGIDA TARQALGAN HAYVONOT DUNYOSI