logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. ’SHARAFNOMAYI SHOHIY’’ asari manba sifatida

’SHARAFNOMAYI SHOHIY’’ asari manba sifatida

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

66.6005859375 KB
Ko'chirib olish
• MAVZU:‘’SHARAFNOMAYI SHOHIY’’ asari manba sifatida • REJA: • 1.Asar muallifining hayoti va ijodi • 2 Asarning tarixiy qiymati • 3 Manbani o’rgangan olimlar • Hofiz Tanish Buxoriy – XVI asrda o’tgan buxorolik shoir va yirik tarixchi olim. Nufuzli mansabdor xonadonida dunyoga kelgan bo’lib, otasi Mir Muhammad al-Buxoriy Buxoroning ko’zga ko’ringan boyonlaridan bo’lib, Shayboniy Ubaydullaxonning yaqin kishilaridan edi. 1550- yil boshlarida Qoshg’arga ketib qolgan va oradan ikki yil o’tgach, o’sha o’lkada vafot etgan. • Hofiz Tanish o’z davrining chuqur va keng ma’lumotli kishilardan bo’lib, 1584-yil Qulbobo Ko’kaldoshning tavsiyasi bilan Abdullaxonning (1583-1598) xizmatiga qabul qilingan va xonning shaxsiy voqeanavisi (tarixchisi) vazifasiga tayinlangan. Hofiz Tanish umrining oxirigacha shu lavozimda xizmat qildi.Ba’zi ma’lumotlarga (Malexo Samarqandiy) ko’ra, Hofiz Tanish 1589-yili xotini tomonidan zaharlab o’ldirilgan. • Hofiz Tanish 1585-yili yozilgan o’zining ‘’Sharafnoma-yi shohiy’’ (Podshohni sharaflovchi kitob’’) nomli capital asari bilan nom chiqargan. Asar nomi bilan ham mashhur. O’rta Osiyo, Qozog’iston, shuningdek qisman Afg’oniston va Eronning XVI asrdagi ijtimoiy-siyosiy tarixini o’z ichiga oladi. Asar XVI asrning 80-yillari oxirlarida yozib tamomlangan. • Asarning tarixiy qiymati. ‘’Sharafnoma-yi shohiy’’ muallifning rejasiga ko’ra, muqaddima, ikki qism (maqola) va xotimadan iborat qilib yozilishi mo’ljallangan. Masalan, muqaddimada, odatdagidek, oliy hukmdorning (Abdullaxonning) sha’niga hamdu sano, asarning yozilish sabablari, Abdullaxonning ota-bobolari, qadimdan Markaziy Osiyoda istiqomat qilgan turk-mo’g’il qabilalari, Chingizxon va uning avlodi haqida qisqacha ma’lumot; birinchi maqolada O’rta Osiyo, Qozog’iston va qo’shni xorijiy mamlakatlarda 1583-yildan keyin yuz berishi mumkin bo’lgan voqealar; xotimada esa Abdullaxonning sifatlari, uning bilan zamondosh bo’lgan shayxlar, olimlar, shoirlar, vazirlar va amirlar, shuningdek, Abdullaxon zamonida qurilgan binolar haqida ma’lumot berilishi aytilgan. • Lekin, asar yozilish jarayonida reja o’zgargan, birinchi va ikkinchi maqolalar qo’shib yozilgan, xotima esa muallifning bevaqt vafoti tufayli yozilmay qolgan. Muallif asar muqaddimasini yozishga Narshaxiyning ‘Tarix-I Buxoro’’, shayxulislom Safiuddin Abubakr Abdullox Balxiyning ‘’Fazoil-I Balx’’, Istaxriyning ‘’Kitob masolik al- mamolik’’, Juvayniyning ‘’Tarix-I jahonkushoy’’, Rashiduddinning ‘’Jome at-tavorix’’, Mirxondning ‘’Ravzat as-safo’’, Sharafiddin Ali Yazdiyning ‘’Zafarnoma’’ va Muhammad Haydar Dug’lotning ‘’Tarix-I Rashidiy’’ asarlarida keltirilgan ma’lumotlardan foydalangan. • XVI asrning 30-60-yillari orasida yuz bergan voqealar saroyda muntazam yuritib turiladigan kundalik daftar, sodir bo’lgan muhim siyosiy voqealarning shohidi bo’lgan keksa kishilarning og’zaki axboroti asosida, 70-80-yillar voqealari asl muallifning shaxsan o’zi qatnashib to’plagan faktik materiallar asosida yozilgan. ‘’Sharafnomayi shohiy’’ saj, ya’ni murakkab uslubda yozilgan. • Unda she’riy parchalar (Firdavsiy, Rudakiy, Kamoliddin Binoiy, Mushfiqiy va muallifning o’z she’rlari), ‘’Quron’’ oyatlari va hadislardan parchalar ham ko’p. ‘’Sharafnoma-yi shohiy’’da siyosiy voqealar bilan bir qatorda ijtimoiy-iqtisodiy xarakterdagi ma’lumotlar (masalan, feudal yer egaligining iqto’, suyurg’ol, tanhoh kabi) shakllari;turli-tuman soliq va jarimalar; xiroj, ixrojat, tag’or, ulufa, qo’nalg’a, madadi lashkar,boj, tamg’a, begar, o’lja va uning feudal jamiyatdagi roli, asirni qulga aylantirish hollari), XVI asr shaxarlari va hunarmandchilikning umumiy ahvoli; Shayboniylar davlatining ma’muriy tuzulishi, Buxoro xonligi bilan Rossiya, Hindiston va Qoshg’ar o’rtasidagi munosabatlar haqida ham qimmatli faktlar mavjud. • Bundan tashqari asar etnografik (masalan, o’zbek xalqi tarkibiga kirgan urug’ va qabilalar) hamda topografik (masalan, Buxoro, Samarqand, Toshkent, Termiz, Ko’lob, Balx kabi shaxarlardagi diqqatga sazovor binolari, asori-atiqalari, shuningdek, mazkur shaharlarning geografik o’rni va topografiyasi) ma’lumotlarga nihoyatda boydir. • ‘’ Sharafnoma-yi shohiy’’ning qo’lyozma nusxalari ko’p, tanqidiy matni nash qilinmagan. Ba’zi parchalar rus tilida ilmiy to’plamlarda e’lon qilingan. Asar 1942- 1952-yillari toshkentlik mashhur sharqshunos olimlar Sodiq Mirzayev va oxirgi qismi Yusupjon Hakimjonov tomonidan 60-yillarda o’zbek tiliga tarjima qilinib, • 1-2-jildlari zarur tuzatishlar, tadqiqot va izoxlar bilan 1966 va 1969-yillari Bo’riboy Axmedov tomonidan chop qilingan. Asarning ruscha nashri ham (Sankt-Pterburglik olima M. A. Salohiddinova tomonidan) 1983-yil (birinchi qismi), 1989-yili (ikkinchi qismi) nashr etildi. • E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT

• MAVZU:‘’SHARAFNOMAYI SHOHIY’’ asari manba sifatida

• REJA: • 1.Asar muallifining hayoti va ijodi • 2 Asarning tarixiy qiymati • 3 Manbani o’rgangan olimlar

• Hofiz Tanish Buxoriy – XVI asrda o’tgan buxorolik shoir va yirik tarixchi olim. Nufuzli mansabdor xonadonida dunyoga kelgan bo’lib, otasi Mir Muhammad al-Buxoriy Buxoroning ko’zga ko’ringan boyonlaridan bo’lib, Shayboniy Ubaydullaxonning yaqin kishilaridan edi. 1550- yil boshlarida Qoshg’arga ketib qolgan va oradan ikki yil o’tgach, o’sha o’lkada vafot etgan.

• Hofiz Tanish o’z davrining chuqur va keng ma’lumotli kishilardan bo’lib, 1584-yil Qulbobo Ko’kaldoshning tavsiyasi bilan Abdullaxonning (1583-1598) xizmatiga qabul qilingan va xonning shaxsiy voqeanavisi (tarixchisi) vazifasiga tayinlangan. Hofiz Tanish umrining oxirigacha shu lavozimda xizmat qildi.Ba’zi ma’lumotlarga (Malexo Samarqandiy) ko’ra, Hofiz Tanish 1589-yili xotini tomonidan zaharlab o’ldirilgan.

• Hofiz Tanish 1585-yili yozilgan o’zining ‘’Sharafnoma-yi shohiy’’ (Podshohni sharaflovchi kitob’’) nomli capital asari bilan nom chiqargan. Asar nomi bilan ham mashhur. O’rta Osiyo, Qozog’iston, shuningdek qisman Afg’oniston va Eronning XVI asrdagi ijtimoiy-siyosiy tarixini o’z ichiga oladi. Asar XVI asrning 80-yillari oxirlarida yozib tamomlangan.

O'xshashlar

Afrosiyob devoriy suratlari manba sifatida Samarqand mahalliy ixshidlar hukmronligi yillarida
O'rta Osiyo xonliklari tarixi tarixshunosligi
Avesto-ajdodlarimiz yaratgan ilk tarixiy manba
Beruniyning Saydana asari
”Tarixi Muqumxoniy” asari