logo

TARIX FALSAFASI 2

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1972.974609375 KB
TARIX FALSAFASI   Tarix falsafasining 
shakllanishi

mifologik tarix.

Hozirgi vaqt ustun keldi.

Vaqt hech qanday chuqurlikni bilmaydi, 
barcha voqealar bir tekislikda tasvirlangan.

Vaqt kengaytirilishi va qaytarilishi mumkin,

Xudolar hamma narsaga qodir.   antik falsafa
Tarixning borishini tushunish
toshning ko'rinishi sifatida,
oldindan belgilab qo'yilgan taqdir.
"Tarix" (boshqa yunoncha - "tadqiqot, 
tadqiqot")   Gerodot (miloddan 
avvalgi 484-426 
yillar)

Tsitseron tomonidan "tarix 
otasi" deb atalgan birinchi 
tarixchi.  

Gerodotning asari - yunon-
fors urushlari tarixi.
•
tarix faqat siyosiy yoki harbiy bo'lishi mumkin;
•
davlat faol ozchilik va passiv ko'pchilikdan 
iborat;
•
xalq tarixida ma'lum bir yakuniy, asta-sekin 
tushunib etuvchi sir mavjud.   Fukidid 
(miloddan 
avvalgi 460-400)

qadimgi yunon tarixchisi

“ Tarix” (8 kitobdan iborat) 
muallifi – Peloponnes urushi 
tarixiga bag‘ishlangan asar 
(miloddan avvalgi 411-yilgacha);
•
ratsional usullarga asoslangan ilmiy 
tarixshunoslikning asoschisi.
•
davlatdagi hokimiyat va ta’sir uchun kurashni hamda 
davlatning hukmronlik uchun kurashini aks ettiruvchi 
tarixni voqealarga boy deb tushunish.
•
urush - tarix yozish uchun eng foydali mavzu.   Rim tarixchisi 
Polibiy (miloddan 
avvalgi 200-120 
yillar)

«Tarix» — Gretsiya, Makedoniya, M. 
Osiyo, Rim va boshqa mamlakatlar 
tarixi;

40 ta kitobdan dastlabki 5 tasi to liq ʻ
saqlanib qolgan, qolganlari bo laklarga 	
ʻ
bo lingan	
ʻ
•
tarixshunoslikning yangi turi — umumiy tarix.
•
asosiy e’tibor siyosiy kuchlarning dinamikligiga qaratiladi.
•
quyidagi savollarni tahlil qildi:
•
bir davlatning kuchini va boshqa davlatning 
zaifligini nima belgilaydi;
•
davlat tarixida ichki va tashqi munosabatlar qanday 
bo'ladi va hokazo.   O'rta asrlar xristian falsafasi

mutlaq ruh yoki dunyo ongiga aylangan 
ma'lum bir axloqiy tamoyil, ilohiy 
mohiyatning tarixga kiritilishi.   Muborak Avgustin (Aurelius 
Avgustin) (354-430)

G'arb patristikasining asosiy 
vakili. Tarix falsafasining 
asoschisi

axloqiy va diniy qonuniyat 
topildi: yaxshilikning dunyo 
yovuzligi ustidan yakuniy 
g'alabasi.

tarix falsafasining klassikaga 
aylangan uchta asosiy 
tamoyilini shakllantirdi.   
tarixda insoniyat taqdirlarining birligi 
haqida - jahon-tarixiy jarayon 
tushunchasi.

birlik haqida – tarixiy jarayonning 
zamonda yaxlitligi va uzluksizligi – oliy 
rejani izchil amalga oshirish.

tanlovi va harakatlari tarixiy jarayon 
sifatiga ta'sir qiladigan shaxsning tarixiy 
mas'uliyati haqida.   Italiyalik mutafakkir Viko 
Giambatisto (1668-1744)

Yangi fan tarixni odamlarning tillar, urf-
odatlar, qonunlar, hukumatlar va 
boshqalar tizimini yaratish jarayoni 
sifatida ko'rdi.

Tarix - bu insoniyat jamiyatlari va ularning 
institutlarining paydo bo'lishi va rivojlanishi 
jarayoni.

Tarixdagi davrlar umumiy xususiyatlarga ega, 
tabiatan bir xil bo'lib chiqadi.

Tarixning spiraldagi tsiklik harakati.   
"Qahramonlik" davrlari:  

harbiy aristokratiyaning hukmronligi,

qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishi,

epik she'riyat,

shaxsiy jasorat va sadoqat g'oyasiga asoslangan 
axloq va boshqalar.

Klassik davrlar:

fikr xayoldan ustun,

qishloq xo'jaligi ustidan sanoat, va

urushga asoslangan axloq ustidan tinchlikka 
asoslangan axloq.   18-asr ma'rifatpar varligi

tarix falsafasi falsafaning mustaqil sohasi 
sifatida ajralib turadi,

uchta savol:

inson ongining ijtimoiy-madaniy muhit bilan aloqasi 
haqida

tarixiy o'zgarishlar jarayonida inson ongining ishtirok 
etish imkoniyati haqida

umuminsoniy jamiyat qurishning potentsial 
imkoniyatlari haqida   Volter (haqiqiy ismi Mari Fransua Aruet) 
(1694-1778), fransuz yozuvchisi va 
faylasuf-pedagogi.

tarix falsafasi atamasi

tarixchi oddiygina tarixiy 
voqealarni tasvirlaydi, tarix 
falsafasining vazifasi esa 
butun tarixiy jarayonni talqin 
qilishdir.   Iogann Gotfrid Xerder (1744 yil 25 avgust 
- 1803 yil 18 dekabr), so'nggi ma'rifat 
davri nemis faylasufi.

"Insoniyat tarixi falsafasi 
g'oyalari" - tabiat va insoniyat 
madaniyatining tabiiy tarixiy 
rivojlanishining versiyasi.

tarix - bu "insoniyat"ni amalga 
oshirishdir.   Jahon taraqqiyoti jarayoni.

dan takomillashgan organizmlarning 
bosqichma-bosqich progressiv 
rivojlanishi

noorganik moddalar

o'simliklar va hayvonlar dunyosi orqali

odamga va

kelajakda - supersensible "dunyo ruhiga".   G.Gegel 
(1770-1831) 
"Tarix falsafasi 
bo'yicha ma'ruzalar" 
asarida u ikkiga 
bo'lingan   hammasi  
tarixshunoslik uch 
guruhga bo'linadi:

Dastlabki tarix

Reflektiv tarix

Tarix falsafasi   Tarix falsafasi

falsafaning tarixiy jarayonning 
ma'nosi, qonuniyatlari va 
yo'nalishini tushunish bilan bog'liq 
bo'lgan bo'limi.   Tarix falsafasi ko'rib chiqadi

tarixiy jarayon qonuniyatlari muammolari

tarixiy jarayonning birligi va xilma-xilligi

tarixning mazmuni va maqsadi muammolari

madaniyat va tsivilizatsiya masalasi

ijtimoiy taraqqiyot haqida

determinizm va tarixni davrlashtirish muammolari

metodologiya muammolari va tarixiy bilimlarning 
o'ziga xos xususiyatlari   Tarix falsafasining vazifalari

Ontologik - tarixiy borliqni anglash.

Epistemologik (gr. episteme bilish) - tarixiy 
bilish muammolari.

Aksiologik (axios gr. Qimmatli) - tarixni 
qandaydir idealga asoslanib baholaydi.

Prognostik - tarixning keyingi rivojlanishini 
bashorat qiladi.

TARIX FALSAFASI

Tarix falsafasining shakllanishi  mifologik tarix.  Hozirgi vaqt ustun keldi.  Vaqt hech qanday chuqurlikni bilmaydi, barcha voqealar bir tekislikda tasvirlangan.  Vaqt kengaytirilishi va qaytarilishi mumkin,  Xudolar hamma narsaga qodir.

antik falsafa Tarixning borishini tushunish toshning ko'rinishi sifatida, oldindan belgilab qo'yilgan taqdir. "Tarix" (boshqa yunoncha - "tadqiqot, tadqiqot")

Gerodot (miloddan avvalgi 484-426 yillar)  Tsitseron tomonidan "tarix otasi" deb atalgan birinchi tarixchi.  Gerodotning asari - yunon- fors urushlari tarixi. • tarix faqat siyosiy yoki harbiy bo'lishi mumkin; • davlat faol ozchilik va passiv ko'pchilikdan iborat; • xalq tarixida ma'lum bir yakuniy, asta-sekin tushunib etuvchi sir mavjud.

Fukidid (miloddan avvalgi 460-400)  qadimgi yunon tarixchisi  “ Tarix” (8 kitobdan iborat) muallifi – Peloponnes urushi tarixiga bag‘ishlangan asar (miloddan avvalgi 411-yilgacha); • ratsional usullarga asoslangan ilmiy tarixshunoslikning asoschisi. • davlatdagi hokimiyat va ta’sir uchun kurashni hamda davlatning hukmronlik uchun kurashini aks ettiruvchi tarixni voqealarga boy deb tushunish. • urush - tarix yozish uchun eng foydali mavzu.