logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. O‘rta Yevropa

O‘rta Yevropa

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

51353.368164062 KB
Ko'chirib olish
O‘rta Yevropa Yevrosiyo materigi tarixiy geologik rivojlanishi va tabiatining xilma-xilligiga ko‘ra ikkita — Yevropa va Osiyo qit’alariga ajratilgan. Yevropa qit’asi tabiatini o‘rgangan tadqiqotchilar ham uni ko‘plab kichik tabiiy georgafik o‘lkalarga ajratishgan. Masalan, Shimoliy Yevropaga Fennoskandinaviya, Islandiya, Shpitsbergen orollari, O‘rta Yevropaga Alp-Karpat tog‘lari, pasttekisliklar, yassi tog’liklar (Buyuk Britaniya, Irlandiya orollari ), Janubiy Yevropaga esa Pireney, Apennin va Bolqon yarim orollari va O‘rta yer dengizidagi orollar, Sharqiy Yevropaga Sharqiy Yevropa tekisligi va Kaspiy bo‘yi pasttekisligi tegishli. O‘rta Yevropa kichik o‘lkasi tarkibidagi tabiiy geografik oblastlardan biri Alp-Karpat tog‘laridir. Alp-Karpat tog‘lari. Geografik o‘rni. Alp-Karpat tog‘lari kichik o‘lkasi Yevropadagi baland, uzun va ulkan tog‘lardan hisoblanadi. Bu o‘lka G‘arbiy Yevropaning markaziy qismida joylashgan. O‘z navbatida, bu kichik o‘lka tabiatining o‘ziga xos xususiyatlari bilan farq qiladigan mustaqil Alp va Karpat tog‘lariga bo‘linadi. Alp tog‘lari yoy shaklida g‘arbdan sharqqa 1 200 km masofaga cho‘zilgan. Tog‘ tizmasi qaysi davlatlar hududida joylashganligiga qarab uni Fransiya Alpi, Italiya Alpi, Shveytsariya Alpi, Vengriya Alpi deb ham atashadi. Alp tog‘larining eng baland joyi uning g‘arbiy qismida joylashgan besh qirrali Monblan cho‘qqisidir (4 807 m). Alp tog‘larining iqlimi mo‘tadil bo‘lib, qishi yumshoq, yozi salqin. Yiliga 2 000 — 3 000 mm atrofida yog‘in tushadi. Sharqqa borgan sari iqlimning kontinentalligi ortib borib, yog ‘ingarchilik miqdori kamaya boradi. Tog‘ning tepalarida doimiy qor va muzliklar hosil bo‘lgan. Muzliklarning maydoni 4140 kv km bo‘lib, uzunligi 15—27 km gacha cho‘zilgan. Bu muzliklardan Reyn, Rona, Adije, Drava daryolari to‘yinadi. Ular juda sersuv, ko ‘p ostonali,gidroenergiya zaxiralariga boy. Tog‘ oraliqlarida kichik ko‘llar ko‘p. Shulardan eng yirigi va mashhuri Jeneva , Boden ko ‘llaridir. Alp tog‘larining shimoliy etaklari va yassi tog‘liklarida podzol tuproqlar tarkib topgan. Tog‘ yonbag‘irlari buk va eman o‘rmonlari bilan qoplangan. Bu o‘rmonlar tagida qo‘ng‘ir tuproqlar uchraydi. Tizmalarning tepalarida yam-yashil subalp va alp o‘tloqlari, undan ham balandda qor va muzlik tabiat zonalari shakllangan. O‘tloqlardan yozda yaylov sifatida foydalaniladi. Alp tog‘laridagi balandlik mintaqalari shimoliy yon- bag‘rida mo‘tadil iqlim ta’sirida , janubiy yonbag‘rida esa subtropik iqlim ta’sirida shakllangan. Alp tog‘larining tabiiy landshaftlarini muhofaza qilish maqsadida qo‘riqxonalar tashkil etilgan. Shulardan biri Italiya Alpidagi Grand-Paradizadir. Karpat tog‘lari O‘rta Yevropaning sharqiy qismida joylashgan, yoysimon shakldagi tog‘ sistemasidan iborat bo‘lib, tabiiy xususiyatlariga ko‘ra uch qismga — G‘arbiy Karpat, Sharqiy Karpat va Janubiy Karpat tog‘lariga bo‘linadi. Karpat tog‘larining uzunligi 1500 km, o‘rtacha balandligi 800—1200 m, eng baland joyi Baland Tatra tog‘idagi Gerlaxovski-Shtit cho‘qqisidir (2 655 m). Unda foydali qazilmalardan neft, gaz, ko‘mir, temir va marganes rudalari, rangli va nodir metallar, kaliy hamda osh tuzlari mavjud. Iqlimi Alp tog‘larining iqlimiga qaraganda biroz kontinentalroq. Yanvarning o‘rtacha harorati –3 –5 °C. Tog‘ etaklarida yoz issiq, o‘rtacha harorat +17 +20 °C ga teng. Balandlikka ko‘tarilgan sari harorat pasayadi. Yillik yog‘in 800 —1000 mm, tog‘ tepalarida 1 200 — 2 000 mm. Karpat tog‘lari daryolarga boy. Undan boshlanadigan Tisa, Olt, Prut, Siret daryolari Dunayga quyiladi. Shimolga oqadigan Elba , Oder, Visla daryolari Karpatdan boshlanadi. Karpatning eng katta tabiiy boyligi tog‘ o‘rmonlaridir. Unga o‘rmonli Karpat deb nisbat berilishi bejiz emas. Tog‘ yonbag‘irlarida keng bargli o‘rmonlar (buk, eman, zarang, qora qarag‘ay) tarqalgan. Eng baland joylari ham tog‘ o‘rmonlari bilan qoplangan. Ular poloninalar (yaylovlar) deb yuritiladi. Pasttekisliklarda ahyon-ahyonda pushta deb ataluvchi dashtlar saqlanib qolgan. Karpat tog‘larida, asosan, qo‘ng‘ir ayiq, to‘ng‘iz, silovsin, olmaxon, suvsar lar kabi hayvon turlari ko‘p uchraydi. Foydalanilgan saytlar (sahifasi): • reddit.com (4) • wayfair.co.uk/ pinterest.com (5) • yapx.ru/ pinterest.com (6) • 200stran.ru (7,9) • mapinmap.ru/ pinterest.com (8) • wikipedia.org (qolgan barcha sahifalar)

O‘rta Yevropa

Yevrosiyo materigi tarixiy geologik rivojlanishi va tabiatining xilma-xilligiga ko‘ra ikkita — Yevropa va Osiyo qit’alariga ajratilgan.

Yevropa qit’asi tabiatini o‘rgangan tadqiqotchilar ham uni ko‘plab kichik tabiiy georgafik o‘lkalarga ajratishgan.

Masalan, Shimoliy Yevropaga Fennoskandinaviya, Islandiya, Shpitsbergen orollari,

O‘rta Yevropaga Alp-Karpat tog‘lari, pasttekisliklar, yassi tog’liklar (Buyuk Britaniya, Irlandiya orollari ),

O'xshashlar

YEVROPA SUBREGIONLARI
Sharqiy Yevropa
O‘RTA O.TUPROQ
Yevropa slavyan xalqlari
Yevropa mamlakatlarining iqtisodiyoti