Tabiiy resurslarga Tabiiy resurslarga nisbat mulk nisbat mulk hh uu qq uu qq ining ining mazmunimazmuni

REJA: 1. Tabiiy resurslarga nisbat mulk huquqi tushunchasi. 2. Tabiiy resurslarga nisbat mulk huquqining mazmuni, vujudga kelish va bekor bo’lishi asoslari. 3. Tabiiy resurslarga nisbat mulk huquqining asosiy tamoyillari

1. Tabiiy resurslarga nisbat mulk va Tabiiy resurslarga nisbat mulk huquqi tushunchasi  Jamiyatning iqtisodiy negizi - mavjud Tabiiy resurslarga nisbat mulk chilik munosabatlariga asoslanadi. Shu sababli Tabiiy resurslarga nisbat mulk nafaqat yuridik mazmunga, bal’ki iqtisodiy ma’noga xam ega. Kishilar mexnati bilan yaratilgan yoki tabiat tomonidan insonlarga o’ziga xos tarzda "takdim etilgan" boyliklar xar doim Tabiiy resurslarga nisbat mulk bo’lib kelgan. Tabiiy resurslarga nisbat mulk egasi bo’lish yoki bo’lmasligiga karab, kishilarning jamiyatdagi mavkei, anikrogi ijtimoiy- iqtisodiy makomi vujudga keladi. Tabiiy resurslarga nisbat mulk iy munosabatlarsiz iqtisodiy munosabatlar, ishlab chikarish jarayoni o’z mazmuniga ega emas.  Tabiiy resurslarga nisbat mulk chilik munosabatlari - jamiyatdagi boyliklarni o’zlashtirish xususidagi iqtisodiy munosabatlardir. Tabiiy resurslarga nisbat mulk chilik, birinchidan, insonning boyligi bo’lmish ashyo, buyum yoki boshqa narsaga nisbatan munosabat, ikkinchidan, boylik, ne’mat xususida kishilar urtasida vujudga kelgan munosabatdir. Kishilar buyumlarni, ne’matlarni o’ziniki kilib olgandagina o’zlashtirishlari mumkin, chunki jamiyatda o’zganiki bo’lgan ne’matlarni o’zlashtirib bo’lmaydi. Tabiiy resurslarga nisbat mulk soxibi o’z Tabiiy resurslarga nisbat mulk iga mustakil tayanib ush kuradi. Tabiiy resurslarga nisbat mulk siz o’zganing Tabiiy resurslarga nisbat mulk ini ijaraga oluvchi yoki Tabiiy resurslarga nisbat mulk dorga yollanib ishlovchi shaxs bu ma’noda mustakil emas. Ne’matlar ikki yusinda: ishlab chikarish resurslari, ya’ni vositalari va ishlab chikarish natijalari o’zlashtiriladi.

 Tabiiy resurslarga nisbat mulk chilik bu - ma’suliyat bilan manfaatlarning o’zviy birligi xisoblanadi. Tabiiy resurslarga nisbat mulk chilik real bo’lishi uchun Tabiiy resurslarga nisbat mulk dorning ikisodiy manfaati - uning boylik egasi sifatida xayotiy extiyoji bo’lib, xatti-xarakat, fe’l- atvorini iqtisodiy motivasiyasi (sababi)ni yuzaga chikaradi.  Mamlakatimizda bozor munosabatlarini shakllantirish, Tabiiy resurslarga nisbat mulk chilik munosabatlarini shakllantirish, Tabiiy resurslarga nisbat mulk chilik munosabatlarini tubdan qayta kurib chikishni takozo etadi. Shaxsning Tabiiy resurslarga nisbat mulk dan begonalashuviga asoslangan ijtimoiy aloxida imtiyozli mavkeiga barxam berildi. O’zbekiston Respublikasi Konstitusiyasining 58-moddasida bozor munosabatlarini mamlakatimiz iktisodiyotining negizini xilma-xil shakllardagi Tabiiy resurslarga nisbat mulk tashkil etishi mustaxkamlab kuyildi.

 Tabiat boyliklari va kishi mexnati natijalari shaxslar tomonidan ayrim- ayrim hollarda o’zlashtirilmay, balki birgalashib yoki o’zaro xamkorlik bilan o’zlashtiriladi. Binobarin, Tabiiy resurslarga nisbat mulk tabiat narsalarini o’zlashtirishda kishilar va ularning jamoalari urtasida bo’lgan munosabatni, ijtimoiy munosabatni, ijtimoiy ishlab chikarish munosabatlarini bildiradi.  Yu q orida aytganlardan ma’lum bo’lishicha, Tabiiy resurslarga nisbat mulk ishlab chikarishning zarur sharti va ishlab chikarilgan boyliklarning o’zlashtirilishi natijasi xisoblanadi.  Tabiiy resurslarga nisbat mulk ishlab chikarish vositalari va ishlab chikarilgan maxsulotlarni egallash, foydalanish va ularni tasarruf etish sohasida bo’ladigan ijtimoiy munosabatlarning majmui sifatida xam ta’riflanishi mumkin.