logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Osiyo mamlakatlari tabiiy resurslari va aholisi

Osiyo mamlakatlari tabiiy resurslari va aholisi

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

14520.594726562 KB
Ko'chirib olish
Osiyo mamlakatlari tabiiy resurslari va aholisi Mineral, suv, agroiqlimiy, o‘rmon resurslari, sug‘orma dehqonchilik, ish lov beriladigan yerlar, aholi joylashuvi, tabiiy ko‘payish, urbanizatsiya, janubiy yevropeoidlar, mongoloidlar, din. Tabiiy sharoiti va resurslari. Osiyo davlatlarining ko‘pchiligi mineral boyliklar bilan yaxshi ta’minlangan. Jahon neft zaxiralarining 70 %i, gaz ning 80 % dan ortig‘i, ko‘mirning 50 % dan ko‘pi Osiyoning hissasiga to‘g‘ri keladi. Neft va tabiiy gazga Fors qo‘ltig‘i va uning qirg‘oqlari, Kaspiy dengizi, Turon tekisligi, Janubi-sharqiy Osiyoning dengiz sayoz liklari boy. 2 1 3 4 Xitoy, Hindiston, Qozog‘istondagi qadimiy platformalar hu dudida yirik toshko‘mir, temir, marganes, xrom va turli rangli metall konlari joylashgan. toshko‘mir temir xrommarganes3 1 2 Janubi-sharqiy Osiyo mamlakatlarida jahonning eng yirik qalayi konlari «qalayi belbog‘i»ni hosil qiladi. Osiyoda boshqa turdagi tabiiy resurslar (suv, yer, agroiqlimiy) hududiy tarqalishida katta farqlar bor. Suv resurslari bilan yaxshi ta’minlangan hududlar (misol uchun, Janubi-sharqiy Osiyo davlatlari) bilan birga, be poyon qurg‘oqchil cho‘llar ham bor. Katta tafovutlar tabiiy namlik, ishlov beriladigan (haydaladigan) yer lar kabi resurslarning taqsimlanishida ham ko‘zga tashlanadi. Osiyodagi ko‘plab davlatlarda yer resurslari (avvalo, ekin maydonlari) yetishmay di, yirik tog‘ massivlari, qurg‘oqchil cho‘llar keng tarqalganligi, aholi zichligi yuqori bo‘lganligi uchun ishlov beriladigan maydonlar ancha cheklangan. ekin maydonlari yetishmasligi Tog‘ massivlari Aholi zichligiQurg‘oqchil cho‘llar Osiyo hududining katta qismida quyosh tafti, uning issiqlik imkoniyatlari o‘simliklarning vegetatsiya mavsumining uzoq, hatto yil bo‘yi davom etishiga imkon beradi. Ammo tabiiy namlik qit’ada notekis taqsimlangan. Bu holat qadimdan Osiyo mamlakatlarida har tomchi suvdan unumli foydalanishga undagan va bu qit’ani sun’iy sug‘orish dehqonchiligining beshigiga aylantirgan. Tarixiy ma’lumotlar Markaziy Osiyo, Janubiy va Janubi- g‘arbiy Osiyoda sug‘orma dehqonchilik madaniyati 4–5 ming yil lar oldin shakllanganini tasdiqlaydi. Yer yuzasidagi barcha sug‘oriladigan yerlarning 3/4 qismi Osiyo mamlakatlarining hissasiga to‘g‘ri keladi. Sug‘oriladigan yerlarning kattaligiga ko‘ra jahonda Xitoy birinchi, Hin diston esa ikkinchi o‘rinda turadi. Aholisi. Osiyo aholisi eng ko‘p bo‘lgan qit’a hisoblanadi. Mintaqada 4,5 mlrd. kishidan ortiq, ya’ni jahon aholisining deyarli 60 % i yashaydi (2018-y.). Osiyoda, qolaversa jahon davlatlari orasida aholi soni jihatidan alohida ajralib turadigan davlatlar Xitoy va Hindiston hisoblanadi. Ularning aho lisi, 2018-yil ma’lumotlariga ko‘ra, mos ravishda, 1 mlrd. 394 mln. va 1 mlrd. 371 mln. kishiga teng bo‘lgan. Demak, Xitoy va Hindistonda Osiyo aholisining 61%, yoxud butun insoniyatning 36 % i istiqomat qiladi. Aholi soni jihatidan, 2018-yil holatiga ko‘ra, Xitoy va Hindiston dan keyingi yetakchi o‘rinlarni Indoneziya (265 mln. kishi), Pokiston (201 mln. kishi), Bangladesh (166 mln. kishi), Yaponiya (126 mln. kishi), Filippin (107 mln. kishi), Vyetnam (95 mln. kishi), Eron (82 mln. kishi) va Turkiya (81 mln. kishi) kabi davlatlar egallaydi. 8 7 6 54 32 110 9 Osiyo aholisi hozirgi bosqichda, umumiy olganda, yiliga 1–1,1 % ga o‘smoqda. Ammo aholi ko‘payish sur’atlari davlatlarda turlicha. Shu bilan birga, Iroq, Yaman, Tojikiston, Afg‘oniston, Sharqiy Timor davlatlarida tabiiy ko‘payish sur’atlari juda yuqori (yiliga 2,5–3 %). Yaponiya, Shimoliy va Janubiy Koreya, Xitoy, Singapur, Tailand, Gruziya, Armanis ton, Kiprda aholining tabiiy ko‘payishi ancha past (yillik hisobda 0,5 % dan oshmaydi). Osiyoning umumiy urbanizatsiya ko‘rsatkichi XXI asrning dastlabki yillarigacha Afrikaga nisbatan ham past bo‘lib, 30 % ga yetmas edi. Ammo 2018-yilga kelib, bu ko‘rsatkich mintaqa bo‘yicha 50 % ga yetdi. Bunday keskin o‘zgarish, ko‘p jihatdan Xitoyda shaharlashuv jarayoni ning oxirgi yillardagi jadallashuvi bilan bog‘liq. So‘nggi 15–20 yilda bu davlatning urbanizatsiya darajasi 2 barobarga ortib, jahon bo‘yicha o‘rtacha ko‘rsatkichdan oshdi. Urbanizatsiya darajasi, ayniqsa, Singapur, Yaponiya, Koreya Respublikasi, Isroil kabi sanoatlashgan davlatlar ham da Janubi-g‘arbiy Osiyoning neftni qazib oluvchi mamlakatlarida juda yuqori (85–100 %). 3 2 14 5 Afg‘oniston, Tojikiston, Shri-Lanka, Nepal, Kam bodja, Myanma, Sharqiy Timorda esa urbanizatsiya ko‘rsatkichi 20– 30 % oralig‘ida. 2 1 34 5 76 Osiyo aholisi hududiy jihatdan notekis joylashgan. Bunga tabiiy sharoit, ayniqsa, iqlim va suv resurslari omillari katta ta’sir ko‘rsatgan. Osiyo ning aholi eng zich joylashgan qismlari Buyuk Xitoy tekisligi, Hind-Gang pasttekisligi, Hindiston yarimoroli, Yapon va Filippin orollari, Koreya yarimorolining janubi, Yava oroli hisoblanadi. Ayni paytda, Arabiston yarimoroli, Gobi va Taklamakon cho‘llari, baland tog‘li o‘lkalarda aholi zichligi o‘ta pastdir. Osiyo barcha yirik dinlar – buddizm, xristianlik, islom, induizm, kon futsiylik, yahudiylik, sintoizmning beshigi hisoblanadi va bu qit’ada ta rixan dinlarning o‘ziga xos geografiyasi shakllangan. Janubi-g‘arbiy va Markaziy Osiyoda, Pokiston, Bangla- desh, Maldiv Respublikasi singari Janubiy Osiyo hamda Indoneziya, Malayziya, Bruney kabi Janubi-sharqiy Osiyo davlatlarida islom dini asosiy ahamiyatga ega. Hindixitoy yarimoro lidagi davlatlar, Mongoliya, Shri-Lanka va Butanda buddistlar ko‘pchilikni tashkil etadi. Armaniston, Gruziya, Kipr, Filippin, Sharqiy Timorda xris tianlikning turli mazhablari yetakchilik qiladi. Mahalliy dinlardan Hindis ton va Nepalda induizm, Xitoyda konfutsiylik va daosizm, Yaponiyada sintoizm, induizm konfutsiylik daosizm sintoizm Isroilda esa iudaizm keng tarqalgan. © Foydalanilgan adabiyotlar: • A. AbduQayyumov, I. Safarov, M. Tillaboyeva, V. Fedorko – Geografiya (Jahon iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi), umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 9- sinf o‘quvchilari uchun darslik, Toshkent – “O‘zbekiston” – 2019 • Atlas (Materik va Okeanlar geografiyasi), 6-sinf, O‘zbekiston Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri qo‘mitasi, Toshkent 2020

Osiyo mamlakatlari tabiiy resurslari va aholisi

Mineral, suv, agroiqlimiy, o‘rmon resurslari, sug‘orma dehqonchilik, ish lov beriladigan yerlar, aholi joylashuvi, tabiiy ko‘payish, urbanizatsiya, janubiy yevropeoidlar, mongoloidlar, din.

Tabiiy sharoiti va resurslari. Osiyo davlatlarining ko‘pchiligi mineral boyliklar bilan yaxshi ta’minlangan. Jahon neft zaxiralarining 70 %i, gaz ning 80 % dan ortig‘i, ko‘mirning 50 % dan ko‘pi Osiyoning hissasiga to‘g‘ri keladi.

Neft va tabiiy gazga Fors qo‘ltig‘i va uning qirg‘oqlari, Kaspiy dengizi, Turon tekisligi, Janubi-sharqiy Osiyoning dengiz sayoz liklari boy. 2 1 3 4

Xitoy, Hindiston, Qozog‘istondagi qadimiy platformalar hu dudida yirik toshko‘mir, temir, marganes, xrom va turli rangli metall konlari joylashgan. toshko‘mir temir xrommarganes3 1 2

O'xshashlar

Osiyo mamlakatlari tabiiy resurslari va aholisi
Yevropaning tabiiy sharoiti va resurslari, aholisi
Dunyoning tabiiy resurslari
Markaziy Osiyo mamlakatlari
Afrika tabiiy o`lkalari va aholisi