logo

Olmoshlarning tuzilishiga kòra turlari

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3307.126953125 KB
Mavzu :  Olmoshlarning tuzilishiga kòra 
turlari
  Boshqa so’zlar (ot, sifat, son, ravish, fe’l, 
taqlid so’zlar……), so’z birikmasi, gap hatto 
matn o’rnida almashib qo’llanuvchi, ularga 
ishora qiluvchi so’zlar olmosh deyiladi .   Olmoshlar zamonaviy til bilan aytganda, 
“ichi bo’sh” so’zlar hisoblanadi. Ushbu ichi 
bo’sh so’zlar vazifasi hozirda ham qadimda 
ham bir xil bo’lgan. Ya’niki, boshqa so’z 
turkumlariga ishora qilish, o’rnida 
qo’llanish xususiyatiga ega. Olmosh 
shunday murakkabki, u butun boshli matn 
o’rnida ham keladi. Bilamizki, bunday 
xususiyat boshqa so’z turkumida mavjud 
emas. Uni qadimgi va hozirgi holatini 
qiyoslab o’rganish olmoshning yangidan-
yangi xususiyatlarini ochib beradi.  Kishilik  olmoshlari: 
men,sen,u,biz,siz,ular
O’zlik  olmoshi:  o’z
Ko’rsat ish olmoshlari : 
bu,shu,o’sha,ana
So’roq olmoshlari: 
k im?,nima?,qay er?,nega?,qancha?,qa
y si
Belgilash olmoshlari:  
hamma,barcha,bari,har bir,har nima
Bo’lishsizlik  olmoshlari:  hech 
k im,hech narsa,hech qachon,hech 
qay si
Gumon olmoshlari: 
k imdir,nimadir,allak im,allaqay si,allaq
ancha 
  Olmoshning tuzilishiga ko’ra turlari:

   Sodda olmoshlar;  Bir asosli bo’ladi.

   Qo’shma olmoshlar;  Ikki asosli bo’ladi. M: ana shu, 
bir nima hech kim.

   Juft olmoshlar;  Bir-biriga mazmunan yaqin bo’lgan 
olmoshlarning birikishidan hosil bo’ladi. M: siz-u- biz, 
u-bu, ana-mana.

   Takroriy olmoshlar;  Bir o’zakning aynan yoki tovush 
o’zgarishi bilan takrorlanishidan hosil bo’ladi. M: o’z-
o’zini, shu-shu, o’sha-o’sha, nima-nima, kim-kimlar. F aqat  bir asosdan 	
I borat  bo’lgan olmoshlar	
Sodda,ik k i asosdan	
Tashk il t opgan olmoshlar	
Qo’shma olmoshlar 	
hisoblanadi Bir-biriga mazmunan yaqin 
bo’lgan olmoshlarning 
birikuvidan hosil bo’lgan 
olmoshlar juft olmoshlar sanaladi.
Bir olmoshning aynan yoki ayrim 
tovush o’zgarishi bilan 
takrorlanishidan hosil bo’lgan 
olmoshlar takroriy olmoshlar 
hisoblanadi.
Juft va takroriy olmoshlar 
qismlari chiziqcha bilan yoziladi. Kichik  guruhlarda 
ishlash O’quvchilar  3  guruhga 
bo’linadi.  Har  bir  guruh  uyga 
berilgan  mavzu  bo’yicha 
qisqacha ma’lumot berishadi. 
 
1-guruh-“Barkamol avlod”;
2-guruh-“Porloq yulduzlar”;
3-guruh-“Buyuklar avlodi”. “ A qliy  hujum”  met odi
•
Olmosh deb nimaga atiladi ? 
•
Nima uchun nutqimizda olmoshlarni qo`llaymiz ?
•
Olmosh tuzilishiga ko`ra necha turga bo`linadi? 
•
Olmoshning ma`naviy guruhlarini ayting . 
•
Ko`rsatish olmoshlariga qaysilar kiradi ? 
•
Gumon olmoshlari qaysilar ?
•
Belgilash olmoshlariga qaysilar kiradi ?
•
Bo`lishsizlik olmoshlari qaaysilari ?  “ Baliq ov i”  met odi
1-guruh                                                                    2-guruh                                                                 3-
guruh Quyida berilgan olmoshlarni tuzilishiga ko‘ra jadvalga
joylashtiring.
O l m o s h l a r: men, mana shu, u, o‘sha-o‘sha, u-bu, siz-biz, 
hech   kim, har bir, hech nima, kim, qanday, allakim, sen-men, 
kimdir, shu - shu, ana shu, allaqaysi, nega, qandaydir.
Sodda ol mosh Qo’shma olmosh J uft  ol mosh Tak roriy  olmoshJ adv al bilan ishlash Topshiriq: olmoshning 
ma`noviy xususiyati 
aniqlash orqali “So`z 
daraxti”ni hosil qiling.
Olmosh deb y ozilgan 
“ So` z daraxt i ” ga 
o` quv chilar “ mev a”  
o` rniga olmosh t a` rifi ni 
beruv chi so` zlar y ozsinlar 
.    Olmoshning turlarini aniqlang. “ BALIQ SKELETI”    texnologiyasiJuft 
olm	
osh	
Sodda 	
olm	
osh	
Takroriy 	
olm	
osh	
Q
o’shm	
a olm	
osh
O
lm	
oshning 	
m	
a’no 	
turlari E’t iboringiz 
uchun 
t ashak k ur!

Mavzu : Olmoshlarning tuzilishiga kòra turlari Boshqa so’zlar (ot, sifat, son, ravish, fe’l, taqlid so’zlar……), so’z birikmasi, gap hatto matn o’rnida almashib qo’llanuvchi, ularga ishora qiluvchi so’zlar olmosh deyiladi .

Olmoshlar zamonaviy til bilan aytganda, “ichi bo’sh” so’zlar hisoblanadi. Ushbu ichi bo’sh so’zlar vazifasi hozirda ham qadimda ham bir xil bo’lgan. Ya’niki, boshqa so’z turkumlariga ishora qilish, o’rnida qo’llanish xususiyatiga ega. Olmosh shunday murakkabki, u butun boshli matn o’rnida ham keladi. Bilamizki, bunday xususiyat boshqa so’z turkumida mavjud emas. Uni qadimgi va hozirgi holatini qiyoslab o’rganish olmoshning yangidan- yangi xususiyatlarini ochib beradi.

Kishilik olmoshlari: men,sen,u,biz,siz,ular O’zlik olmoshi: o’z Ko’rsat ish olmoshlari : bu,shu,o’sha,ana So’roq olmoshlari: k im?,nima?,qay er?,nega?,qancha?,qa y si Belgilash olmoshlari: hamma,barcha,bari,har bir,har nima Bo’lishsizlik olmoshlari: hech k im,hech narsa,hech qachon,hech qay si Gumon olmoshlari: k imdir,nimadir,allak im,allaqay si,allaq ancha

 Olmoshning tuzilishiga ko’ra turlari:  Sodda olmoshlar; Bir asosli bo’ladi.  Qo’shma olmoshlar; Ikki asosli bo’ladi. M: ana shu, bir nima hech kim.  Juft olmoshlar; Bir-biriga mazmunan yaqin bo’lgan olmoshlarning birikishidan hosil bo’ladi. M: siz-u- biz, u-bu, ana-mana.  Takroriy olmoshlar; Bir o’zakning aynan yoki tovush o’zgarishi bilan takrorlanishidan hosil bo’ladi. M: o’z- o’zini, shu-shu, o’sha-o’sha, nima-nima, kim-kimlar.

F aqat bir asosdan I borat bo’lgan olmoshlar Sodda,ik k i asosdan Tashk il t opgan olmoshlar Qo’shma olmoshlar hisoblanadi