Qo’qon xonligi tarixining o’rgalishi

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3798.693359375 KB

Ko'chirib olish

Mav zu:Qo’qon xonligi
t arixining o’rgalishi.
Reja
1. Qo’qon X onlik ning t ashk il t opishi.
2. Qo’qon X onligining t ashqi v a ichk i siy osat i.
3. X onlik ning t arixnafi slik v a adabiy ot i.
4. Qo’qon xonligidagi madaniy y odgorlik lar.

18 asr boshida Amir Ubaydulloxon II
tomonidan hokimiyatni o'z qo'liga
olishga intilishi Buxoro Amirligida o'zaro
kelishmovchiliklarni yuzaga keltrib
chiqardi. Bu Farg'ona qabilalarining ,
ayniqsa, Ming qabilasi boshliqlarini
faolligini oshishiga sabab bo'ldi. 1709 yil
ular nomigagina mustaqil bo'lgan
Chodak bekligini boshqargan ruhoniylar
hokimiyatini ag'darib tashlaydilar va
Farg'onada butun hokimlikni o'z
qo'llariga oladilar. Ming aymog'idan
bo'lgan Shoxruxbiyni hukmdor deb e'lon
qiladilar.

Ma'lumki, faqat Afrosiyob yohud
Chingizxon avlodidan bo'lgan
odamgina xon deb atalishga haqlidir.
Shuning uchun saroy ahli oltin beshik
haqidagi afsonani xalq ichra
tarqatishadi. Unga ko'ra Shoxruxbiy
Bobur qobulga ketayotib tilla
beshikda qoldirgan, va ming
oqsokollari voyagayetkazgan,
o'g'lining o'ninchi avlodi deyilgan.
Shunga ko’ra shoxruxbiyni hukmdor
etib ko’tarishadi.

Shohrux (1709-1721)
Abruhahi m (1721-1733)
Abdulk ari m (1733-1750)
Abdurahmon (1750)
Erdona (1751-1752; 1753-1762)
Bobobek (1752-1753)
Sulay mon (1762-1763)
N orbo’t a (1763-1798)
Ol imxon (1798-1810)
Umarxon (1810-1822)
Muhammad Alixon (1822-1842)
Sheralixon (1842-1844)
Murodxon (1844)
X udoy orxon (1845-1858; 1862-1863; 1865-1875)
Mal laxon (1858-1862)
Sult on Sa’idxon (1863)

18 asr oxiriga kelib Qo'qon xonligi o'ziga
hozirgi Farg'ona, Namangan, Andijon,
Toshkent viloyatlari, Xujand,
Qirg'iziston, Janubiy Qozog'istonni
qamrab olgan edi. Xonlikning shimoliy
chegarasida Qq-masjid shahri qad
ko'tarilgan edi. Orenburg va Omsk
xonlik bilan Rossiyaning chegarasida
joylashgan edi.

Qo`shbegi Xondan keyingi o`rinda turgan. U xonning birinchi
maslahatchisi bo`lib, Ayni paytda katta shaharlardan biriga
mustaqil hokim etib tayinlangan.
Parvonachi O`z nufuzi jihatdan qushbegi vakolatiga teng bo`lgan.
Mingboshi Xonlikda bu mansab keyinchalik birinchi o`ringa chiqqan. U
xonlikda bosh vazir hisoblangan. U alohida otryadga
boshchilik qilgan.
Xudoychi Xon nomiga yozilgan arizalarni qabul qilish bilan
shug`ullangan.
Daftardor Xonning shaxsiy daromadi, hisob-kitobni olib boruvchi
amaldor.
Sarkor Davlat xazinasiga tushadigan mahsulotlarni saqlovchi amaldor.
Shig`ovul Mansabdorlar ishi ustidan nazorat olib boruvchi amaldor.
Muhtasib Shariat qonunlarining fo`qarolar tomonidan bajarilishini
nazorat qiluvchi amaldor.
Amiri lashkar Sarbozlar qo`shini boshlig`i
Mirshab Joylarda huquq tartibot uchun javobgar bo`lgan.

Xonlikning bosh shahri Qo’qon edi.Ma’lumotlarda
“Xuvoqand”(“Xavoqand”, “Xo’qand”) degan nomlar bilan qayd
etilgan . “Xuvoqand” so’zi --”go’zal”, “yoqimli”, xushmanzara
shahar degan ma’noni anglatadi. “Xavoqand”—“tepalikdagi
shahar” yoki “shamol shahri’ degan ma’noni anglatadi,degan
fikrlar ham mavjud.
Shahar arab sayyoxlari va geograflari Istarhiy va Ibn Havqal
tamonidan go’zal, xavosi yoqimli deb tariflangan. XVIII asrda
Yoqut Hamaviy o’zining “Mo’jailul Buldon” asarida uni “Hvoqand”
deb atagan.
Mahmud Hakim Yayfoniy “Xullas ut- Tavorix” asarida Boburning
Samarqanddan chekinishini tasvirlar ekan, Boburning
Huqandda to’xtab o’tganini yozadi.
Qo’qon shahri XVIII-XIX asr birinchi yarmida nafaqat xonlikning
ayni paytda O’rta Osiyoning yirik shaharlaridan biri edi.
Uzoq o’tmishda Qo’qondan Xitoy va Hindistonga boradigan , u
yerlardan keladigan karvon yo’li o’tkan.

•
Qo’qon shahri bir necha
marta tashqi dushmanlar
tamonidan vayron qilingan.
Shahar XIII asrda oxirgi
marta mo’g’ullar tomonidan
yakson qilindi. Qo’qon
1709-yilda qayta tiklangan.
1740-yilda esa xonlik
poytaxtiga aylantirilgan.
•
1842-yilda shahar
mustahkam devor bilan
o’ralgan. Shaharga 12
darvozadan kirilgan.
Shaharning 12 darvozali
bo’lishiga sabab uning
ma’muriy jihatdan 12
dahaga bo’linganligi edi. Bu
davrda shaharda 80000
(ba’zi ma’lumotlarda 31
ming) aholi yashagan.

Ushbu vaqt ichida shahar tobora rivojlanar va
o'sar edi. Vengriyalik sayohatchi Vamberining
yozishicha, "Xokand" shahri Xivadan 6,
Texrondan 4, Buxorodan esa 2 barobar katta edi.
U uzunasiga 17 km, eniga esa 5,3 km ga
cho'zilgan edi.

Qo'qon xonligining Rossiyaga qo'shilishi
arafasida shaxarda 10 000 ta hovli, 120 ta
maktab, 40 ta madrasa bo'lgan. 1800 yilga kelib
shaharda 2 000 ta savdo do'koni, 6 ta bozor, 9 ta
karvon saroy bo'lganligi, bu yerda savdo-sotiq
ishlari yaxshi rivojlangani haqida dalil bo'la oladi.

•
Shaxarning bosh
ko’chasi: •
Sulton Murodbek
masjidi:

Amir Umarxon va uning xotini, Nodirabegim
rahnamoligi ostida xonlikda ilm, madaniyat va
san'at gullab yashnaydi. Bu xukmdorlar
Qo'qonda Maxmur, Amiriy, Gulxaniy, Zavqiy,
Nizomiy, Dilshodi Barno, Uvaysiy, Fazliy kabi
usha davrning eng taniqli shoirlari mansub
bo'lgan adabiy muhitni takshil etdilar. Amir
Umarxon, o'ziga Turkiston va Orol yerlarini
bo'ysundirib, Oq masjid (Qizil o'rda), Avliyo ota
( Jambul), Pishpak (Bishkek) shaharlarini
qurdirgan. Qo'qonda Norbutabiy(1799),
Muxammad Alixon, Kamol Qozi (1820), Miyon
hazrat, Moxlar oyim, Ming oyim madrasalari,
Jome'(1817) va Norbutabiy(1827) masjidlari
qurildi.

Me'morchilik ham rivojlanar edi. Qo'qon
ustalari o'ta mohir va qo'li gul bo'lgan.
"Musulmon" g'ishtning va xusniga vaqt
ta'sir eta olmaydigan bo'yoqlarning sirini
bilar edilar.
Madalixon
madrasasi: Sulton
Murodbek
madrasasi:

Mav zu:Qo’qon xonligi t arixining o’rgalishi. Reja 1. Qo’qon X onlik ning t ashk il t opishi. 2. Qo’qon X onligining t ashqi v a ichk i siy osat i. 3. X onlik ning t arixnafi slik v a adabiy ot i. 4. Qo’qon xonligidagi madaniy y odgorlik lar.

18 asr boshida Amir Ubaydulloxon II tomonidan hokimiyatni o'z qo'liga olishga intilishi Buxoro Amirligida o'zaro kelishmovchiliklarni yuzaga keltrib chiqardi. Bu Farg'ona qabilalarining , ayniqsa, Ming qabilasi boshliqlarini faolligini oshishiga sabab bo'ldi. 1709 yil ular nomigagina mustaqil bo'lgan Chodak bekligini boshqargan ruhoniylar hokimiyatini ag'darib tashlaydilar va Farg'onada butun hokimlikni o'z qo'llariga oladilar. Ming aymog'idan bo'lgan Shoxruxbiyni hukmdor deb e'lon qiladilar.

Ma'lumki, faqat Afrosiyob yohud Chingizxon avlodidan bo'lgan odamgina xon deb atalishga haqlidir. Shuning uchun saroy ahli oltin beshik haqidagi afsonani xalq ichra tarqatishadi. Unga ko'ra Shoxruxbiy Bobur qobulga ketayotib tilla beshikda qoldirgan, va ming oqsokollari voyagayetkazgan, o'g'lining o'ninchi avlodi deyilgan. Shunga ko’ra shoxruxbiyni hukmdor etib ko’tarishadi.

Shohrux (1709-1721) Abruhahi m (1721-1733) Abdulk ari m (1733-1750) Abdurahmon (1750) Erdona (1751-1752; 1753-1762) Bobobek (1752-1753) Sulay mon (1762-1763) N orbo’t a (1763-1798) Ol imxon (1798-1810) Umarxon (1810-1822) Muhammad Alixon (1822-1842) Sheralixon (1842-1844) Murodxon (1844) X udoy orxon (1845-1858; 1862-1863; 1865-1875) Mal laxon (1858-1862) Sult on Sa’idxon (1863)

18 asr oxiriga kelib Qo'qon xonligi o'ziga hozirgi Farg'ona, Namangan, Andijon, Toshkent viloyatlari, Xujand, Qirg'iziston, Janubiy Qozog'istonni qamrab olgan edi. Xonlikning shimoliy chegarasida Qq-masjid shahri qad ko'tarilgan edi. Orenburg va Omsk xonlik bilan Rossiyaning chegarasida joylashgan edi.

O'xshashlar

Qo’qon xonligi va Sharqiy Turkiston aloqalari

Buxoro xonligi

Qoʻqon xonligi

QOʻQON XONLIGI MEʼMORCHILIGI

Oltin O’rda xonligi