Savdo markazi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash
![
Mavzu: Savdo markazi uchun ma’lumotlar bazasini
loyihalash
Predmet soha nomi: Savdo markazi](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_1.png)
![Predmet soha nomi: Savdo markazi
Reja:
1. Ma'lumotlar bazasini loyihalash bosqichlari .
2. Savdo markazi ma'lumotlar bazasini tahlil qilish.
3. Savdo markazi ma'lumotlar bazasini infologik loyihalash.
4. Savdo markazi ma'lumotlar bazasini datalogik (mantiqiy) loyihalash.
5. Savdo markazi ma'lumotlar bazasini Access ilovasida ishlab chiqish.
6. Savdo markazi ma'lumotlar bazasini fizik loyihalash.](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_2.png)
![
Ma'lumotlar bazasini loyihalash bosqichlari
Ma'lumotlar bazasini loyihalash axborotlarni abstraktsiyalashning bir darajasidan boshqasi ga o'tish,
ya'ni predmet soha ( PS ) axborot strukturasining tabiiy til ( yozma ) tavsifidan mua y yan model terminlarida
formallashtirilgan tavsifiga ketma - ket o ' tish hisoblanadi . Ma ' lumotlar bazasini loyihalash jarayonining
quyidagi bosqichlarini ajratish mumkin :
1) predmet sohani tizimli tahlil qilish ;
2) infologik loyihalash;
3) ma'lumotlar bazasi boshqarish tizimini (MBBT) tanlash;
4) mantiqiy loyihalash;
5) fizik loyihalash.
Har bir bosqichlarni batafsil ko'rib chiqamiz.](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_3.png)
![Predmet sohani tizimli tahlil qilish
Bu bosqichda quyidagilar amalga oshirilishi lozim:
– ma’lumotlar bazasi va avtomatlashtirilgan tizimni ishlab chiqishning dolzarbligini asoslash;
– predmet soha va asosiy cheklovlarni batafsil tavsiflash;
- ushbu predmet soha asosiy obyektlari, ularning xossalari va o‘zaro aloqalarini aniqlash;
– tizimdan foydalanuvchilar ko‘lami va ularning axborotga bo‘lgan ehtiyojlarini aniqlash;
- tizimning hujjat almashinuvini tadqiq etish;
- avtomatlashtirilgan muhitda hal qilinadigan vazifalar ko‘lamini aniqlash va hokazo.
Masalan, “ Bagshops ” ma’lumotlar bazasini ishlab chiqish talab etilgan bo‘lsin. Tizim tahlil
quyidagicha bo'lishi mumkin:](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_4.png)
![
Ma lumotlar bilan amal bajarishning ilk tizimlari axborot ishlashning ʼ
an anaviy usullariga asoslanib tuzilgan edi. Har bir muayyan holat uchun
ʼ
tashqi foydalanuvchining o z mantiqiy ishlab chiqiladi. U axborot tuzilmasi,
ʼ
tanlash operatsiyasi, axborotni qo shish va yo q qilish kabi tushunchalarni o z
ʼ ʼ ʼ
ichiga oladi. Ma lumotlar va dastur o rtasidagi o zaro bog liqlik yuzaga
ʼ ʼ ʼ ʼ
keladi: ma lumotlarni o zgartirishda, yo dasturni almashtirish yoki
ʼ ʼ
ma lumotlarni qaytadan tuzish zaruriyati yuzaga keladi.
ʼ
Ma lumotlarning mustaqilligi - MBBTga asosiy talab, so’rovlarning kuchli tili
ʼ
esa foydalanuvchining talablarini qondirishning muhim shartidir. Bu tillar
assotsiativ manzillashtirish va ma lumotlar to plami bilan amallar bajarish
ʼ ʼ
vositalariga ega. Bu esa o z navbatida EHMlardan samarali foydalanishga
ʼ
sharoit yaratadi.](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_5.png)
![
Ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimi bu kompyuterda turli xil
ilovalar uchun umumiy ma'lumotlar bazasini yaratish, uni dolzarbligini saqlash va
foydalanuvchilarning o'z vakolatlari doirasida undagi ma'lumotlarga samarali
murojaatini ta'minlashga mo'ljallangan dasturiy tizimdir.
MBBTning muhim xossasi shundaki, u ma'lumotlar bazasining ikkita
mustaqil ko'rinishini ajratish va qo‘llab-quvvatlashga imkon beradi:
ma'lumotlarning foydalanuvchi "nuqtai nazaridagi ko'rinishi" "mantiqiy"
ko'rinishda va
tizimning " nuqtai nazaridagi ko'rinishi" - "jismoniy" (saqlanadigan
ma'lumotlarni tashkil etish) ko'rinishda.](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_6.png)
![
Infologik modellashtirishning (kontseptual dizayn) maqsadi
yaratilishi rejalashtirilgan ma'lumotlar bazasida saqlanishi
kerak bo'lgan ma'lumotlarni to'plash va taqdim etishni inson
uchun eng tabiiy usullarini ta'minlash dir .
Infologik loyihalash bosqichidagi eng mashhur semantik
ma'lumotlar modellaridan biri bu “Mohiyat-aloqa" (Entity -
Relationship – ER - model) hisoblanadi. Model 1976 yilda Chen
(Chen) tomonidan taklif qilingan. Predmet sohani
modellashtirish kam sonli bir jinsli komponentlarni o'z ichiga
olgan grafik diagrammalardan foydalanishga asoslangan .](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_7.png)
![
ER - modelining grafik tasvirida odatda quyidagi grafik elementlardan
foydalaniladi :
Aloqa
Mohiyat Aloqa Aloqa
Kalit
Atribut](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_8.png)
![SOTILGAN
TAVARLARYETKAZIB
BERUVCHIID
SOTILGAN
TAVARLAR VAQTI MIJOZLAR ID
FAMILYA
SIMIJOZ
ISMI
TAVAR
NOMI TAVAR
_ID
IDTAVAR
MIJOZLARE-MAIL
JINSIIDYETKAZIB
BERUVCHI
NOMI TAVARLARDI
YETKAZIB BERUVCHI](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_9.png)
![ER diagrammasini mantiqiy sxemalarga akslantirish qoidalari
har bir mohiyat munosabatga aylanadi, mohiyatning identifikatori birlamchi
kaliti va uning atributlari esa munosabatning atributlari bo‘ladi ;
« birga - ko'p » aloqa (ajdod-avlod) tipi munosabatni shakllantirmaydi, lekin
ajdod mohiyatning identifikatori avlod mohiyat uchun munosabatning tashqi
kaliti bo‘ladi va ajdod mohiyatning xususiyatlari avlod mohiyatining qo'shimcha
xususiyatlariga aylanadi ;
«ko'pga - ko'p» aloqa tipi munosabatga aylanadi, bog'lanadigan mohiyatlarning
identifikatorlari aloqa uchun munosabatlarning tarkibiy birlamchi kalitiga va
xususiyatlar munosabat atributlariga aylanadi .Mantiqiy loyihalash](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_10.png)
![
Bu jadvallar quyidagi tarzda bog’lanib bazani hosil qiladi](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_11.png)
![Baza quyidagi asosiy tablitsalardan iborat:
1)Tovarlar ro’yxati
2)A’zolar ro’yxati](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_12.png)
![3)Sotish jarayoni jadvali
4)Sotib olganlar ro’yxati](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_13.png)
![
Asosiy menyu quyidagicha:](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_14.png)
![
Asosiy menyudagi tugmalar orqali ma’lumotlar formalariga o’tish mumkin
Va ular quyidagicha:
1)Tovarlar turi bo’yicha forma](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_15.png)
![
2)Tovarlar to’lovlari bo’yicha ma’lumotlar formasi:
3)A’zolar bo’yicha ma’lumotlar formasi:](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_16.png)
![
4)Yetkazib beruvchilar ma’lumotlar formasi:](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_17.png)
![
Yangi ma'lumotlar bazasini yaratish: Microsoft Access-ni oching va yangi ma'lumotlar bazasini yaratish
uchun "Bo'sh ma'lumotlar bazasi" ni tanlang. Ma'lumotlar bazasiga "BagShopDB" kabi nom bering va uni
saqlash uchun joyni tanlang.
Jadvallarni yaratish: Keyingi qadam ma'lumotlaringizni saqlash uchun jadvallarni yaratishdir. Xalta do'koni
uchun siz mahsulotlar, mijozlar, buyurtmalar va xodimlar uchun jadvallar yaratishni xohlashingiz mumkin.
Har bir jadvalda tegishli ma'lumotlarni saqlash uchun tegishli maydonlar bo'lishi kerak, masalan, mahsulot
nomi, mahsulot turi, narxi, zaxirasi, mijoz nomi, manzili, telefon raqami, buyurtma sanasi, xodimning ismi
va boshqalar.
Aloqalarni o'rnatish: Jadvallarni yaratganingizdan so'ng, ular o'rtasida munosabatlarni o'rnatishingiz kerak
bo'ladi.](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_18.png)
![
Misol uchun, mijoz bir nechta buyurtma berishi mumkin va buyurtma bir nechta mahsulotga ega bo'lishi
mumkin, shuning uchun siz mijozlar va buyurtmalar jadvallari o'rtasida birdan ko'pga, mahsulot va
buyurtmalar o'rtasida ko'pdan ko'pga munosabatni yaratishingiz kerak bo'ladi. jadvallar.
Shakllarni yaratish: Shakllar jadvallaringizga ma'lumotlarni osongina kiritish imkonini beradi. Har bir jadval
uchun shakllar yaratishingiz mumkin, masalan, mahsulotlar jadvaliga ma'lumotlarni kiritish formasi,
mijozlar jadvaliga ma'lumotlarni kiritish uchun forma va boshqalar.
Hisobotlar yarating: Hisobotlar sizga ma'lumotlaringizni mazmunli tarzda vizuallashtirish va tahlil qilish
imkonini beradi.
Savdoni mahsulot turi, xodimlar bo'yicha sotish yoki mijozlar ma'lumotlari va boshqalar bo'yicha ko'rsatish
uchun hisobotlarni yaratishingiz mumkin.
So'rovlar yaratish: So'rovlar ma'lum mezonlar asosida jadvallaringizdan aniq ma'lumotlarni olish imkonini
beradi](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_19.png)
![
Siz eng ko'p sotiladigan mahsulotlarni, so'nggi olti oy ichida buyurtma qilmagan mijozlarni va
hokazolarni topish uchun so'rovlar yaratishingiz mumkin.
Makroslarni yaratish: Makroslar takrorlanuvchi vazifalarni avtomatlashtirish va ma'lumotlarni
kiritish va ma'lumotlarni qidirish samaradorligini oshirish imkonini beradi. Hisobotlarni yaratish
yoki so'rovlarni bajarish kabi vazifalarni avtomatlashtirish uchun makroslarni yaratishingiz
mumkin.
Kommutator yarating: ma'lumotlar bazasida harakatlanish uchun kommutatordan foydalanish
mumkin. Kommutator - bu shakllarni ochish, so'rovlarni bajarish yoki makroslarni ishga tushirish
imkonini beruvchi tugmachalarga ega shakl.
Bular Microsoft Access yordamida sumkalar do'koni uchun ma'lumotlar bazasini yaratishning
umumiy bosqichlari. Shuni yodda tutingki, ma'lumotlar bazasi dizayni va funksionalligi o'ziga xos
biznesingiz ehtiyojlariga bog'liq bo'ladi.](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_20.png)
![
Xulosa
Bu ma ' lumotlar bazasi Savdo tizimi uchun tuzildi. Bunda men unga kerakli jadvallarni tuzib o’zaro
aloqalarni hosil qilib chiqdim. Darslar davomida men ma ' lumotlar b azasi bilan ishlashni k o'r ib
chiqdim. Shu jumladan jadvallarni yaratish, o' chirish, tahrirlash kabi usullarni ham o' rganib
chiqdim. Biz biror dastur tuzganimizda unda asosiy qismlaridan bir bu baza qismi hisoblanadi. Uni
t o' g’ri loyihalash juda muhim hisoblanadi. Chunki u butun dasturni qanday ishlashini hal qilib
beradi. Dastur shu asosida ishlaydi. Ma 'l umotlar bazasi bilan is hlashni e ng muhim ishlardan biri
normallashtirish hisoblanadi. Normallashtirishlarni qilmasdan bu bazadan foydalanib b o' lmaydi
chunki u baza bilan ishlash ancha murakkablashib ketadi va kompyuterdan k o' p joy ajratishi
mumkin. Bu esa ma 'l umotlar tez suratda k o'p ayib ketishi va ma ' lumotlar bilan ishlash jarayonini
sekinlashtirishga olib keladi. Men bundan tashqari bu darslar davomida ma ' lumotlarni qidirish,
o' chirishlarni ham k o' rib chiqdim. Ma 'l umotlar bazasi o'z i hayotimizda biror real sohaga tegishli
ma ' lumotlarning t o' liq ishlash strukturasi tuzilib uni relyatsion ma ' lumotlar bazasi orqali o'z aro
aloqalarni joylagan holda ma 'l umotlar n i saqlash hisoblanadi .](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_21.png)
![
Foydalanilgan adabiyotlar.
1. К. Дж. Дейт. Введение в системы баз данных (An Introduction to Database
Systems) 8-е издание Вильямс, 2006 г.
Твердый переплет, 1328 стр.
2. Когаловский М.Р. Энциклопедия технологий баз данных: Эволюция
технологий. Технологии и стандарты. Инфраструктура. Терминология. - М.:
Финансы и статистика, 2005. - 800 с.
3.Ma’lumatlar bazasini boshqarish tizimlari. O’quv qo’llanma,
B.T.Ergashev K.Z.Abidov Buxora 2021yil
4.Ma’lumatlar bazasini boshqarish sestimasi. O’quv qo’llanma
A.Sattarov Toshkent-2006](/data/documents/b6d27ae3-bbf6-4e29-91f7-ebdb0b63d94a/page_22.png)
Mavzu: Savdo markazi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash Predmet soha nomi: Savdo markazi
Predmet soha nomi: Savdo markazi Reja: 1. Ma'lumotlar bazasini loyihalash bosqichlari . 2. Savdo markazi ma'lumotlar bazasini tahlil qilish. 3. Savdo markazi ma'lumotlar bazasini infologik loyihalash. 4. Savdo markazi ma'lumotlar bazasini datalogik (mantiqiy) loyihalash. 5. Savdo markazi ma'lumotlar bazasini Access ilovasida ishlab chiqish. 6. Savdo markazi ma'lumotlar bazasini fizik loyihalash.
Ma'lumotlar bazasini loyihalash bosqichlari Ma'lumotlar bazasini loyihalash axborotlarni abstraktsiyalashning bir darajasidan boshqasi ga o'tish, ya'ni predmet soha ( PS ) axborot strukturasining tabiiy til ( yozma ) tavsifidan mua y yan model terminlarida formallashtirilgan tavsifiga ketma - ket o ' tish hisoblanadi . Ma ' lumotlar bazasini loyihalash jarayonining quyidagi bosqichlarini ajratish mumkin : 1) predmet sohani tizimli tahlil qilish ; 2) infologik loyihalash; 3) ma'lumotlar bazasi boshqarish tizimini (MBBT) tanlash; 4) mantiqiy loyihalash; 5) fizik loyihalash. Har bir bosqichlarni batafsil ko'rib chiqamiz.
Predmet sohani tizimli tahlil qilish Bu bosqichda quyidagilar amalga oshirilishi lozim: – ma’lumotlar bazasi va avtomatlashtirilgan tizimni ishlab chiqishning dolzarbligini asoslash; – predmet soha va asosiy cheklovlarni batafsil tavsiflash; - ushbu predmet soha asosiy obyektlari, ularning xossalari va o‘zaro aloqalarini aniqlash; – tizimdan foydalanuvchilar ko‘lami va ularning axborotga bo‘lgan ehtiyojlarini aniqlash; - tizimning hujjat almashinuvini tadqiq etish; - avtomatlashtirilgan muhitda hal qilinadigan vazifalar ko‘lamini aniqlash va hokazo. Masalan, “ Bagshops ” ma’lumotlar bazasini ishlab chiqish talab etilgan bo‘lsin. Tizim tahlil quyidagicha bo'lishi mumkin:
Ma lumotlar bilan amal bajarishning ilk tizimlari axborot ishlashning ʼ an anaviy usullariga asoslanib tuzilgan edi. Har bir muayyan holat uchun ʼ tashqi foydalanuvchining o z mantiqiy ishlab chiqiladi. U axborot tuzilmasi, ʼ tanlash operatsiyasi, axborotni qo shish va yo q qilish kabi tushunchalarni o z ʼ ʼ ʼ ichiga oladi. Ma lumotlar va dastur o rtasidagi o zaro bog liqlik yuzaga ʼ ʼ ʼ ʼ keladi: ma lumotlarni o zgartirishda, yo dasturni almashtirish yoki ʼ ʼ ma lumotlarni qaytadan tuzish zaruriyati yuzaga keladi. ʼ Ma lumotlarning mustaqilligi - MBBTga asosiy talab, so’rovlarning kuchli tili ʼ esa foydalanuvchining talablarini qondirishning muhim shartidir. Bu tillar assotsiativ manzillashtirish va ma lumotlar to plami bilan amallar bajarish ʼ ʼ vositalariga ega. Bu esa o z navbatida EHMlardan samarali foydalanishga ʼ sharoit yaratadi.