ДА Р МА ВЗӮИ : К А ЛИМА Ҳ ОИ ТА Қ ЛИДИ ОВОЗИ ВА Х ЕЛҚ ОИ ОН

К А ЛИМАҲ ОИ ТА Қ ЛИДЙ  Калимах,ои таҚлидй маънои муайян, аломати махсуси морфологй, синтаксисй ва услубй доранд. Калимадои таҚ- лидй на фаҚат таҚлиди овозй одамон (гурунг-гурунг), х;айвонот (баа-баа), паррандагон (к;ар- к,ар), хдшарот (чир-чир), инчунин таҚлиди садои бо х;ам расидани* ду предмет (чирингчиринг), таҚлиди овоз ва Ҳаракати ходисах,ои табИат (гулДУР-гулдур), таҚлиди х;одисах;ои овоздори организми инсон (гуп-гупи дил) ва гайраро фаро мегиранд. Калимадои таклидй хдмчунин х;аракат, тасаввуроти равшанй, эмоция ва х,олати рузфро низ инъикос менамоянд. Аммо эмоцияю Ҳолати рух,ии калимаи таклидй аз эмоцияю Ҳолати рузщи нидо фарк; мекунад. Чунончи: Эй Октабир — ИнҚилоби Октабир! Эй мозИ! Не, офтоби Октабир! Урра! Урра!!! Ба пеш биштоб! Биштобу саодати башТар ёб! (С. АйнЮ

 Ҷ и х ,атх ;ои м у х тали ф и предм ету х ,одисазҲ ои вок ,еи ят бо рох ,- Ҳ ои гу ногу : сом и а, боси ра ё лом и са дарк к арда м еш аванд. К али м адои тақ ли дй чи х ,ати гу ногу ни предм ету ҳ оди сах ,оро бо ёри и й н воқ и тх ,о ш артан асос м енам оянд. Масалан, ба воси таи и дрок и ,ҳ арак ати гу ногу н; зарбу лат, ш апи дану задани чи зе, ш алап-ш алап, тарап-тарап задану к уф тан, ш и к астан, хам у рост ш удан, к аф и дан, харош и дан, сои дан ва гай ра тасви р м еш аванд. Онхоро нати чаву таъси ри овозу садои ни сбатан баланд ва ё пастро ба ву чуд м еоваранд. қ у вваи чам ъбасти к али м адои тақ ли дй ни сбат ба ни до суст аст. Масалан, барои к али м ах ,ои так ,ли дй , у м у м ан, задан ҳ ам чу н м афх ,у м и м у к ,аррарй м авчуд нест, балк и м и к дори беш у м ори тарзи задан ди да м еш авад.

Х усуси ятдои сем анти к и и к али м адои тац ли дй  К али м ахои тақ ли дй серм аъноанд. А з и н ч и хат онхо аз ди гар к али м ахои гай ри так ,ли дй к ам ф арк ; м ек у нанд. Масалан, к али м ахои гулду р-гулду р ва гулду ррос чу ни н м аънох ,оро и ф ода к арда м етавонанд: а) садои ту ндар; б) садои ч апак занй ; в) галогулаи одам он; г) овози чап ак занй ; д) овози ханда. Ба гай ри и н аз к али м ахои гулду р-гулду р ва гулду ррос ф еълхои тарк и би и ном й (гулду р-гулду р к ардан, гулду ррос задан), ф еъли хол (гулду рросзанон, гулду р- гулду рк у нон), си ф ати ф еълй (гулду ррос зада, гулду р-гулду р к арда) сох та ш удаанд, к и дар ч у м ла м аънохои гу ногу н зох и р м енам оянд. Ми қ одори к али м анои так ,ли дй , м ахсусан, дар забони гуф ту гу зи ёд аст. Ба ш ароф ати и нк и ш офу тарак и еи ёти сохахои гу ногу ни зи ндагй к али м ахои тақ ли дй ни з аф зуда и стодаанд. К али м ахои тақ ли дй дар си стем аи лек си к аи забони точ и к и к й м ақ ом и м уай ян дош та, хелх ,ои гу ногу ни садою овоз, гавго, галогула, хелх ,ои гу ногу ни ҳ арак ат, х ,оди сах ;ои равш анй , х ,и сси ёти гу ногу ни ф и зи ологи ва х ,аяч ;они гу ногу ни ру х ;и и м авҷ удоти зи ндаро ни ш он м еди х ,анд. А з и н ну к ;таи назар нам ай к али м адои тақ ли ди ро аз ру и м аъно ба гу руадои зери н чудо к ардан м у м к и н аст:

МИСОЛҲ О  Аз даруни мех,монхона гайр аз садои х у р-х у ри хобидагон дигар овозе шунида намешуд (С. Айнй). Аз ин мебарояд, ки хабарй расонидаамон бефоида набудааст? — гуфтам ман ба Солех;, дар х;олате ки ба ҳаячон омада будам ва дилам гу п гу п мезад (С. Улугзода). Дама Қ ОҲ Қ ОҲ , механдиданд (Р. Ҷалил). Дар ду зонуи Латиф дараг-дараг меларзид (Ф. Ниёзй). Падарам дар хонаи торик танх;о нишаста^буд, аз он ҶО ҳ и қ ҳ иқ гиристани у ба гуши мо мерасид (С. Улугзода);