logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. O’zbekistonda sport inshootlarini mohiyati va holati

O’zbekistonda sport inshootlarini mohiyati va holati

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

583.0888671875 KB
Ko'chirib olish
O’zbekistonda sport inshootlarini mohiyati va holati. Reja ■ 1.Sport inshootlari nazariyasi. Sport maydonlarining oriyenta-siya va konstruksiyasi hamda o’lchamlari ■ 2. Sport inshootlarining shakli va o’lchamlari ■ 3. Stadionlar tribunalari Sport inshootlari nazariyasi. Sport maydonlarining oriyentasiya va konstruksiyasi hamda o’lchamlari   ■ O’yin maydonlari kengligini aniqlashda ularning o’yin va qurilish maydoni o’lchamlarini bilish zarur. O’yin maydoni o’lchami o’yin qoidalari asosida belgilanadi. Qurilish o’lchamlari esa, xavfsizlik zonalari hisobiga ko’ra o’yin maydoniga nisbatan kattaroq bo’ladi. 1-jadvalda o’yin maydonlarining asosiy va qurilishi mumkin bo’lgan o’lchamlari berilgan. O’yin maydonlari alohida yoki birlashgan holda joylashishi mumkin. Masalan, bir tekislikda bitta yoki har xil sport turlari uchun birlashgan maydonlar bo’lishi mumkin. Sport o’yin maydonlarining asosiy va kiritilishi mumkin bo’lgan o’lchamlari   Sport turi bo’yicha o’yin maydonlari O’yin maydonlarining o’lchamlari (m) Osonlashtirilgan qoida bo’yicha o’yin maydoni o’lchami o’yin qurilish uzunligi eni uzunligi eni uzunligi eni Basketbol 28 15     26 14 Voleybol 18 9 24 15 15 7,5 Qo’l to’pi 40 20 44 23 36 18 Badminton 13,4 6,1 15 8 12 5 Tennis     40 20 36 18 Futbol 90 60 98 64 60 40 a) qoida bo’yicha 110 75 118 79 75 50 b) sport yadro loyihasi tipi bo’yicha   104   69         ■ Sport maydonlar qurilishida shuni ko’zda tutish kerakki, o’yin vaqtida quyosh yon tomondan tushishi lozim (uning o’rta chizig’i bo’ylab). ■ Shunga muvofiq, asosan kechki payt foydalaniladigan maydonlar qurilishida meridian chizig’i e’tiborga olinib, ya’ni ularning bo’y o’qi shimoldan janubga tomon tortilgan bo’lib, mumkin bo’lgan og’ishi 150 bo’ladi. Agar sport o’yinlari bir turi uchun bir necha may - don joylashtirish zarur bo’lsa, unda hech bo’ l- maganda, ularning uchtasidan bittasi ekvator chizig’i e’tiborga olingan holda quriladi. ■ Yuqori qavatli uylar bo’lgan tumanlarda maydonlarni uylarning sharq tomoniga va ekvator chizig’i ko’zda tutilib qurilishi maqsadga muvofiq bo’ladi. Shu maqsadda qurilgan inshootlarda quyosh kech paytda va kunduzi o’tadigan o’yinlarda ham halaqit qilmaydi. (1-rasm). ■ Voleybol va tennis maydonlari qurilishida o’rta chiziqdan yuza chizig’i tomonga nishab qilinadi. Basketbol va qo’l to’pi uchun maydonlarni rejalashtirishda o’rta bo’ylama o’qidan yon chizig’i tomon ikki nishabli qilinadi. Ammo sport maydonlarini joylashtirish bilan bog’liq holda yerni relyefiga qarab vertikal rejalashtirishni o’zgartirilishi mumkin (2- jadval). Vertikal rejalashtirish. Sport maydoni asosi uchun yerning notekisligidan maksimal foydalanilgan holda kerakli qiyalik tanlanadi. Yerning relyefini hisobga olgan holda sport maydonlarini qurishning bir nechta varianti berilgan. ■ Variant ―b juda ko’p ish kuchi talab qiladi, chunki yer kovlash ishlari hajmi katta.‖ ■ Variant ―v qulay deb hisoblanadi. Lekin ―v variantida voleybol maydoni pastlikda joylashganligi ‖ ‖ sababli zaxob suvlarini tushushi uchun drenaj sistemasi ishonchli bo’lishi kerak. Ishni boshlanishida vertikal planirovkadagi ishlar qanday olib borilishi aniqlanadi, oldin yer qazish ishlarini kartogrammasi tuziladi va qurilish maydonlari kvadratlarga bo’linib (2x2 yoki 3x3 metr) ish ko’riladi. Qoziqlar yordamida reja ipi tortilib yer tekislanadi . Sport maydonlarini qoplama konstruksiyasiga qarab sirtini nisbat kattaliklari Sport turlari bo’yicha sport maydonchalar Qoplama turlari Maksimal nishablik uzunasi ko’ndalang   Badminton va voleybol Suv o’tkazuvchan 0,005 - - 0,004 Suv o’tkazmaydigan Taxta qoplamali 0,000 0,000 0,000 0,000   Basketbol Suv o’tkazuvchan 0,005 - Suv o’tkazmaydigan Taxta qoplamali 0,000 0,000 0,000 0,000     Qo’l to’pi Maysazor 0,006 - - 0,008 Suv o’tkazuvchan 0,005 - - 0,006 Suv o’tkazmaydigan Taxta qoplamali 0,000 0,000 0,000 0,000     Tennis Maysazor 0,004 - - 0,008 Suv o’tkazuvchan 0,002 - - 0,006 Suv o’tkazmaydigan Taxtali 0,000 0,000 0,000 0,000     Stol tennisi Suv o’tkazuvchan 0,010 - - 0,010 Suv o’tkazmaydigan Asfaltli Taxta qoplamali 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 ■ Suv shimuvchan maxsus qoplama aralashmalarning tarkibiMaydonlarning qoplamalarining konstruksiyasi quyidagicha bo’ladi: tekis, zich va elastik bo’lishi shart, chunki koptokni sakrashi ta’minlanishi, suvni yaxshi shimadigan va namlikni ichida saqlaydigan bo’lishi kerak; ob-havo ta’siriga chidamli bo’lishi kerak; iqtisodiy tomondan ijobiy bo’lishi kerak. Maxsus qoplamali maydonlar konstruksiyasi gidrogeologik va ob-havo sharoitlari bilan uzviy bog’liq. Suvni yomon o’tkazadigan tuproqli va soz tuproqli yerlar nobob qoplamalarga kiradi. Bu turdagi qoplamalarni ustidan shag’al yotqiziladi. Suvni yaxshi o’tkazadigan qoplamalar qum ustidan yotqiziladi va maydonchalarning konstuksiyasini soddalashtirish maqsadida pastki qatlamlarni qalinligi kamaytiriladi yoki bir qatlamli qilinadi. Maydonchalarda suv to’planib qolmasligi uchun sathini nishabli va maydon atrofi bo’yicha ariqchalar kovlangan bo’ladi. Suvni yaxshi o’tkazadigan qoplamlar sun’iy yoki tabiiy qoplamalardan tayyorlanadi. Maxsus qoplamalar qorishma tarkibi 3-jadvalda ko’rsatilgan. Xom ashyolar A r a l a sh m a g u r u h i 1 chi 2 chi 3 chi 4 chi 5 chi 6 chi 7 chi 1. Yanchilgan g’isht va sopol aralashma 90-85 65-70 60 70 40 - - 2. O’rtacha maydalikdagi qum - 5-10 5 - - 40-50 10-15 3. Qurilish chiqindilari - - - - - - 50-60 4. Kukunsimon loy tuproq 10-15 - 5 10 - 10-15 - 5. Sog’ tuproq - 20-25 - - - - - 6. Yog’li-o’simlik tuprog’i - - - - - 40-45 20-30 7. Ohaktosh - 5-10 - - - - - 8. Yanchilgan ohaktosh - - 20 60 - - - ■ Asfaltli, asfalt-rezinali va bitum qoplamlarning tuzilishi. Asfaltli qoplamlar yuqori malakali sportchilarning mashg’ulotlari muntazam ravishda o’tkazilmaydigan sport maydonlarida muvaffaqiyatli ishlatiladi. Asfalt-rezinali va rezino-bitumli qoplamlarning taranglik qobiliyati ularni mashg’ulot va musobaqa o’tkazish maydonlarida ishlatishga imkon beradi. Bu qoplamlar texnik xavfsizlik qoidalariga qat’iy rioya qilishi talab etuvchi issiqlik usuli bilan tayyorlanadi. Asfalt va rezinobitum qorishmasi asfalt zavodlarida tayyorlanadi. Sovuq qorishmani ■ yotqizib, shibbalash qiyin, shu munosabat bilan yotqizilayotgan asfalt aralashma harorati 1200 dan kam bo’lmasligi, rezino-bitum va asfalt-rezina aralashma harorati esa 1400 dan kam bo’lmasligi kerak. Qoplamlarni shibbalash taxminan uch tonnacha keladigan maxsus g’ildirak bilan bajariladi. Bitum pasta asosli arashmali qoplamlar o’zining tarkibi jihatidan rezino- bitum aralashmaga yaqin, lekin ular sovuq usul bilan tayyorlanadi, shuning ■ uchun o’z kuchi bilan quriladigan (mustaqil) qurilishlarda ishlatiladi. Bitum pasta asosli qorishmani maxsus tuproqli aralashma singari yotqiziladi. Suv shimmaydigan qoplamalar uchun aralashmalarning taxminiy tarkibi Qoplama xillari Xom ashyolar Sport turlaridan maydonlar uchun qoplama (og’ir, %) tarkibi Voleybol, badminton Basketbol, qo’l to’pi Tennis Asfaltli 0,6 mm li elakdan o’tkazilgan 65% dan kam bo’lmagan o’rtacha donali qum qoldig’i BN-II yoki BN-III markali bitum 100 8 100 7 100 6 Asfalt- rezinali O’rtacha donali qum 66 70 76 BN-II yoki BN-III markali bitum 15 13 11 0,6 mm li elakdan o’tkazilgan 10% dan kam bo’lmagan maydalangan ohaktosh qoldig’i 1-3 mm li fraksiyali maydalangan 22 20 18 rezina. 12 10 6 Bitum- pasta asosli Ohaktosh-bitumli pasta (8 sm li konus qoldig’i) 80 26 22 Bitum-50-55% Ohak-8-12% Suv- 33,42% O’rtacha donali qum Maydalangan g’isht yoki ohaktosh 1-3 mm li fraksiyali rezina 66 10 70 8 76 6 maydasi Tuproq bo’yog’i 12 12 10 12 6 12 Sport inshootlarining shakli va o’lchamlari ■ Sport inshootlari – bu maxsus qurilgan va o’z faoliyatida ko’p qirrali madaniy va sport tadbir va anjumanlari o’tkaziladigan maskandir. Zamonaviy tasavvurda sport inshootlari deganda o’quv mashg’ulotlar, turli qishki va yozgi sport turlari bo’yicha musobaqalar uchun mo’ljallangan har xil inshootlar kompleksi tushuniladi. Kompleksning asosiy inshooti stadiondir , ya’ni tomashabinlar uchun mo’ljallangan tribunali asosiy sport arenasi. Tomoshabinlarning soni hamda ularga xizmat ko’rsatuvchilarga, musobaqalar, sport mashg’ulotlarining turlari va xarakteriga ko’ra stadionlarning turlari belgilanadi. ■ Zamonaviy stadionlarning sport arenasi bosqichma~bosqich shakllanishi jarayonida antiq tuzilishiga nisbatan tarkibi va o’lchamlari jihatidan yuqori darajada takomillashdi. Bunday stadionlar standart o’lchamli radiusi 36 m bo’lgan va 400 m masofaga yugurish yo’lkasi bilan o’ralgan futbol maydonidan (104x69 metr) hamda yengil atletika uchun mo’ljallangan sektorlardan tashkil topgan. ■ Stadionda tamoshabinlar sig’imiga ko’ra tribunalar sport arenasining bir yoki ikki tomonida joylashadi. Ular taqasimon, oval, ellipssimon yoki boshqa yopiq halqasimon formada bo’lishi mumkin. ■ O’lchamlariga ko’ra stadionlar quyidagi kategoriyalarga bo’linishi mumkin: ■ tribunasi 1500-3000 o’rindikli kichik stadionlar. ■ tribunasi 2000-10000 o’rindiqli, maydoni kamida 5-6 gektar bo’lgan o’rtacha kattalikdagi stadionlar. ■ tribunasi 10000-50000 o’rindiqli, maydoni kamida 10-15 gektar bo’lgan katta stadionlar ■ tribunasi 50000 dan ko’p o’rindiqli, maydoni kamida 20-25 gektar bo’lgan Olimpik tipidagi stadionlar. ■ Taxminiy sport inshootlari tizimi, tavsiya etiladigan kichik, o’rta va katta stadionlar loyihalash me’yorlarida keltirilgan. Sport inshooti ochiq yoki yopiq tipdagi o’quv-mashqlanish jarayoni va har xil sport turlari bo’yicha musobaqalar o’tkazishga mo’ljallanib qurilgan hamda jihozlangan maxsus inshootdir. Sport inshootlarning tasnif etishda yagona terminologiyadan foydalaniladi: ochiq holdagi alohida sport inshootlar; ochiq kompleks sport inshootlari; yopiq holdagi alohida sport inshootlari; yopiq kompleks sport inshootlari. Ochiq holdagi alohida sport inshootlariga voleybol, basketbol, qo’l to’pi va futbol o’yin maydonlarini misol keltirish mumkin (yopiq holda bo’lishi ham mumkin). Quyida tekis maydonda umumiy maydoni 9 ga, tribunasi 15000 o’rindiqli stadionning taxminiy balansi keltirilgan. Stadionlar tribunalari ■ Tribunalar, ko’p xollarda, sport arenalari bosh rejalarida ikki yon tarafdan oval ko’rinishli yoki oval ko’rinishida quriladi. Bunda futbol maydoni 69x104 m , aylanma yugurish yo’lkasi uzunligi 400 m , futbol maydoni va chopish yo’lkasi orasida esa ikki yengil atletika sektori joylashgan bo’ladi. Katta stadionlardagi sport arenalarida yengil atletika mashg’ulotlari uchun qo’shimcha yugurish yo’lkasining tashqi chegaralari bo’ylab qo’shimcha maydonchalar tashkil etiladi. ■ Tribunalarning sig’imi stadionning qaysi turga mo’jallanganligiga qarab, 2.5 dan 100 minggacha o’rindiq va turish o’rinlariga ega bo’ladi. ■ Sportchilar va tomoshabinlar uchun quyidagi tribuna ostida yoki aloxida binoda xonalar ajratiladi; sportchilar uchun — vestibyul-grelka garderobi bilan, kiyim almashtirish, dush va tualet xonalari, massaj, tibbiyot xonasi, hakamlar instruktorlar uchun xonalar, dam olish xonasi, bufetlar, sport anjomlarini saqlash xonalari va boshqalar; ■ tomoshabinlar uchun — kassa, kuluar, hojatxona, bufet (restoran), kiosk va boshqalar; ■ ma’muriy — xo’jalik xonalari — boshqaruv va muhofaza, anjomlar va boshqalar. ■ O’tirganda va turganda to’siq ko’rinishni ta’minlash usullari (qirqim va rejada), tribunalarning to’lishi va bo’shashida (tomoshabin — odamlarni evakuasiya yo’llari) ularnint turli konstruksiyalardan va materiallardan foydalanilganligi turli tipdagi tribunalarni shakllanishiga katta ta’sir ko’rsatadi. Tabiiyki, tribunalarning qirqim xarakteri stadionning umumiy arxitekturaviy - fazoviy kompozisiyasiga katta ta’sir ko’rsatadi. ■ Zamonaviy stadionlarda bir qavatli tribunalarga nisbatan ikki qavatli tribunalarni qo’llash odat tusiga kirmoqda (2- rasm). ■ Ikki qavatli qurilmalardan foydalanish tomoshabinlar qatorlarining sport arenasiga yaqinlashishi bilan birga, ikkinchi qavat birinchi qavatning himoya yopmasi ko’rinishida xizmat qiladi hamda ikki tomonlama yoritirilganlikni va shamollatishni, shuningdek, ikkinchi qavat ostida bir qator qo’shimcha xonalarni loyihalash imkonini yaratadi. Bunda tribunalar ostidagi xonalar normal o’lchamlarga ega bo’lib, xonalardagi odamlar evakuasiyasini qulaylashtiradi, bir qavatli tribunalar ostidagi xonalarning nishab shiplarini to’g’rilash uchun ketadigan materiallar iqtisod qilinadi. ■ Ikki qavatli tribunalar arena tarafidan qaralganda, qavatlar orasidagi quyuq soyalik tufayli boy plastik ko’rinishiga ega bo’ladi. Sport arenasining g’arbiy tomonida joylashgan to’g’ri bir tomonli tribuna optimal ko’rinish sharoitida rejada turli shaklda bo’lishi mumkin. U asosan 18-20 ming o’rinli stadionlarda keng qo’llanilmoqda. Ko’p sonli tomoshabinlarni joylashtirish maqsadida to’g’ri trapesiya yoki egri chiziqli shakldagi tribunalar qo’llanilmoqda. Bunday tribunalar 35-40 ming va undan ko’p o’rin sig’imiga ega. ■ Ko’p hollarda uch tomonli to’g’riburchakli, taqasimon yoki egri chiziqli (oval shakliga yaqinlashuvchi) sport arenasining yon tomonidan bo’lingan tribunalar keng tarqalmoqda. ■ Dyusseldorf (Germaniya), Vankuver (Kanada), Pasandene (Rouz-Boul, Kaliforniya) shaharlaridagi stadionlar bunga misol bo’la oladi. ■ Uch tomonli tribunalarning yana bir turida sport arenasining g’arbiy tomonida ko’p sonli tomoshabinlar joylashtirilgan bo’lib, asosan kunning ikkinchi yarmida bo’lib o’tadigan musobaqalar vaqtida sport arenasi ko’rinishiga ijobiy ta’sir etadi. ■ Bunday turdagi tribunalarga Izmaylovkadagi (Moskva), Messindagi hamda Minsk va boshqa shaharlaridagi stadionlar misol bo’la oladi. ■ Zamonaviy 100 ming va undan ko’p o’rinli stadionlarda ikki-uch qavatli, yopiq ko’rinishli tribunalar qo’llanilmoqda. Bunday turdagi tribunalarning rejadagi shakllari turlicha: to’g’ri, yon tomonlari qavariq, oval, doiraviy va boshqalar. ■ Optimal ko’rinish diagrammasida katta o’lchamli tribunalardagi futbol maydonidan eng uzok nuqtada (190 metr) turgan tomoshabinlar chiqib ketishlarining maksimal qulayligi ko’rsatilgan. Ammo zamonaviy Olimpiyastadionlarida chiqish uzoqligi 240-250 metrga yetib arenani tomosha qilishni faqat qurollangan ko’z bilan amalga oshirish mumkin. Bunday o’lchamlarga rejada turlicha shaklga ega bo’lgan tribunalarni kiritish mumkin. ■ Mexiko stadioni kabi doira ko’rinishidagi tribunalarning sig’imi 40- 50 ming bo’lib, qo’shimcha tik turib tomosha qilish uchun katta mikdorda joy ajratilgan. ■ Ellips va S ko’rinishli zamindagi tribunalar yangi tribunalar bo’lib, Gannoverda loyihalangan zamindagi stadionda zamonaviy yechimi aks etdi. Bunda ellips ko’rinishli stadion qismi yer sirtidan chuqurda joylashtirildi, o’roqsimon qismi esa (tuproq) to’qma tepalik ko’rinishga ega bo’lib, tribunaning bu qismi sport arenasining g’arbida joylashgan. Ellipssimon tribuna 25 ming o’ringa mo’ljallangan bo’lsa, o’roqsimon qismi esa 50 ming tomoshabinning tik turishi uchun mo’ljallangan. ■ Budapeshtdagi sport arenasi bo’ylama joylashgan stadion tribunasi taqasimon ko’rinishga ega. Tribunaning konstruksiyasi qorishiq — temirbeton va tuproqdan tashkil topgan. Bunday shakl ommaviy sport harakatlari kechayotgan maydon atrofiga ko’p sonli tomoshabinlarni (100 ming) joylashtirish ehtiyojidan kelib chiqqan. Tribunaning tashqi o’lchamlari ko’rish chegarasidan (190 m ) tashqariga chiqib ketgan, 240 metr va undan ko’p masofani qurollangan ko’z bilangina tomosha qilish imkoni mavjud. ■ Tribunalarni rejada loyihalashtirish bevosita qirqim qurilishiga bog’langan bo’lib, ular birgalikda tribunaning konstruktiv tuzilishini va arxitekturaviy kompozisiyasini aniqlaydi. ■ Quyida tribuna qirqimlari uchun xarakterli sxemalari ko’rib chiqiladi: bir qavatli, zaminda, temirbetondan bunyod etilgan bir qavatli yopmali va yopmasiz, bir qavatli va ikki qavatli qorishiq, tuproqli va temirbetonli – yopmali va yopmasiz, ikki qavatli temirbeton va bir qavatli hamda ikki qavatli metall konstruksiya. ■ Stadion tribunalarining takomillashish jarayonida ularning yangi turlari – temir-beton va zamin qorishiq tribunalari yaratilmoqda. Birinchi marta Los-Anjles shahridagi Olimpiya stadionida bu turdagi tribunalar kurilgan (AQSh, 1932 yil). Bunda tribunaning pastki qavati zamindagi qiyalikda, yuqori qavat esa-temir-beton qurilmalardan tomoshabinlar uchun 25 qator o’rinlari bilan tashkil etilgan. Tribunalar ostida xizmat ko’rsatish xonalari joylashgan. Xuddi shunday ikki qavatli tribuna Neapol shahridagi stadionda ham qo’llanilgan bo’lib, tribunaning ikkinchi qavati birinchi qavati uchun himoya yopmasi ko’rinishida xizmat qiladi. ■ Tribunalarning to’lishi va tomoshabinlarning evakuasiyasi lyuklar orqali amalga oshirilib, ular qabul qilingan o’tish joylariga qurilgan. ■ Lyuklar orqali o’tish sistemasi ikki yoklama ochiq yoki bir varakay tarqalish ko’rinishida bo’lishi mumkin. Bir varakay tarqalish tomoshabinlarning lyuklar oldida to’planishini kamaytirib, evakuasiyani bir tekis tashkil etish imkonini beradi. Tomoshabin o’rinlarini seksiyalarga bo’lish har bir seksiyadagi qator 50 o’rindan oshmasligi va qator chuqurligi 75- 80 sm bo’lishi kerak. Tomoshabin o’rini o’lchamlari: o’rindiq uzunligi bo’yicha 40-42 sm , eni 30-35 sm , o’rindiqning o’tish polidan balandligi 45 sm , qator oralig’idagi o’tish joyining eni 45 sm . ■ Lyuklarning eni 1,5 metrdan kam emas va 2,5 metrdan ko’p bo’lmasligi zarur. Lyuklar soni o’tkazish xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, ya’ni 15000 kishidan ko’p bo’lmaslik sharti bilan belgilanadi. ■ Tribunalarni yuk ko’tarishga hisoblashda 1 m2 ga 400 kg bosim holida qabul qilinishi zarur. ■ Tribuna profili to’siqsiz ko’rinishni ta’minlab, bunda yengil atletika yugurish yo’lkasi ichki to’sig’ining ko’rinishi oldinda o’tirgan tomoshabin ko’ziga nisbatan orqada o’tirgan tomoshabindan kamida 15 sm pastda bo’lishi zarur. Bu o’lcham S kattaligi orqali belgilangan. Yo’lkaning egilgan tribunaga yaqinlashgan joylarida S kattaligini 13 sm gacha kamaytirish mumkin. ■ Tribunadan optimal ko’rinishni hisoblash formulasi mazkur kitobning ikkinchi bobida berilgan. ■ Sport pavilonlari ochiq sport maydonlarini va stadion inshootlari, ochiq suv havzalari, yaxtaklublar, eshkak eshish stansiyalari, merganlik tirlari va stendlarini shuningdek, turli sport o’yinlari uchun maydonchalarni yil davomida (voleybol, basketbol, tennis va boshqalarni) xizmat ko’rsatishi uchun mo’ljallanadi. ■ Pavilonlar maqsadlariga ko’ra xonalari, maydonchalari ham turlichadir. Shu sababli ularni rejalashtirishda kompozision usullar xilma-xil xarakterga ega. ■ Sodda kompozisiyadagi sport paviloni to’g’ri to’rtburchakli shaklga ega bo’lib, binoning frontal yoki yon tarafidan ayollar va erkaklar uchun umumiy kirish qismi mavjud. ■ Pavilonlarni loyihalashda vestibyuldan foydalanayotgan va sport zaliga tomon harakatlanayotgan sportchilar oqimining bo’linishini inobatga olgan holda ular uchun qulay harakatlanish grafigini ta’minlash kerak. ■ Kichik va o’rtacha kattalikdagi stadionda barcha ochiq sport maydoni va maydonchalariga xizmat ko’rsatishni qulaylashtirish maqsadida sport pavilonnining markazda joylashishi maqsadga muvofiq. ■ Kichik sport pavilonlari uchun quyidagi xonalar tizimi nazarda tutiladi: vestibyul-grelka garderobi bilan, saqlash xonasi, konkilar bilan ta’minlash va taqdim etish xonasi, bufet, sanitariya gigiyena xonalari, sport anjomlari xonasi; sport zali, yordamchi va xizmat ko’rsatuvchi xonalari bilan, xususan: ayollar va erkaklar kiyim almashtirish xonasi dush va xojatxonalar bilan, massaj, tibbiyot xonasi, ko’rsatmalar berish, anjomlar, radiouzel, isitish va shamollatish xonasi. ■ Har xil, ya’ni turli kattalikdagi katta sport pavilonlari ham mavjud bo’lib, ularning xonalari tizimiga bir nechta sport zallari, suzish suv havzalari, suvga sakrash moslamalari va boshqalar kiradi. Bunday pavilonlarda sport turlari bo’yicha o’quv-mashqlar sifati yaxshilanadi va bino hamda stadion xududidan yanada unumliroq foydalanish imkoni tug’iladi. E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT

O’zbekistonda sport inshootlarini mohiyati va holati.

Reja ■ 1.Sport inshootlari nazariyasi. Sport maydonlarining oriyenta-siya va konstruksiyasi hamda o’lchamlari ■ 2. Sport inshootlarining shakli va o’lchamlari ■ 3. Stadionlar tribunalari

Sport inshootlari nazariyasi. Sport maydonlarining oriyentasiya va konstruksiyasi hamda o’lchamlari   ■ O’yin maydonlari kengligini aniqlashda ularning o’yin va qurilish maydoni o’lchamlarini bilish zarur. O’yin maydoni o’lchami o’yin qoidalari asosida belgilanadi. Qurilish o’lchamlari esa, xavfsizlik zonalari hisobiga ko’ra o’yin maydoniga nisbatan kattaroq bo’ladi. 1-jadvalda o’yin maydonlarining asosiy va qurilishi mumkin bo’lgan o’lchamlari berilgan. O’yin maydonlari alohida yoki birlashgan holda joylashishi mumkin. Masalan, bir tekislikda bitta yoki har xil sport turlari uchun birlashgan maydonlar bo’lishi mumkin.

Sport o’yin maydonlarining asosiy va kiritilishi mumkin bo’lgan o’lchamlari   Sport turi bo’yicha o’yin maydonlari O’yin maydonlarining o’lchamlari (m) Osonlashtirilgan qoida bo’yicha o’yin maydoni o’lchami o’yin qurilish uzunligi eni uzunligi eni uzunligi eni Basketbol 28 15     26 14 Voleybol 18 9 24 15 15 7,5 Qo’l to’pi 40 20 44 23 36 18 Badminton 13,4 6,1 15 8 12 5 Tennis     40 20 36 18 Futbol 90 60 98 64 60 40 a) qoida bo’yicha 110 75 118 79 75 50 b) sport yadro loyihasi tipi bo’yicha   104   69        

■ Sport maydonlar qurilishida shuni ko’zda tutish kerakki, o’yin vaqtida quyosh yon tomondan tushishi lozim (uning o’rta chizig’i bo’ylab). ■ Shunga muvofiq, asosan kechki payt foydalaniladigan maydonlar qurilishida meridian chizig’i e’tiborga olinib, ya’ni ularning bo’y o’qi shimoldan janubga tomon tortilgan bo’lib, mumkin bo’lgan og’ishi 150 bo’ladi. Agar sport o’yinlari bir turi uchun bir necha may - don joylashtirish zarur bo’lsa, unda hech bo’ l- maganda, ularning uchtasidan bittasi ekvator chizig’i e’tiborga olingan holda quriladi.

O'xshashlar

POLIMERLARNING KRISTALL HOLATI
Mahkumlarni huquqiy holati
Yangilanish davrda sport inshooti XIV asrni boshlari va XVIII oxirida sport inshoatlari
Mahkumlarning huquqiy holati (yangiliklar asosida).
Mudofaa va boshqa maqsadlarga mo'ljallangan yerlarning huquqiy holati