Urgut tumani va Oq masjid mahallasi haqida etlologik lavha

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

9245.0146484375 KB

Ko'chirib olish

Urgut tumani va Oq masjid
mahallasi haqida etlologik lavha

Ургут тумани Самарқанд
вилоятининг жанубий
шарқий томонидаги тоғлар
этагида, денгиз сатҳидан
тахминан 1000 метр
баландликда жойлашган.
Ургут тумани бир томондан
Қашқдарё вилояти, бир
томондан қўшни Тожикистон
Республикаси билан
чгарадошдир.
Ургут топонимининг келиб
чиқиши ҳақида турли
қарашлар мавжуд. Таниқли
шарқшунос В.Л.Вяткин
манғитлар ҳукмронлиги
давридан бошлаб тарихий
хужжатларда учрайдиган
Аркут қишлоғи ургут деб
атала бошлаганлигини
таъкидлаган эди.

Айрим олимларнинг тушунтиришича Ургут-Уркент (Ўрдаги, баланддаги
шаҳар). Самарқанд Давлат университети профессори марҳум
Р.Қунғиров раҳбарлигида 1967 йилда Ургутга топономик экспедиция
уюштирган эди. Бу жамоа ҳам Ургут-Уркентдир деган хулосага келади.
Ҳали Ургутнинг тпономик номи маъноси ҳақида аниқ тухтамга
келинган эмас. Бу соҳада ҳар хил қарашлар, бахслашишлар давом
этяпти.


Urgut tumani — Samarkand viloyayashdagi tuman. 1926 y. 29
sent.da tashkil etilgan. Viloyatning jan.sharqiy qismida joylashgan.
Shim.sharqda Zarafshon daryosi orqali Bulungʻur tumani, shim.
da Toyloq, shim.gʻarbda va gʻarbda Samarkand tumanlari, sharkda
Tojikiston Respublikasi, jan.da Qashqadaryo viloyati bilan
chegaradosh. Mayd. 1120,3 km². Aholisi 335,2 ming kishi (2002).

Tumanda bitta shahar (Urgut), 12 qishloq fuqarolari
yigʻini (Baxrin, Beshbuloq, Jartepa, Ilonli, Ispanza,
Mirzaqishloq, Pochvon, Uramas, Yangiariq, Qoratepa,
Gʻus, Hamza) bor. Markazi — Urgut sh.


Tabiati. Tuman hududi Zarafshon togʻ tizmalarining
davomi boʻlgan Chaqilikalon va Qoratepa
togʻlarining yon bagʻirlarida, oʻrtacha 1000 m
balandlikda joylashgan. Sharqiy, jan. va gʻarbiy
qismlari pastbaland tekislik boʻlib, bir kancha
soyliklar bor.


Togʻ yon bagʻirlari slanets va
ohaktosh qoyalaridan iborat,
dare vodiylari tor, chuqur,
qirgʻoqlari tik. Adirlar gʻovak va
boʻsh choʻkindi jinslardan tashkil
topgan. Adirlardagi soylarning
vodiylari keng . Ohaktosh
jinslaridan tuzilgan joylarda
torlar (Kiyev tri va b.) bor.
Chaqilikalon va Krratepa togʻlari
orasidagi Taxtaqoracha dovoni
(1675 m) orqali Katta
Oʻzbekiston trakti oʻtadi. Urgut
kuchli seysmik xududlardan biri
boʻlib, 7 balli zonaga kiradi.
Omonqoʻton yaqinida va
Chaqilikalonda marmar,
ohaktosh, marganets, mis,
volfram va b. foydali qazilmalar
bor..


Oqqoʻrgʻon, Gʻijduvonsoy, Gʻussoy, Urgutsoy, Kamongaronsoy,
Qoratepasoy, shuningdek, Dargʻom, Yangiariq, Yangi Urgut, Yangi
Qozonariq va b. kanallar bor. Tuproklari, asosan, boʻz tuproq. Qum,
shagʻal, qoʻngʻir, kashtan tuproqlar ham uchraydi. Tabiiy oʻsimliklardan
qayragʻoch, tol, qaragʻay, togʻ zarangi, pista, archa, achchiq bodom,
bodom, doʻlana, naʼmatak, rovoch, togʻ piyozi, zira va b. oʻsadi.


Aholisi, asosan, oʻzbeklar, shuningdek, tojik, rus, ukrain,
tatar, yahudiy, ozarbayjon va b. millat vakillari ham
yashaydi. Aqolining oʻrtacha zichligi 1 km² ga 300 " kishi
(2002).

Xoʻjaligi ning yetakchi tarmoqlarini q.x. mahsulotlarini
qayta ishlash, qurilish va mahalliy sanoat tarmoqlari
tashkil etadi.


Tumandagi 800 dan ziyod korxonaning 52 tasi
oʻrta, 261 tasi kichik, 506 tasi mikrofirmalar.
Marmarni qayta ishlash, gʻisht, shlakbeton
plitalar i.ch., tamaki fermentatsiyasi, meva,
goʻsht, sutni qayta ishlash, non pishirish,
qandolatchilik, har xil yaxna ichimliklar i.ch.
korxonalari bor. Avtomobil, muzlatkich, televizor
va radioapparaturalarni taʼmirlash korxonalari
ishlab turibdi. U.t.da hunarmandchilik qadimdan
rivojlangan. Hunarmandchilik bilan 3500 dan
ziyod kishi shugullanadi.


Tuman q.x. tamaki, gʻalla, sabzavot, kartoshka, meva,
uzum hamda chorvachilik mahsulotlarini yetishtirishga
ixtisoslashgan. Keyingi yillarda tuman uchun
Pastdargʻom tumanida ajratilgan yerda paxta xam
ekilmokda. Tumandagi asosiy texnika ekini — tamaki. U.t.
yer fondi 112 ming ga ni tashkil etadi. 9 ming ga yerga
tamaki, 14,8 ming ga yerga don ekinlari, 1,2 ming ga
yerga kartoshka, 145 ga yerga sabzavot va poliz ekinlari,
2907 ga yerga yemxashak ekinlari ekiladi. 1,4 ming ga
yer bog va tokzor bilan band, 46,8 ming ga yer yaylov.


Tuman chorvachiligida qoramolchilik,
parrandachilik, pillachilik yetakchi
oʻrinda. Yetishtiriladigan q.x.
mahsulotlarning asosiy qismi fermer
va shirkat xoʻjaliklari hissasiga toʻgʻri
keladi. U.t. da 381 fermer, 23 shirkat
xoʻjaligi faoliyat koʻrsatadi.
Chorvachilikda qoramol, qoʻy va echki,
parranda, yilqi boqiladi.

1992 y.dan "Chinor" tuman
televideniyesi eshittirishlar olib boradi.
1956 y.dan "Urgut sadosi" tuman gaz.
nashr qilinadi (adadi 3000).


Samarqand Oltoy
tillar oilasining
turkiy tillar
turkumiga
kiruvchi qarluq
lahjasida
so'zlashadilar .Lingvistikasi:


Urgut tumani “Oq masjid” mahallasida jami
aholi soni 6468ta. Ulardan erkaklar soni-3266ta,
ayolla soni-3202ta, voyaga yetmagan va 30
yoshgacha bo’lganlar soni- 3920tani tashkil
qiladi. Qolaversa xonadonlar soni- 1065ta,
oilalar soni esa-1503tani tashkil qiladi. Oq
masjid mahallasi rasman 1994-yildan o’z
faoliyatini boshlagan. “Oq masjid “ deb nom
berilishining sababi mahallamizda masjid
bo’lgan va o’shaning sharofatiga qo’yilgan.


Bundan tashqari mahallamizda 2 ta maktab
faoliyat yuritadi. Maktab o’quvchilarining soni
150 tani tashkil qiladi.

Maktabgacha ta’lim muassasasi 1ta, bolalar soni
150 tani tashkil qiladi. Qolaversa kollej , litsey va
oliy ta’limda o’qiydigan ham qishloqlarimiz ham
bor.

Urgut tumani va Oq masjid mahallasi haqida etlologik lavha

Ургут тумани Самарқанд вилоятининг жанубий шарқий томонидаги тоғлар этагида, денгиз сатҳидан тахминан 1000 метр баландликда жойлашган. Ургут тумани бир томондан Қашқдарё вилояти, бир томондан қўшни Тожикистон Республикаси билан чгарадошдир. Ургут топонимининг келиб чиқиши ҳақида турли қарашлар мавжуд. Таниқли шарқшунос В.Л.Вяткин манғитлар ҳукмронлиги давридан бошлаб тарихий хужжатларда учрайдиган Аркут қишлоғи ургут деб атала бошлаганлигини таъкидлаган эди.

Айрим олимларнинг тушунтиришича Ургут-Уркент (Ўрдаги, баланддаги шаҳар). Самарқанд Давлат университети профессори марҳум Р.Қунғиров раҳбарлигида 1967 йилда Ургутга топономик экспедиция уюштирган эди. Бу жамоа ҳам Ургут-Уркентдир деган хулосага келади. Ҳали Ургутнинг тпономик номи маъноси ҳақида аниқ тухтамга келинган эмас. Бу соҳада ҳар хил қарашлар, бахслашишлар давом этяпти.

 Urgut tumani — Samarkand viloyayashdagi tuman. 1926 y. 29 sent.da tashkil etilgan. Viloyatning jan.sharqiy qismida joylashgan. Shim.sharqda Zarafshon daryosi orqali Bulungʻur tumani, shim. da Toyloq, shim.gʻarbda va gʻarbda Samarkand tumanlari, sharkda Tojikiston Respublikasi, jan.da Qashqadaryo viloyati bilan chegaradosh. Mayd. 1120,3 km². Aholisi 335,2 ming kishi (2002).

Tumanda bitta shahar (Urgut), 12 qishloq fuqarolari yigʻini (Baxrin, Beshbuloq, Jartepa, Ilonli, Ispanza, Mirzaqishloq, Pochvon, Uramas, Yangiariq, Qoratepa, Gʻus, Hamza) bor. Markazi — Urgut sh.

O'xshashlar

Urgut tumani arxivshunosligi

MASJID, MAQBARA

ISLOM MADANIYATIDA MASJID MINORA VA MADRASALAR

Eronda oq inqilob va uning natijalari

Samarqand tumani o'lkashunosligi tarixi