logo

СОТСИОЛИНГВИСТИКА ВА МОҲИЯТИ ОН

Yuklangan vaqt:

12.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

865.3134765625 KB
Нақша: 
1) .  Мавзуи баҳси забоншиносии и тимо  ҷ ӣ
(сотсиолингвистика) чун шохаи нави илми забоншиносии 
умум	
ӣ
2 ).   Сарчашмаҳои илми забоншиносии иҷтимоӣ  
  МАВЗУИ . СОТСИОЛИНГВИСТИКА ВА МОҲИЯТИ ОН
3)Мафҳумҳои асосии забоншиносии и тимо	
ҷ ӣ Муҳите, ки инсон умр ба сар мебарад, ба нутқи   ӯ
таъсир мерасонад. Беш аз ҳама дар ин маврид 
к дак “осебпазир”аст, аммо калонсолон низ зуд-	
ӯ
зуд хусусиятҳои забони ҳамдигаро ғайриихтиёр 
мепазиранд. ( [ Писари 5-солаи фур шандаи 	
ӯ
либос: “Ман ҳамаро яксон д ст медорам, аммо 	
ӯ
модарамро як  адад  бештар”. 
Ин ва дигар гуна таъсироти гуногуни 
муҳити и тимоиро ба забони одамон 	
ҷ
забоншиносии и тимо  меом зад	
ҷ ӣ ӯ Агар дар илми забоншинос  ба ӣ
сохтору маъно ва ё дастури забон 
тава ҳ кунанд, забоншиносии 	
ҷҷӯ
и тимо  такя бар он мекунад, ки 	
ҷ ӣ
мардум забонро дар кадом шакл 
истифода мекунанд: оё ҳамагон 
вобаста ба синну сол,  инсият, 	
ҷ
мақоми и тимо , дара аи маълумот, 	
ҷ ӣ ҷ
фарҳангашон ва амсоли ин ба тарзи 
ягона аз забон истифода мебаранд ё 
забони эшон тафовут дорад? Истифодаи  дурусти 
забонро  дар  вазъияти 
гуногун  к дак  бо  мурури ӯ
ба  воя  расиданаш  дарк 
менамояд  ва  ин  ҳолатро 
и тимоишавии  забон  ё  худ 	
ҷ
вуруди  забон   ба  омеа 	
ӣ ҷ
гуфтаанд  ва  ин  масъала 
низ  ба  доираи  баҳси   
забоншиносии  и тимо  	
ҷ ӣ
дохил мешавад. Дар баъзе 
кишварҳову 
минтақаҳо ду 
ё зиёда 
забонҳо 
истифода 
мешаванд.  Коркарди масоили 
забонӣ аз ҷониби 
ниҳодҳои махсус 
баҳри идораи равиши 
забон сиёсати забонӣ 
ном дорад. Сиёсати 
забонӣ ҷузъи таркибии 
забоншиносии 
иҷтимоӣ аст. Истилоҳи “сотсиолингвистика”-ро бори аввал ҷомеашиноси 
амрикоӣ Герман Карри соли 1952 ба илм ворид намудааст, 
аммо ақидаҳо роҷеъ ба масоили фарогири он хеле пештар аз 
он баён гардидаанд. 
Ҳан з дар асри ХVII устоди донишгоҳи ӯ
Саламанк дар Испания  Гонсало де 
Корреас  анвои и тимоии забонро муайян 	
ҷ
карда  Бояд таъкид намуд, дар баробари лаҳ аҳо, ки дар ҷ
музофот истифода мегарданд, забон гунаҳои дигаре 
низ дорад, ки ба синну сол, ҳолат ва дороии мардуми 
он музофот вобаста аст, ба мисли забони мардуми 
деҳот, забони шаҳриён, аҳли дарбору к шкҳо, 	
ӯ
муаррихон, воизон, занон, мардон ва ҳатто к дакон	
ӯ ”.  СОТСИОЛИНГВИСТИКА
Забоншиносии и тимо  ҷ ӣ
чун илмҳои дигар дорои 
мафоҳиму истилоҳоти 
хоси худ аст, ки дар 
мавриди р  овардан ба 	
ӯ
ин илм пеш меоянд. 
Мафҳумҳои асосии илми 
забоншиносии и тимо  	
ҷ ӣ
аз инҳо иборатанд: :  амъияти забон , вазъияти ҷ ӣ
забон , низоми и тимо -	
ӣ ҷ ӣ
иртибот , и тимоишавии 	
ӣ ҷ
забон, қобилияти иртибот , 	
ӣ
код (рамз)-и забон , 	
ӣ
табдилёбии рамзҳо, 
дузабон , диглоссия, 	
ӣ
сиёсати забон  ва ғ. 	
ӣ Ҳамчунин, дар соҳаи забоншиносии и тимо  баъзе ҷ ӣ
ифодаву истилоҳот аз соҳаҳои дигари илми 
забоншинос , ба монанди 	
ӣ меъёри забон, иртиботи 
калом , рафтори калом , амали гуфтор(?), 	
ӣ ӣ
иртиботи забон , ихтилоти забонҳо, забони 	
ӣ
миёнарав, ҳамчунин аз  илми  омеашинос , ба мисли 	
ҷ ӣ
сохтори  и тимоии  омеа, мақоми и тимо , нақши 	
ҷ ҷ ҷ ӣ
и тимо , омили и тимо	
ҷ ӣ ҷ ӣ , низ иқтибос шудаанд.  1 ) Яке аз чараёнхои хозира ва бахснок дар 
илми забоншиноси  -------  ч  номида мешавад?ӣ
А)структурализм      Б)семиотика  В) 
лингвистика
2)  Маълум ки забоншиносй то  асрҳои охир 
дар доираи кадом илмҳои дигар омухта 
мешуд?
А) психалогия ,математика, биология 
Б) таърих,биология, философия
В) сосиология,кибернетика ,кимёСАВОЛНОМА 3)Асосгузори лингвистикаи дескриптивй к   ӣ
мебошад?  
А)антропологи америкой Франс Боас ва 
Блумфилд 
Б) В.Вунт
В)Академик И .  П. Павлов
4)Забоншиносй ба чанд қисм тақсим мешавад?
А) 3 қисм 
Б) 4 қисм
В) 2 қисм 5)Дарккунй ҳамчун  араён чанд марҳилароҷ
дар бар мегирад: 
А)2 марҳила 
Б) 3марҳила
В) 4 марҳила
6)  Муносибати забону чамъият яке аз масъалаҳои асосии назарияи 
забоншиносй буда онро ч  меомузад?	
ӣ
А)сосиолингвистика
Б)лингвистика
В)семиотика
7 )   Яке аз манбаъҳои философия   чист  ки вазифаи 
асосии философияро дар тахлили забонй мебинад?
А) индуктив
Б)спетография
В)позитивизм 8)Қадимтарин методи акустикии таҳқиқи нутқи овозй кадом метод мебошад ки аз 
забони юнони гирифта шуда маънои навиштанро дорад? 
А)Осисилография
Б)Спектография
В)Кимография
9)Забоншиносй низ ба мисли илмхои дигар ма муи  кадом илмҳоро ҷ
  дар бар мегирад, ки  ихатхои гуногуни система ва 	
ҷ
нормаи забон ва инчунин инкишофу вазифадории онхоро тадқиқ 
мекунад?
А) лингвисти
Б) диалектики
В)грамматики
10)Муаллифи китоби”  Забоншиносй ва фанҳои табии “ кист?
А) А .  Зоҳидов
Б) М  . Исаева
В) М .  Истамова Адабиёт
1.Алиқулов  З.,  Боймирзаева  С.  Социолингвистика 
(ўқув-услубий қўлланма). – Самарқанд: СамДУ нашри, 
2010. – 96 б.
2. Беликов В., Крысин Л. Сотсиолингвистика. - М., 
2001.
3.  Ғиёсов  Н.И.  С   мақола.  –  Ху анд:  Нури ӣ ҷ
маърифат, 2014. – 300 саҳ.
4.  Дадабое в  Ҳ,  Усмонова  Ш.  Хорижий 
сотсиолингвистика. – Тошкент, 2014.  Барои эътибор 
ташаккури зиёд

Нақша: 1) . Мавзуи баҳси забоншиносии и тимо ҷ ӣ (сотсиолингвистика) чун шохаи нави илми забоншиносии умум ӣ 2 ). Сарчашмаҳои илми забоншиносии иҷтимоӣ МАВЗУИ . СОТСИОЛИНГВИСТИКА ВА МОҲИЯТИ ОН 3)Мафҳумҳои асосии забоншиносии и тимо ҷ ӣ

Муҳите, ки инсон умр ба сар мебарад, ба нутқи ӯ таъсир мерасонад. Беш аз ҳама дар ин маврид к дак “осебпазир”аст, аммо калонсолон низ зуд- ӯ зуд хусусиятҳои забони ҳамдигаро ғайриихтиёр мепазиранд. ( [ Писари 5-солаи фур шандаи ӯ либос: “Ман ҳамаро яксон д ст медорам, аммо ӯ модарамро як адад бештар”. Ин ва дигар гуна таъсироти гуногуни муҳити и тимоиро ба забони одамон ҷ забоншиносии и тимо меом зад ҷ ӣ ӯ

Агар дар илми забоншинос ба ӣ сохтору маъно ва ё дастури забон тава ҳ кунанд, забоншиносии ҷҷӯ и тимо такя бар он мекунад, ки ҷ ӣ мардум забонро дар кадом шакл истифода мекунанд: оё ҳамагон вобаста ба синну сол, инсият, ҷ мақоми и тимо , дара аи маълумот, ҷ ӣ ҷ фарҳангашон ва амсоли ин ба тарзи ягона аз забон истифода мебаранд ё забони эшон тафовут дорад?

Истифодаи дурусти забонро дар вазъияти гуногун к дак бо мурури ӯ ба воя расиданаш дарк менамояд ва ин ҳолатро и тимоишавии забон ё худ ҷ вуруди забон ба омеа ӣ ҷ гуфтаанд ва ин масъала низ ба доираи баҳси забоншиносии и тимо ҷ ӣ дохил мешавад. Дар баъзе кишварҳову минтақаҳо ду ё зиёда забонҳо истифода мешаванд.

Коркарди масоили забонӣ аз ҷониби ниҳодҳои махсус баҳри идораи равиши забон сиёсати забонӣ ном дорад. Сиёсати забонӣ ҷузъи таркибии забоншиносии иҷтимоӣ аст.