logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Peloponnes urushlari

Peloponnes urushlari

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

22172.125 KB
Ko'chirib olish
Peloponnes urushlari Reja: 1.Peloponnes urushlarining k elib chiqish sabablari2.Kichik Peloponnes urushi3.Arxidam urushi 4.Dek eley a urushi v a Peloponnes urushlarining y ak unlari Urushning bosqichlari: 459-446 – Kichik Peloponnes urushi. 431-421 – Arxidamik urush. 421 – Nikiy sulhi 415-413 – Sitsiliya ekspeditsiyasi 413-404 – Dekeleya urushi Peloponnes urushi s abablari: 1. Afinani mustahkamlash. Aynan Afina yunon-fors urushlarini Gretsiya foydasiga tugatish uchun hal qiluvchi harakatlarni amalga oshira oldi. Ular Delian dengiz ittifoqini boshqargan. 2. 480-yildan (Salami n dagi g'alabadan keyin) 431-yilgacha bo'lgan davrda Pentekontetiya ("ellik yil", Fukidid tomonidan berilgan nom) o'tadi. Afinaning kuchi sezilarli darajada oshdi; ularning sobiq mustaqil ittifoqchilarining ko'pchiligi soliq to'lovchi qaram davlatlarga aylandi. Bu mablag'lar Afinaga kuchli flotni saqlab qolish imkonini berdi va asrning o'rtalaridan boshlab ular Afinaning o'z ehtiyojlari uchun ham foydalanildi - keng ko'lamli jamoat binolarini qurish va shaharni mudofaa qilishni moliyalashtirish. Forslar Yunonistondan chekingandan so'ng, Sparta Afina devorlarini tiklashga to'sqinlik qilishga urindi (devorlarsiz Afina quruqlik hujumidan unchalik himoyalanmagan va spartaliklar nazorati ostiga osongina tushib qolishi mumkin edi), lekin qaytarildi . Fukididning so zlariga ko ra, bu vaqtda spartaliklar ʻ ʻ hech qanday chora ko rmagan bo lsalar-da, ular “o z maqsadiga erisha olmaganidan ʻ ʻ ʻ yashirincha... juda g azablangan”. ʻ Peloponnes urushi s abablari: 3. Shimoli-sharqiy yo'nalishdagi (Makedoniya va Frakiyada, shuningdek, Qora dengiz qirg'oqlari bo'ylab) savdo yo'llari va bozorlarni to'liq o'zlashtirgan afinaliklar e’tiborini G'arbiy O'rta yer dengiziga qaratdilar. Bu holat, ayniqsa, an'anaviy ravishda janubiy Italiya va Sitsiliyadagi koloniyalari va Sparta boshchiligidagi Peloponnes Ittifoqining bir qismi bilan chambarchas bog'liq bo'lgan Korinf manfaatlariga ta'sir qildi. 4. Mil.av. 465-yilda spartalik i lotlar (qullar) qo zg oloni.ʻ ʻ Afina qo shin yubordi, lekin ʻ ular kelganidan keyin spartaliklar “ularning yordami endi kerak emas” deb e lon qilib, ʼ afinaliklarni uylariga jo natadi (boshqa ittifoqchilar qolgan). Fukididning so'zlariga ʻ ko'ra, spartaliklar afinaliklar qo'zg'olonchilar tomoniga o'tib ketishidan qo'rqib, yordam berishdan bosh tortdilar. Oxir-oqibat, qo'zg'olonchi i lotlar quvib chiqarilishi va qatl qilinmaslik sharti bilan taslim bo'ldilar; Afina ularni Korinf ko'rfazining eng tor nuqtasida joylashgan strategik ahamiyatga ega Nafpaktos shahriga joylashtirdi. Ushbu hodisaning natijasi - xafa bo'lgan afinaliklarning Sparta bilan ittifoqdan chiqishi va Argos va Fe s saliya bilan ittifoq tuzishi. Peloponnes urushi sabablari: 5. Miloddan avvalgi 459 yilda Afina o'z qo'shnilari - Peloponnes Ittifoqi tarkibiga kirgan Megara va Korinf o'rtasidagi urushdan foydalanib, Megara bilan ittifoq shartnomasi tuzdi. Natijada, afinaliklar Korinf Istmusida va Korinf ko'rfazida mustahkam qarorgohga ega bo'lishdi. Bularning barchasi Sparta urushiga kirishiga olib keldi va Kichik Peloponnes urushi boshlandi. Afina Spartalar nazorati ostida Attikadan tashqarida (shu jumladan Megara va Boeotiya) Gretsiya materikidagi mulklarini qoldirishga majbur bo'ldi, ammo muhim Egina oroli Afina Ittifoqi tarkibida qoldi. Miloddan avvalgi 446/445 yil qish i da O'ttiz yillik tinchlik sulhi har ikki davlatning o'z ittifoqchilari ustidan nazorat qilish huquqini tan oldi. 6. Harbiy harakatlarning boshlanishiga Afinaning Korinf va uning mustamlakasi Kerkira (Adriatikaning sharqiy sohillari) o rtasidagi mojaroga aralashuvi sabab bo ldi, u ʻ ʻ mil.av. 433-yil sentabrda o z kemalari va qo shinlarini ʻ ʻ u yerga yubordi. Keyin (432) afinaliklarga (Egey dengizining shimoliy qirg'og'i) bo'ysunishni istamagan Xalkidiki yarim orolidagi Potidea shahrini bosib oladi . Nihoyat, Afina hukumati Peloponnes Ligasining yana bir a'zosi bo'lgan Megaraga nisbatan o'ta qattiq iqtisodiy sanksiyalar qo'ydi. Jiddiy keskinlik manba y i Megara (Kichik Peloponnes urushidan keyin Sparta ittifoqchisi bo'lgan) ga qarshi qattiq savdo sanksiyalarini qo'ygan Afina farmoni (433/432 yilda qabul qilingan) edi. Endi Megar a psefizmi deb nomlanuvchi bu sanktsiyalar Fukidid tomonidan deyarli tilga olinmaydi , ammo zamonaviy tarixchilar Megaraning Afina kuchi bilan savdo qilishni taqiqlashi uning iqtisodiyotiga dahshatli zarba bergan va urush sabablaridan biri bo'lgan deb hisoblashadi. Muammo shundaki, endi afinaliklar Megariya p sefizmidan foydalanib, har qanday bahona bilan o'z portlarini boshqa davlatlarning kemalari uchun yopishlari mumkin edi. Ult imat um  Miloddan avvalgi 432 yilning kuzida Spartada Peloponnes Ligasi vakillari yig'ildi.  Ushbu uchrashuv haqiqiy diplomatik konferentsiyaga aylandi, unda yunon davlatlarining manfaatlari keskin to'qnashdi.  Bahs shiddatli bo'ldi. Korinf, Megara va boshqa ba'zi shtatlar Sparta xalq yig'inini urush boshlash zarurligiga ishontirishga harakat qildi.  Korinf elchilari Spartani qat'iyatsizlikda, harakatsizlikda aybladilar va Afinaga zudlik bilan urush e'lon qilishni talab qildilar.  Afina elchilari esa qonuniy yo'llar bilan gegemonlikka erishganliklarini va o'zlarining afzalliklaridan foydalanishda , boshqalardan ko'ra ko'proq mo'tadillik va adolat ko'rsatdilar.  Afina elchilari ham ittifoqchilar majlisiga Afina davlatining kuchini ko'rsatib, tinchlik shartnomasini buzmaslikni taklif qildilar.  Bu nutqdan so‘ng barcha ittifoqchi elchilar majlisni tark etishdi.  Yolg'iz qolgan spartaliklar urushga qarshi va unga qarshi bo'lgan barcha dalillarni tortishdi. Ult imat um  Qirol Arxidam birinchi darajali harbiy kuchga ega bo'lgan, kuchli flotga ega bo'lmagan urush natijasi noaniqligi sababli ehtiyotkor siyosat tarafdori bo'lib, ittifoqning iqtisodiy va harbiy qudratini oshirib, diplomatik yo'l bilan harakat qilishni taklif qildi.  Efor S f enaleid Afinaga zudlik bilan urush e'lon qilishni, kutilmagan muvaffaqiyatga erishishni va shu bilan ittifoqchilik burchini bajarishni taklif qildi.  Nutq oxirida S f enaleid bu masalani vakolatli ittifoqchi davlatlar ovoziga qo'ydi.  Spartadagi barcha ittifoqchilar delegatlarining yig'ilishi Afinaga ultimatum qo'yishga qaror qildi.  Uning shartlari quyidagilardan iborat edi: antimegara sanksiyalarini bekor qilish kerak, qo'l ostidagilar pozitsiyasida arxga kiritilgan barcha siyosatlar haqiqiy avtonomiyaga ega bo'lishi kerak, Alkmeonid urug'i vakillari uzoq vaqtdan beri davom etgan diniy jinoyat bilan bulg'angan (shu jumladan, Afina davlatining amaldagi rahbari Perikl) Attika chegaralaridan haydab chiqarilishi kerak; aks holda urush muqarrar bo'ladi.  Bu ultimatum, albatta, rad etildi va har ikki tomon ham bo'lajak janglarga tayyorgarlik ko'ra boshladi. Urush st rat egiy asi: Peloponnes ligasi: 1. Q uruqlikdagi kuchlar hisobiga g'alaba qozoni sh; 2. Attika ga yillik bosqinlar ; 3. Qishloq lar ni talon-taroj qilish ; Afina ittifoqi: 1. D engiz ustunligi bilan g'alaba qozoni sh; 2. Quruqlikda urushga kirish ; 3. Spartaga bostirib kirish paytida, shaharlar ichidagi aholini evakuatsiya qilish ; Arxidam urushi Tashabbuskor sardoming yo'qligi sezildi: mil. avv 429-yilda atinaliklar bironta ham faol harbiy yurishlami amalga oshirishmadi Ammo dushman tomon dadil harakat qilardi; peloponnesliklar Plateyani qamal qilishni boshlab g'arb tomonga ikkita quruqlikda - Akarnaniyaga, dengizda esa - Navpaktdagi Afina flotiga qarshi hujum uyushtirishadi. Ikkala harakat ham omadsizlik bilan tugadi. biroq peloponnesliklaming dengizda ancha faol ekanligi namoyon bo'ldi 01 02 03 Mil.av. 428-yil afinaliklar uchun juda og’ir keldi va Lesbosda Afinaga qarshi qo’zg’alon ko’tariladi; Mil. av. Strateg Laxet 20 ta kema bilan Sitsiliyaga suzib ketadi va g’alaba qozonadi; Mil.av. 425-yilda esa spartaliklar Attikaga 5 marta yurish uyushtirishadi; 04 05 Mil.av. 424-yilda Afina yangi hujum boshlaydi va Megara pandargohini qo’lga kiritadi;Yosh spartalik Brasid esa, Afinadan norozi ittifoqchilarni o’z tomoniga og’dirib, qaqshatqich zarba berish rejasini tuzadi.01 02 Afinaning ketma-ket muvaffaqiyatsizliklari harbiy partiyaning obro'sini og’irlashtirib qo'ydi. Sparta bilan tinchlik haqida muzokaralar boshlanadi. Yil tugashi bilan Kleon urush harakatlarini qayta tiklab, uning o'zi shimolga yurishga boshchilik qildi va qisqa muddat ichida boy berilgan punktlar ustidan Afina nazoratini qaytardi. Lekin Amfipolga ketishda Kleonni Brasid qarshi oldi va Kleon mag‘lub bo'ldi va jangda halok bo’ladi. Brasidning o’zi ham vafot etadi. Ikkala tomonning ham sardorlarini bir vaqtdagi o’limi, yana tinchlik muzokaralari uchun yo’l ochib berdi. Ik k ala t omon ham 10 y ill ik urush dav omida bir-bi rini y engish mumk in emasl igiga ishonch hosil qili shdi . Mil.av. 421-y il bahorida Spart a v a Afi na t inchik k a erishadi. A fi nal ik l ar Pi fos v a Kiferani, spart al ik l ar esa Amfi polni qay t arib berishga k el ishi b oladilar. Barcha sirlar k elishil gan holat da almashi ladi. Bu t inchlik 50 y ilga qabul qilindi. Sulh t ashabbusk ori A fi na st rat egi sharafi ga “ Ni k iy sulhi” deb noml andi . “ N ik iy sulhi” must ahk am emas edi. Ik k i dav lat ham sulh shart l arini baj arishga shoshilmadil ar. Ba’zi polislar esa sulhni t an olmadilar. Mi l.av. 420-y il da Afi nada Peri k l ning jiy ani Alk iv i ad birinchi st rat eg et i b t ay inlandi . Alk iv id urush t arafdori bo’lib, Argos, Mant iney a v a Eli da bil an i t t ifoq t uzadi. Mil.av. 419-418 y illarda bi r necht a jangler bo’lib o’t di . Spart a Mant iney a y aqi ni dagi j angda barcha raqiblari ust idan g’alabaga erishdi v a but un Peloponnesda o’z gegemonligini o’rnat adi . Key ingi y illarda Afi nada hal qil uv chi rolni N ik iy v a Alk iv iad bajara boshl adi. Mil.av. 415-y ilda bir necht a t ashqi siy osiy zafarlardan k ey i n, Sit sil iy aga ajoy i b ek spansiy ani uy usht iri shga k elishildi . Sit siliy a ek spansiy asi Mil.av. 416-yilda Sitsiliyaning kichik bir shahri Egesta qo’shnisi Selinuntiga qarshi kurashda Afinadan yordam so’raydi. Afina Xalq yig’ini katta flot va qo’shin yuborishga qaror qiladi. Bu ekspeditsiya 3 ta strateg – Alkiviad, Nikiy, Lamaxga bo’lib beriladi. 6 mingdan ortiq jangchi Pirey bandargohida to’planadi. Lekin kechasi bezorilar hujum qilib, Germes tasviri tushirilgan tosh ustunlarni buzib ketishadi. Bu voqealarda Alkiviad ayblandi. Mi l. aw. 414-y ilni ng bahorida afmalik lar Sirak uzaga y aqin k eli b uni qamal qi la boshlay di . Qish bo'v i sirak uzalik lar shahar at rofi da y angi himoy a chizig'ini y arat islidi , k uchli qo'shin t o'plab Peloponnes dav lat larining qo'l lab- quv v at lashi bilan afi nalik lar harak at larini y o’qqa chiqarishgan edi. Mil. av v. 413-y ilni ng bahorida si rak uzalik lar dengizda ham ancha jonli harak at qilishga o't i shdi . Sirak uza y onidagi At ina qo’shinlari xav f ost ida qol gandi. Bu orada Yunonist onning o'zida ham urush qay t a boshlangan edi . Mil.av. 414-y ilday oq spart alik lar Afi naning it t ifoqchisi Argos y erlariga bost irib k irgan edi. EnterAfi nani t inchlik sulhini buzganl ik da ay blab spart alik lar qo'shini shoh Agis qo'rnondonJ i gida k ey ingi bahorda At t ik aga bos t i rib k irishdi. Bu pav t ga k eli b Spart aga o't ishga muv afl aq bo'l gan Alk iv iadning maslahat iga k o'ra ular Af i na shimolidan 20 k m uzoql i k da joy lashgan D ek eley ani egal lashdi v a At t i k aning y armini doimiy k uzat uv ost i ga oli shdi. Afmaliklar Sitsiliya janubiga yo‘l olishdi. Ulaming bir qismi asirga tushdi, Nikiy va Demosfenni esa tinch holatdagi davlatga asossiz hujum qilgan qo‘mondonlar sifatida qatl qilishdi. Afinaning Sitsilivadagi mag’- lubiyati ulkan talofotli bo'ldi Mil. avv. 411-yilnmg boshiga kelib Afina qo'li ostida Lesbos. Samos, Kos va ikki-uchta Kichik Osiyo sohillaridagi shaharlar qoldi. Barcha omadsizliklar natijasida mil. aw. 411-yili Afinada siyosiy inqiroz vuzaga keldi.DEKELEYA URUSHI Spart ai ik lar qo'shinini AFinaga bu qadar y aqi n ek anli gi dahshat li t ahdid uy g'ot ardi . Shunga qaramay afi nal ik lar Sit siliy adagi k ampaniy ani dav om et t irishdi. Mil . av v. 413-y il ning y ozida ular u y erga y angi k at t a l lot v a qo'shinlarni mashhur Demosfen boshchiligi da y uborishdi. Biroq Sit sil iy a v a Peloponnesdagi it t ifoqdoshl aridan y ordam y et ib k elishi nat ijasida si rak uzal ik lar bilan bo'lgan ik k it a jangda Afi na fl ot i mag'lub bo‘ldi. Ev bey aning boy berilishi A fi nani y angi inqirozga olib k eladi. 400 lar huk umari qul ay di. Yangi huk umat A lk iv iadga amnist iy a berishga qaror qil adi. Spart a fl ot ining qo’mondoni mohi r sark arda Lisandr edi. U mi l.av. 405- y ilda Gellespont da urush harak at larini boshlab y uboradi . A fi na k emalari mag’lubiy at ga uchrat iladi. A fi na dav lat ining t aqdiri dey arli hal bo’lgan edi. Mil.av. 410-y ilda demok rat ik t uzum t o’lili gi cha t i k lanadi v a k et ma-k et janglarda A lk iv iad v a afi nalik lar Peloponnes fl ot i ust idan g’alabaga erishadi. A lk iv iad y ak k a qo’mondonga ay lanib, 100 t a t riy eradan iborat esk adra bilan y o’l ga chiqadi. Mil.av. 404-yi l bahorida Lisandr A fi naga k irib boradi v a shaharni qamal qiladi. Key in Li sandr Samosga y o’l oladi. Uzoq muddat li qamaldan k ey in samoslik lar ham mag’lub qi lindi. Shu bilan Peloponnes urushi Pel oponnes It t i foqining t o’li q g’alabasi y ak unlanadi. Afinadagi ichki inqirozdan foydalangan spartaliklar harbiy operatsiyala rn i bosh la shdi. Ularning paydo bo'lishlarining o'ziyoq Afina ittif oq chila ri ning ajralib ketishi uchun yetarli edi. Afinaliklar uchun yana bir dahshatli zarba Evbeyaning boy berilis h i bo'ldi.

Peloponnes urushlari

Reja: 1.Peloponnes urushlarining k elib chiqish sabablari2.Kichik Peloponnes urushi3.Arxidam urushi 4.Dek eley a urushi v a Peloponnes urushlarining y ak unlari

Urushning bosqichlari: 459-446 – Kichik Peloponnes urushi. 431-421 – Arxidamik urush. 421 – Nikiy sulhi 415-413 – Sitsiliya ekspeditsiyasi 413-404 – Dekeleya urushi

Peloponnes urushi s abablari: 1. Afinani mustahkamlash. Aynan Afina yunon-fors urushlarini Gretsiya foydasiga tugatish uchun hal qiluvchi harakatlarni amalga oshira oldi. Ular Delian dengiz ittifoqini boshqargan. 2. 480-yildan (Salami n dagi g'alabadan keyin) 431-yilgacha bo'lgan davrda Pentekontetiya ("ellik yil", Fukidid tomonidan berilgan nom) o'tadi. Afinaning kuchi sezilarli darajada oshdi; ularning sobiq mustaqil ittifoqchilarining ko'pchiligi soliq to'lovchi qaram davlatlarga aylandi. Bu mablag'lar Afinaga kuchli flotni saqlab qolish imkonini berdi va asrning o'rtalaridan boshlab ular Afinaning o'z ehtiyojlari uchun ham foydalanildi - keng ko'lamli jamoat binolarini qurish va shaharni mudofaa qilishni moliyalashtirish. Forslar Yunonistondan chekingandan so'ng, Sparta Afina devorlarini tiklashga to'sqinlik qilishga urindi (devorlarsiz Afina quruqlik hujumidan unchalik himoyalanmagan va spartaliklar nazorati ostiga osongina tushib qolishi mumkin edi), lekin qaytarildi . Fukididning so zlariga ko ra, bu vaqtda spartaliklar ʻ ʻ hech qanday chora ko rmagan bo lsalar-da, ular “o z maqsadiga erisha olmaganidan ʻ ʻ ʻ yashirincha... juda g azablangan”. ʻ

O'xshashlar

Peloponnes urushi
PELLAPONNES URUSHLARI
Pelloponnes urushlari
Yunon-fors urushlari
Qadimgi yunoniston sivilizatsiyasi