Qo’qon xonligidan memorchilik va Shaharsozlik

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1706.7080078125 KB

Ko'chirib olish

Qo’qon x onligidan memor chilik va
Shahar sozlik

Reja
Qo'qon x onligi
davr ida
bunyodkorkik.
Qo’qon x onligida bar po
et ilgan masjid va
madrasalar. Shaharsozlik.

Shaharing
ajralmas  qismi  bo'lgan,  muhim  me'moriy  yodgorlik  hisoblangan
shahar devori hozirgi kungacha saqlanib qolmagan. Qo'qon  xonligida  bunyod   etilgan  eng  yirik  inshootlar  qato-
riga  shahar  devori  va  xon   o'rdasini  kiritish  mumkin .

Hozir gi k ungacha saqlanib qolgan X udoyorx on o' r dasi X IX asr ga
oid  bo' lgan  muhim  me' mor iy  obida  hisoblanadi.  O' r daning
qurilishida  Mir  Ubaydullo  ust a,  Ust a  Soli  hoji,  Mullo  Suyar qul,
Fozilx oja,  Ust a  So' fi   Yo' ldosh  k abi  qo'qonlik  yok i  boshqa
hududlar dan  t ak lif et ilgan  ust a  hamda  naqqoshlar   bilan  minglab
x onlik aholisi vakillari isht irok et ganlar. 1871 yilda Xudoyarxon katta saroy qurdiradi.

Dastlab binoning uzunligi 138 metr va
kengligi 65 metr bo'lib, 4 gektar
maydonda joylashgan edi. Saroy uch
metr balandlikda ko'tarilgan, uzun
kirish yo'li asosiy kirishga olib boradi.
Bu yerda, rampaning etagida, ilgari
quyma temir va mis zambaraklar bor
edi. Ulkan o'ymakor eshiklar ustidagi
portalda arab tilida "Buyuk Sayid
Muhammad Xudoyorxon" degan
yozuv bor. Saroy atrofini chiroyli
o'yilgan panjara o'rab olgan.
Majmuaning o'ng tomonida, Farg'ona
ipaklari ranglarini eslatuvchi naqsh
bilan bezatilgan, keramika bilan
o'ralgan yuzli minora bilan bezatilgan.

1842-yilgi malumot larga ko’ra Qo’qonda 15 t a madrasa
mavjud bo’lgan
Norbo'tabiy  madrasasi,  Madalixon  madrasasi, Madrasai Oliy, Madrasai
Hakim

to’ra, Jomiy,  Oliy,  Mohlar  oyim  madrasasi  kabilar  shular jumlasidandir.

Usgbu
madrasalarning 38 tadan 108 tagacha hujrasi bo’lgan
Madrasalaming ayrimlarigina hozirgi kungacha saqlanib qolgan.

Kamol qozi madrasasi - Qo qondagi ʻ me moriy ʼ yodgorlik ( 19-asr ). Kamol qozi
madrasasi binosi dars xona, ayvonli masjid , qovli va
kichik hujralardan iborat.
Darvoz a xona serhasham
bo lib, ʻ Xudoyorxon o rdasida ʻ bo lgani kabi bu binoda ham ʻ
faqat
kirish qismi ( sirti ) zeb berib ishlangan.

• Miyon Hazrat ( A had) madrasasi ( Sohibzoda Hazrat madrasasi) — Qoʻqondagi
meʼmor iy yodgor lik ( 18-asr ) . Miyon A had asli Peshovar ( Pok ist on ) lik boʻlib, evarasi
Abdurahmonning hikoya qilishicha, u Abdusamadboy degan savdogar bilan t anishib, oʻz
oilasi bilan Qoʻqonga koʻchib kelgan. A had oʻzining oʻt k ir zehni, diniy bilimlar ga boyligi
bilan mahalliy aholi oʻr t asida kat t a eʼt ibor qozongan, hamda x on huzur ida maslahat chi
darajasiga koʻt ar ilgan. U Pokist ondan olgan mer os mulk iga shu madrasani qur dir gan .

"Dahmai Shohon" hukmdorlar maqbarasi - bu Qo‘qon hukmdorlari Norbo‘tabiy va uning
avlodlari dafn etilgan majmuadir. 1822 yili, Umarxon o‘limidan keyin qurilishni uning xotini
o‘z davrining mashhur shoirasi Nodirabegim davom etirgan. Qurilish 1825 yil oxirlarida
tugatilgan.Qabrning kirish eshiklarida arab tilida Qur’on suralari va Umarxonning she’rlari
namunalari
yog‘och o‘ymakorligi bilan bezatilgan.

Uning she’rlari o‘zbek she’riyatining oltin xazinasidan joy olgan bo‘lib, uning
farmoyishi
bilan qurilgan yodgorliklar hali hanuz Qo‘qonning diqqatga sazovor
joylar
qatoriga kiradi. Modari-xon
maqbarasi mashhur
o‘zbek shoirasi Nodira bilan bog‘liq.
Qo‘qon xonlari onasi va turmush
o‘rtog‘i Nodira, uning turmush o‘rtog‘i
vafotidan so‘ng ham saroy hayotida
katta ahamiyatga ega bo‘lgan.

Qo’qonda x ar bir x on davr ida bunyot kor lik ishlar iga ham alohida
et ibor ber ilgan Umar x on davr ida Shahr ix on shahar chasi bar po
et ilgan yoki Jome masjidi qur ilishi. X onlar nafaqat Shahar va
masjidlarni bar po et di bor lar ini qayt a t amir ladi X IX asr bir inchi
yar mida Toshkent dagi Baroqx on va Ko’koldosh madrasalar ini qayt a
t iklashdi, Shayx X ovandi Tohur me’mor iy majmuasi hozir gi
ko’r inishi shakillandi.

Adabiyotlar
•
1. Xudoyorzoda “Anjum At-Tavorix” Toshkent - 2014
•
2. Mirzo Olim “Tarixi Turkiston” Toshkent - 2009.
•
3. Boxodir Eshov “O’zbekiston davlatchiligi va boshqaruv
tarixi” T..- 2012.

Qo’qon x onligidan memor chilik va Shahar sozlik

Reja Qo'qon x onligi davr ida bunyodkorkik. Qo’qon x onligida bar po et ilgan masjid va madrasalar. Shaharsozlik.

Shaharing ajralmas qismi bo'lgan, muhim me'moriy yodgorlik hisoblangan shahar devori hozirgi kungacha saqlanib qolmagan. Qo'qon xonligida bunyod etilgan eng yirik inshootlar qato- riga shahar devori va xon o'rdasini kiritish mumkin .

Hozir gi k ungacha saqlanib qolgan X udoyorx on o' r dasi X IX asr ga oid bo' lgan muhim me' mor iy obida hisoblanadi. O' r daning qurilishida Mir Ubaydullo ust a, Ust a Soli hoji, Mullo Suyar qul, Fozilx oja, Ust a So' fi Yo' ldosh k abi qo'qonlik yok i boshqa hududlar dan t ak lif et ilgan ust a hamda naqqoshlar bilan minglab x onlik aholisi vakillari isht irok et ganlar. 1871 yilda Xudoyarxon katta saroy qurdiradi.

Dastlab binoning uzunligi 138 metr va kengligi 65 metr bo'lib, 4 gektar maydonda joylashgan edi. Saroy uch metr balandlikda ko'tarilgan, uzun kirish yo'li asosiy kirishga olib boradi. Bu yerda, rampaning etagida, ilgari quyma temir va mis zambaraklar bor edi. Ulkan o'ymakor eshiklar ustidagi portalda arab tilida "Buyuk Sayid Muhammad Xudoyorxon" degan yozuv bor. Saroy atrofini chiroyli o'yilgan panjara o'rab olgan. Majmuaning o'ng tomonida, Farg'ona ipaklari ranglarini eslatuvchi naqsh bilan bezatilgan, keramika bilan o'ralgan yuzli minora bilan bezatilgan.

O'xshashlar

Qo’qon xonligi tarixining o’rgalishi

Qo’qon xonligi va Sharqiy Turkiston aloqalari

O’zbekistonda shaharsozlik davlatchiligi madaniyati va arxeologik manbalari

Xonliklar davrida svilizatsiya

Podsho Rossiya tomonidan Qo’qon xonligining tugatilishi