logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. SHAXS VA FAOLIYAT

SHAXS VA FAOLIYAT

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

89.724609375 KB
Ko'chirib olish
 SHAXS VA FAOLIYAT .  REJA.  Shaxs ijtimoiy tasirlar mahsuli sifatida.  Ijtimoiy normalar, sanksiyalar va shaxs.  Ijtimoiy tasirlarning shaxs tomonidan anglanishi. «Men» — obrazi va o’zini-o’zi baholash.  Shaxs faolligi va faoliyat turlari.  Ijtimoiy xulq motivlari va shaxs motivasiyasi.  Shaxs — ijtimoiy ta’sirlar mahsuli sifatida.  «Shaxs» tushunchasi psixologiyada eng ko’p qo’llaniladigan tushunchalar sirasiga kiradi. Psixologiya o’rganadigan barcha fenomenlar aynan shu tushuncha atrofida qayd etiladi. Inson ruhiy olami qonuniyatlari bilan qiziqqan har qanday olim yoki tadqiqotchi ham shaxsning ijtimoiyligi va aynan jamiyat bilan bo’lgan aloqasi masalasini chetlab o’tolmagan.  Shuni alohida ta’kidlash lozimki, «Homo sapiens» — «aqlli zot» tushunchasini o’zida ifoda etuvchi jonzotning paydo bo’lganiga taxminan 40 ming yildan oshibdi. Bu davrda olimlarning e’tirof etishlaricha, 16 ming avlod almashgan emish. Darvin ta’biri bilan aytganda, tabiiy tanlanish jarayonida yer yuzida saqlanib qolgan minglab millat va elatlarning keyingi davrdagi taraqqiyoti ko’proq biologik omillardan ko’ra, ijtimoiy-sosial omillar ta’sirida ro’y bermoqda. Shuning uchun ham xar bir individni yoki shaxsni o’rganish masalasi uning bevosita ijtimoiy muhiti va uning ijtimoiy normalari doirasida o’rganishni taqozo etadi.  Sosial yoki ijtimoiy muhit — bu insonning aniq maqsadlar va rejalar asosida faoliyat ko’rsatadigan dunyosidir. Mazmunan har bir insonning shu ijtimoiy olam bilan aloqasi uning insoniyat tajribasi, madaniyati va qabul qilingan, tan olingan ijtimoiy xulq normalari doirasidagi harakatlarida namoyon bo’ladi. Psixologiya ilmining namoyondalari bo’lmish olimlarning butun bir avlodi ana shu shaxs va jamiyat aloqalari tizimida insonning tub mohiyatini anglash, uning rivojlanishi va kamol topishi qonuniyatlarini izlaganlar.  Abu Nasr Farobiy, A. Navoiy, Ibn Sino, Beruniy kabi yuzlab Sharq allomalari ham bu o’zaro bog’liqlikning falsafiy va ijtimoiy sirlarini ochishga o’zlarining eng durdona asarlarini bag’ishlaganlar.  Barcha qarashlarga umumiy bo’lgan narsa shu bo’lganki, odamni, uning mohiyatini anglash uchun avvalo uning shu jamiyatda tutgan o’rni va mavqyeini bilish zarur. Shaxsni o’rganishning birlamchi mezoni ham shundan kelib chiqqan holda, uning ijtimoiy mavqyei, ijtimoiy munosabatlar tizimidagi o’rni bilan belgilanishi kerak.  Lekin, shaxs bilan jamiyat o’rtasidagi o’zaro aloqalar masalasi birdaniga, bir xil yechimga kelinmagan. Bu o’zaro munosabatlar asosan ikki polyar nuqtai nazardan kelib chiqadi.  Nat ivizm yo’nalishining tarafdorlari insonlardagi barcha xususiyatlarni tug’ma xarakterga ega, deb e’tirof etadilar. (Lens, Gruber va boshqalar).  Empirizm tarafdorlarining fikricha, yangi tug’ilgan bola go’yoki «top-toza paxta»(tabula rasa), unga hayot va undagi talablar o’zining qonuniyatlarini yozadi va bola ularga so’zsiz bo’ysunishga majbur. Bu yo’nalishning asoschilaridan biri Dj. Lokk bo’lib (1632 — 1704) uning fikricha, tug’ma fikrlar yoki g’oyalar bo’lishi G. Leybnis (1646—1716) Lokka e’tiroz bildirib, hayotda umuman toza, sof doskaning o’zi bo’lmaydi, xattoki, eng yaxshi silliqlangan marmar yuzasida ham sezilarli teshiklar, do’ngliklar yoki tug’ma asoratlar bo’ladiki, ular layoqatlardek, inson taqdirida ma’lum rol o’ynaydi. Bu ikkala yirik yo’nalish o’rtasidagi tortishuvlarga chek qo’yish maqsadida F. Galton qator eksperimental tadqiqotlar o’tkazib, har bir individga xos differensial xususiyatlar mavjudligini « egizaklar metodi» yordamida asoslashga harakat qildi. 2-jadvalda Galton tomonidan irsiy va orttirilgan sifatlar munosabati yuzasidan aniqlangan natijalardan keltirilgan. Ota-onalar Bolalar Musiqaga moyil Musiqaga moyil emas Musiqaga moyil 85% 7% Musiqaga moyil emas 25% 58%Musiqiy qobiliyatlardagi irsiy xususiyatlar.  Sh a x s — ijtimoiy va shaxslararo munosabatlarning mahsuli, ongli faoliyatning subyekti bo’lmish individdir. Shaxsga taaluqli bo’lgan eng muhim tasnif ham uning jamiyatdagi murakkab ijtimoiy munosabatlarga bevosita aloqadorlik, ijtimoiy faoliyatga nisbatan ham obyekt, ham subyekt bo’lishlikdir.  Ijtimoiy normalar, sanksiyalar va shaxs. Ijtimoiy norma — shaxs hayotida shunday kategoriyaki, u jamiyatning o’z a’zolari xulq-atvoriga nisbatan ishlab chiqqan va ko’pchilik tomonidan e’tirof etilgan xarakatlar talablaridir  Masalan, o’zbeklar uchun biror xonaga kirib kelgan insonning kim bo’lishidan qat’iy nazar, «Assalomu alaykum» deb kelishi — norma; o’quvchining o’qituvchi bergan topshiriqlarni bajarishi lozimligi — norma; xotinning er hurmatini o’rniga qo’yishi, qaynonaga gap qaytarmaslik — norma; avtobusda yoki boshqa jamoat transportida kichikning kattalarga, nogironlarga o’rin bo’shatishi — norma va hokazo. Bu normalarni ayrim-alohida odam ishlab chiqmaydi, ular bir kun yoki bir vaziyatda ham ishlab chiqilmaydi.  Har bir alohida shaxs jamiyat tomonidan ishlab chiqilgan va qabul qilingan ijtimoiy normalar va sanksiyalarni u yoki bu ijtimoiy rollarni bajarishi mobaynida xulqida namoyon etadi. Rol — shaxsga nisbatan shunday tushunchaki, uning konkret hayotiy vaziyatlardagi xuquq va burchlaridan iborat xarakatlari majmuini bildiradi. Ichki dialog-ning shakllan-ganlik darajasi Bosqichlari Ichki dialogning darajaviy belgilari (autokommunikasiya) Oliy 6-bosqich Shaxsiy mazmundagi dialog (o’zidagi shaxsiy sifatlarni muhokama qilish, shaxsiy mulohaza) daraja 5-bosqich Xodisa va narsalarga bog’liq bo’lgan sifatlar xususidagi ichki dialog O’rta 4-bosqich Shaxsiy sifatlar muhokamasiga qaratilgan savollar — o’ziga talablar daraja 3-bosqich Boshqalarning baholari ta’siridagi ichki mulohazalar, shaxsiy ahamiyat kasb etgan o’zgalar fikrlari asosida ichki dialog Quyi 2-bosqich Shaxsiy sifatlarga aloqador bo’lmagan o’zgalar fikrlari asosidagi dialog (xodisa va narsalarga aloqador fikrlar) daraja 1-bosqich Kimdir nima haqidadir gapirishi mumkin bo’lgan xolatlar yuzasidan tasavvurlar, lekin aniq fikr yoki munosabat yo’q. Autokommunikasiyaga xojat yo’q.Shaxs autodialogining muhim belgilari.  Shaxs faolligi va faoliyat turlari Jamiyat bilan doimiy munosabatni ushlab turuvchi , o ’ z - o ’ zinia nglab , har bir harakatini muvofiqlashtiruvchi shaxsga xos bo ’ lgan eng muhim va umumiy xususiyat — buuning faolligidir .  Faollik ( lotincha « actus » — harakat , « activus » — faol so ’ zlaridan kelib chiqqan tushuncha ) shaxsning hayotdagi barcha xatti - harakatlarini namoyon etishini tushuntiruvchi kategoriyadir .  Xulosa  Insn hamisha iqtisodi yoki ijtimoiy jihatdan yetuk va barkamol bolsagina u o’zmaqsadlariga erishadi va bu masala avalo biz uchun juda kerali  Sababi shundaki peagok sifatida shuni aytolamanki harbir oquvchni sharoyitida klib chiqgan holatda unga o’z orzulari va oldig qo’yilgan maqsadiga yetish uchun unga bor bilim va ko’nikma berb boorish zarurligini tushindim  Pedagok o’quvchilarga dars berib borish va shu bilan birgalikda o’zini ham baxolash o’rinli bo’ladi yani  O’quvchilarga bilim berish bilan birglikda o’zining bilim ko’nikmolarini oshirib borishi erak ekanligini bugungi darskilda bilib oldim  Foydanilgan adabiyotlar  Karimova V.M. Psixologiya T-2002 y  Davletshin M.G Umumiy psixologiya T-2002 y  Psixologiya qisqacha izohli lug ’ at T -1998 y  Turg ’ unov Q . Psixologiya terminlarining ruscha - o ’ zbekcha izohli lug ’ ati T ; " O ’ qituvchi " nashriyoti 1975 y  Umumiy psixologiya ( A . V . Petrovskiy tahriri ostida ) T ; " O ’ qituvchi " 1992 y  G ’ oziev E . G ’ Umumiy psixologiya 1-2 kitob T -2002 y  www.ziyo.net

 SHAXS VA FAOLIYAT .  REJA.  Shaxs ijtimoiy tasirlar mahsuli sifatida.  Ijtimoiy normalar, sanksiyalar va shaxs.  Ijtimoiy tasirlarning shaxs tomonidan anglanishi. «Men» — obrazi va o’zini-o’zi baholash.  Shaxs faolligi va faoliyat turlari.  Ijtimoiy xulq motivlari va shaxs motivasiyasi.

 Shaxs — ijtimoiy ta’sirlar mahsuli sifatida.  «Shaxs» tushunchasi psixologiyada eng ko’p qo’llaniladigan tushunchalar sirasiga kiradi. Psixologiya o’rganadigan barcha fenomenlar aynan shu tushuncha atrofida qayd etiladi. Inson ruhiy olami qonuniyatlari bilan qiziqqan har qanday olim yoki tadqiqotchi ham shaxsning ijtimoiyligi va aynan jamiyat bilan bo’lgan aloqasi masalasini chetlab o’tolmagan.

 Shuni alohida ta’kidlash lozimki, «Homo sapiens» — «aqlli zot» tushunchasini o’zida ifoda etuvchi jonzotning paydo bo’lganiga taxminan 40 ming yildan oshibdi. Bu davrda olimlarning e’tirof etishlaricha, 16 ming avlod almashgan emish. Darvin ta’biri bilan aytganda, tabiiy tanlanish jarayonida yer yuzida saqlanib qolgan minglab millat va elatlarning keyingi davrdagi taraqqiyoti ko’proq biologik omillardan ko’ra, ijtimoiy-sosial omillar ta’sirida ro’y bermoqda. Shuning uchun ham xar bir individni yoki shaxsni o’rganish masalasi uning bevosita ijtimoiy muhiti va uning ijtimoiy normalari doirasida o’rganishni taqozo etadi.

 Sosial yoki ijtimoiy muhit — bu insonning aniq maqsadlar va rejalar asosida faoliyat ko’rsatadigan dunyosidir. Mazmunan har bir insonning shu ijtimoiy olam bilan aloqasi uning insoniyat tajribasi, madaniyati va qabul qilingan, tan olingan ijtimoiy xulq normalari doirasidagi harakatlarida namoyon bo’ladi. Psixologiya ilmining namoyondalari bo’lmish olimlarning butun bir avlodi ana shu shaxs va jamiyat aloqalari tizimida insonning tub mohiyatini anglash, uning rivojlanishi va kamol topishi qonuniyatlarini izlaganlar.

 Abu Nasr Farobiy, A. Navoiy, Ibn Sino, Beruniy kabi yuzlab Sharq allomalari ham bu o’zaro bog’liqlikning falsafiy va ijtimoiy sirlarini ochishga o’zlarining eng durdona asarlarini bag’ishlaganlar.  Barcha qarashlarga umumiy bo’lgan narsa shu bo’lganki, odamni, uning mohiyatini anglash uchun avvalo uning shu jamiyatda tutgan o’rni va mavqyeini bilish zarur. Shaxsni o’rganishning birlamchi mezoni ham shundan kelib chiqqan holda, uning ijtimoiy mavqyei, ijtimoiy munosabatlar tizimidagi o’rni bilan belgilanishi kerak.

O'xshashlar

Shaxs va Faoliyat 2
Faoliyat
Shaxs va faoliyati
Individ, shaxs va individuallik.
Shaxs Strukturasi