SHARQIY AFRIKA XALQLARI

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1633.5380859375 KB

Ko'chirib olish

Reja:
1. Afrika hududining geografik klassifikasiyasi
2. Sharqiy Afrika xalqlari antropologik klassifikasiyasi
3. Sharqiy Afrika xalqlari dini
4. Sharqiy Afrika xalqlari lingvistik klassifikatsiyasi
5. Xulosa

• Afrika kattaligi Osiyodan keyin o’rinda turadi va 29,6 mln
km kvni, orollar bilan 30,3 mln kv.ni tashkil etadi. Aholisi
2009 yilda 1 milliarddan oshgan. Afrikaning o’rta qismidan
ekator chiziq’I kesib o’tgan. Shimolda janubga tomon
qar yib 8 ming km ga cho’zilgan . Shimoliy qismining eng
7,5 kmni (Almadi bur nidan Xafun Bur nigacha). Q ismining
eni 3100 km , Shimolda o’rta dengiz , g’arbda Atlantika
okeani , Sharqda Hind okeani va qizil dengiz bilan o’ralgan .
Afrika materigi

• Sharqiy afrika – Afrikaning sharqiy qismidagi ekvatorial va
subekvatorial kengliklardagi yerlarni o ʻz ichiga olgan tabiiy
oʻlka, shimolida Efiopiya yassitog ʻligi, g ʻarbda Kongo botig ʻi,
janubida Zambezi daryosining quyi oqimi va sharqda Hind
okeani bilan chegaralangan. Sh.A. H ududining aksari qismini
Sharqiy Afrika yassitog ʻligi (bal. 1000 m dan ziyod) egallaydi.
Yassitog ʻlik tektonik yoriklar bilan parchalangan. Relyefida
palaxsali tog ʻlar, lavali plato va vulkan konuslari (Afrikaning eng
baland joyi — Kilimanjaro so ʻngan vulkani, 5895 m), tub
terrasalar, uzilmali botiqlar va jarliklar navbatlanib joylashgan.
Dengizbo ʻyi qismi kambar pasttekislikdan iborat. Iqlimi
ekvatorial mussonli, issiq, mavsumiy nam iqlim. Yillik yog ʻin
500 dan 3000 mm gacha. Sharqiy Afrika yassitog ʻligi Nil, Kongo,
Zambezi va Hind okeaniga quyiladigan kichikroq daryolar
havzalari o ʻrtasidagi suvayirg ʻich vazifasini bajaradi. Ko ʻl ko ʻp
(Viktoriya, Tanganika, Nyasa va boshqalar). O ʻsimliklari turli
tipdagi savannalar va siyrak o ʻrmonlardan iborat, tog ʻlarda
oʻsimlikdar balandlik mintaqalari bo ʻylab tarqalgan. Sh.A.da
Keniya, Uganda, Ruanda, Burundi, Tanzaniya, Zambiya,
Malavi, Somali, Efiopiya va Jibuti davlatlari joylashgan

Sharqiy Afrika xalqlari tarixi
• Qadimiy irqlardan Sharqiy Afrikadagi efiop, negroid,
negril yoki pigmey va bushmen tiplari so’nggi 12 -10
ming yillar muqaddam shakllana boshlagan. Bu yerda
chorva va dehqonchilik madaniyati Nil vohasiga
nisbatan keyinroq eramizdan avvalgi VI ming
yilliklarda neolit davrida yuzaga kelgan. 4 -5 ming
yillar muqaddam Efiopiya tog’ etaklarida uy
hayvonlarini qo’lga o’rgatib, don eka boshlaganlar.
Neolitik makonlar, dala va kanallar Sharqiy Afrikaning
qurg’oq hududlarida, Buyuk ko’llar atrofida topilgan.
Shimoli -sharqiy qismida kusht tilida gapiradigan
qadimiy tub aborigen aholi, butun sharqda tarqoq
holda dehqonchilikni bilgan bantu («ntu» — odam,
«ba» — iar, ya’ni «odamlar» degan ma’noda) xalqlari
yashagan

• Afrika qit’asi ko’plab
qabilalar bilan panoh topgan
turli darajalar taraqqiyoti,
urf – odatlari, marosimlari
va hayotga qarashlari. Eng
yirik qabilalar: Mbuti, Nuba,
Oromo, Hamer, Bambara,
Fulbe, Dinka, Bongo va
boshqalar.

Sharqiy Afrika mintaqasi
Davlatlari
• Eritriya Uganda
• Efiopiya Ruanda
• Somali Burundi
• Sudan Tanzaniya
• Keniya Janubiy
Sudan

Sharqiy Afrika lingvistikasi
Lingvistik Afrika aholisining til klassifikatsiyasi rang –
barangdir. Masalan, germaniyal olim Meynxof 20 -30 yil faqat
bantularda 184 ti ya lahjalami o’rgangan. Belgian Van Byulk esa
50 – yillar Zairda 518 ta mustaqil til bo’lganini ta’kidlaydi. Rika
Africa tillari to’rtta katta til oilasi: semit – xamit yokiafrosiyo.
N iger – kordofanil – saxara ya qoysan tillariga bo’lgan .

Sharqiy Afrika xalqlarining kiyimlari
• Kiyimlari an’anaviy, erkaklar chitdan uzun tik
yoqali ko’ylak, tor ishton kiyadilar, yuklangan
shamma (chopon) yopinadilar, sovuqda koshonli
jundan tikilgan burnus kiyadilar. Ayollarning
kiyimlari ham uzun tor yengli ko ʻylak , shamma
va burnusdan iborat . A yol va erkaklar bosh va
oyoq yalang yuradi , ayollar ba’zan ro’mol 207
yopinadi . Faqat sahroda qumda yurish uchun
teri sandal kiyiladi . So’nggi vaqtlarda Yevropa
kiyimlari keng tarqala kiyimlar .

Sharqiy Afrika davlatlari dini
• Hozirgi Keniyaning 48% aholisi an’naviy diniy e’tiqod va ibodatlarga
amal qiladilar . 30% i nasroniy dinida, 15% i musulmon. Tanzaniyada
dinlarga 44% aholi, islom diniga 25,7%, nasroniy diniga 28,8% aholini
rioya qiladi. Uganda aholisining 43.8% an’naviy dinlarda, 47.7%
nasroniy, 3 -5% musulmon, din va ibodatga amal qilganlar Ruandada
ko ʻproq (55.5%), qolgani nasroniylikka o ʻtgan. Qo’shni Burundida
ko’pchilikni nasroniylar tashkil etadi (54,7%), qolgani kelib ibtidoiy
din ta’sirida. Sharqiy Afrikada ham sinkritik aralash nasroniy – afrika
cherkovlari va mazhablari paydo bo’lgan .

• Diniy e’tiqodlariga qarab nasroniy va
musulmon bayramlari tantanali
nishonlanadi . Butun mamlakatda yangi
yil ( 11 – sentabr ), « Maskal « nomli hosil
bayrami ( 27 – sentabr ) umumxalq
tantanalariga aylangan

Afrikaliklar o’zlarini yovuz ruhlardan himoya
qilish va yaxshi xudolarga yaqinlashish uchun
ko’p vaqt tinchadi. Buning uchun ular
marosim raqslarini (yomg’ir yog’diradi,
zararkunandalarga qarshi kurashadi, ov
qilishdan oldin duo oladi va joy), tatuirovka
qiladi, ularni yovuz ruhlardan himoya qilish
kerak bo’lgan toshiqdi. Sehrgarlar va
shomonlar hayotida hamma joyda edi. Ular
ruhiy xizmatlar sanaladilar, qabila boshliqlari
ularning tinglaydilar va oddiy oda ularga
maslahat so’rab kelishadi.

• X alqlarida folklor, musiqa,
raqs va kuylar juda balandligi.
Turli xalq rivoyatlari, masal va
maqollar, ertak. A shulalari
amxara, tigrai, oromo va
boshqa xalqlar ning tur mush
tarzining turli tomonlari bilan
tanishtiradi, sotsial hayotini
ochib beradi. Tasviriy san’at,
adabiyot, kuy va o’yinlar yana
ham ravnaq topmoqda.

Xulosa
• Afrikada 780 milliondan ortiq aholi istiqomat qiladi.
Afrika nisbatan siyrak aholiga ega, u materik bo’ylab
juda notekis taqsimlangan. Aholining
taqsimlanishiga nafaqat tabiiy sharoitlar, balki
tarixiy sabablar, birinchi navbatda qul savdosi va
mustamlaka hukmronligi oqibatlari ham ta’sir
ko’rsatadi.

Materikning mustamlakachiligi o’rta asrlarda
boshlangan. Va 20 - asr boshlariga kelib, Afrikaning
deyarli butun hududi Evropaning kapitalistik
mamlakatlari o’rtasida bo’linib, mustamlakalarning
materikiga (siyosiy va iqtisodiy mustaqillikdan
mahrum bo’lgan mamlakatlar) aylantirildi.
Mustamlakachilar tub aholini ezdilar va ekspluatatsiya
qildilar, olib ketishdi eng yaxshi yerlar, o’z tug’ilgan
joylaridan yashash uchun yaroqsiz joylarga haydalgan.
20 - asr boshlarida Afrikada faqat ikkita erkin davlat
mavjud edi. Endi materikda barcha davlatlar mustaqil.

Foydalanilgan adabiyotlar
• Iso Jabborov , «Jahon etnologiya asoslari» Toshkent «Yangi asr avlodi» 2005.
• A.Ashirov , A. Atadjanov, «Etnologiya» Toshkent «Iqtisod – moliya» 2008
• Jumaev. , Qurbonova. A malyoti etnografiyasi. (uslubiya kwllanma) Bukhoro. 2002
yil.
• Bruk. C. Dunyo aholisi. (etnodemografik ma’lumotnoma). 2 – tahrir. , 1986 yil.
• Salimov T.U. E thnographer ekspedistiyalarni o’tkazish uslublari. T., 1993 yil.
• Cheboksarov N.N. , Cheboksarova I.A. Odamlar, irq, madaniyat. 2 – tahrir. , 1985
• Tokarev S.A. Etnografiya fanining kelib chiqishi. M., Nauka, 1977 yil.
• Kabo V.R. Avstraliya aborigenlarining kelib chiqishi va dastlabki tarixi. M. 1969 yil.

E’tiboringiz uchun rahmat!
• Tayyorladi:Saydalimova Xurshida
Tarix fakulteti 105 - guruh talabasi

Sharqiy Afrika xalqlari

Reja: 1. Afrika hududining geografik klassifikasiyasi 2. Sharqiy Afrika xalqlari antropologik klassifikasiyasi 3. Sharqiy Afrika xalqlari dini 4. Sharqiy Afrika xalqlari lingvistik klassifikatsiyasi 5. Xulosa

• Afrika kattaligi Osiyodan keyin o’rinda turadi va 29,6 mln km kvni, orollar bilan 30,3 mln kv.ni tashkil etadi. Aholisi 2009 yilda 1 milliarddan oshgan. Afrikaning o’rta qismidan ekator chiziq’I kesib o’tgan. Shimolda janubga tomon qar yib 8 ming km ga cho’zilgan . Shimoliy qismining eng 7,5 kmni (Almadi bur nidan Xafun Bur nigacha). Q ismining eni 3100 km , Shimolda o’rta dengiz , g’arbda Atlantika okeani , Sharqda Hind okeani va qizil dengiz bilan o’ralgan . Afrika materigi

• Sharqiy afrika – Afrikaning sharqiy qismidagi ekvatorial va subekvatorial kengliklardagi yerlarni o ʻz ichiga olgan tabiiy oʻlka, shimolida Efiopiya yassitog ʻligi, g ʻarbda Kongo botig ʻi, janubida Zambezi daryosining quyi oqimi va sharqda Hind okeani bilan chegaralangan. Sh.A. H ududining aksari qismini Sharqiy Afrika yassitog ʻligi (bal. 1000 m dan ziyod) egallaydi. Yassitog ʻlik tektonik yoriklar bilan parchalangan. Relyefida palaxsali tog ʻlar, lavali plato va vulkan konuslari (Afrikaning eng baland joyi — Kilimanjaro so ʻngan vulkani, 5895 m), tub terrasalar, uzilmali botiqlar va jarliklar navbatlanib joylashgan. Dengizbo ʻyi qismi kambar pasttekislikdan iborat. Iqlimi ekvatorial mussonli, issiq, mavsumiy nam iqlim. Yillik yog ʻin 500 dan 3000 mm gacha. Sharqiy Afrika yassitog ʻligi Nil, Kongo, Zambezi va Hind okeaniga quyiladigan kichikroq daryolar havzalari o ʻrtasidagi suvayirg ʻich vazifasini bajaradi. Ko ʻl ko ʻp (Viktoriya, Tanganika, Nyasa va boshqalar). O ʻsimliklari turli tipdagi savannalar va siyrak o ʻrmonlardan iborat, tog ʻlarda oʻsimlikdar balandlik mintaqalari bo ʻylab tarqalgan. Sh.A.da Keniya, Uganda, Ruanda, Burundi, Tanzaniya, Zambiya, Malavi, Somali, Efiopiya va Jibuti davlatlari joylashgan

O'xshashlar

Shimoliy Afrika xalqlari

Sharqiy Osiyo xalqlari

Janubiy-sharqiy osiyo xalqlari

JANUBIY SHARQIY OSIYO XALQLARI

Ilk o’rta asrlarda Afrika xalqlari