logo

o’qitishda texnik vositalar va ko’rgazmali qurollardan foydalanish

Yuklangan vaqt:

23.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1013.353515625 KB
Tarix o’qitishda texnik vositalar va 
ko’rgazmali qurollardan foydalanish .              Reja:

1.O’qitishda texnika vositalaridan foydalanish usullari va uning 
dars samoradorligini o’stirishdagi ahamiyati.	 

2. Tarix o’qitishda o’quv filmlaridan foydalanish. Tarix o’qitishda 
foydalaniladigan	
 teleeshittirsh turalari.                
O’qitishning texnik vositalari (T.S.O) 
ekran qo’llanmalar yani diafilmlar, 
diapditivlar, kodopditivlar, 
kinofilmlar, radio-
teleeshittirishlar	
 kiradi. Texnika 
vositalarining o’qituvchi	
 qo’yidagi 
o’ziga xos o’quv qo’llanmasi ekanligi 
haqida uslubchi N.M.Shaxmaev 
”O’rta	
 maktablarda o’qitishning 
texnik vositalarini qo’llanma didaktik 
talablar”	
 asarida keng	 aytiladi.               
Ammo texnik vositalar o’qitish 
jarayonida o’qituvchining o’rnini 
bosa olmaydi. Amaliyotda 
quyidagicha situatsiya yuz 
berishi
 mumkin, yani bitta mavzudagi 
dars bo’yicha	
 
darslikda illyustratsiyalar, devoriy 
(tablitsa) jadvallar, doskaga sxematik 
kuratlar ishlanishi	
 
mumkin, yana bundan boshqa 
diafilm, kinofilm	
 va boshqa xillari 
ham	
 bo’lishi mumkin.              
  Albatta, h’ech bir darsda bularning h’ammasini foydalanish imkoniyati 
yo’q. Demak, nimani tanlash kerak, ular bilan	
 ishlishni qanday tashkil 
qilish mumkin. Bu	
 savollarga o’qituvchi o’qitish sharoitini va sinfning 
xususiyatlarini hisobga olib javob beradi.	
 Dastavval bu 
qo’llanmalarning mazmunligi, qulayliligiga etibor berish kerak. 
Masalan, italyan	
 uyg’onish davrining sanati bo’yicha darsda ko’proq 
rangli diapozitivlardan	
 yoki diafilmlardan	 parchalar deyarli muammosiz 
asarning yaxshi qabul qilish imkoniyatini bera oladi.              
Agarda rangli ekran qo’llanmalari bo’lmasa, D.N.Nikiforov 
albomdagi tablitsalardan foydalaniladi.	
 Mavzuni uyda 
mustaxkamlash va takrorlash	
 uchun darslik illyustratsiyalari 
beriladi.	
 Kinofilmlar esa kelgusi darslarda parchalarda bo’lsa 
ham	
 qo’llanilishi mumkin. Unda	 o’quvchilar ulardan yangi bo’lgan 
tomonlarini anglay olishlari kerak.	
 Ekran ko’rsatmaliligining 
o’qituvchi uchun eng qulaylisi bu-diafilm	
 va	  dipozitivlardir. Tarixiy 
vaqealarni qamrab olish, syujetlarning har xilligi bo’yicha, 
tasviriy	
 materiallarga boyligi bilan boshqalaridan ustun turadi.              
Diapozitivlarni ko’rsatish izchilligini 
o’qituvchining o’zi aniqlab beradi. 
Kadrlarga tayanib o’qituvchi hikoya qilish, 
tushuntirish va suhbat o’tkazish mumkin. 
Agar	
 texnik imkoniyatlar bo’lsa ekranda 
ikkita kadrni ko’rsatish mumkin. Bunda 
masalan	
 taqqoslash uchun, o’zgarishlarni 
aniqlash uchun kerak bo’ladi, aytaylik 
shah’arlarning	
 kurinishida, meh’nat 
kurslaridagi h’ar xil tarixiy davrlardagi 
o’zgarishlar va h’okozolarni	
 ko’rsatish 
mumkin bo’ladi.	
               
Teleeshitirishlar, kinofilmlar qisqa 
vaqt ichida keng malumot bera 
oladi. Ular orqali tarixiy voqealar 
qatnashchilarining (akterlar ijrasida) 
jonli ovozini eshita 
oladi.	
 Telekursatuvlar filmlarga 
nisbatan (aktual) dolzrblikga ega. 
Ular orqali ayniqsa 
o’quvchilar	
 yaqin vaqtlardagi 
voqealar bilan tanishib 
boradi.	
 Bularga nisbatan	 filmlarni 
ishlashning uziga	
 ancha vaqt ketadi.                
Kinofilmni o’quvchilarga ko’rsatishdan oldin, 
o’qitiuvchining o’zi uni sinchiklab kurib chiqishi va 
o’rganishi lozim.	
 Tarix o’qitish tajribasida o’quv 
filmlaridan	
 foydalanishning bir qancha usullari bor:	 
a)  o’qituvchi o’z bayanini o’quv filmining	
 eng muh’im	 va 
erqin sah’ifalarini ko’rsatish	
 bilan bog’lab olib boradi;	 
b)  10-15 minutda qisqa o’quv filmlariga bag’ishlab dars 
o’tkaziladi;	
 
d)  massus kino darslari tashkil etiladi.	
               
Hozirgi vaqtda O’zbekiston xalqlari tarixi va boshqa fanlarni o’qitishda	 
teleeshitirishlarning ikki xilidan foydalanilmoqda:	
 
1) sinfda qabul qilish uchun beriladigan ertalabki teleko’rsatuvlar	
 
2) o’qishdan tashqari vaqtdagi teleko’rsatuvlar	
               
O’quv teleko’rsatuvlarini qabul qilish uchun maxsus tarix xonasi 
bo’lishi kerak. Tarix	
 darsida o’quv teleko’rsatuvlarining ikki xil 
turi qabul qilinadi.	
 
a)  15 minutlik teleko’rsatuv	
 
b)  30-40 minut davom	
 etadigan yangi materialni bayon qilishga 
bag’ishlangan tematik	
 teledars yoki takrorlash darsi. O’qituvchi 
darsda kinoparcha eki teleko’rsatuvni kirgazganda,	
 ularning 
bilim	
 berish	 jarayonidagi funktsiyasini aniq bilish kerak bo’ladi.	               
Murakkab va masuliyatlisi, bu 
kinofilm, teleko’rsatuvlarni 
mavzu bo’yicha 
asosiy bilim	 manbai sifatida qabul 
qilish yani amalda	
 buni tele yani 
kinodars deb atashadi. 
Bunga	
 o’qituvchi 
h’am	
 o’quvchilar h’am	 etiborsiz 
qaramasligi kerak va u katta 
tayergarlikni talab	
 qiladi. Dars 
oldidan o’quvchilarni 
ekrandan	
 qanday 
malumot
 olishlari kerakligini 
aytib,tushundirilib, tayerlanish 
h’am	
 yaxshi usul.	               
Unda film	 (kursatuv) ko’rish paytida 
bajarishlari
 lozim	 bulgan topshiriqlar berish mumkin. 
Bunga	
 film	 bo’yicha savollar, reja tuzish (ular	 doskaga ezib 
qo’yiladi) kiradi. O’quvchilar	
 javob izlashi kerak. Kurish 
paytida bunday	
 topshiriqlar ko’pincha yuqori sinf 
o’quvchilariga beriladi.	
 Ko’rish paytida o’qituvchi 
muh’im	
 kadrlar	 paytida o’quvchilarning etiborini jalb 
qilib,	
 tanish bulmagan terminlarga, geografik	 atamalarga 
aniqlik beradi, ismlar, sanalar doskaga	
 yozib qo’yiladi.	               
Shuningdek, teleekran tarix 
o’qitishda ko’rsatmalilikning 
samorodorligini yanada 
oshiradi. Tarix o’qitish 
tajribasi teledars g’oyaviy-
tarbiyaviy va didaktik 
jihatdan boshqa	
 
kursatmali vositalardan ko’ra 
ancha qulay va afzal 
ekanligini isbotladi.	
               Adabiyotlar:

1. G’affarov Ya.X, G’affarova M. O’zxbekiston xalqlari tarixini o’qitish 
usullari.T., 1996	
 

2.Sadiev A.Maktabda tarix o’qitish metodikasi.T.,1988	
 

3. Shaxmaev N.M. Didakticheskie problemı	
 primeneniya texnicheskix sredstv 
obucheniya v	
 
sredney shkole.M.,1973	
 

4. Babanskiy Yu.K. Hozirgi zamon umumiy talim	
 maktabida o’qitish 
metodlari.T.,1990	
 

5. Metodika prepodovaniya istorii v sredney shkole.M.,1986	
               E’TIBORINGIZ UCHUN 
TASHAKKUR
Uzoqov Sanjar

Tarix o’qitishda texnik vositalar va ko’rgazmali qurollardan foydalanish .

Reja:  1.O’qitishda texnika vositalaridan foydalanish usullari va uning dars samoradorligini o’stirishdagi ahamiyati.  2. Tarix o’qitishda o’quv filmlaridan foydalanish. Tarix o’qitishda foydalaniladigan teleeshittirsh turalari.

 O’qitishning texnik vositalari (T.S.O) ekran qo’llanmalar yani diafilmlar, diapditivlar, kodopditivlar, kinofilmlar, radio- teleeshittirishlar kiradi. Texnika vositalarining o’qituvchi qo’yidagi o’ziga xos o’quv qo’llanmasi ekanligi haqida uslubchi N.M.Shaxmaev ”O’rta maktablarda o’qitishning texnik vositalarini qo’llanma didaktik talablar” asarida keng aytiladi.

 Ammo texnik vositalar o’qitish jarayonida o’qituvchining o’rnini bosa olmaydi. Amaliyotda quyidagicha situatsiya yuz berishi mumkin, yani bitta mavzudagi dars bo’yicha darslikda illyustratsiyalar, devoriy (tablitsa) jadvallar, doskaga sxematik kuratlar ishlanishi mumkin, yana bundan boshqa diafilm, kinofilm va boshqa xillari ham bo’lishi mumkin.

   Albatta, h’ech bir darsda bularning h’ammasini foydalanish imkoniyati yo’q. Demak, nimani tanlash kerak, ular bilan ishlishni qanday tashkil qilish mumkin. Bu savollarga o’qituvchi o’qitish sharoitini va sinfning xususiyatlarini hisobga olib javob beradi. Dastavval bu qo’llanmalarning mazmunligi, qulayliligiga etibor berish kerak. Masalan, italyan uyg’onish davrining sanati bo’yicha darsda ko’proq rangli diapozitivlardan yoki diafilmlardan parchalar deyarli muammosiz asarning yaxshi qabul qilish imkoniyatini bera oladi.