Mavzu. Tarbiyaviy texnalogiya turlari va ularning mazmuni Reja. Kirish 1. Tarbiyaviy texnalogiya mohiyati 2. Tarbiyaviy texnalogiyaning muhim belgilari va uziga xos xususiyatlari 3. Tarbiya jarayonini texnalogiyalashtirish Xulosa

Kirish Tarbiya — tarbiyachi va tarbiyalanuvchi faoliyatlarini o‘z ichiga olgan ikki yoqlama jarayon. Tarbiyachilar — bilim va tarbiyaga ega bo‘lgan kishilar, tarbiyalanuvchilar — bilim va tajriba o‘rganuvchi yoshlardir. Ammo tarbiyalanuvchilar muayyan darajada aktiv faoliyat ko‘rsatmasalar tajriba va bilim o‘rgana olmaydilar. Tarbiya jarayoni: maqsadga yo‘nalganlik; ko‘p omillik ;jo‘shqinlik; davomiylik; uzluksizlik; komplekslilik; — variantlilik;bikki tomonli xarakter; natijalarning olisligi. Tarbiya vazifalari: 1. O‘z vatanining fuqarosini tarbiyalash. Tarbiyaning bu vazifalarini amalga oshirish quyidagilarni taqozo etadi: — milliy vatanparvarlik, o‘z vataniga, tarixiga, madaniyatiga iftixor tuyg‘usi; — millatlararo madaniy munosabatlar, siyosiy madaniyat. 2. Shaxsning ma'naviyatini shakllantirish. Ma'naviyat — kishining ichki dunyosi bo‘lib, uning jamiyat va tabiatdagi «Men»i, obrazi, taqdiri va rolini ifoda etadi. Ma'naviyat darajasi — bu, ma'lum ma'noda, insoniylik mezonidir. Ma'naviyatni shakllantirish— bu uning shaxsiy harakatlari, intilishlari, refleksiyasi bilan kishining ichki dunyosini vujudga keltirishdir. Individuallik tabiat tuhfasi bo‘lib, uni rivojlantirish zarur. Modomiki, inson jamiyatda yashar ekan, u jamiyatdagi axloq va huquq mezonlarini, ijtimoiy fikrlarni hurmat qilishi lozim. Mehnatning aksariyat ko‘rinishlari uchun jamoa harakati zarur bo‘ladi. Shu tufayli jamoaviylik ruhida tarbiyalash dolzarb masala bo‘lib hisoblanadi. Ayni chog‘da individual tarbiya nihoyatda muhimdir, chunki bunga dastlab yetarlicha e'tibor berilmagan edi, hozir esa buni zamonaviy ijtimoiy- iqtisodiy o‘zgarishlar talab etmoqda. Tarbiyaviy texnalogiyaning mohiyati

Tarbiya texnologiyasi asosida tarbiyaviy jarayon yotadi. O‘quvchilar faoliyatni tashkil etuvchilar bo‘lib, ular tomonidan erishiladigan natijalarni rejalashtirish va unga erishish usullari, bu usullarni modellashtirish, ishlab chiqarilgan reja va modellarni ro‘yobga chiqarish, bu rejalarni amalga oshiruvchi shaxsning faoliyati va axloqini boshqarish kabilar hisoblanadi. Tarbiya — tarbiyachi va tarbiyalanuvchi faoliyatlarini o‘z ichiga olgan ikki yoqlama jarayon. Ta‘lim maskanlari oldida turgan yangi vazifalar va ehtiyojlar o’quvchi-talabalarga beriladigan ta‘lim va tarbiya sifatini oshirish, uni yanada rivojlantirish va yuqori bosqichga ko’tarishni talab qiladi. Har bir darsning muvaffaqiyati ko’p jihatdan mashg’ulotni to’g’ri tashkil etishga bog’liq. Maktablarimizda darsning boshlanish davrini – darsning tashkiliy daqiqalari deb ataladi.tarbiya tizimini va shu asosda ongni uzgartirmasdan turib ma'naviyatni rivojlantirib bulmaydi, va barkamol shaxsni tarbiyalab bulmaydi. Maktab ta'lim – tarbiya masalasi davlat va jamiyat nazoratida bo’lishi asosiy konunimizda bеlgilab qo`yilgan. Shu bilan birga , bu kеng jamoatchilik, butun xalqimizning ishtiroki va qo`llab – quvvatlashni talab qiladigan umummilliy masaladir. Tarbiya texnologiyasi asosida tarbiyaviy jarayon yotadi. O‘quvchilar faoliyatni tashkil etuvchilar bo‘lib, ular tomonidan erishiladigan natijalarni rejalashtirish va unga erishish usullari, bu usullarni modellashtirish, ishlab chiqarilgan reja va modellarni ro‘yobga chiqarish, bu rejalarni amalga oshiruvchi shaxsning faoliyati va axloqini boshqarish kabilar hisoblanadi. Tarbiya — tarbiyachi va tarbiyalanuvchi faoliyatlarini o‘z ichiga olgan ikki yoqlama jarayon. Ammo hozirgi zamon ta’lim tizimida “tarbiya” so‘zidan chekinish holatlari seziladi, hatto qonun ham “Ta’lim to‘g‘risida” deb atalgan. Bolalar bog‘chasini “Maktabgacha ta’lim muassasasi” (maktabgacha ta’lim tashkiloti) deyishga ham asta-sekin ko‘nikdik, ammo MTM desa, ko‘z oldimizga baribir bolalar bog‘chasi keladi. Masalaga chuqurroq qarasak, bolalar uchun ilk yoshdan boshlab tarbiyaning jismoniy va axloqiy turlari muhim hisoblanadi. Guruh bo‘lib ishlashning texnologik jarayoni quyidagi elementlardan shaklanadi O’qitish texnologiyasi pedagogik strategiya sifatida o’quvchi va o’qituvchilar faoliyatini faollashtirish va jadallashtirish vositalariga ega bo’ladi. Bunday

texnologiyalarga quyidagilarni keltirish mumkin: 1. Hamkorlik pedagogikasi. 2. Pedagogik jarayonda shaxsni kuzda tutishga asoslangan pedagogik texnologiya pedagogik tafakkurni shakllantirish negizini yaratish; pedagogik fikrlash qobiliyatini tarkib toptirish; “Ta’limning metodik qonuniyatlari hamda tamoyillari”ga mos holda tegishli qarorlar qabul qilish; Hozirgi zamon ta’lim (pedagogik va axborot) texnologiyalarini bilish hamda ularni amaliyotda qo‘llay olishdan iboratdir. “Ta’lim va tarbiya nazariyasi va metodikasi (sohalar bo‘yicha)” fanidan bilim va ko‘nikmalarga qo‘yiladigan talablar “Ta’lim va tarbiya nazariyasi va metodikasi (sohalar bo‘yicha)” o‘quv fanini o‘rganish jarayonida quyidagi pedagogik tushunchalarni bilish va ko‘nikmalarga ega bo‘lish zarur: ta’lim-tarbiya ishlarini mustaqillik g‘oyalaridan foydalanilgan holda pedagogik qonuniyatlar va tamoyillarga uyg‘un holda o‘tkazish; pedagogik faoliyatni rejalashtirishda, yaqin, o‘rta davrni va istiqbolni ko‘zlab maqsad, vazifalarni belgilash; amaliyotda o‘qitish hamda ma’naviy-axloqiy tarbiyalashning asosiy shakllarini qo‘llash; amaliyotda o‘qitish va ma’naviy-axloqiy tarbiyalashning qulay metod va vositalarini qo‘llash, ma’lum vaziyatlarda ulardan to‘g‘ri foydalana olish; ta’lim jarayonini zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalari shuningdek, Sharq va G‘arbning ilg‘or pedagogik tajribalaridan foydalangan holda tashkil etish; o‘z oldiga qo‘ygan vazifalarni to‘g‘ri bajarilishini tashkil etish; shaxs faoliyati va xulqini rag‘batlantirib borish; pedagogik vaziyatlar, ta’lim va tarbiya natijalarini tahlil eta olish, jamoani o‘rganish; o‘zlashtirmaslik sabablarini, kamchiliklarni aniqlash va ularni bartaraf etish uchun samarali tadbirlarni belgilash; o‘z bilimini oshirib borish, amaliyotda pedagogika fanidagi yutuqlar, ilg‘or tajribalardan foydalanish, qulay pedagogik tadqiqotlar o‘tkazish, pedagogik faoliyatda yuzakichilik va bir qolipda ishlashga yo‘l qo‘ymay, ishga 2 texnalogiyaning muhum belgilari va uziga xos xususyatlari Pedagogik texnologiya o'zida quyidagi o'ziga xos xususiyatlami namoyon etadi: 1) Pedagogik texnologiya pedagogik jarayonnni takomillashtirish, optimallashtirishga bo‟lgan ijtimoiy ehtiyojni qondirish omili sanaladi. 2).Pedagogik texnologiya didaktik, tarbiyaviy xarakterdagi ta‟lim-tarbiya jarayonini samarali, mahoratli

tarzda tashkil etishga oid nazariy va amaliy bilimlar majmui, metodologik fan sifatida namoyon bo‟ladi. 3).Pedagogik texnologiya ta‟lim-tarbiya jarayonining umumiy mohiyatini aks ettiruvchi yaxlit jarayondir. 4). Pedagogik texnologiya yo‟naltiruvchanlik vazifasini bajaradi, ya'ni, u shaxsni rivojlantirish, tarbiyalash, shakllantirish uchun xizmat qiladi. 5). Pedagogik texnologiya - shaxsiylik xususiyatiga ega bo‟lib, muayyan texnologiyalarni ta‟lim-tarbiya jarayonida qo‟llashga nisbatan yagona, qatiiy, me‟yoriy (standart) talablar qo‟yilmaydi.6). Har bir pedagog u faoliyat olib yuritayotgan ta‟lim-tarbiya muhitining xususiyatlari, mavjud ichki va tashqi shart-sharoitlarini inobatga olgan holda muayyan texnologik yondashuvni amalga oshirish imkoniyatiga ega. 7). Pedagogik texnologiya o'zida ta‟lim, tarbiya va shaxs taraqqiyoti (kamolot) birligini ifoda etadi Ta‟lim-tarbiya jarayoniga pedagogik texnologiyani tatbiq etish yuqorida qayd etilgan dolzarb muammoni ijobiy hal etishga xizmat qiladi. Ta‟lim tizimini texnologiyalashtirish g‟oyasi o‟tgan asrning boshlarida G'arbiy Yevropa, AQSHda ta‟lim tizimini isloh qilish, ta‟lim samaradorligini oshirish, shaxsning ijtimoiylashuvini ta‟minlash uchun muayyan shart-sharoitni yaratish borasidagi ijtimoiy harakat yuzaga kelgan davrda ilk bora o‟rtaga tashlandi. Mazkur g‟oya 30-yillarda ta‟lim jarayoniga „„pedagogik texnika” (“ta‟lim texnikasi”) tushunchasining olib kirilishi bilan asoslandi. Bu davrlarda yaratilgan maxsus adabiyotlarda “pedagogik texnika” (yoki “ta‟lim texnikasi”) tushunchasi “o‟quv mashg‟ulotlarini aniq va samarali tashkil etishga ко‟maklashuvchi usul va vositalar yig‟indisi” tarzida talqin etildi hamda o'quv jarayoniga o‟quv va laboratoriya jihozlarining olib kirilishi, ulardan samarali, unumli foydalanish, material mazmunini ko'rsatmali qurollar yordamida tushuntirish kabi holatlar ta'lim samaradorligini oshirishga yordam beruvchi yetakchi omillardir, deya baholandi. XX asming 50-yillarida ta‟lim jarayonida texnik vositalami qo‟llash “ta‟lim texnologiyasi” yo'nalishini belgilab beruvchi omil deya e‟tirof etildi, asosiy e‟tibor magistrlar auditoriyasini kengavtirish texnik vositalardan foydalanish evaziga amalga oshirilishi, texnik vositalarning imkoniyatlarini yanada takomillashtirish, ulaming axborot sig‟imini kengaytirish, axborotlarm uzatish xizmatini sifatli tashkil etish, ta‟lim olishni individuallashtirish kabi masalalarga