logo

Savdo markazi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

212.310546875 KB

Mavzu:   Savdo markazi  uchun ma’lumotlar bazasini 
loyihalash
Predmet soha nomi:   Savdo markazi                 Predmet soha nomi:   Savdo markazi

  Reja:

  1.  Ma'lumotlar bazasini loyihalash bosqichlari .

2. Savdo markazi ma'lumotlar bazasini tahlil qilish.

3. Savdo markazi ma'lumotlar bazasini infologik loyihalash.

4. Savdo markazi ma'lumotlar bazasini datalogik  (mantiqiy)  loyihalash.

5. Savdo markazi ma'lumotlar bazasini Access ilovasida ishlab chiqish.

6. Savdo markazi ma'lumotlar bazasini fizik loyihalash.                 
Ma'lumotlar bazasini loyihalash bosqichlari

Ma'lumotlar  bazasini  loyihalash  axborotlarni  abstraktsiyalashning  bir  darajasidan  boshqasi ga  o'tish, 
ya'ni  predmet  soha  ( PS )  axborot  strukturasining  tabiiy  til  ( yozma )  tavsifidan  mua y yan  model  terminlarida 
formallashtirilgan  tavsifiga  ketma - ket  o ' tish  hisoblanadi .  Ma ' lumotlar  bazasini  loyihalash  jarayonining 
quyidagi bosqichlarini ajratish mumkin :

1)  predmet sohani tizimli tahlil qilish ;

2) infologik loyihalash;

3) ma'lumotlar bazasi boshqarish tizimini (MBBT) tanlash;

4) mantiqiy loyihalash;

5) fizik loyihalash.

Har bir bosqichlarni batafsil ko'rib chiqamiz.                 Predmet  sohani tizimli tahlil qilish

Bu bosqichda quyidagilar amalga oshirilishi lozim:

–  ma’lumotlar bazasi va avtomatlashtirilgan tizimni ishlab chiqishning dolzarbligini asoslash;

–  predmet soha va asosiy cheklovlarni batafsil tavsiflash;

- ushbu predmet soha asosiy obyektlari, ularning xossalari va o‘zaro aloqalarini aniqlash;

–  tizimdan foydalanuvchilar ko‘lami va ularning axborotga bo‘lgan ehtiyojlarini aniqlash;

- tizimning hujjat almashinuvini tadqiq etish;

- avtomatlashtirilgan muhitda hal qilinadigan vazifalar ko‘lamini aniqlash va hokazo.

Masalan,  “ Bagshops ”  ma’lumotlar  bazasini  ishlab  chiqish  talab  etilgan  bo‘lsin.  Tizim  tahlil 
quyidagicha bo'lishi mumkin:                 
Ma lumotlar bilan amal bajarishning ilk tizimlari axborot ishlashning ʼ
an anaviy usullariga asoslanib tuzilgan edi. Har bir muayyan holat uchun 
ʼ
tashqi foydalanuvchining o z mantiqiy ishlab chiqiladi. U axborot tuzilmasi, 	
ʼ
tanlash operatsiyasi, axborotni qo shish va yo q qilish kabi tushunchalarni o z 	
ʼ ʼ ʼ
ichiga oladi. Ma lumotlar va dastur o rtasidagi o zaro bog liqlik yuzaga 	
ʼ ʼ ʼ ʼ
keladi: ma lumotlarni o zgartirishda, yo dasturni almashtirish yoki 	
ʼ ʼ
ma lumotlarni qaytadan tuzish zaruriyati yuzaga keladi.	
ʼ

Ma lumotlarning mustaqilligi - MBBTga asosiy talab, so’rovlarning kuchli tili 
ʼ
esa foydalanuvchining talablarini qondirishning muhim shartidir. Bu tillar 
assotsiativ manzillashtirish va ma lumotlar to plami bilan amallar bajarish 	
ʼ ʼ
vositalariga ega. Bu esa o z navbatida EHMlardan samarali foydalanishga 	
ʼ
sharoit yaratadi.                 
Ma'lumotlar  bazasini  boshqarish  tizimi  bu  kompyuterda  turli  xil 
ilovalar uchun umumiy ma'lumotlar bazasini yaratish, uni dolzarbligini saqlash va 
foydalanuvchilarning  o'z  vakolatlari  doirasida  undagi  ma'lumotlarga  samarali 
murojaatini ta'minlashga mo'ljallangan dasturiy tizimdir.

MBBTning  muhim  xossasi  shundaki,    u  ma'lumotlar  bazasining    ikkita 
mustaqil ko'rinishini ajratish va qo‘llab-quvvatlashga imkon beradi: 

ma'lumotlarning  foydalanuvchi  "nuqtai  nazaridagi  ko'rinishi"  "mantiqiy" 
ko'rinishda  va 

tizimning  "  nuqtai  nazaridagi  ko'rinishi"  -  "jismoniy"  (saqlanadigan 
ma'lumotlarni tashkil etish) ko'rinishda.                 
Infologik  modellashtirishning  (kontseptual  dizayn)  maqsadi 
yaratilishi  rejalashtirilgan  ma'lumotlar  bazasida  saqlanishi 
kerak  bo'lgan  ma'lumotlarni  to'plash  va  taqdim  etishni  inson 
uchun  eng tabiiy usullarini ta'minlash dir .

Infologik  loyihalash  bosqichidagi  eng  mashhur  semantik 
ma'lumotlar  modellaridan  biri  bu  “Mohiyat-aloqa"  (Entity -
Relationship  –  ER - model) hisoblanadi. Model 1976 yilda Chen 
(Chen)  tomonidan  taklif  qilingan.  Predmet  sohani 
modellashtirish  kam  sonli  bir  jinsli  komponentlarni  o'z  ichiga 
olgan grafik diagrammalardan foydalanishga asoslangan .                   
ER - modelining grafik tasvirida odatda quyidagi grafik elementlardan 
foydalaniladi :
Aloqa 
Mohiyat  Aloqa Aloqa
Kalit 
Atribut                  SOTILGAN
TAVARLARYETKAZIB 
BERUVCHIID
SOTILGAN
TAVARLAR VAQTI MIJOZLAR ID
FAMILYA
SIMIJOZ
ISMI
TAVAR
NOMI TAVAR
_ID
IDTAVAR
MIJOZLARE-MAIL
JINSIIDYETKAZIB 
BERUVCHI
NOMI TAVARLARDI
YETKAZIB BERUVCHI                                  ER diagrammasini mantiqiy sxemalarga akslantirish qoidalari
har bir mohiyat munosabatga aylanadi, mohiyatning identifikatori birlamchi 
kaliti va uning atributlari esa munosabatning atributlari bo‘ladi ;
« birga - ko'p »   aloqa (ajdod-avlod) tipi munosabatni shakllantirmaydi, lekin 
ajdod mohiyatning identifikatori avlod mohiyat uchun munosabatning tashqi 
kaliti bo‘ladi va ajdod mohiyatning xususiyatlari avlod mohiyatining qo'shimcha 
xususiyatlariga aylanadi ;
«ko'pga - ko'p» aloqa tipi munosabatga aylanadi, bog'lanadigan mohiyatlarning 
identifikatorlari aloqa uchun munosabatlarning tarkibiy birlamchi kalitiga va 
xususiyatlar munosabat atributlariga aylanadi .Mantiqiy loyihalash                 
Bu jadvallar quyidagi tarzda bog’lanib bazani hosil qiladi                 Baza quyidagi asosiy tablitsalardan iborat:
1)Tovarlar ro’yxati
2)A’zolar ro’yxati                 3)Sotish jarayoni  jadvali
4)Sotib olganlar ro’yxati                 
Asosiy menyu quyidagicha:                 
Asosiy menyudagi tugmalar orqali ma’lumotlar formalariga o’tish mumkin

Va ular quyidagicha:

1)Tovarlar turi bo’yicha forma                 
2)Tovarlar to’lovlari bo’yicha ma’lumotlar formasi:
3)A’zolar bo’yicha ma’lumotlar formasi:                 
4)Yetkazib beruvchilar ma’lumotlar formasi:                 
Yangi ma'lumotlar bazasini yaratish: Microsoft Access-ni oching va yangi ma'lumotlar bazasini yaratish 
uchun "Bo'sh ma'lumotlar bazasi" ni tanlang. Ma'lumotlar bazasiga "BagShopDB" kabi nom bering va uni 
saqlash uchun joyni tanlang.

Jadvallarni yaratish: Keyingi qadam ma'lumotlaringizni saqlash uchun jadvallarni yaratishdir. Xalta do'koni 
uchun siz mahsulotlar, mijozlar, buyurtmalar va xodimlar uchun jadvallar yaratishni xohlashingiz mumkin. 

Har bir jadvalda tegishli ma'lumotlarni saqlash uchun tegishli maydonlar bo'lishi kerak, masalan, mahsulot 
nomi, mahsulot turi, narxi, zaxirasi, mijoz nomi, manzili, telefon raqami, buyurtma sanasi, xodimning ismi 
va boshqalar.

Aloqalarni o'rnatish: Jadvallarni yaratganingizdan so'ng, ular o'rtasida munosabatlarni o'rnatishingiz kerak 
bo'ladi.                  
Misol uchun, mijoz bir nechta buyurtma berishi mumkin va buyurtma bir nechta mahsulotga ega bo'lishi 
mumkin, shuning uchun siz mijozlar va buyurtmalar jadvallari o'rtasida birdan ko'pga, mahsulot va 
buyurtmalar o'rtasida ko'pdan ko'pga munosabatni yaratishingiz kerak bo'ladi. jadvallar.

Shakllarni yaratish: Shakllar jadvallaringizga ma'lumotlarni osongina kiritish imkonini beradi. Har bir jadval 
uchun shakllar yaratishingiz mumkin, masalan, mahsulotlar jadvaliga ma'lumotlarni kiritish formasi, 
mijozlar jadvaliga ma'lumotlarni kiritish uchun forma va boshqalar.

Hisobotlar yarating: Hisobotlar sizga ma'lumotlaringizni mazmunli tarzda vizuallashtirish va tahlil qilish 
imkonini beradi. 

Savdoni mahsulot turi, xodimlar bo'yicha sotish yoki mijozlar ma'lumotlari va boshqalar bo'yicha ko'rsatish 
uchun hisobotlarni yaratishingiz mumkin.

So'rovlar yaratish: So'rovlar ma'lum mezonlar asosida jadvallaringizdan aniq ma'lumotlarni olish imkonini 
beradi                 
Siz eng ko'p sotiladigan mahsulotlarni, so'nggi olti oy ichida buyurtma qilmagan mijozlarni va 
hokazolarni topish uchun so'rovlar yaratishingiz mumkin.

Makroslarni yaratish: Makroslar takrorlanuvchi vazifalarni avtomatlashtirish va ma'lumotlarni 
kiritish va ma'lumotlarni qidirish samaradorligini oshirish imkonini beradi. Hisobotlarni yaratish 
yoki so'rovlarni bajarish kabi vazifalarni avtomatlashtirish uchun makroslarni yaratishingiz 
mumkin.

Kommutator yarating: ma'lumotlar bazasida harakatlanish uchun kommutatordan foydalanish 
mumkin. Kommutator - bu shakllarni ochish, so'rovlarni bajarish yoki makroslarni ishga tushirish 
imkonini beruvchi tugmachalarga ega shakl.

Bular Microsoft Access yordamida sumkalar do'koni uchun ma'lumotlar bazasini yaratishning 
umumiy bosqichlari. Shuni yodda tutingki, ma'lumotlar bazasi dizayni va funksionalligi o'ziga xos 
biznesingiz ehtiyojlariga bog'liq bo'ladi.                 
Xulosa

Bu ma ' lumotlar bazasi  Savdo   tizimi uchun tuzildi. Bunda men unga kerakli jadvallarni tuzib o’zaro 
aloqalarni hosil qilib chiqdim. Darslar davomida men ma ' lumotlar  b azasi bilan ishlashni k o'r ib 
chiqdim. Shu jumladan jadvallarni yaratish,  o' chirish, tahrirlash kabi usullarni ham  o' rganib 
chiqdim. Biz biror dastur tuzganimizda unda asosiy qismlaridan bir bu baza qismi hisoblanadi. Uni 
t o' g’ri loyihalash juda muhim hisoblanadi. Chunki u butun dasturni qanday ishlashini hal qilib 
beradi. Dastur shu asosida ishlaydi. Ma 'l umotlar bazasi bilan is hlashni e ng muhim ishlardan biri 
normallashtirish hisoblanadi. Normallashtirishlarni qilmasdan bu bazadan foydalanib b o' lmaydi 
chunki u baza bilan ishlash ancha murakkablashib ketadi va kompyuterdan k o' p joy ajratishi 
mumkin. Bu esa ma 'l umotlar tez suratda k o'p ayib ketishi va ma ' lumotlar bilan ishlash jarayonini 
sekinlashtirishga olib keladi. Men bundan tashqari bu darslar davomida ma ' lumotlarni qidirish, 
o' chirishlarni ham k o' rib chiqdim. Ma 'l umotlar bazasi  o'z i hayotimizda biror real sohaga tegishli 
ma ' lumotlarning t o' liq ishlash strukturasi tuzilib uni relyatsion ma ' lumotlar bazasi orqali  o'z aro 
aloqalarni joylagan holda ma 'l umotlar n i saqlash hisoblanadi .                  
Foydalanilgan adabiyotlar.

1. К. Дж. Дейт.   Введение в системы баз данных (An Introduction to Database 
Systems)   8-е издание   Вильямс, 2006 г.
Твердый переплет, 1328 стр.

2. Когаловский М.Р. Энциклопедия технологий баз данных: Эволюция 
технологий. Технологии и стандарты. Инфраструктура. Терминология. -  М.: 
Финансы и статистика, 2005. - 800 с. 

3.Ma’lumatlar bazasini boshqarish tizimlari. O’quv qo’llanma,                                   
B.T.Ergashev  K.Z.Abidov  Buxora 2021yil

4.Ma’lumatlar bazasini boshqarish sestimasi. O’quv qo’llanma                                   
   A.Sattarov      Toshkent-2006

 Mavzu: Savdo markazi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash Predmet soha nomi: Savdo markazi

Predmet soha nomi: Savdo markazi  Reja:  1. Ma'lumotlar bazasini loyihalash bosqichlari .  2. Savdo markazi ma'lumotlar bazasini tahlil qilish.  3. Savdo markazi ma'lumotlar bazasini infologik loyihalash.  4. Savdo markazi ma'lumotlar bazasini datalogik (mantiqiy) loyihalash.  5. Savdo markazi ma'lumotlar bazasini Access ilovasida ishlab chiqish.  6. Savdo markazi ma'lumotlar bazasini fizik loyihalash.

 Ma'lumotlar bazasini loyihalash bosqichlari  Ma'lumotlar bazasini loyihalash axborotlarni abstraktsiyalashning bir darajasidan boshqasi ga o'tish, ya'ni predmet soha ( PS ) axborot strukturasining tabiiy til ( yozma ) tavsifidan mua y yan model terminlarida formallashtirilgan tavsifiga ketma - ket o ' tish hisoblanadi . Ma ' lumotlar bazasini loyihalash jarayonining quyidagi bosqichlarini ajratish mumkin :  1) predmet sohani tizimli tahlil qilish ;  2) infologik loyihalash;  3) ma'lumotlar bazasi boshqarish tizimini (MBBT) tanlash;  4) mantiqiy loyihalash;  5) fizik loyihalash.  Har bir bosqichlarni batafsil ko'rib chiqamiz.

Predmet sohani tizimli tahlil qilish  Bu bosqichda quyidagilar amalga oshirilishi lozim:  – ma’lumotlar bazasi va avtomatlashtirilgan tizimni ishlab chiqishning dolzarbligini asoslash;  – predmet soha va asosiy cheklovlarni batafsil tavsiflash;  - ushbu predmet soha asosiy obyektlari, ularning xossalari va o‘zaro aloqalarini aniqlash;  – tizimdan foydalanuvchilar ko‘lami va ularning axborotga bo‘lgan ehtiyojlarini aniqlash;  - tizimning hujjat almashinuvini tadqiq etish;  - avtomatlashtirilgan muhitda hal qilinadigan vazifalar ko‘lamini aniqlash va hokazo.  Masalan, “ Bagshops ” ma’lumotlar bazasini ishlab chiqish talab etilgan bo‘lsin. Tizim tahlil quyidagicha bo'lishi mumkin:

 Ma lumotlar bilan amal bajarishning ilk tizimlari axborot ishlashning ʼ an anaviy usullariga asoslanib tuzilgan edi. Har bir muayyan holat uchun ʼ tashqi foydalanuvchining o z mantiqiy ishlab chiqiladi. U axborot tuzilmasi, ʼ tanlash operatsiyasi, axborotni qo shish va yo q qilish kabi tushunchalarni o z ʼ ʼ ʼ ichiga oladi. Ma lumotlar va dastur o rtasidagi o zaro bog liqlik yuzaga ʼ ʼ ʼ ʼ keladi: ma lumotlarni o zgartirishda, yo dasturni almashtirish yoki ʼ ʼ ma lumotlarni qaytadan tuzish zaruriyati yuzaga keladi. ʼ  Ma lumotlarning mustaqilligi - MBBTga asosiy talab, so’rovlarning kuchli tili ʼ esa foydalanuvchining talablarini qondirishning muhim shartidir. Bu tillar assotsiativ manzillashtirish va ma lumotlar to plami bilan amallar bajarish ʼ ʼ vositalariga ega. Bu esa o z navbatida EHMlardan samarali foydalanishga ʼ sharoit yaratadi.