Õzbekiston Respublikasida advokatlik institutining rivojlanish tarixi

Yuklangan vaqt:

19.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

991.6748046875 KB

Ko'chirib olish

Mavzu:Õzbekiston Respublikasida
advokatlik institutining rivojlanish
tarixi.

Reja:
1.Advokatlik institutining rivojlanish
tarixi.
2.Advokatura institutining yangi bosqichi.
3.Advokatura fanida "Advokatura
t õ ğrisida"gi qonunning õ rni.

Advokatura fuqarolik jamiyatining eng muhim
institutlaridan biri bo'lib, jismoniy va
yuridik shaxslarning huquq va manfaatlarini himoya
qilishda muhim rol o'ynaydi. U
huquqiy davlat barpo qilishda alohida o'ringa ega,
huquqiy munosabatlar subyektlariga
tegishli malakali yuridik yordam ko'rsatishning
kafolati bo'lib xizmat qiladi. O'zbekistonda
davlatchilik va huquq tarixi uch ming yildan ko'proq
vaqtga to'g'ri keladi, garchi
mamlakatda advokatlik instituti ancha keyin
shakllana boshlagan bo'lsa-da. O'zbekistondagi
ilk davlatlar hisoblan adi.

Baqtriya, Xorazm, So'g'd, Parfiya, Yunon-Baqtriya, Kushon
podsholigi va boshqalarda davlatchilik asoslari shakllangan.VII asr
boshlarida O'rta Osiyo
arablar tomonidan bosib olinib, arab xalifaligi tarkibiga kiritildi. Bu
esa XX asr
boshlarigacha amalda bo'lgan musulmon huquqining tarqalishiga
xizmat qildi.Shariat
doirasida qonunlarni ro'yxatga olish huquqiy institutlarini,xususan
advokatlik institutini
yaratishni o'z ichiga oladi.

Shariat bo'yicha sud ishlarida advokatlik institutining
paydo
bo'lishi musulmon huquqiy amaliyotining rivojlanishi va
takomillashuvi natijasi bo'ldi.
1864-yildagi sud islohoti tufayli Rossiya imperiyasida
qasamyod qiluvchi advokatlar
instituti tuman sudlari yoki sud palatalarida davlat
xizmatida bo'lgan advokatlar ish
boshladi. O'zbekiston hududida o'zini o'zi boshqarish
tuzilmasi sifatida “Himoyachilar
bo'limi" deb nomlangan birinchi professional advokatura
1879-yilda Qo'qon shahrida tashkil
etilgan bo'lib, o'ndan ortiq advokaturani o'zida
birlashtirgan

Filial Sankt-Peterburgda
huquqshunoslik diplomini
olgan Abdunabi Qurolbay
tashabbusi bilan tashkil
etilgan. U
birinchi o'zbek advokati
sanaladi. 1899-yilda
Toshkent sud palatasi va
okrug sudlari
huzurida himoyachilar
kollejlari tashkil etildi. Ular
Rossiya qonunlari bo'yicha
faoliyat
yuritgan

Bundan tashqari rasmiy taqiq bo'lmasa-da, aslida ayollar
advokaturaga kirishga ruxsat
berilmagan. 1917-yilga qadar Turkiston o'lkasining
qasamyod qilgan advokatlari orasida
birorta ham ayol bo'lmagan.1917-yilgi inqilobTurkiston
o'lkasidagi vaziyatni tubdan
o'zgartirdi.Eski adliyaning boshqa organlari bilan birga
advokatura ham tugatildi.Sovet
advokaturasiga asos solingan kun mohiyatan 1922-yil 26-
may,Butunrossiya Markaziy
Ijroiya Qo'mitasi Advokatlik to'g'risidagi nizomni
tasdiqlagan kun edi. Unda viloyat adliya
boshqarmalari qoshida jinoyat va fuqarolik ishlari bo'yicha
himoyachilar kollegiyalarini
tashkil etish ko'zda tutilgan.

1924-yilning may oyiga kelib, advokatlar kollegiyasida atigi
106 nafar himoyachi bor edi.Himoyachilarning umumiy
sonidan faqat yigirmaga yaqin kishi
mahalliy millat vakillari edi. 1924-yilning 1-oktabrida
Butunrossiya Respublikasi Xalq
Nozirlari Soveti sudlari huzuridagi inson huquqlari
himoyachilari kollegiyasi to'g'risidagi
nizomni tasdiqladi.

Mamlakatimiz mustaqillikka erishgach, O'zbekiston
Respublikasida advokatura
instituti rivojlanishida yangi bosqich boshlandi.1992-yil 8-
dekabrda O'zbekiston
Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinib, unda jismoniy va
yuridik shaxslarning huquqlari
va qonuniy manfaatlarini himoya qilishda advokaturaning
rolini belgilab beruvchi huquqiy
asoslar belgilandi. Vaqt o'tishi bilan advokaturani rivojlanib
borishi hamda uni tartibga
solish ehtiyoji natijasida 1996-yil dekabr oyida O'zbekiston
Respublikasining ,,Advokatura
to'g'risida"gi Qonuni qabul qilindi va bu advokatlik
institutini yanada rivojlantirishda
muhim huquqiy hujjat bo'ldi

1958-yilga kelib esa advokatlar soni
1949-yilga nisbatan unchalik
ko'paymagan bo'lsa-da, ularning
orasida 282 nafari oliy ma'lumotli kadr
edi.
2016-yilga kelib, mamlakatning yangi rahbari hokimyatga
kelishi bilan O'zbekistonda
keng ko'lamli islohotlar amalga oshirildi. Shu jumladan
advokatura institutida ham ko'plab
o'zgarishlar amalga oshirildi. 2018-yil may oyida
Prezidentning ,,Advokatura instituti
samaradorligini tubdan oshirish va advokatlarning
mustaqilligini kengaytirish choratadbirlari to'g'risida"gi
PF-5441-son Farmoni qabul qilindi.

Mazkur hujjat mamlakatimiz
advokatlik instituti rivojiga yangi sur'at bag'ishlangan, uni
kelgusi yillarda rivojlantirishning
asosiy yo'nalishlari va istiqbollarini belgilab bergan muhim
me'yoriy-huquqiy hujjatlardan
biridir. Bundan tashqari 2022-yilda Shavkat Mirziyoyevni
2022-2026-yillarga mo'ljallangan
yangi O'zbekistonning Taraqqiyot strategiyasi to'g'risidagi
farmoni qabul
qilind

Advokatura instituti bugunga kelib shakllanib qolmadi,
albatta. U ham o'z
o'rnida bir qancha taraqqiyot bosqichlarini bosib o'tdi.
Xususan, O'zbekiston Respublikasi
mustaqillikka erishmasdan avval shakllangan edi, biroq,
ijtimoiy hayotda o'z o'rnini egallay
olmagan va deyarli ahamiyatsiz ham edi. Davlat
mustaqillika erishib, Asosiy Qonuniga ega
bo'lgandan keyingina advokatura institutining o'rni va
ahamiyatini birmuncha to'g'ri baholay
oldi desa bo'ladi va shundan beri bu sohaga e'tibor
kuchaymoqda va yildan yilga ehtiyoj
ham ortib bormoqda.

Xususan, 2023-yil 30-aprelda yangilangan Respublikasi
Konstitutsiyasida advokatura
uchun alohida XXIV bob ajratildi, hamda uning 142-
moddasida “Advokat o'z kasbiy
vazifalarini amalga oshirayotganda uning faoliyatiga
aralashishga yo'l qo'yilmaydi", deb
advokatlarning o'z faoliyatida mustaqilligi qonuniny
asosda belgilab qo'yildi

O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati Qonunchilik va
sud-huquq masalalari qo‘mitasi ishchi guruhining “Yuridik
yordam va huquqiy xizmatlar ko‘rsatish tizimi
takomillashtirilishi munosabati bilan O‘zbekiston
Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o‘zgartish va
qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi
Qonuni muhokamasiga bag‘ishlangan yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi

O‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisi Senatining axborot
xizmati xabariga ko‘ra,
O‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisi Qonunchilik palatasi
tomonidan 2018 yil 30 avgust
kuni qabul qilingan mazkur
Qonunda yuridik yordam va
huquqiy xizmatlar ko‘rsatish
sohasini tartibga soluvchi
qonun hujjatlarini yanada
takomillashtirish nazarda
tutiladi.

“ Advokatura to‘g‘risida”gi O‘zbekiston
Respublikasi Qonuniga kiritilayotgan
o‘zgartishlarga muvofiq hakamlik sudlarida va
xalqaro tijorat arbitrajlarida sudya sifatida,
patent vakili va mediator sifatida, shuningdek
shartnomaviy-huquqiy asosda davlat
organlarining, xo‘jalik boshqaruvi organlarining,
davlat korxonalari, muassasalari va
tashkilotlarining yuridik xizmati xodimi sifatida
ishtirok etishga doir advokatlarning huquqlari
kengaytirilmoqda.

Shuningdek, advokat maqomini olish uchun malaka
imtihonini takroran topshirish muddati bir yildan olti
oygacha, advokatlik faoliyati bilan shug‘ullanish huquqiga
litsenziya olish uchun advokatlik tuzilmasida majburiy
stajirovkadan o‘tish muddati olti oydan uch oygacha
kamaytirilmoqda.
Bundan tashqari, Qonunda O‘zbekiston Respublikasining
Ma'muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksiga va Soliq
kodeksiga ham o‘zgartishlar kiritilmoqda. Masalan, ijaraga
berish shartnomasini, tekin foydalanishga berish
shartnomasini fuqarolar tomonidan majburiy notarial
tasdiqlash tartibi bekor qilinishi munosabati bilan ichki ishlar
organlarining o‘zi joylashgan joy bo‘yicha davlat soliq xizmati
organlariga har oyda yuqoridagi shartnomalarni majburiy
notarial tasdiqlashga rioya etilmayotganligi faktlari to‘g‘risida
xabar berish majburiyati bekor qilinmoqda.

“ Qonunlarning ijtimoiy munosabatlarni
tartibga solishdagi rolini hamda norma
ijodkorligi jarayoni sifatini yanada oshirish
bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar
to‘g‘risida”gi prezident qarori qabul qilindi
qonun loyihasidagi havolaki normalarni amalga oshirishning
aniq muddatlari va mas’ul ijrochilari loyihaning o‘zida
majburiy tartibda belgilanadi;
tegishli sohani tartibga soluvchi qonun loyihasini
tayyorlashda ushbu sohadagi qonunosti hujjatlari bilan
tartibga solingan munosabatlarni qonun darajasiga ko‘tarish
imkoniyatini muhokama qilish shartligi belgilanadi va bu
haqda qonun loyihasining tushuntirish xatida ko‘rsatiladi;

Advokatura instituti samaradorligi tubdan oshirilishi va
advokatlar mustaqilligi kengaytirilishi munosabati bilan
tegishli o‘zgartish va qo‘shimcha O‘zbekiston
Respublikasining Ma'muriy javobgarlik to‘g‘risidagi
kodeksiga kiritilmoqda. Ularga ko‘ra, advokatning
professional faoliyatiga to‘sqinlik qilingan taqdirda
advokatning ma'muriy huquqbuzarlik to‘g‘risida
bayonnoma tuzmasdan o‘z arizasida huquqbuzarning
shaxsi to‘g‘risidagi ma'lumotlarni, ma'muriy
huquqbuzarlik sodir etilgan joyni, vaqtni va bu
huquqbuzarlikning mohiyatini, shuningdek ishni hal
etish uchun zarur bo‘lgan boshqa ma'lumotlarni
ko‘rsatgan holda sudga murojaat qilish huquqi
mustahkamlanmoqda.

Mavzu:Õzbekiston Respublikasida advokatlik institutining rivojlanish tarixi. Reja: 1.Advokatlik institutining rivojlanish tarixi. 2.Advokatura institutining yangi bosqichi. 3.Advokatura fanida "Advokatura t õ ğrisida"gi qonunning õ rni.

Advokatura fuqarolik jamiyatining eng muhim institutlaridan biri bo'lib, jismoniy va yuridik shaxslarning huquq va manfaatlarini himoya qilishda muhim rol o'ynaydi. U huquqiy davlat barpo qilishda alohida o'ringa ega, huquqiy munosabatlar subyektlariga tegishli malakali yuridik yordam ko'rsatishning kafolati bo'lib xizmat qiladi. O'zbekistonda davlatchilik va huquq tarixi uch ming yildan ko'proq vaqtga to'g'ri keladi, garchi mamlakatda advokatlik instituti ancha keyin shakllana boshlagan bo'lsa-da. O'zbekistondagi ilk davlatlar hisoblan adi.

Baqtriya, Xorazm, So'g'd, Parfiya, Yunon-Baqtriya, Kushon podsholigi va boshqalarda davlatchilik asoslari shakllangan.VII asr boshlarida O'rta Osiyo arablar tomonidan bosib olinib, arab xalifaligi tarkibiga kiritildi. Bu esa XX asr boshlarigacha amalda bo'lgan musulmon huquqining tarqalishiga xizmat qildi.Shariat doirasida qonunlarni ro'yxatga olish huquqiy institutlarini,xususan advokatlik institutini yaratishni o'z ichiga oladi.

Shariat bo'yicha sud ishlarida advokatlik institutining paydo bo'lishi musulmon huquqiy amaliyotining rivojlanishi va takomillashuvi natijasi bo'ldi. 1864-yildagi sud islohoti tufayli Rossiya imperiyasida qasamyod qiluvchi advokatlar instituti tuman sudlari yoki sud palatalarida davlat xizmatida bo'lgan advokatlar ish boshladi. O'zbekiston hududida o'zini o'zi boshqarish tuzilmasi sifatida “Himoyachilar bo'limi" deb nomlangan birinchi professional advokatura 1879-yilda Qo'qon shahrida tashkil etilgan bo'lib, o'ndan ortiq advokaturani o'zida birlashtirgan

Filial Sankt-Peterburgda huquqshunoslik diplomini olgan Abdunabi Qurolbay tashabbusi bilan tashkil etilgan. U birinchi o'zbek advokati sanaladi. 1899-yilda Toshkent sud palatasi va okrug sudlari huzurida himoyachilar kollejlari tashkil etildi. Ular Rossiya qonunlari bo'yicha faoliyat yuritgan

O'xshashlar

Õzbekiston Respublikasida advokatlik institutining rivojlanish tarixi

Kurashning qoidalarining rivojlanish tarixi

Belbog'li kurashning rivojlanish tarixi

Psixologik fikrlarning rivojlanish tarixi

ADVOKATLIK FAOLIYATIDA MEDIATSIYA