Shaxs va Faoliyat 2
![SHAXS VA FAOLIYAT](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_1.png)
![Reja.
◦
1. Shaxs haqida tushuncha.
◦
2. Faoliyat haqida tushuncha.
◦
3. Faoliyat turlari.](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_2.png)
![Shaxs
◦ Shaxs — alohida individ ,
mohiyatan yaxlit ijtimoiy-axloqiy
olam. U oʻzida inson mohiyatini,
uning mavjudot sifatidagi
qadriyatini mujassam etadi.
Shaxs ijtimoiy-gumanitar fanlarda
oʻz yoʻnalishi, tadqiqot obʼyekti va
maqsadi nuqtai nazaridan
turlicha talqin etiladi.](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_3.png)
![◦
U oʻta murakkab, ziddiyatli,
qaramaqarshi, oʻzini oʻzi inkor etadigan
mavjudot sifatida, biologik, fiziologik,
ijtimoiy, maʼnaviy, ruhiy, axloqiy va
estetik aqlidrok, tafakkur obʼyekti
sifatida, hatto, falsafiy va mantiqiy,
yashash huquqi va hayot mantigʻi
jihatidan tadqiqot manbaiga aylanishi
mumkin.
◦
Shaxs tushunchasi insonga taalluqli
bo‘lib, psixologik jihatdan taraqqiy
etgan, shaxsiy xususiyatlari va xatti-
harakatlari bilan boshqalardan ajralib
turuvchi, muayyan xulq-atvor va
dunyoqarashga ega bo‘lgan
jamiyatning a’zosini ifodalashga xizmat
qiladi. Odam shaxs bo‘lishi uchun
psixik jihatdan rivojlanishi, o‘zini yaxlit
inson sifatida his etishi, o‘z
xususiyatlari va sifatlari bilan
boshqalardan farq qilmog‘i kerak.](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_4.png)
![Shax s riv ojlanishining
shart lari
Faoliy at Ta’lim v a t arbiy a](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_5.png)
![◦
Shaxsning shakllanish omillari koʻp va xilmaxiddir. Mas,
genetik (nasliy), biologiktabiiy, madaniy, ijtimoiy hayot
tajribasi, oʻz turdoshlari bilan munosabatlar va
boshqalar shahrining genetik jihati uning nasliy asosi,
ajdodlaridan yetib kelgan fizionomiya, feʼlatvor bilan,
biofiziologik jihati esa yashash uchun quvvat olish,
ovqatlanish, jinsiy aloqaga kirishish va nasl qoldirish
singari individual ehtiyoj bilan belgilanadi.
◦
Shaxs, mohiyatiga koʻra, madaniylashgan, ong, aql
orqali faoliyatini boshqarish imkoniyatiga ega boʻlgan,
ijtimoiytarixiy anʼana, turmush tarzi va tajribaga
asoslangan muayyan avlodlar vakili. Shaxs fenomeni
inson olamining butun murakkabliklarini oʻzida
mujassam etadi. Uni har tomonlama oʻrganish
maqsadida turli davrlarda tadqiqot olib borilgan.
Ayniqsa, sharqda u yuksak axloqiymaʼnaviy meʼyorlar
orqali tushunilgan va oliy xilqat, bebaho qadriyat deb
hisoblangan. Inson Sh. sifatida komillikka intiladi, hayot
mazmunini boyitadi, shu asosda kishilik jamiyatining
goʻzal va farovon boʻlishiga ehtiyoj sezadi.](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_6.png)
![Shax sning riv ojlanish
soxalari
Mativasiya extiyoj soxasi
Operatsion texnik soxa
Aqliy bilish soxasi](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_7.png)
![◦
Shaxsning hayot tarzi bevosita
jamiyat hayotiga daxldor va
hayot neʼmatlaridan toʻla
foydalanishga haqli. Shaxs
tushunchasi inson
tushunchasining yuksak
koʻrinishi, oliy maqomidir. Har
qanday odam tabiiy
mavjudligi, yashash huquqi va
hayot qadriyatiga ega boʻlgan
jonzotdir. Biroq u hamma vaqt
ham toʻlaqonli shaxs boʻlib
yetilmasligi mumkin](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_8.png)
![O’z-O’zini anglash
O’z-O’zini O’z-O’ziga
O’z-O’zini
O’z-o’ziga beriladigan baho. Faoliyat va
xatti-xarakatini
boshqarish O’z-o’zini
nazorat qilish
O’z-o’zini anglashning t uzili shi .](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_9.png)
![Faoliy at
◦ Faoliy at subyektning
olam bilan faol oʻzaro
munosabatidir. Odam
faoliyati falsafaning
◦ Faoliyat falsafasi
sohasida oʻrganiladi.](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_10.png)
![◦
Faoliy at — kishilarning tashqi olamga faol
munosabati shakli, insonning oʻzini oʻzi
maqsadga muvofiq tarzda oʻzgartirish usuli,
inson borligʻining muhim xususiyatlaridan
biri. Faqat F. zamiridagina inson mohiyati
namoyon boʻlishi, jamiyatning, har qanday
ijtimoiy tuzilmaning mavjudligi taʼminlanishi
mumkin. Inson va jamiyat ehtiyojlaridan
kelib chiqqan holda, F. shakllari, asosan,
quyidagicha turkumlashtiriladi: moddiy F.
(insonning oʻz xavfsizligi taʼminlanishi,
oziqovqat, kiyimkechakka boʻlgan dastlabki
ehtiyojlarining qondirilishi va mehnat
qurollari orqali tashqi tabiatning
oʻzgartirilishi); ijtimoiysiyosiy F. (ijtimoiy
munosabatlarga, ijtimoiy hayotga taʼsir
koʻrsatish); maʼnaviy F. (ilmfan, sanʼat, din,
badiiy ijod va boshqa sohalardagi F.).](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_11.png)
![◦
Inson F.i shakllari, turlari, avvalo, mehnat taqsimoti,
odamlar, jamiyat ehtiyojining oʻsishi jarayonida
oʻzgarib, rivojlanib boradi. F. elementlarini insonlar,
inson ehtiyojlari va manfaatlari, F. predmeti, motivlari,
F.ning maqsadlari, amalga oshirish yoʻllari, vositalari
va usullari tashkil etadi. F. muayyan yaxlit jarayon
sifatida oʻzida mavjud olamni, ijtimoiy borliqni,
amaliyotni oʻzgartirish va tushuntirish dasturi hamda
undan kelib chiqadigan harakatlar majmuini
mujassamlashtiradi.
◦
Keyingi davrlarda F. funksiyalarining
murakkablashuvi, turlarining ortishi va chuqurlashishi
kuzatilib, u ilmiy, amaliy, ijtimoiy ahamiyatga molik
masalaga aylandi. Shu bois, F. bir qancha fanlar:
psixologiya, sotsiologiya, siyosatshunoslik, ekologiya,
iqtisodiy nazariya, huquqshunoslik, xususan,
falsafaning ham maxsus tadqiqot obʼyekti sanaladi.](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_12.png)
![Shaxs v a uning faolligi.
Tashqi
faollik + Ichki
faollik](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_13.png)
![](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_14.png)
![O’y in faoliy at i.
◦
O’yin foliyati. Faoliyatning oddiy shakllaridan biri
o’yin hisoblanadi, lekin u toboro takomillashib,
sodda harakatlardan keyinchalik syujetli, rolli
o’yinlarga, hatto sportgacha murakkablashib boradi,
atrof-muhitni aks ettirishida ishtirok eta boshlaydi.
O’yinlar milliy (etnik) va umumbashariy
turkumlardan tarkib topgan bo’lib, ijtimoiy
hayotning barcha jabhalarini o’zida aks ettiradi.
O’yinlar takomillashib borib sport turlariga, sport
faoliyatiga o’sib o’tadi, jumladan, shaxmat, damino,
futbol, shashaka va hokazo. Sport o’yin faoliyati
sifatida barcha yoshdagi insonlarga xos bo’lib
hisoblanadi.](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_15.png)
![◦
Bolalar o’yinlarining dastlabki
ilmiy tahlili rus olimi
Ye.A.Pokrovskiy tomonidan
1887 yilad amalga oshirilgan.
Uning fikriga ko’ra, “o’yin”
to’g’risidagi tushunchalar o’ziga
xoslikni va tafovutni u yoki bu
xalqqa mansublikni bildiradi.](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_16.png)
![O’qish faoliy at i.
◦
Ta’lim. Ta’lim ham jarayon, ham faoliyat sifatida insonning
hayotida muhim rolь o’ynaydi va muayyan davr uchun
yetakchi faoliyat sifatida gavdalanishi mumkin. Ta’ldim
boshqacha so’z bilan aytganda, o’qituvchi bilan
o’quvchining sub’yekt-sub’yekt munosabatidagi hamkorlik
faoliyati hisoblanadi. Aksariyat hollarda o’qituvchi axborot
uzatuvchi (kommunikator), o’quvchi esa uni qabul qiluvchi
ob’yekt sifatida talqin etiladi, ikkiyoqlama harakat tufayli
ma’lumot insonga anglashiniladi, o’zaro ta’sir, o’zaro
anglashuv, tushunuv, o’zaro sub’yektlarning bir-biriga
zaruriyligi, taqozochanligi hamkorlikning muvaffaqiyati
kafolati sanaladi. Ta’lim o’quv faoliyati, aqliy faoliyat, bilish
faoliyati turtkisi vazifasini o’taydi, chunki har qaysi
faoliyatning shakli aqliy mehnat tufayli amalga oshadi.
Ta’limning boshqa faoliyat turlaridan farqi uning
maxsulining o’ziga xosligi, barcha bosqfichlariga ongli
yondashuvida va munosabatda bo’lishdir.](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_17.png)
![◦
Ta’lim- tarbiya bilan uyg’unlashgan
tarzda namoyon bo’ladi, sub’yektga
obyu’yektiv ta’sir o’tqazishg tufayli
bilimlar egallanadi, muayyan shaxsiy
fazilatlar tarkib topadi. Ta’limgning
mohg’iyatiga (matnda g’oya, taassurot,
maxzmun, syujet, timsol orqali)
tarbiyaviy ta’sir o’tkazish dasturiy
asosda, iyerarxik (yunoncha hierarchia -
izchillik) tarzda singdiriladi. Ta’lim
muayyan guruh va jamoani
shakllantiradi, shaxslararo munosabat
maromlari bilan tanishtiradi, shaxsiy
fazilatlarning tarkib topishiga,
sub’yektning ijtimoiylashuviga sezilarli
ta’sir o’tkazadi.](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_18.png)
![◦
Ta’lim jarayonida aniq tasavvurlik,
tasviriy ko’rgazmalilik, “jonli
mushohada” lik materiallarining o’rni
nihoyatda muhimdir. O’zlashtirilayotgan
o’quv materialining ma’lum qismi hissiy
a’zolarimiz tomonidan aks ettiriladi.
Talabalarbilimlarni egallash paytida
aniq narsalar, ob’yektlar, hodisalar,
jismlarni yoki o’larning ramziy
tasvirlarini kuzatish natijasida aniq
tasavvur obrazlarini yaratadilar.](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_19.png)
![Mehnat faoliy at i.
◦
Mehnat faoliyati. Insoniyat o’zining
mehnati tufayli ongli mavjudodga
aylangan, jamiyatda mo’l-ko’lchilikni
yaratgan, tabiatda esa ayrim
o’zgartirishlarni amalga oshirgan,
borliq to’g’risidagi ma’lumotlarni
egallashga musharraf bo’lgan. Mehnat
faoliyatining tarkibida mehnat, ish –
harakat yotadi. Ularning har qaysisi
muayyan ulushni amalga oshirish
tufayli faoliyat mahsuli vujudga
keladi, u moddiy yoki ma’naviy
ko’rinishda bo’lishi mumkin.](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_20.png)
![◦
Mehnat faoliyati yashash,
ehtiyojni qondirish, kelajak uchun
mo’l-ko’lchilikvujudga keltirish
uchun, yaratilgan mahsullarni
(me’morchilik, san’at, madaniyat
asarlarini) saqlash, asrash, me’ros
sifatida qoldirish funksiyalarini
bajaradi. Shuning uchun mehnat
faoliyati 10 minglab kasbkor
professiogrammasiga asoslangan
holda turli shaklda tashkil qilinadi
va muayyan reja, maqsadni
ro’yobga chiqarish uchun har xil
vaziyatlarda amalga oshiriladi.](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_21.png)
![X ulosa
◦
Bu mav zuda shaxs haqida k engroq ma’lumot larga ega buldim.
Shaxs deb nimaga ay t ilishini bilib oldim. Shaxs deb psix alogik
jihat dan y et uk v a o’z o’zini idrok et a oladigan insonlarni shaxs
deb at asak buladi. Faoliy at ham shaxs t omonidan bajariladigan
ishlari y ok i hat t i xarak at i bu faoliy at hisoblanadi. Faoliy at ham
o’z nav bat ida 3 ga bo’linib o’rganiladi. 1) O’qish faoliy at i; 2)
O’y in faoliy at i; 3)Mehnat faoliy at i.](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_22.png)
![Adabiy ot lar
◦
Ziyonet.com
◦
Wikipediya.uz
◦
O.J.Suyunov, A.M.Shonazarov, O’.R.Zubaydullayev. Kasb
psixologiyasi (o’quv qo’llanma) Samarqand 2019.
◦
Jo’rayeva.S.N, Sharofutdinova.X.G, Mamaradjabova.B.A.
Umumiy psixologiya ( o’quv qo’llanma) Toshkent
“Inovatsiya-Ziyo” 2022.](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_23.png)
![E’t iboringiz uchun
raxmat .](/data/documents/26408105-02b1-4a71-ac82-c132cc01f397/page_24.png)
SHAXS VA FAOLIYAT
Reja. ◦ 1. Shaxs haqida tushuncha. ◦ 2. Faoliyat haqida tushuncha. ◦ 3. Faoliyat turlari.
Shaxs ◦ Shaxs — alohida individ , mohiyatan yaxlit ijtimoiy-axloqiy olam. U oʻzida inson mohiyatini, uning mavjudot sifatidagi qadriyatini mujassam etadi. Shaxs ijtimoiy-gumanitar fanlarda oʻz yoʻnalishi, tadqiqot obʼyekti va maqsadi nuqtai nazaridan turlicha talqin etiladi.
◦ U oʻta murakkab, ziddiyatli, qaramaqarshi, oʻzini oʻzi inkor etadigan mavjudot sifatida, biologik, fiziologik, ijtimoiy, maʼnaviy, ruhiy, axloqiy va estetik aqlidrok, tafakkur obʼyekti sifatida, hatto, falsafiy va mantiqiy, yashash huquqi va hayot mantigʻi jihatidan tadqiqot manbaiga aylanishi mumkin. ◦ Shaxs tushunchasi insonga taalluqli bo‘lib, psixologik jihatdan taraqqiy etgan, shaxsiy xususiyatlari va xatti- harakatlari bilan boshqalardan ajralib turuvchi, muayyan xulq-atvor va dunyoqarashga ega bo‘lgan jamiyatning a’zosini ifodalashga xizmat qiladi. Odam shaxs bo‘lishi uchun psixik jihatdan rivojlanishi, o‘zini yaxlit inson sifatida his etishi, o‘z xususiyatlari va sifatlari bilan boshqalardan farq qilmog‘i kerak.
Shax s riv ojlanishining shart lari Faoliy at Ta’lim v a t arbiy a