logo

Plastmassalar. 2

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

685.880859375 KB
Mavzu:Plastmassalar. Reja:
1.Plastmassalar tarixi. 
2Plastmassalarning afzalliklari va kamchiliklari.
3.Polimerlar plastmassalar ishlab chiqarishning 
O'zbekiston Respublikasidagi istiqboli Plastmassa - plastik (yunon. qayishqoq) va massa (lot. 
Yumaloq fangan narsa) sozlarining birikmasidan tashkil 
topgan. Albatta, bu soz shartli tushunchaga ega. Birinchi 
kashf qilingan plastmassalar bostm va qizdirish natijasida 
muayyan shaklga aylanib, sovigandan keyin tashqi muhit 
tasirida ilgarigi holatiga qaylolmas edi. Keyinchalik issiqlik 
tasirida qayta ishlanadigan plastmassalar ham ixtiro 
qilingan. Jahonda birinchi bolib plastmassa - selluloidni 
1856- yili ingliz kimyogari Aleksandr Parkes ixtiro qilgan. Plastmassalarning plastmassa ko‘rinishida ishlatilishi 1820 
yildan boshlangan. Masalan: 1827 yilda dunyo bo‘yicha 3 t 
tabiiy kauchuk ishlab chiqa rilgan bo‘lsa, 1929 yilda tabiiy 
kauchuk olish 890 ming t ga yetdi. 1830 yilda Angliyada 
kauchuk, probka kukuni va mineral kraska asosida 
kamptulikon nomi bi	
 lan hozirgi linoleumga o‘xshash 
material ishlab chiqarila boshlangan. 1839 yilda 
kauchukning oltingugurt yordamida vulkanlanishi (qotishi) 
aniq	
 langani	 dan so‘ng ebonit nomi bilan yangi tur 
plastmassa ishlab chiqarila boshlangan. Plastmassalar shaklini qayta tiklanishi bo'yicha termoplast 
va reaktoplast turlariga bolinadi. Termoplast 
plastmassalarning (masalan, polietilen, polivinilxlorid, 
polistirollarning) molekulalari boylama joylashganligi 
sababli issiqlik tasirida shaklini ozgartiradi. Yani ulardan 
qilingan buyumlar chiqindilarini qayta ishlash mumkin. 
Reaktoplastlarning (masaian, aminoplast va 
ftoroplastlarning) molekulalari torsimon joylashganligi 
sababli ularni qayta ishlab bolmaydi. Plastmassalar arzonligi va bazi xususiyatlari bo'yicha 
boshqa materiallardan qolishmasligi sababli, ishlab 
chiqarishda kop qollaniladi. Hozirgi vaqtda ishlab 
chiqarilayotgan materiallarning 20%ini plastmassa tashkil 
qiladi. Lekin ular parchalanmasligi tufayli atrof-muhitni 
ifloslaydi, o'simliklar tomirlarini oziqlanishiga to'sqinlik 
qiladi va gidrofobligi (suv shimmasligi) uchun organizmga 
zarari bor. Jizzax viloyatida Italiya bilan hamkorlikda 
qurilgan «Ozitalplast» turli xil xalq istemol mollari ishlab 
chiqarmoqda. Plastmassalar olinishi boyicha uch guruhga 
bolinadi: polimerizatsion hamda polikondensatsion 
qatronlar va tabiiy polimerlar asosida olinadigan 
plastmassalar. Plastmassalar qurilish sanoatida juda keng qo'llaniladi, 
chunki ular boshqa qurilish materiallariga nisbatan yuqori 
ko'rsatkichlarga ega: 
(1) mukammal ishlash ko'rsatkichlari 
Plastmassa turli xil shakllarga nisbatan sodda tarzda qayta 
ishlanishi mumkin va ommaviy ishlab chiqarish uchun 
mexanizatsiyalashtirilishi mumkin. 
(2) engil vazn 
Zichlik 0,9 dan 2,2 g / sm3 gacha, o'rtacha 1,45 g / sm3, bu 
po'latning 1/5 qismi, alyuminiyning 1/2 qismi va betonning 
1/3 qismi yog'ochga o'xshash.  (3) yuqori o'ziga xos kuch 
Uning kuchi va quyma zichligi nisbati tsement betoniga 
qaraganda ancha yuqori va u po'latga yaqin yoki undan 
yuqori. Bu mukammal engil yuqori kuchli materialdir. 
(4) Kichik issiqlik o'tkazuvchanligi 
Masalan, ko'pikning issiqlik o'tkazuvchanligi taxminan 1/1 
500 metall, 1/40 beton va 1/20 g'ishtdan iborat. Bu ideal 
issiqlik izolatsiyasi materialidir. 
(5) Yaxshi kimyoviy barqarorlik 
Umumiy kislotalar, ishqorlar, tuzlar va yog'larga korroziyaga 
qarshi yaxshi qarshilikka ega.  Plastmassa yuqoridagi ko'pgina afzalliklarga ega bo'lsa-da, 
ba'zi kamchiliklar mavjud, asosan quyidagi jihatlar: 
(1)yoshga oson 
Plastmassalarning qarishi mahsulotlarning quyosh nuri, 
havo, issiqlik va atrof-muhit muhitida, masalan, kislota, 
ishqor, tuz va boshqalar ta'sirida, molekulyar tuzilishi 
o'zgaradi, plastifikator va boshqa tarkibiy qismlar uchib 
ketadi, kimyoviy aloqalar uziladi, shu bilan mexanik 
xususiyatlar yomonlashadi va hatto qattiq va mo'rt bo'lib, 
shikastlanish va shunga o'xshash narsalar yuzaga keladi.  (2) Yonuvchan 
Plastmassa nafaqat yonuvchan, balki yonib ketganda tutun 
chiqaradi, toksik gazlarni chiqaradi. Shu bilan birga, 
formulani takomillashtirish orqali o'z-o'zidan söndürücü va 
otash geciktirici yoki hatto yonmaydigan mahsulotlarni ham 
qilish mumkin. Biroq, uning yong'inga chidamliligi noorganik 
materiallarga qaraganda baribir yomonroq va ishlab 
chiqarish va muhandislik qo'llanmalarida ta'kidlash kerak. 
(3) yomon issiqlik qarshiligi 
Plastmassa odatda termal deformatsiya, hatto parchalanish 
muammosiga duch keladi va foydalanish paytida uning 
cheklangan haroratiga e'tibor qaratish lozim.  (4) Kichkina qattiqlik 
Plastik - bu egiluvchanligi past bo'lgan modulga ega bo'lgan 
viskoelastik material, po'latdan faqat 1/10 dan 1/20 gacha 
va uzoq muddatli yuk ostida emirilishga moyil. Shuning 
uchun uni yuk ko'taruvchi tuzilma sifatida ehtiyotkorlik 
bilan ishlatish kerak. Shu bilan birga, plastmassaga tolali 
temir materiallarning qo'shilishi kuchni sezilarli darajada 
oshirishi va hatto po'latdan ham oshib ketishi mumkin va 
aerokosmik inshootlar tuzilishida qo'llaniladi. Ozbekistonda polimerlar kimyosi va texnologiyasi 1958 
yildan boshlab rivojlana boshladi. 1958 yili paxta 
sellyulozasi texnologiyasi ilmiy tekshirish instituti, 
Toshkent politexnika institutida "Plastmassalar 
texnologiyasi" kafedrasi va polimer muammolari 
laboratoriyalari tashkil etildi. 1960 yildan Farg'ona gidroliz 
zavodida furan smolalari (FA, FAM monomerlari, FM-2 
smolasi va b.) ishlab chiqarila boshlandi va furan 
birikmalari laboratoriyasi tashkil etildi. 2001 yildan boshlab SHortangaz kimyo majmuasini 
ishga tushirilib yiliga 125 ming t chiziqli polietilen, 
Farg'ona, Toshkent shaharlarida qurilgan 3 ta 
sellyuloza ishlab chiqaruvchi korxonalarda esa 2000 
yildan 30 ming tonnadan ortiq  sellyuloza  ishlab 
chiqara boshladilar. O'zbekistonda kimyo sanoatini rivojlantirishni 2010 
yilgacha kozda tutilgan rejasida Qoraqalpog'iston AR-sida 
ishlab chiqarish unumdorligi boyicha SHortangaz kimyo 
majmuasidan ham kattaroq polimerlar ishlab chiqarish 
majmuasi qurilishi moljallangan. YAngidan-yangi 
polimerlar ishlab chiqarish korxonalarini ishga tushirilishi 
Respublikamizda polimerlarni qayta ishlash boyicha ham 
bir necha zamonaviy korxonalarni ishga tushirishga olib 
keldi.  E'tiboringiz uchun 
rahmat

Mavzu:Plastmassalar.

Reja: 1.Plastmassalar tarixi. 2Plastmassalarning afzalliklari va kamchiliklari. 3.Polimerlar plastmassalar ishlab chiqarishning O'zbekiston Respublikasidagi istiqboli

Plastmassa - plastik (yunon. qayishqoq) va massa (lot. Yumaloq fangan narsa) sozlarining birikmasidan tashkil topgan. Albatta, bu soz shartli tushunchaga ega. Birinchi kashf qilingan plastmassalar bostm va qizdirish natijasida muayyan shaklga aylanib, sovigandan keyin tashqi muhit tasirida ilgarigi holatiga qaylolmas edi. Keyinchalik issiqlik tasirida qayta ishlanadigan plastmassalar ham ixtiro qilingan. Jahonda birinchi bolib plastmassa - selluloidni 1856- yili ingliz kimyogari Aleksandr Parkes ixtiro qilgan.

Plastmassalarning plastmassa ko‘rinishida ishlatilishi 1820 yildan boshlangan. Masalan: 1827 yilda dunyo bo‘yicha 3 t tabiiy kauchuk ishlab chiqa rilgan bo‘lsa, 1929 yilda tabiiy kauchuk olish 890 ming t ga yetdi. 1830 yilda Angliyada kauchuk, probka kukuni va mineral kraska asosida kamptulikon nomi bi lan hozirgi linoleumga o‘xshash material ishlab chiqarila boshlangan. 1839 yilda kauchukning oltingugurt yordamida vulkanlanishi (qotishi) aniq langani dan so‘ng ebonit nomi bilan yangi tur plastmassa ishlab chiqarila boshlangan.

Plastmassalar shaklini qayta tiklanishi bo'yicha termoplast va reaktoplast turlariga bolinadi. Termoplast plastmassalarning (masalan, polietilen, polivinilxlorid, polistirollarning) molekulalari boylama joylashganligi sababli issiqlik tasirida shaklini ozgartiradi. Yani ulardan qilingan buyumlar chiqindilarini qayta ishlash mumkin. Reaktoplastlarning (masaian, aminoplast va ftoroplastlarning) molekulalari torsimon joylashganligi sababli ularni qayta ishlab bolmaydi.