TARIX FANINI O’QITISHDA SAMARALI USUL VA VOSITALARDAN UNUMLI FOYDALANISH
![TARIX FANINI O’QITISHDA SAMARALI USUL VA
VOSITALARDAN UNUMLI FOYDALANISH](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_1.png)
![Pedagoglarni tarix fanini o’qitishda
samarali usul va vositalar da n foydalanishning
interfaol muhi t ni yaratishga yangicha
yondashuv. M A Q S A D:](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_2.png)
![Tayanch maktablar uchun o’tkaziladigan mashg’ulotlar
o’quv-rejasi
Fevral
Dars № № Mavzular Jami
( soat )
Ma’ruza Amaliy
mash-
g’ulot
1- dars 1 Tarix fanidan bo’sh o’zlashtiruvchi o’quvchilar bilan
ishlashda qo’llaniladigan metod va usullar 2 1 1
2 10- sinf O’zbekiston tarixi fanida “O’zbekiston 2-
jahon urushi yillarida” bo’limiga doir mavzularda
o’qituvchilarga metodik tavsiyalar berish 2 1 1
2-dars 1 Tarix darslarida mavzuga doir ko’rgazmali qurollar
videorolik, multimedia mahsulotlaridan
foydalanishning samarali yo’llari 2 1 1
2 2-jahon urushidan keyingi davrlarda jahon
mamlakatlarining ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy
jarayonlarini o’qitishning samarali usullaridan
foydalanishni tashkil etish 2 1 1](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_3.png)
![- mavzuni yorituvchi rasmlar, tarixiy shaxslar suratlari;
- tarixiy xaritalar;
- tarqatma materiallar;
- muzeylar, tarixiy obidalar
- jadval va sxemalar;
- mediaresusrlar.
Tarix darslarini mazmunli tashkil etishda quyidagi
ko`rgazmali resurslardan foydalanish mumkin](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_4.png)
![
Rasmlarni hammasini dars boshlanguniga qadar doskaga ilib qo`yish
kerak emas, bu holatda o`quvchining diqqati rasmlarni tomosha qilishda
bo`ladi.
Rasmlar mavzuni tushuntirish jarayonida o`qituvchi tomonidan navbati
bilan ko’rsatib borilsa, o`quvchi diqqat bilan eshitib, kuzatib turadi.
Rasmlarni ortiqcha ko`paytirib yubormaslik kerak, me’yordan oshiq ko`p
rasm o`quvchining fikrini bir joyga jamlashiga va xulosa chiqarishiga
xalaqit beradi.
Rasmlarni ko`rsatish jarayonida savollar berib, o`quvchilarning fikrlari
so`ralsa, yanada samarali bo`ladi . Rasmlardan foydalanganda nimalarga e`tibor berish
kerak?](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_5.png)
![Bunda:
- har bir qator uchun bittadan rasm tanlab olinadi va ekranga chiqariladi (printer
yoki vatman qog’ozi yordamida tasvirlash orqali sinf taxtasiga ilib qo‘yiladi);
- o‘quvchilarga 10-sinf O’zbekiston tarixi darsligida keltirilgan suratga mos
keladigan jumlalarni yozish topshirig‘i beriladi;
- topshiriq mazmuni tushuntirilgach, uni birinchilardan bo‘lib bajargan o‘quvchi
rag‘bat kartochkalari asosida rag’batlantiriladi;
- Ushbu metodni bajarish uchun 7 daqiqa vaqt ajratiladi.
, “ Rasmga qarab matn tuzish” metodi.](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_6.png)
![Bu metoddan foydalanishda o’qituvchilar quyidagi
natijalarga erishadi:
- o’quvchini darslik bilan ishlashga o’rgatadi;
- muhim voqea va jarayonlarga o’z munosabatini mustaqil bildira olish ko’nikmasini
shakllantiradi;
- mavzudan kelib chiqib savollarni to’g’ri yoritishga va bayon etishga erishadi;
- Vatan, millat taqdiri uchun mas’uliyat, daxldorlik, umuminsoniy va milliy
qadriyatlarga hurmat hissi shakllantiriladi.](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_7.png)
![“ Asoslangan esse ” metodi
Asoslangan esse – qo’yilgan savolga asosli javob keltirilgan yozma ishdir.
Asoslangan esse tarkibi:
- Mavzu (savol)ga nisbatan muallif nuqtai nazarining bayon etilishi
(1 xatboshi).
- Bayon etilgan nuqtai nazarni asoslash – muallifning ishonarli dalillari va
ushbu nuqtai nazarni qabul qilishga ishontirish.
- Xulosa – rezyume.](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_8.png)
![Asoslangan esseni baholash mezonlari:
Mavzu mazmuniga mos kelishi (mavzudan chetga
chiqmaslik);
fikri;
shaxsiy nuqtai nazari, ma’lumotlar y etarliligi;
uslub, ifoda aniqligi, muayyanligi;
orfografiya qoidalariga rioya qilinishi.](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_9.png)
![Misol sifatida,
Fashizmga qarshi O’zbekistonliklarning jasorati va qahramonligi madh
etilgan “O’zbekkino” Milliy agentligi tomonidan suratga olingan kinolar
ro’yxatini tuzing va “Mening sevimli filmim” mavzusida esse yozing
Kinolarning nomlarini yozing
“ Farxodning
jasorati” “ Oy borib omon
qayt” “ Ikki do’st” “ 1941-yil
olmalari” “ Sen yetim
emassan” “ General
Raximov”](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_10.png)
![Bu metoddan foydalanishda o’qituvchilar quyidagi
natijalarga erishadi.
o’quvchilarda kommunikativ kompetensiya elementlarini
hususan yozma va og’zaki nutqini shakllantiradi;
ijodiy fikrlash va kreativlik, ya’ni o’zini-o’zi rivojlantirish
kompetensiyalari shakllanadi;
o’quvchilarning berilgan mavzu yuzasidan bilimlarini
chuqurlashtirishga zamin yaratadi;](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_11.png)
![“ В IBLIOTARIX” METODI
(6-10 sinf o'quvchilari uchun )
- Yoshlar va o'smirlar o'rtasida kitobga bo'lgan qiziqishining susayib
ketayotganligini inobatga olib "Bibliotarix" metodi yordamida ushbu muammoni
birmuncha ijobiy hal etishga erishish mumkin.
- Tarix darslarida deyarli har bir mavzuni o'tishda o'quvchilarda mustaqil fikr,
o'ziga xos sog'lom dunyoqarash hosil qila olish muhimdir. Bunda har bir dars
mavzusiga oid badiiy adabiyotlardan parcha, iqtibos yoki syujetni misol qilib
keltirish barobarida o'quvchilarga ushbu asarni albatta mutolaa qilishni tavsiya
qilish ko'zlangan maqsadga erishish garovi hisoblanadi.](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_12.png)
![O'qituvchi o'quvchiga muayyan badiiy asarni
mavzuni mustahkamlash uchun o'qishga tavsiya
etish asnosida mazkur asardan parcha iqtibos yoki
aynan diqqatga sazovor hamda mavzuga bog'liq
syujetlarni hikoya qilib berishi ayni muddaodir.
Ushbu o'qitish metodidan har qanday mavzuni
o'qitishda foydalanish mumkin. Metodni ma'ruza
davomida qo'llashga mo’ljallangan vaqt 5-10
daqiqani tashkil etadi.](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_13.png)
![Quyida o'quvchilarga tavsiya etilishi mumkin bo'lgan badiiy asarlardan
misollar keltirilgan:
•
6-Sinf - "Buyuk Ipak yo'li" mavzusini yoritishda - Mannop Egamberdiyev
- "Sariq ajdar hamlasi" romani;
•
7-Sinf - "Ulug'bek - ma'rifatparvar davlat arbobi" mavzusini yoritishda -
Odil Yoqubov - "Ulug'bek xazinasi";
•
8-sinf - "XVI-XVIII asrlarda Hindiston" mavzusini yoritishda - Pirimqul
Qodirov -"Avlodlar dovoni" romani;](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_14.png)
![
9-sinf - "Yosh buxoroliklar faoliyati va Buxoro amirligining tugatilishi“
mavzusini yoritishda Asqad Maxtorning - "Buxoroning jin ko'chalari"
qissasi;
10-sinf – O’zbekiston sanoati va qishloq xo’jaligi front xizmatida”
mavzusini yoritishda Raxmat Fayziyning “Hazrati inson” romani
o’qishga tavsiya etish orqali o’tiladigan mavzularni zamon bilan
taqqoslay olish imkoniyatini shakllantirishi mumkin.](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_15.png)
![T arixiy tafakkurini shakllantirishda xarita bilan ishlash
tеxnologiyasi .
Ma’lumki, t arixiy voqealar turli davrda sodir bo`lganligi bois ,
bizning ongimizda mavhum tasavvurlar hosil qilib qolishi mumkin. Ana
shu mavhum tasavvurlardan aniqlikka tomon borishimizda xaritalar
bizga muhim vosita bo`la oladi. Xarita nafaqat tarixiy material bayoni
davomida, balki tarixiy hodisalarning tahlili va umumlashtirilishida ham
yordam beradi.](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_16.png)
![Tarix fani amaliyoti davomida xarita unga doimiy
hamroh bo`lib kelgan. Lekin bugungi kunda tarix darslarida
xaritalardan yetarli darajada foydalanmaslik holati
kuzatilmoqda. Ana shu jihatni hisobga olgan holda, tarix
darslarida xarita bilan ishlashda interfaol metodlardan
foydalanishning ahamiyati katta ekanligini alohida
ta’kidlamoqda.](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_17.png)
![« Mantiqiy zanjirlar ketma-ketligi» metodi.
Masalan. 10-sinf Jahon tarixi darsligida “1918-
1939-yillarda Afrika mamlakatlari” mavzusidagi
“Afrikaning Yevropa mamlakatlari tomonidan bosib
oliishi” xaritasiga o`quvchilar e’tiborini qaratar ekan,
«Mantiqiy zanjirlar ketma-ketligi» metodidan shunday
foydalanishi mumkin: ajratib ko’rsatilgan ranglar asosida
dunyoning siyosiy xaritasidan foydalanib Yevropa
davlatlari tomonidan Afrika mamlakatlarini bo’lib
olingan hududlarini ketma-ketlikda daftaringizga yozing. Африканинг Европа давлатари томонидан бўлиб олиниши](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_18.png)
![Video rolik va multimedia mahsulotlaridan foydalanishning
afzalliklari.
Mediaresurs – o ‘ quvchilar badiiy salohiyatining
o ‘ sishi, rivojlanishiga hissa qo ‘ shadigan, o ‘ rganish va
malakali tahlil etish ko ‘ nikmasini shakllantirishga
yo ‘ naltirilgan ta’lim vositalari.
Video rolik va multimedia mahsulotlaridan
foydalanishda ulardan parchalar olib muhokama metodi
orqali tahlil qilish mumkin.
Video rolikning vaqti 4-5 daqiqadan oshmasligi
maqsadga muvofiq,
O`quvchilar diqqat bilan ko`rishi uchun
namoyishdan keyin o`quvchilarga video rolikdagi
ma`lumotlar yuzasidan savollar berish kerak, aks holda
video rolik kutilgan samarani bermaydi.](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_19.png)
![Bu metoddan foydalanilganda o’qituvchi quyidagi natijalarga
erishadi.
-
Turli manbalardan zarur ma’lumotlarni izlab topish va ulardan
samarali foydalanish ko’nikmalari shakllanadi;
-
o’quvchilarni ta’lim olish jarayonida faol ishtirok etishini ta’minlaydi;
- tezroq fikrlashga o’rgatadi;
- media vositalaridan foydalanish media-madaniyatga rioya qilishga
o’rgatadi.](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_20.png)
![XULOSA
Har bir darsni qiziqarli, mazmunli va samarali bo`lishi o`qituvchining
ijodkorligi va mahoratiga bog`liq.
Mavzuga oid ko`rgazmali qurollar va mediaresurslar to`g`ri tanlansa
va o`z o`rnida ishlatilsa, mavzu o`quvchilar tomonidan yaxshi
o`zlashtiriladi va o`qituvchi o`z maqsadiga erishadi.](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_21.png)
![E’TIBORINGIZ UCHUN
RA H MAT!](/data/documents/cb5cc341-685e-44e7-b95c-5847e94c599c/page_22.png)
TARIX FANINI O’QITISHDA SAMARALI USUL VA VOSITALARDAN UNUMLI FOYDALANISH
Pedagoglarni tarix fanini o’qitishda samarali usul va vositalar da n foydalanishning interfaol muhi t ni yaratishga yangicha yondashuv. M A Q S A D:
Tayanch maktablar uchun o’tkaziladigan mashg’ulotlar o’quv-rejasi Fevral Dars № № Mavzular Jami ( soat ) Ma’ruza Amaliy mash- g’ulot 1- dars 1 Tarix fanidan bo’sh o’zlashtiruvchi o’quvchilar bilan ishlashda qo’llaniladigan metod va usullar 2 1 1 2 10- sinf O’zbekiston tarixi fanida “O’zbekiston 2- jahon urushi yillarida” bo’limiga doir mavzularda o’qituvchilarga metodik tavsiyalar berish 2 1 1 2-dars 1 Tarix darslarida mavzuga doir ko’rgazmali qurollar videorolik, multimedia mahsulotlaridan foydalanishning samarali yo’llari 2 1 1 2 2-jahon urushidan keyingi davrlarda jahon mamlakatlarining ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy jarayonlarini o’qitishning samarali usullaridan foydalanishni tashkil etish 2 1 1
- mavzuni yorituvchi rasmlar, tarixiy shaxslar suratlari; - tarixiy xaritalar; - tarqatma materiallar; - muzeylar, tarixiy obidalar - jadval va sxemalar; - mediaresusrlar. Tarix darslarini mazmunli tashkil etishda quyidagi ko`rgazmali resurslardan foydalanish mumkin
Rasmlarni hammasini dars boshlanguniga qadar doskaga ilib qo`yish kerak emas, bu holatda o`quvchining diqqati rasmlarni tomosha qilishda bo`ladi. Rasmlar mavzuni tushuntirish jarayonida o`qituvchi tomonidan navbati bilan ko’rsatib borilsa, o`quvchi diqqat bilan eshitib, kuzatib turadi. Rasmlarni ortiqcha ko`paytirib yubormaslik kerak, me’yordan oshiq ko`p rasm o`quvchining fikrini bir joyga jamlashiga va xulosa chiqarishiga xalaqit beradi. Rasmlarni ko`rsatish jarayonida savollar berib, o`quvchilarning fikrlari so`ralsa, yanada samarali bo`ladi . Rasmlardan foydalanganda nimalarga e`tibor berish kerak?