Таҳлили сарфии исм ва хусусиятҳои наҳвии он

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

74.3642578125 KB

Ko'chirib olish

Вазорати таълими олӣ ва миёнаи махсуси
Республикаи Ӯзбекистон
Донишгоҳи давлатии Самарқанд ба номи Шароф
Рашидов
Факултети Филология
Баромади адабӣ аз Забони адабии
ҳозираи тоҷик
Дар мавзӯи Таҳлили сарфии исм ва
хусусиятҳои наҳвии он

Забоншиносон таҳлили грамматикиро ба ду
гурӯҳ ҷудо мекунанд − таҳлили сарфӣ ва
таҳлили наҳвӣ . Ба таҳлили сарфӣ имконоти
гуногуни категорияҳои грамматикии ин ё он
ҳиссаи нутқ шомил шуда, дар таҳлили наҳвӣ
имконоти ифоданокии тартиби калимаҳо дар
ҷумла, навъҳои ҷумла, воситаҳои алоқаи
ҷумла ва ғ. баррасӣ мегарданд.

Ба фикри шумо, таҳлили сарфии исм
барои чӣ лозим аст?
Мо аз он дар куҷо истифода мебарем?
Чаро мо бояд онро донем? Савол:

Мақсади асос аз таҳлили ӣ
морфологии исм,
мустаҳкамкунии донишҳои мо
дар бораи сохт ва хелҳои исм
аст, мо тавассути донистани
хелҳои исм, маъниҳои
калимаҳоро мефаҳмем,
мавриди истеъмоли онҳоро
меом зем.
ӯ

Категорияҳои сарфии исм
Гурӯҳҳои луғавию дастурии исм
Сохти исм
Калимасозии исм
Ва ғайраҳоро муайян мекунем Дар вақти таҳлили
сарфии исм мо:

Барои намуна исмҳо ҷумлаи
зеринро таҳлил мекунем:
Ҳиндуҳо ҳар рӯз то соатҳо и
дувоздаҳ дар ҳуҷраҳояшон
менишастанд, ғайр аз он рӯзе , ки
амир ба сарбозони худ шоҳона
медод.

Ҳ и н д у ҳ о – Ҳиндуҳо- киҳо? - исм, муайян, ҷамъ,
шахс, ҷондор, ҷинс, зот, ҷузъ.Аз ҷиҳати сохт сохта,
ба вазифаи мубтадо омадааст. Исми ҷамъ буда, аз
калимаи решагии ҳинду (номи қавм) ва пасванди
шаклсози «-ҳо» сохта шудааст

Рӯз – исми ифодакунандаи замон, муайян,
танҳо, ғайришахс, беҷон, ҷинс, маънӣ, сода
(решагӣ), ба вазифаи ҳоли замон омадааст.
Соатҳо – исми замон, ченаки вақт, муайян,
ҷамъ, ғайришахс, беҷон, ҷинс, зот, сохта. Ин
калима аз ҳиссаҳои маънодори «соат» ва
пасванди «-ҳо» сохта шуда, бо пешоянди
«то» ба вазифаи ҳоли замон омадааст

Ҳуҷраҳояшон – исми замон, ченаки вақт, муайян,
ҷамъ, ғайришахс, беҷон, ҷинс, зот, сохта Ин калима
аз ҳиссаҳои маънодори «ҳуҷра -ҳо - шон»
иборат аст: ҳуҷра - реша, -ҳо – пасванди
шаклсоз, -шон (яшон) – бандакҷонишини шахси
сеюми ҷамъ. Бо пешоянди аслии дар ба
вазифаи ҳоли макон омадааст. Бо калимаҳои
«хона, кулба, истиқоматгоҳ, манзил, ошён»
хусусияти ҳаммаъноӣ дорад, аммо аз ҷиҳати
истеъмол фарқ мекунад.
Рӯзе – чун калимаи боло, ин ҷо исми номуайян
аст (воситаи номуайянӣ -е).

Амир – исм, муайян, танҳо, шахс,
ҷондор, хос, зот, ҷузъ ба вазифаи
мубтадо омадааст.
Сарбозон – исм, муайян, ҷамъ,
шахс, ҷондор, хос, зот, ҷузъ , исми
мураккаб, ки аз исми «сар» ва
асоси замони ҳозираи феъли
бохтан (боз), -он пасванди ҷамъсоз
сохта шудааст. Бо пешоянди аз ба
вазифаи пуркунанда омадааст

Шоҳона – муайян, танҳо, ғайришахс, беҷон,
ҷинс, зот, сохта (аз исми шоҳ ва пасванди «-
она»), ҷузъи номии хабари таркибии номӣ
шуда омадааст.
Медод – феъли ёридиҳанда, замони гузаштаи
ҳикоягӣ, сиғаи хабарӣ, аз рӯйи шакл сохта аст:
аз асоси замони гузашта бо иловаи пешванди
«ме-» таркиб ёфтааст, шахси сеюми шумораи
танҳо, ҷузъи ёвари хабари таркибии номӣ

Исм ба вазифаи ҳамаи аъзои ҷумла
меояд. Он дар ҷумла пеш аз ҳама
вазифаи мубтадо ва пуркунандаро
иҷро мекунад. Исм ба вазифаи
пуркунанда асосан бо пешоянду
пасоянд меояд. Исм ба вазифаи хабар
низ зиёд истифода мешавад. Ҳангоми
хабар шуданаш аксар бо бандакҳои
хабарӣ ва феълҳои ёридиҳанда сурат
мегирад.

Муайянкунандаи соҳибӣ ва
баёния асосан бо исм ифода меша
вад. Исм ба вазифаи ҳол ба таври
фаровон меояд, баъзе ҳолҳо
танҳо бо исм ифода мешаванд,
чунки дар забони тоҷикӣ зарф ин
қадар инкишоф наёфтааст. Исмро
сифат, шумора, ҷонишин ва
сифати феълй муайян мекунанд.

Вазорати таълими олӣ ва миёнаи махсуси Республикаи Ӯзбекистон Донишгоҳи давлатии Самарқанд ба номи Шароф Рашидов Факултети Филология Баромади адабӣ аз Забони адабии ҳозираи тоҷик Дар мавзӯи Таҳлили сарфии исм ва хусусиятҳои наҳвии он

Забоншиносон таҳлили грамматикиро ба ду гурӯҳ ҷудо мекунанд − таҳлили сарфӣ ва таҳлили наҳвӣ . Ба таҳлили сарфӣ имконоти гуногуни категорияҳои грамматикии ин ё он ҳиссаи нутқ шомил шуда, дар таҳлили наҳвӣ имконоти ифоданокии тартиби калимаҳо дар ҷумла, навъҳои ҷумла, воситаҳои алоқаи ҷумла ва ғ. баррасӣ мегарданд.

Ба фикри шумо, таҳлили сарфии исм барои чӣ лозим аст? Мо аз он дар куҷо истифода мебарем? Чаро мо бояд онро донем? Савол:

Мақсади асос аз таҳлили ӣ морфологии исм, мустаҳкамкунии донишҳои мо дар бораи сохт ва хелҳои исм аст, мо тавассути донистани хелҳои исм, маъниҳои калимаҳоро мефаҳмем, мавриди истеъмоли онҳоро меом зем. ӯ

Категорияҳои сарфии исм Гурӯҳҳои луғавию дастурии исм Сохти исм Калимасозии исм Ва ғайраҳоро муайян мекунем Дар вақти таҳлили сарфии исм мо:

O'xshashlar

Аломати сарфии номуайянӣ ва муайянии исм

БИОГЕОСЕНОЗ ВА РОЛИ ОН

Шумора ва навъҳои он

СОТСИОЛИНГВИСТИКА ВА МОҲИЯТИ ОН

КАЛИМАҲОИ ТАҚЛИДИ ОВОЗИ ВА ХЕЛҚОИ ОН