MAVZU: YEVROPADA ILM – FAN KASHFIYOTLARI

• MILODNING IKKINCHI ASRIDA YUNON OLIMI PTOLEMEY YER — OLAM MARKAZIDIR, DEGAN QOIDANI FANGA KIRITGAN EDI. BU QOIDAGA KO'RA QUYOSH, OY VA YULDUZLAR YER ATROFIDA AYLANADI DEGAN FIKR XUKM SURADI. PTO LEMEY QOIDASINING XATO EKANLIGINI BIRINCHI BO'LIB NIKOLAY KOPERNIK ISBOTLADI. U 30 YILLIK KUZATISHLAR NATIJASIDA PTOLEMEY NAZARIYASINI RAD ETDI. KOPERNIK YER BIR SUTKADA O'Z O'QI ATROFIDA BIR MARTA, BIR YILDA ESA QUYOSH ATROFIDA BIR MARTA AYLANIB CHIQISHINI ISBOTLAB BERDI. DEMAK, QUYOSH YER ATROFIDA EMAS, YER QUYOSH ATROFIDA AYLANADI. OLAMNING MARKAZI YER EMAS, QUYOSHDIR. BU — FANDAGI BUYUK KASHFLYOT EDI. KOPERNIK «OSMON JISMLARINING AYLANISHI HAQIDA» KITOBIDA O'Z KASHFIYOTINI KENG BAYON QILADI. MAZKUR KITOB TEZDA MASHHUR BO'LIB KETGAN. JORDANO BRUNO. JORDANO BRUNO YOSHLIGIDANOQ FALAKIYOT FANIGA KATTA QIZIQISH BILAN QARADI. SHU SOHA OLIM- LARINING ASARLARINI QUNT BILAN O'RGAN-DI. NIKOLAY KOPERNIK QOIDASINI YOQLAB CHIQDI. U HAYOT FAQAT YER-DAGINA MAVJUD EMAS, DEB BARALLA AYTDI. UNING FIKRICHA, OLAM CHEK-SIZDIR. OLAM SON-SANOQSIZ YULDUZ-LARDAN IBORAT. ULARNING HAR BIRI YERDAN ANCHA UZOQDA JOYLASHGAN QUYOSHDIR. JORDANO BRUNO BUNDAY FIKRLARI UCHUN RUHONIYLAR TOMO-NIDAN ZINDONGA TASHLANADI. BIROQ SAKKIZ YILLIK ZINDON AZOBI HAM UNI O'Z FIKRIDAN QAYTARA OLMADI. BRUNONING DUSHMANI BO'LGAN

• TALIYALIK FAYLASUF JORDANO BRUNO NEAPOLNING SHARQIDA JOYLASHGAN NOLA SHAHRIDA MAYDA DVORYAN OILASIDA TUG‘ILIB O‘SDI. U 11 YOSHIDA NEAPOLDAGI MAKTABGA O‘QISHGA BORDI. 14 YOSHIDA ESA NEAPOL DORILFUNUNINING BOSHLANG‘ICH KULLIYOTI TALABASI BO‘LDI VA FALSAFA, MANTIQ HAMDA DIALEKTIKADAN TAHSIL OLA BOSHLADI. 1565 YILDA U ROHIBLIK MAKTABIGA O‘QISHGA KIRIB, FALSAFA FANLARI DOKTORI VA ROHIBLIK DARA JASIGA ERISHDI. YOSH BRUNODAGI TUG‘MA ISTE’DOD, IBODATXONADAGI KITOBLAR HAMDA FE’L-ATVORIDAGI MAG‘RURLIK VA MUSTAQILLIK HAMMASI BIR BO‘LIB O‘Z ISHINI QILDI. BRUNO IBODATXONADAGI DIN PESHVOLARI BILAN KELISHOLMAY AVVAL IBODATXONANI, KEYIN ITALIYANI TARK ETDI. U SHVEYTSARIYA, FARANGISTON, ANGLIYA SHAHARLARI BO‘YLAB KEZIB, TULUZA, PARIJ, OKSFORD DORILFUNUNLARIDA MA’RUZALAR QILDI, MUHIM ILMIY BAHSLARDA QATNASHDI. 1584-1585 YILLARI BRUNO LONDONDA YASHADI. BU YERDA UNING DUNYOQARASHLARI TIZIMINI AKS ETTIRUVCHI 6 TA SUHBATNI O‘Z ICHIGA OLGAN KITOBLARI BOSMADAN CHIQDI: «KOINOT VA OLAMLARNING CHEKSIZLIGI HAQIDA» (1584), «SABAB, IBTIDO VA UMUMIYLIK HAQIDA» (1584), «ZAMONAMIZNING RIYOZIYOTCHI VA FAYLASUFLARIGA QARSHI 160 TA ASOSIY QOIDALAR» (1588 Y), «QAHRAMONONA TASHABBUSKORLIK HAQIDA» (1585), «QIYOMATDAGI BAZM», «O’TTIZ HAYKAL CHIROG‘I» (1587). BRUNO 1591 YILNING KUZAGIDA ITALIYAGA QAYTADI VA 1592 YILNING MAY OYIDA SHAKKOKLIKDA AYBLANIB, HIBSGA OLINADI. BRUNO TO‘QQIZ YIL DAVOMIDA TURMADA AYOVSIZ QIYNOQLAR, XO‘RLIKLAR ISKANJASIDA AZOB CHEKADI. KATOLIK CHERKOVI SUDI BIR SO‘ZLI FAYLASUFNING IRODASINI SINDIRISH VA O‘Z QARASHLARIDAN VOZ KECHISHGA MA JBURLASH UCHUN BARCHA QIYNOQLARNI ISHGA SOLADILAR. LEKIN BRUNO O‘Z E’TIQODIGA SODIQ QOLADI. JASUR DONISHMANDNI O‘TDA KUYDIRIB, QATL ETISHGA HUKM QILADILAR. 1600 YILNING 17 FEVRALIDA ITALIYANING BUYUK FARZANDI BRUNONI GULXANDA YONDIRADILAR. «O’TDA YOQMOQLIK — INKOR ETMOQLIK EMAS!» BU SO‘ZLAR ALANGA ISKANJASIDA QOLGAN BRUNONING SO‘NGGI NIDOSI EDI.

• GALILEO GALILEY. GALILEY ITALIYA OLIMI. U DUNYODA BIRINCHI BO'LIB NIKOLAY KOPERNIK VA JORDANO BRUNO AYTGAN FIKRLAR TO'G'RILIGINI OSMON JISMLARINI TELESKOP YORDAMIDA KUZATISH ORQALI ISBOTLAB BERDI. 1633- YILDA RUHONIYLAR UNI DINIY QARASHLARGA ZID FIKRLARI UCHUN QATTIQ TA'QIB OSTIGA OLGANLAR VA O'LIM BILAN QO'RQITGANLAR. NATIJADA GALILEY O'Z FIKRIDAN VOZ KECHISHGA MAJBUR BO'LGAN. BIROQ U ICHIDA KOPERNIK TA'LIMOTINING TARAFDORI BO'LIB QOLAVERGAN.