TARIX FALSAFASI 2
![TARIX FALSAFASI](/data/documents/e26b3292-1800-4ad2-bd23-ec9495ea1298/page_1.png)
![Tarix falsafasining
shakllanishi
mifologik tarix.
Hozirgi vaqt ustun keldi.
Vaqt hech qanday chuqurlikni bilmaydi,
barcha voqealar bir tekislikda tasvirlangan.
Vaqt kengaytirilishi va qaytarilishi mumkin,
Xudolar hamma narsaga qodir.](/data/documents/e26b3292-1800-4ad2-bd23-ec9495ea1298/page_2.png)
![antik falsafa
Tarixning borishini tushunish
toshning ko'rinishi sifatida,
oldindan belgilab qo'yilgan taqdir.
"Tarix" (boshqa yunoncha - "tadqiqot,
tadqiqot")](/data/documents/e26b3292-1800-4ad2-bd23-ec9495ea1298/page_3.png)
![Gerodot (miloddan
avvalgi 484-426
yillar)
Tsitseron tomonidan "tarix
otasi" deb atalgan birinchi
tarixchi.
Gerodotning asari - yunon-
fors urushlari tarixi.
•
tarix faqat siyosiy yoki harbiy bo'lishi mumkin;
•
davlat faol ozchilik va passiv ko'pchilikdan
iborat;
•
xalq tarixida ma'lum bir yakuniy, asta-sekin
tushunib etuvchi sir mavjud.](/data/documents/e26b3292-1800-4ad2-bd23-ec9495ea1298/page_4.png)
![Fukidid
(miloddan
avvalgi 460-400)
qadimgi yunon tarixchisi
“ Tarix” (8 kitobdan iborat)
muallifi – Peloponnes urushi
tarixiga bag‘ishlangan asar
(miloddan avvalgi 411-yilgacha);
•
ratsional usullarga asoslangan ilmiy
tarixshunoslikning asoschisi.
•
davlatdagi hokimiyat va ta’sir uchun kurashni hamda
davlatning hukmronlik uchun kurashini aks ettiruvchi
tarixni voqealarga boy deb tushunish.
•
urush - tarix yozish uchun eng foydali mavzu.](/data/documents/e26b3292-1800-4ad2-bd23-ec9495ea1298/page_5.png)
![Rim tarixchisi
Polibiy (miloddan
avvalgi 200-120
yillar)
«Tarix» — Gretsiya, Makedoniya, M.
Osiyo, Rim va boshqa mamlakatlar
tarixi;
40 ta kitobdan dastlabki 5 tasi to liq ʻ
saqlanib qolgan, qolganlari bo laklarga
ʻ
bo lingan
ʻ
•
tarixshunoslikning yangi turi — umumiy tarix.
•
asosiy e’tibor siyosiy kuchlarning dinamikligiga qaratiladi.
•
quyidagi savollarni tahlil qildi:
•
bir davlatning kuchini va boshqa davlatning
zaifligini nima belgilaydi;
•
davlat tarixida ichki va tashqi munosabatlar qanday
bo'ladi va hokazo.](/data/documents/e26b3292-1800-4ad2-bd23-ec9495ea1298/page_6.png)
![O'rta asrlar xristian falsafasi
mutlaq ruh yoki dunyo ongiga aylangan
ma'lum bir axloqiy tamoyil, ilohiy
mohiyatning tarixga kiritilishi.](/data/documents/e26b3292-1800-4ad2-bd23-ec9495ea1298/page_7.png)
![Muborak Avgustin (Aurelius
Avgustin) (354-430)
G'arb patristikasining asosiy
vakili. Tarix falsafasining
asoschisi
axloqiy va diniy qonuniyat
topildi: yaxshilikning dunyo
yovuzligi ustidan yakuniy
g'alabasi.
tarix falsafasining klassikaga
aylangan uchta asosiy
tamoyilini shakllantirdi.](/data/documents/e26b3292-1800-4ad2-bd23-ec9495ea1298/page_8.png)
![
tarixda insoniyat taqdirlarining birligi
haqida - jahon-tarixiy jarayon
tushunchasi.
birlik haqida – tarixiy jarayonning
zamonda yaxlitligi va uzluksizligi – oliy
rejani izchil amalga oshirish.
tanlovi va harakatlari tarixiy jarayon
sifatiga ta'sir qiladigan shaxsning tarixiy
mas'uliyati haqida.](/data/documents/e26b3292-1800-4ad2-bd23-ec9495ea1298/page_9.png)
![Italiyalik mutafakkir Viko
Giambatisto (1668-1744)
Yangi fan tarixni odamlarning tillar, urf-
odatlar, qonunlar, hukumatlar va
boshqalar tizimini yaratish jarayoni
sifatida ko'rdi.
Tarix - bu insoniyat jamiyatlari va ularning
institutlarining paydo bo'lishi va rivojlanishi
jarayoni.
Tarixdagi davrlar umumiy xususiyatlarga ega,
tabiatan bir xil bo'lib chiqadi.
Tarixning spiraldagi tsiklik harakati.](/data/documents/e26b3292-1800-4ad2-bd23-ec9495ea1298/page_10.png)
![
"Qahramonlik" davrlari:
harbiy aristokratiyaning hukmronligi,
qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishi,
epik she'riyat,
shaxsiy jasorat va sadoqat g'oyasiga asoslangan
axloq va boshqalar.
Klassik davrlar:
fikr xayoldan ustun,
qishloq xo'jaligi ustidan sanoat, va
urushga asoslangan axloq ustidan tinchlikka
asoslangan axloq.](/data/documents/e26b3292-1800-4ad2-bd23-ec9495ea1298/page_11.png)
![18-asr ma'rifatpar varligi
tarix falsafasi falsafaning mustaqil sohasi
sifatida ajralib turadi,
uchta savol:
inson ongining ijtimoiy-madaniy muhit bilan aloqasi
haqida
tarixiy o'zgarishlar jarayonida inson ongining ishtirok
etish imkoniyati haqida
umuminsoniy jamiyat qurishning potentsial
imkoniyatlari haqida](/data/documents/e26b3292-1800-4ad2-bd23-ec9495ea1298/page_12.png)
![Volter (haqiqiy ismi Mari Fransua Aruet)
(1694-1778), fransuz yozuvchisi va
faylasuf-pedagogi.
tarix falsafasi atamasi
tarixchi oddiygina tarixiy
voqealarni tasvirlaydi, tarix
falsafasining vazifasi esa
butun tarixiy jarayonni talqin
qilishdir.](/data/documents/e26b3292-1800-4ad2-bd23-ec9495ea1298/page_13.png)
![Iogann Gotfrid Xerder (1744 yil 25 avgust
- 1803 yil 18 dekabr), so'nggi ma'rifat
davri nemis faylasufi.
"Insoniyat tarixi falsafasi
g'oyalari" - tabiat va insoniyat
madaniyatining tabiiy tarixiy
rivojlanishining versiyasi.
tarix - bu "insoniyat"ni amalga
oshirishdir.](/data/documents/e26b3292-1800-4ad2-bd23-ec9495ea1298/page_14.png)
![Jahon taraqqiyoti jarayoni.
dan takomillashgan organizmlarning
bosqichma-bosqich progressiv
rivojlanishi
noorganik moddalar
o'simliklar va hayvonlar dunyosi orqali
odamga va
kelajakda - supersensible "dunyo ruhiga".](/data/documents/e26b3292-1800-4ad2-bd23-ec9495ea1298/page_15.png)
![G.Gegel
(1770-1831)
"Tarix falsafasi
bo'yicha ma'ruzalar"
asarida u ikkiga
bo'lingan hammasi
tarixshunoslik uch
guruhga bo'linadi:
Dastlabki tarix
Reflektiv tarix
Tarix falsafasi](/data/documents/e26b3292-1800-4ad2-bd23-ec9495ea1298/page_16.png)
![Tarix falsafasi
falsafaning tarixiy jarayonning
ma'nosi, qonuniyatlari va
yo'nalishini tushunish bilan bog'liq
bo'lgan bo'limi.](/data/documents/e26b3292-1800-4ad2-bd23-ec9495ea1298/page_17.png)
![Tarix falsafasi ko'rib chiqadi
tarixiy jarayon qonuniyatlari muammolari
tarixiy jarayonning birligi va xilma-xilligi
tarixning mazmuni va maqsadi muammolari
madaniyat va tsivilizatsiya masalasi
ijtimoiy taraqqiyot haqida
determinizm va tarixni davrlashtirish muammolari
metodologiya muammolari va tarixiy bilimlarning
o'ziga xos xususiyatlari](/data/documents/e26b3292-1800-4ad2-bd23-ec9495ea1298/page_18.png)
![Tarix falsafasining vazifalari
Ontologik - tarixiy borliqni anglash.
Epistemologik (gr. episteme bilish) - tarixiy
bilish muammolari.
Aksiologik (axios gr. Qimmatli) - tarixni
qandaydir idealga asoslanib baholaydi.
Prognostik - tarixning keyingi rivojlanishini
bashorat qiladi.](/data/documents/e26b3292-1800-4ad2-bd23-ec9495ea1298/page_19.png)
TARIX FALSAFASI
Tarix falsafasining shakllanishi mifologik tarix. Hozirgi vaqt ustun keldi. Vaqt hech qanday chuqurlikni bilmaydi, barcha voqealar bir tekislikda tasvirlangan. Vaqt kengaytirilishi va qaytarilishi mumkin, Xudolar hamma narsaga qodir.
antik falsafa Tarixning borishini tushunish toshning ko'rinishi sifatida, oldindan belgilab qo'yilgan taqdir. "Tarix" (boshqa yunoncha - "tadqiqot, tadqiqot")
Gerodot (miloddan avvalgi 484-426 yillar) Tsitseron tomonidan "tarix otasi" deb atalgan birinchi tarixchi. Gerodotning asari - yunon- fors urushlari tarixi. • tarix faqat siyosiy yoki harbiy bo'lishi mumkin; • davlat faol ozchilik va passiv ko'pchilikdan iborat; • xalq tarixida ma'lum bir yakuniy, asta-sekin tushunib etuvchi sir mavjud.
Fukidid (miloddan avvalgi 460-400) qadimgi yunon tarixchisi “ Tarix” (8 kitobdan iborat) muallifi – Peloponnes urushi tarixiga bag‘ishlangan asar (miloddan avvalgi 411-yilgacha); • ratsional usullarga asoslangan ilmiy tarixshunoslikning asoschisi. • davlatdagi hokimiyat va ta’sir uchun kurashni hamda davlatning hukmronlik uchun kurashini aks ettiruvchi tarixni voqealarga boy deb tushunish. • urush - tarix yozish uchun eng foydali mavzu.