logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. PELLAPONNES URUSHLARI

PELLAPONNES URUSHLARI

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

455.484375 KB
Ko'chirib olish
MAVZU:  PELLAPON N ES URUSHLARI  Y unonist on shahar -davlat lar i o` r t asida miloddan avvalgi 431-404 yillar da bo` lib, o` t gan ur ushlar ni Peloponnes ur ushlar i deyilib, uni Fukidid " Tar ix " idan, Ksenofont ning " G r esiya t ar ix i" , Diodor ning " Tar ix iy kut ubx ona asar lar i" , Plut ar x va Ar ist ofan ma` lumot lar i or qali bilib olamiz.  Ur ushlar qadimgi Y unonist on quldor lik jamiyat ida ichki ziddiyat lar ning jamlanishi va keskinlanishi nat ijasida kelib chiqqan ediki, biz ziddiyat lar ga viloyat lar ning not ekis r ivojlanishi asos bo` lgan.  Y unonist onda 1-Afi na dengiz it t ifoqi bilan bir qat or da Peloponnes it t ifoqi bilan bir qat or da ham bor edi. U miloddan avvalgi VI asr ning ikkinchi yar mida t uzilgan bo` lib, unga Megara, Kor inf, Agr os, Tir inf kabi shahar -davlat lar a` zo edilar. Bu it t ifoqqa Spar t a boshchilik qilgan. O` t mishda 1-Afi na it t ifoqi bilan Peloponnes it t ifoqi o` r t asida sulh shar t nomasi ham t uzilgan edi . Sulh shartnomalarida ittifoqchilarning bir-birlariga qo`shin tortmasliklari, tinch-totuv yashashliklari ta`kidlangan. Ammo keyingi voqealar 1-Afina ittifoqi bilan Peloponnes ittifoqi o`rtasida qator ziddiyatlar va kelishmovchiliklarni keltirib chiqaradi. Bu ziddiyatlarning tagida u yoki bu ittifoqning butun Yunonistonda hukmronlikni qo`lga kiritish masalasi yotardi. Bu masala urushni keltirib chiqaradigan bosh omil edi. Urushning boshlanishini tezlashtirgan birinchi mojaro, bahona qadimgi yunon dunyosining g`arbiy chekkasidagi Epidami koloniyasi va Kerkira orolida yuz bergan edi. Bu joylar Yunonistondan Janubiy Italiya va Sisiliya oroliga boriladigan dengiz yo`lidagi ikki muhim bekat edi. Shu ikki joydagi mojarolar tufayli Peloponnes ittifoqiga a`zo bo`lgan Korinf bilan Afina o`rtasida ham nizo chiqqan  Urushni t ezlasht irishga sabab bo` lgan ikk inchi bahona X alk idik a yarim orolidagi Korinf koloniyasi Pot ideyada ham yuz bergan. Bu yerda ham 1-Afi na it t ifoqi bilan Korinf o` rt asida mojaro chiqgan. Megara shahar davlat i Korinf t omonini olgan. Megara va Korinf Peloponnes it t ifoqining boshlig` i Spart ani Afi naga qarshi urushga undagan. Shundan keyin uchinchi mojar o ham yuz bergan. Afi na x alq yig` ini 1-Afi na it t ifoqi a` zolarining Afi naga qarashli barcha bux t alarida Megara savdo-sot iq kemalar ining t o` x t ashlarini t aqiqlagan  Miloddan avvalgi 431 yilda Korinf va Megaraning t ezlashi bilan Spart a Afi naga qarshi urush harakat lar ini boshlab yuborgan. Urushga Spar ta podshosi Ar x idam II boshchilik qilgan. Shuning uchun bu urush Ar x idam urushi ham deyiladi. Bu Peloponnes ur ushining bir inchi bosqichi bo` lib, urush miloddan avvalgi 431 yildan 421 yilgacha davom et gan.  431 yilda Spart a qo` shinlar i At t ikaga bostirib kirganlar va dehqon x o` jaliklarini vayron qilib, dehqonlarni talaganlar. Natijada ular ning o` zlari oziq-ovqat masalasida og` ir ahvolga tushib qolganlar. Afi naliklar ni qat` iy jangga tor ta olmagan spar t aliklar Peloponnesga qayt ishga majbur bo` lganlar.  M ilo d d a n a v v a lg i 4 3 0 y ild a s p a r ta lik la r A ttik a g a y a n a h u ju m q ilg a n la r. S h u y ili A fi n a d a v a b o ta r q a lib , k o `p o d a m q ir ilib k e tg a n . U r u s h d a h a r ik k i to m o n h a m jid d iy g `a la b a g a e r is h a o lm a g a n . X a lq v a a k s a r iy a t d e h q o n la r A fi n a b o s h ig a tu s h g a n k u lfa tla r n in g a y b d o r i P e r ik l d e b h is o b la n g a n . X a lq y ig `in i m ilo d d a n a v v a lg i 4 3 0 y ili u n i h o k im iy a td a n c h e tla s h tir g a n . A m m o b ir y ild a n k e y in u n i o q la b , q a y ta d a n b ir in c h i s tr a te g q ilib s a y la g a n la r. Q a r ta y ib q o lg a n P e r ik l k o `p o `tm a y y u q u m li k a s a llik d a n v a fo t e tg a n . U n in g v a fo tid a n k e y in h o k im iy a t te p a s ig a K le o n s a y la n g a n . S h u d a v r d a 1 -A fi n a ittifo q i a `z o la r i o r a s id a A fi n a g a q a r s h i g u r u h la r n in g h a r a k a ti k u c h a y g a n . B u g u r u h la r g a S p a r ta y o r d a m b e r ib tu r g a n .  Miloddan avvalgi 430-426 yillar orasida Afina Peloponnesning g`arbiy sohillarida g`olibona urushlar olib boradi. Afinaliklarning harbiy-dengiz kuchlari Kefalleniya va Zakinf orollarini qo`lga kiritganlar. Yunonlar Akarnaniyadagi Solliy shahrini ham bosib olganlar. Korinfni dengiz tomondan himoya qilib turadigan Navpakt shahrini ham afinaliklar qo`lga kiritganlar va uni mustahkamlaganlar. Afinaliklar Messeniya sohillarida ham spartaliklarga qattiq zarba berishgan.  Miloddan avvalgi 424 yili afinaliklar Kifera orolini ham bosib olganlar. Shundan keyin Sparta va uning ittifoqchilari og`ir ahvolga tushib qoladi. Demosfen va Kleon boshchiligidagi Afina floti Sfakteriya orolida ham spartaliklarni tor-mor qilganlar.  Afi n a likla r d en gi z u r u s h id a q o` l ga kir itga n g` a la b a la r id a n m a g` r u r la n ib , itti f oq ch i la r n in g im kon iy a tla r in i to` g` r i b a h ola y olm a ga n la r. Afi n a likla r n i n g m ilod d a n a vva lgi 425 y il Kor i n f ga q a r s h i u y u s h tir ga n n a vb a td a gi y u r i sh i m u va ff a q iy a ts iz likka u ch r a ga n . Bir y ild a n key in Delin d a b o` lga n ja n g h a m a fi n a likla r n in g b u tu n Pelopon n es u r u s h i d a vr i d a gi en g ka tta m a g` lu b i y a ti ed i.  Milod d a n a vva lgi 427-424 y illa r d a a fi n a li kla r Sis ili y a ga h a m b ir n ech a b or m u va ff a q iy a tli y u r is h q ilga n la r. Am m o s isil iy a likla r a fi n a likla r ga b u y er d a n ketish n i ta kli f q i lga n la r. A fi n a q o` m on d on ligi o` z im kon iy a tla r in i h isob ga oli b , Afi n a q o` s h in la r in i Sis ili y a d a n olib keti sh ga m a jb u r b o` lga n .  Spa r ta li kla r n in g ta jr i b a li sa r ka r d a si Br a si d r a h b a r li gid a gi q o` s h in i Egey d en gizi n in g sh im ol id a joy la s h ga n X a lkid ika or olid a gi b ir q a n ch a sh a h a r la r n i , s h u n in gd ek,  Miloddan avvalgi 421-yilda Afi na bilan Spart a o` rt asida 50 yilga mo` ljallangan sulh t uzilgan. Bu sulhning t ashabbuskor i Nikiy bo` lganligi uchun u Nikiy sulhi nomini olgan. Sulh shar t lar iga ko` ra, tomonlarning qo` shinlari ishg` ol qilgan yerlar ini bir vaqt da bo` shat ib chiqishlari lozim edi. Agar Spart alik ilot lar qo` zg` olon ko` t ar salar, afi naliklar spart aliklarga yordamga bor ishlari kerak edi. Ammo sulh shart lar i to` la bajar ilmagan. Afi naliklar Meseniya pilosida, spar t aliklar esa, Frakiyadagi Amfi opolda qolganlar. Spar taning it t ifoqchilar i Kor inf, Megara va Fiva Nikiy sulhini t an olmagan. Nikiy sulhi bilan Peloponnes ur ushining birinchi bosqichi t ugagan.  Miloddan avvalgi 415-404 yillar Peloponnes urushining ikk inchi bosqichi hisoblanadi. Ur ushning bu bosqichi afi nalik lar ning Sisiliyada muvaff aqiyat qozonsalar, bu Spart ani mag` lubiyat ga olib kelishi va Afi nani ulug` Y unonist onning yet akchisi qilib qo` yishi mumkin edi.  Miloddan avvalgi 415 yilda afi nalik lar 260 ga yaqin harbiy va yuk kemasini, 32 ming k ishidan iborat qo` shinlar ini Sisiliyaga jo` nat ishga t ayyor lab qo` yganlar. Afi na fl ot i Alk iviad, Nik iy va Lamax lar rahbarligida Sisiliyaga jo` nab ket gan.  Afi na qo` shinining qo` mondonlaridan bir i Alk iviad x oinlik qilib, spar t alik lar t omoniga qochib o` t gan. U spart alik lar ga afi naliklarning bar cha sirlarini ayt ib, At t ik aga munt azam qo` shin yuborib, uni vayr on qilish kerak degan t aklif kir it gan.  A fi nalik lar ning Sirak uzani qamal qilishdagi harakat lar i muvaff aqiyat siz chiqqan. Miloddan avvalgi 413 yili Demosfen boshliq A fi na fl ot i Spar t a va uning it t ifoqchilar i t omonidan t or -mor et ilgan. Nikiy va Demosfenlar qat l et ilgan. Ko` p o` t may Lamax ham halok bo` lgan. A sir qilib olingan afi naliklar qul qilib sot ilgan. Sisiliyadagi mag` lubiyat A fi naning obr o` sini t ushir ib yubor gan.  Sisiliya fojeasidan keyin omad Spar t a qo` shinlar i A fi nadan 22 km nar ida joylashgan Dekeleya qishlog` ini bosib oladi. Ular shu yer dan t ur ib afi naga x avf solib t ur ganlar. Spar t aliklar A fi na qullar iga mur ojaat qilib, Dekeleyaga qochishga da` vat et ganlar va ular ga ozodlik ber ishni va` da qilganlar. Ko` p o` t may 20 mingdan or t iq qul Dekeleyaga qochib o` t gan. A fi naliklar shahar ni himoya qilish uchun bar cha choralar ini ko` r ganlar.  Miloddan avvalgi 404 yili ochlikdan mador i qurigan afi naliklar spart aliklarga t aslim bo` lganlar. Afi nani Spar ta qo` shinlari egallaganlar, uni Pirey bilan bog` lagan devorlar qulat ilgan. Afi na arx esi t arqatilgan, u Spart aga qaram davlat ga aylantirilgan. Oligar x lar Kr it iy va Feramen boshchiligida o` t t t izlar tiraniyasini tuzib, hokimiyat dan o` z qo` llar iga olganlar. Kritiy va boshqalar o` zlar iga yoqmagan kishilar ni jazolab, quvg` in ost iga olganlar, aholini talaganlar. Feramen unga nor ozilik bildir ganida uni qat l et ganlar.  Sobiq demokrat Frasibul Beot iyaga qochib bekingan. U afi nalik qochoqlar dan otr yad t uzib, chegaradagi Filani egallagan. Miloddan avvalgi 403 yili Afinada demokratiya qayta tiklangan. Ammo Afina Peloponnes ittifoqiga a`zo bo`lib qolgan. Shunday qilib, to`xtab-to`xtab 27 yil davom etgan Peloponnes urushi Spartaning g`alabasi bilan tugagan. Bu urush butun nomi olamiga, xususan Afinaning iqtisodiy, siyosiy, madaniy hayotiga va harbiy qudratiga juda katta salbiy ta`sir ko`rsatgan. Bu hol Yunonistonning butunlay zaiflashishiga olib kelgan. Peloponnes urushi miloddan avvalgi V asrdayoq yuzaga kela boshlagan jarayonni tezlashtirib, xo`jalik tarmoqlarida ishlatilayotgan qullar sonini ko`payishiga olib keldi. Ularning mehnatidan foydalanish hunarmandlar, yuk tashuvchilar va batraklarning ahvoliga halokatli ta`sir ko`rsatib, ularni lyupen-proletariatga aylantirib qo`ydi, o`zining doimiy ishidan mahrum qildi. Ishlab chiqarish ishiga qullarning ishi deb qarash ana shu davrdan keng rasm bo`ldi, buning natijasida esa halol mehnat qilib pul topishga bo`lgan rag`bat susaydi. Ko`p dehqonlar va hunarmandlar urush harakatlarida uzoq vaqt ishtirok qilishi oqibatida, yer-maydonlar qarovsiz, tashlandiq bo`lib qoldi. Buni quldorlar arzon-garovga sotib olganlar. Boy quldor-plutokratlar ("o`z boyligi bilan kuchlilar") ayni vaqtda ham sudxo`r, ham savdogar, ham yer egasi bo`lganlar.  Miloddan avvalgi IV asrlarda polislarda eski xalq lashkari ham o`z ahamiyatini yo`qotgan. Buning sababi fuqarolar o`rta tabaqasining barham topganligida edi. Chunki ular xalq lashkarlarini asosini tashkil qilar edi. Yollanma askarlar harbiy kuchlarning asosiy turi bo`lib qoldi.  Demak, miloddan avvalgi IV asr davomida polislarning ham iqtisodiy, ham sosial ham harbiy sohalaridagi inqiroz chuqurlashib borgan ekan. XULOSA FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR  Qadimgi dunyo t ar ix i Rajabov  Vikipediya.uz  Z iyonet.uz

MAVZU:  PELLAPON N ES URUSHLARI

 Y unonist on shahar -davlat lar i o` r t asida miloddan avvalgi 431-404 yillar da bo` lib, o` t gan ur ushlar ni Peloponnes ur ushlar i deyilib, uni Fukidid " Tar ix " idan, Ksenofont ning " G r esiya t ar ix i" , Diodor ning " Tar ix iy kut ubx ona asar lar i" , Plut ar x va Ar ist ofan ma` lumot lar i or qali bilib olamiz.  Ur ushlar qadimgi Y unonist on quldor lik jamiyat ida ichki ziddiyat lar ning jamlanishi va keskinlanishi nat ijasida kelib chiqqan ediki, biz ziddiyat lar ga viloyat lar ning not ekis r ivojlanishi asos bo` lgan.  Y unonist onda 1-Afi na dengiz it t ifoqi bilan bir qat or da Peloponnes it t ifoqi bilan bir qat or da ham bor edi. U miloddan avvalgi VI asr ning ikkinchi yar mida t uzilgan bo` lib, unga Megara, Kor inf, Agr os, Tir inf kabi shahar -davlat lar a` zo edilar. Bu it t ifoqqa Spar t a boshchilik qilgan. O` t mishda 1-Afi na it t ifoqi bilan Peloponnes it t ifoqi o` r t asida sulh shar t nomasi ham t uzilgan edi

. Sulh shartnomalarida ittifoqchilarning bir-birlariga qo`shin tortmasliklari, tinch-totuv yashashliklari ta`kidlangan. Ammo keyingi voqealar 1-Afina ittifoqi bilan Peloponnes ittifoqi o`rtasida qator ziddiyatlar va kelishmovchiliklarni keltirib chiqaradi. Bu ziddiyatlarning tagida u yoki bu ittifoqning butun Yunonistonda hukmronlikni qo`lga kiritish masalasi yotardi. Bu masala urushni keltirib chiqaradigan bosh omil edi. Urushning boshlanishini tezlashtirgan birinchi mojaro, bahona qadimgi yunon dunyosining g`arbiy chekkasidagi Epidami koloniyasi va Kerkira orolida yuz bergan edi. Bu joylar Yunonistondan Janubiy Italiya va Sisiliya oroliga boriladigan dengiz yo`lidagi ikki muhim bekat edi. Shu ikki joydagi mojarolar tufayli Peloponnes ittifoqiga a`zo bo`lgan Korinf bilan Afina o`rtasida ham nizo chiqqan

O'xshashlar

Peloponnes urushlari
Pelloponnes urushlari
Yunon-fors urushlari
PUNI URUSHLARINING BOSHLANISHI,SABABLARI. BIRINCHI PUNI URUSHI
G’arbiy Rim imperiyasining qulashi