logo

O'zbekiston Respublikasi prezidentining O'zbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzi va mavqeini tubdan oshirish choralari to'g'risida

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

698.63671875 KB
O ' Z B E K I S T O N   R E S P U B L I K A S I  
P R E Z I D E N T I N I N G " O ' Z B E K   T I L I N I N G  
DAV L AT   T I L I   S I FAT I DAG I   N U F U Z I   VA  
M AV Q E I N I   T U B DA N   O S H I R I S H  
C H O R A L A R I   TO ' G ' R I S I DA" G I   FA R M O N  
M A Z M U N - M O H I YAT I O ‘ Z B E K   T I L I N I N G  
D A V L A T   T I L I  
S I F A T I D A G I   N U F U Z I  
V A   M A V Q E Y I N I  
T U B D A N   O S H I R I S H  
C H O R A - T A D B I R L A R I  
T O ‘ G ‘ R I S I D A
Xalqimizning ko‘p asrlik madaniy, 
ilmiy-ma’rifiy va badiiy tafakkuri, 
intellektual salohiyatining yorqin 
va bebaho mahsuli bo‘lgan 
o‘zbek tili jahondagi boy va 
qadimiy tillardan biridir.
O‘zbekistonda 1989-yil 21-
oktabrda el-yurtimiz asrlar 
davomida orzu qilib, intilib va 
kurashib kelgan davlat tili 
haqidagi qonunning qabul 
qilinishi mamlakat suvereniteti 
va mustaqilligi sari qo‘yilgan 
dastlabki dadil qadam edi. Aynan 
ana shu tarixiy hujjatga binoan 
o‘zbek tili mustahkam huquqiy 
asos va yuksak maqomga ega 
bo‘ldi. Bugun O‘zbekistonim iz  “Milliy 
tiklanishdan — milliy yuksalish 
sari” degan bosh tamoyil asosida 
taraqqiyotning yangi, yanada 
yuksak bosqichiga ko‘tarilmoqda. 
Mamlakatimizda amalga 
oshirilayotgan keng ko‘lamli 
islohotlar jarayonida davlat 
tilining hayotimizdagi o‘rni va 
nufuzi tobora oshib bormoqda. Istiqlol yillarida ona tilimiz tom 
ma’noda davlat tiliga aylanib, 
xalqimizni yurtimizda erkin va 
ozod, farovon hayot qurishdek 
buyuk marralarga safarbar 
etadigan beqiyos kuch sifatida 
maydonga chiqdi. O‘zbek tili siyosiy-huquqiy, 
ijtimoiy-iqtisodiy, ma’naviy-
ma’rifiy jabhalarda faol 
qo‘llanib, xalqaro minbarlarda 
baralla yangramoqda. Xorijiy 
mamlakatlarda tilimizga 
e’tibor va uni o‘rganishga 
qiziqish kuchaymoqda.
Bugungi globallashuv davrida 
har bir xalq, har qaysi 
mustaqil davlat o‘z milliy 
manfaatlarini ta’minlash, bu 
borada avvalo o‘z 
madaniyatini, azaliy 
qadriyatlarini, ona tilini asrab-
avaylash va rivojlantirish 
masalasiga ustuvor ahamiyat 
qaratishi tabiiydir. O ‘ Z B E K   T I L I N I N G   X A L Q I M I Z   I J T I M O I Y   H A Y O T I D A   V A   X A L Q A R O  
M I Q Y O S D A G I   O B R O ‘ - E ’ T I B O R I N I   T U B D A N   O S H I R I S H ,   U N I B - O ‘ S I B  
K E L A Y O T G A N   Y O S H L A R I M I Z N I   V A T A N P A R V A R L I K ,   M I L L I Y   A N ’ A N A   V A  
Q A D R I Y A T L A R G A   S A D O Q A T ,   U L U G ‘   A J D O D L A R I M I Z N I N G   B O Y   M E R O S I G A  
V O R I S L I K   R U H I D A   T A R B I Y A L A S H ,   M A M L A K A T I M I Z D A   D A V L A T   T I L I N I  
T O ‘ L A Q O N L I   J O R I Y   E T I S H N I   T A ’ M I N L A S H   M A Q S A D I D A :
1. O‘zbekiston Respublikasi Oliy 
Majlisi palatalari, Madaniyat 
vazirligi, O‘zbekiston Yozuvchilar 
uyushmasi, Respublika Ma’naviyat 
va ma’rifat markazi, O‘zbekiston 
Yoshlar ittifoqi, O‘zbekiston Xotin-
qizlar qo‘mitasi, “Taraqqiyot 
strategiyasi” markazi va keng 
jamoatchilikning o‘zbek tiliga 
davlat tili maqomi berilgan kun — 
21-oktabr sanasini “O‘zbek tili 
bayrami kuni” deb e’lon qilish 
to‘g‘risidagi taklifi ma’qullansin. 2. O‘zbekiston Respublikasi 
Vazirlar Mahkamasi tuzilmasida 
xodimlarining umumiy 
cheklangan soni 9 ta shtat 
birligidan iborat Davlat tilini 
rivojlantirish departamenti tashkil 
etilsin va uning tuzilmasi ilovaga 
muvofiq tasdiqlansin. 3 .   Q U Y I DAG I L A R   DAV L AT   T I L I N I  
R I V O J L A N T I R I S H   D E PA R TA M E N T I N I N G  
A S O S I Y   VA Z I FA L A R I   E T I B   B E LG I L A N S I N :
?????? davlat tilini rivojlantirish, davlat 
tili to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga 
rioya etilishi ustidan monitoringni 
amalga oshirish, ushbu sohada 
jamoatchilik nazoratining 
samarali shakllarini joriy etish; ?????? davlat organlari va tashkilotlari, 
jumladan, mahalliy ijro etuvchi 
hokimiyat organlarining davlat 
tilini rivojlantirish, davlat tili 
to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga 
rioya etilishi ustidan davlat 
nazoratini tashkil qilish bo‘yicha 
faoliyatini muvofiqlashtirish; ?????? D A V L A T   T I L I N I  
R I V O J L A N T I R I S H  
B O ‘ Y I C H A   N O R M A T I V -
H U Q U Q I Y   H U J J A T L A R  
L O Y I H A L A R I N I   I S H L A B  
C H I Q I S H ;
?????? davlat tilini rivojlantirish bo‘yicha 
dasturlar va “yo‘l xaritalari”ni ishlab chiqish, 
ularning amalga oshirilishini nazorat qilish, 
shuningdek, “O‘zbek tili bayrami kuni”ni 
nishonlash bo‘yicha ishlarni 
muvofiqlashtirish;
?????? ilmiy asoslangan yangi so‘z va atamalarni 
iste’molga kiritish, zamonaviy atamalarning 
o‘zbekona muqobillarini yaratish va bir xilda 
qo‘llanishini ta’minlash, geografik va boshqa 
toponimik obyektlarga qonun hujjatlariga 
muvofiq nom berilishi borasidagi faoliyatni 
monitoring qilish va muvofiqlashtirish; ?????? davlat tilining amal qilishi 
bilan bog‘liq muammolarni 
aniqlash va bartaraf etish 
yuzasidan, shuningdek, uni 
rivojlantirish sohasida 
yagona davlat siyosatini 
yuritish bo‘yicha takliflar 
tayyorlash; ?????? o‘zbek tilining yozma 
nutqi me’yor va qoidalarini 
ishlab chiqish bo‘yicha 
hamda lotin yozuviga 
asoslangan o‘zbek alifbosini 
to‘liq joriy etish borasidagi 
ishlarni jadallashtirish; ?????? davlat tilini 
rivojlantirishga 
oid ilmiy-
tadqiqot 
ishlarini qo‘llab-
quvvatlash, bu 
sohada xalqaro 
hamkorlikni 
amalga oshirish. 4 .   O ‘ Z B E K I S T O N   R E S P U B L I K A S I  
VA Z I R L A R   M A H K A M A S I :
?????? a ) uch oy muddatda:
“ O‘zbek tili bayrami kuni”ni belgilash bo‘yicha qonun 
loyihasini;
“ Davlat tili haqida”gi O‘zbekiston Respublikasi 
Qonunini bugungi kun talablari nuqtai nazaridan 
takomillashtirgan holda uning yangi tahrirdagi 
loyihasini ishlab chiqsin va O‘zbekiston Respublikasi 
Oliy Majlisi Qonunchilik palatasiga kiritsin; 4 .   O ‘ Z B E K I S T O N   R E S P U B L I K A S I  
VA Z I R L A R   M A H K A M A S I :
?????? b) ikki oy muddatda xorijiy 
davlatlar tajribasini chuqur 
o‘rgangan holda ilmiy asoslangan 
yangi so‘z va atamalarni rasmiy 
iste’molga kiritish bo‘yicha 
Atamalar komissiyasini tashkil 
etish va uning faoliyatini tartibga 
solish to‘g‘risida qaror qabul qilsin;
  V )   2 0 2 0 - Y I L   1 - I Y U N G A   Q A D A R   Q U Y I D A G I  
A S O S I Y   Y O ‘ N A L I S H L A R N I   O ‘ Z   I C H I G A   O L G A N  
2 0 2 0   ―   2 0 3 0 - Y I L L A R D A   O ‘ Z B E K   T I L I N I  
R I V O J L A N T I R I S H   H A M D A   T I L   S I Y O S A T I N I  
T A K O M I L L A S H T I R I S H   K O N S E P S I Y A S I   V A   D A V L A T  
D A S T U R I   L O Y I H A L A R I N I   K I R I T S I N :
?????? mamlakatimiz ijtimoiy 
hayotining barcha sohalarida, 
jumladan, davlat boshqaruvi, 
zamonaviy va innovatsion 
texnologiyalar, sanoat, bank-
moliya tizimi, huquqshunoslik, 
diplomatiya, harbiy ish, tibbiyot 
va boshqa sohalarda davlat 
tilining imkoniyatlaridan to‘liq 
va to‘g‘ri foydalanishga erishish; ?????? ta’lim muassasalarida 
davlat tilini o‘rgatish va uni 
bilish darajasini baholash 
tizimini yanada 
takomillashtirish, davlat 
tilining ilm-fan tili sifatidagi 
nufuzini oshirish;
davlat tili sofligini saqlash, uni 
boyitib borish va aholining 
nutq madaniyatini oshirish; ?????? davlat tilining 
xalqaro miqyosdagi 
o‘rni va nufuzi, uning 
boshqa tillar bilan 
aloqalari istiqbollarini 
belgilash, xorijda 
istiqomat qiluvchi 
vatandoshlar va o‘zbek 
tilini o‘rganish istagida 
bo‘lgan chet el 
fuqarolari uchun 
o‘zbek tili darsliklari va 
elektron dasturlarni 
ishlab chiqish va ularni 
keng miqyosda 
tarqatish, o‘zbek tilini 
o‘rgatish bo‘yicha 
maxsus kurslarni 
tashkil etish. O ‘ Z B E K I S T O N   R E S P U B L I K A S I   P R E Z I D E N T I   S H .  
M I R Z I Y O Y E V
T O S H K E N T   S H . ,
2 0 1 9 - Y I L   2 1 - O K TA B R ,
P F - 5 8 5 0 - S O N5. O‘zbekiston Respublikasi Adliya 
vazirligi manfaatdor vazirlik va 
idoralar bilan birgalikda ikki oy 
muddatda qonun hujjatlariga 
ushbu Farmondan kelib 
chiqadigan o‘zgartish va 
qo‘shimchalar to‘g‘risida Vazirlar 
Mahkamasiga takliflar kiritsin. 6. Mazkur Farmonning ijrosini 
nazorat qilish O‘zbekiston 
Respublikasining Bosh vaziri A.N. 
Aripov va O‘zbekiston Respublikasi 
Prezidenti Administratsiyasi 
rahbari Z.Sh. Nizomiddinov 
zimmasiga yuklansin. O ' T K A Z I L AY OT G A N   I S H L A R
O‘zbekiston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligi 
tizimida o‘zbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzi va 
mavqeini oshirish masalalariga alohida eʼtibor 
qaratilmoqda.
2022-yil 27-may kuni Toshkent davlat agrar 
universitetida vazirlik tizimida davlat tili to‘g‘risidagi 
qonunchilik hujjatlari ijrosini ta’minlash mavzusiga 
bag‘ishlangan onlayn yig‘ilish ZOOM platformasi 
orqali o‘tkazildi. Unda ma’muriy binolar 
peshlavhalari va boshqa 
ko‘rsatkichlardagi yozuvlarning 
davlat tilida (lotin yozuviga 
asoslangan o‘zbek alifbosida) 
ifodalanishini ta’minlash hamda 
tashqi yozuvlar, e’lonlar va 
boshqa turdagi ko‘rgazmali 
targ‘ibot vositalarining davlat tili 
to‘g‘risidagi qonunchilik 
talablariga rioya etilishi 
choralarini ko‘rish masalalari 
muhokama qilindi.
Maqsad O‘zbekiston 
Respublikasi Bosh vaziri 
tomonidan tasdiqlangan “O‘zbek 
tilining davlat tili sifatidagi nufuzi 
va mavqeini tubdan oshirish 
bo‘yicha chora-tadbirlar dasturi” 
hamda 2022-yil 18-maydagi 
ko‘rsatmasida belgilangan 
topshiriqlarning vazirlik tizimida 
ijrosini tashkil va ta’min etishdan 
iborat. Mustaqillik yillarida ona tilimizni tom 
ma’noda davlat tiliga aylantirish yo‘lida 
katta chora-tadbirlar amalga oshirildi.
Shu o‘rinda bir fikrga e’tiboringizni 
qaratmoqchiman. Hozirgi kunda 
Yer yuzida 7 mingdan ziyod til mavjud 
bo‘lsa, ularning faqat 200 ga yaqini 
davlat tili yoki rasmiy til maqomiga ega. •
Shu nuqtai nazardan qaraganda, 
o‘zbek tiliga davlat tili maqomini 
huquqiy jihatdan muhrlab bergan 
mazkur qonunning xalqimiz 
hayotidagi o‘rni va ahamiyati 
beqiyosdir.
•
Bu tarixiy voqeadan so‘ng lotin 
yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosini 
joriy etish haqida yana bir muhim 
qonun qabul qilindi. 2020–2030-yillarda 
o‘zbek tilini rivojlantirish 
va til siyosatini 
takomillashtirish 
konsepsiyasi (keyingi 
o‘rinlarda — 
Konsepsiya) O‘zbekiston 
Respublikasi 
Prezidentining 2019-yil 
21-oktabrdagi “O‘zbek 
tilining davlat tili 
sifatidagi nufuzi va 
mavqeyini tubdan 
oshirish chora-tadbirlari 
to‘g‘risida”gi PF-5850-
son Farmoni ijrosini 
ta’minlash maqsadida 
ishlab chiqilgan.  E' TIBORINGIZ 
UCHUN RAXMAT!

O ' Z B E K I S T O N R E S P U B L I K A S I P R E Z I D E N T I N I N G " O ' Z B E K T I L I N I N G DAV L AT T I L I S I FAT I DAG I N U F U Z I VA M AV Q E I N I T U B DA N O S H I R I S H C H O R A L A R I TO ' G ' R I S I DA" G I FA R M O N M A Z M U N - M O H I YAT I

O ‘ Z B E K T I L I N I N G D A V L A T T I L I S I F A T I D A G I N U F U Z I V A M A V Q E Y I N I T U B D A N O S H I R I S H C H O R A - T A D B I R L A R I T O ‘ G ‘ R I S I D A Xalqimizning ko‘p asrlik madaniy, ilmiy-ma’rifiy va badiiy tafakkuri, intellektual salohiyatining yorqin va bebaho mahsuli bo‘lgan o‘zbek tili jahondagi boy va qadimiy tillardan biridir. O‘zbekistonda 1989-yil 21- oktabrda el-yurtimiz asrlar davomida orzu qilib, intilib va kurashib kelgan davlat tili haqidagi qonunning qabul qilinishi mamlakat suvereniteti va mustaqilligi sari qo‘yilgan dastlabki dadil qadam edi. Aynan ana shu tarixiy hujjatga binoan o‘zbek tili mustahkam huquqiy asos va yuksak maqomga ega bo‘ldi.

Bugun O‘zbekistonim iz “Milliy tiklanishdan — milliy yuksalish sari” degan bosh tamoyil asosida taraqqiyotning yangi, yanada yuksak bosqichiga ko‘tarilmoqda. Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlar jarayonida davlat tilining hayotimizdagi o‘rni va nufuzi tobora oshib bormoqda. Istiqlol yillarida ona tilimiz tom ma’noda davlat tiliga aylanib, xalqimizni yurtimizda erkin va ozod, farovon hayot qurishdek buyuk marralarga safarbar etadigan beqiyos kuch sifatida maydonga chiqdi.

O‘zbek tili siyosiy-huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy, ma’naviy- ma’rifiy jabhalarda faol qo‘llanib, xalqaro minbarlarda baralla yangramoqda. Xorijiy mamlakatlarda tilimizga e’tibor va uni o‘rganishga qiziqish kuchaymoqda. Bugungi globallashuv davrida har bir xalq, har qaysi mustaqil davlat o‘z milliy manfaatlarini ta’minlash, bu borada avvalo o‘z madaniyatini, azaliy qadriyatlarini, ona tilini asrab- avaylash va rivojlantirish masalasiga ustuvor ahamiyat qaratishi tabiiydir.

O ‘ Z B E K T I L I N I N G X A L Q I M I Z I J T I M O I Y H A Y O T I D A V A X A L Q A R O M I Q Y O S D A G I O B R O ‘ - E ’ T I B O R I N I T U B D A N O S H I R I S H , U N I B - O ‘ S I B K E L A Y O T G A N Y O S H L A R I M I Z N I V A T A N P A R V A R L I K , M I L L I Y A N ’ A N A V A Q A D R I Y A T L A R G A S A D O Q A T , U L U G ‘ A J D O D L A R I M I Z N I N G B O Y M E R O S I G A V O R I S L I K R U H I D A T A R B I Y A L A S H , M A M L A K A T I M I Z D A D A V L A T T I L I N I T O ‘ L A Q O N L I J O R I Y E T I S H N I T A ’ M I N L A S H M A Q S A D I D A : 1. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalari, Madaniyat vazirligi, O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi, Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi, O‘zbekiston Yoshlar ittifoqi, O‘zbekiston Xotin- qizlar qo‘mitasi, “Taraqqiyot strategiyasi” markazi va keng jamoatchilikning o‘zbek tiliga davlat tili maqomi berilgan kun — 21-oktabr sanasini “O‘zbek tili bayrami kuni” deb e’lon qilish to‘g‘risidagi taklifi ma’qullansin. 2. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tuzilmasida xodimlarining umumiy cheklangan soni 9 ta shtat birligidan iborat Davlat tilini rivojlantirish departamenti tashkil etilsin va uning tuzilmasi ilovaga muvofiq tasdiqlansin.