logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. YONISH JARAYONI, UNING TURLARI VA HUSUSIYATLARI

YONISH JARAYONI, UNING TURLARI VA HUSUSIYATLARI

Yuklangan vaqt:

12.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4244.5 KB
Ko'chirib olish
1. Yo nish jarayoni 2. Yo nish turlari va xususiyatlari. TAYANCH SО‘Z VA IBORALAR: Yo nish deb yonuvchi moddalardagi murakkab oksidlanish jarayonida bir moddadan ikkinchi moddaga aylanishi, katta miqdorda issiqlik va nurlanish ajralishi bilan kechadigan hodisaga aytiladi. 2.Yondiruvc hi muhit;1.Yonuvchi modda YONISH BO‘LISHI UCHUN ASOSAN UCH OMIL: 3. OKSIDLOV CHI MODDA . Qizdirish jarayoni bo‘lishi shart.qattiq, suyuq yoki gazsimon, uchqun,ochiq alanga va cho'g'langan narsa Yo nuvchi modda deyarli hamma joyda bor: bular h ar xil yog‘och mahsulotlari va jihozlari, qog‘oz mahsulotlari, ximiyaviy moddalar, yonuvchi suyuqliklar va umumiy har qanday organik moddalar yonadi. Yo ndiruvchi muhit bu bizni o‘rab turgan havo tarkibidagi kislorod bo‘lib, u ham hamma vaqt mavjud. Shuni aytish kerakki, havodagi kislorod miqdori 15 %dan yuqori bo'lgandagina oksidlovchi vazifasini bajara oladi, undan past konsentratsiyada esa yonish sodir bo'lmaydi. Ba’zi bir hollarda yonish jarayoni xlor, brom kabi oksidlovchilar muhitida ham ro‘y berishi mumkin. Endi qizdirish jarayoni bo‘lsa, yonish reaksiyasi vujudga keladi. Buning uchun ma’lum miqdorda qizdirish manba’i bo‘lishi kerak. Reaksiya boshlangandan keyin, reaksiya natijasida hosil bo‘lgan isiqlik yonishning davom etishini ta’minlaydi.Shuning uchun yonayotgan zona alangalanish manba’i va yonish zonasi hisoblanadi. Bu zona harorati qancha katta bo‘lsa, yonish shuncha tez bo‘ladi.  Birinchisida qattiq jismlari yonish jarayonida yonayotgan modda havo muhitidan ajralgan holda bo‘ladi. Kislorod bilan birikish yonish zonasidagi issiqlik natijasida o‘tadi va bu birikkan modda (yoki yonish mahsuloti) qizigan holatda yuqoriga qarab yo‘naladi va o‘z o‘rniga havo bilan kislorodni kirishiga sababchi bo‘ladi va bu holat yonuvchi modda tamom bo‘lguncha davom etishi mumkin. Bu yonish havo harakati natijasida yonish zonasini kislorod bilan ta’minlaganligi uchun diffuziya yonishi deb yuritiladi. Bunday yonish yog‘och, ko‘mir, sham va boshqalar yonganda kuzatish mumkin. Yo nishning ikkinchi xili yonuvchi gazlar, yonuvchi suyuqliklarning parlari va yonuvchi moddalarning changlari havo bilan aralashgan holatdagi yonishi bu kinetik yonish deb ataladi. Bunday yonish hajmiy yonish jarayonida o‘tadi, ya’ni shu ma’lum hajmdagi modda baravar yonadi. yonish tezligi modda konsentratsiyasiga, haroratiga bog‘liq bo‘ladi. Agar bunday yonish yopiq hajmlarda yoki idishlarda bo‘lsa, portlash hodisasi ro‘y beradi. Yong‘inlar asosan diffuziya tartibida bo‘ladi. Yonish jarayonini shartli ravishda quyidagi turlarga bo‘lish mumkin:  1) Chaqnash - yonuvchi aralashmaning bir lahzada yonib, o‘chishi. Bunda yonishning davom etishi uchun aralashma tayyorlanishining imkoniyati yo‘q.  2) Y onish - qizdirish natijasida yonishning vujudga kelishi.  3) Alangalanish - yonishning alanga olib davom etishi.  4) O‘z-o‘zidan y onish - moddalar ichida asosan organik moddalarda ro‘y beradigan ekzotermik reaksiyalar natijasida, tashqaridan qizdirishsiz yonuvchi aralashmaning o‘z-o‘zidan yonib ketishi.  5) O‘z-o‘zidan alangalanish o‘z-o‘zidan yonishning alanga bilan davom etishi.  6) Port lash - o‘ta tez yonish ximiyaviy jarayonining bosim va energiya hosil qilish bilan o‘tishi. Yonuvchi modda ma’lum haroratda o‘zidan yonuvchi parlar ajratib chiqarishi natijasida muqim alangalanish ta’minlansa, bu harorati alangalanish harorati deb yuritiladi. Ba’zi bir, asosan organik moddalar (torf, qipiq, paxta, ba’zi bir ko‘mir mahsulotlari, qora mollarning chiqindilari) o‘z-o‘zidan yonib ketish xususiyatiga ega. Chunki bu materiallar g‘ovak asosga ega bo‘lganligi sababli oksidlanishi mumkin bo‘lgan yuzasi juda katta bo‘lganligidan, agar bu moddalar ochiq joylarda ma’lum miqdorda yig‘ilib qolsa, ob-havo sharoiti ta’sirida qizib yonib ketadi. Buning asosiy sababi organik moddalar namlanganda uning ichki qismida mikroorganizmlar rivojlanadi va ularning rivojlanishi natijasida issiqlik ajralib chiqadi, bu hodisani organik moddalarning o‘z- o‘zidan qizish protsessi deb ataladi. Chaqnash qattiq va suyuq moddalarning tepasida hosil bo’ladigan bug’ fazasining yondiruvchi manba ta’sirida tez yonib tugash jarayonidir. Bug’ faza moddaga issiqlik ta’siri ostida, temperaturasining o’zgarishiga bog’liq holda, yuzaga keladi. Chaqnash bilan yonish jarayoni to’xtaydi, chunki bug’lar tez yonib tugaydi va siqilgan gazlar hosil bo’lmaydi. Agarda bug’ hosil bo’lish jarayoni tezligi katta bo’lsa yonish jarayoni to’xtamasligi mumkin. Chaqnash chaqnash temperaturasi bilan xarakterlanadi. Yo nuvchi moddaning tepasida yondiruvchi manba ta’siri ostida chaqnab ketadigan bug’ va gazlar hosil qiluvchi shu moddaning eng kichik temperaturasiga – chaqnash temperaturasi deyiladi. 1. Chaqnash temperaturasi 61 ºS gacha bo’lgan suyuqliklar – yengil alangalanadigan suyuqliklar (YeAS) deb ataladi; 2. Chaqnash temperaturasi 61 ºS dan katta bo’lgan suyuqliklar – yonuvchi suyuqliklar (YoS) deb ataladi. masalan, atseton (-17 ºS), benzol (-12 ºS), benzin (-17...+44 ºS), kerosin, spirt, dizel yoqilg’isi va boshqalar kiradi. Yonuvchi suyuqliklarga o’simlik moyi, tormoz suyuqligi, mazut va boshqalar kiradi. Tashqi yondiruvchi manbaning , masalan , ochiq alanga yoki uchqunning mahalliy ta ’ siri ostida yonuvchi moddaning alanga chiqarib turg ’ un yonishi boshlanishiga alangalanish deb aytiladi . Yonish jarayoni bug ’ hosil bo ’ lish jarayoni to ’ xtamaguncha , yondiruvchi manba olinganda ham , to ’ xtovsiz davom etadi . Alangalanish alangalanish temperaturasi bilan xarakterlanadi. Alangalanish temperaturasi chaqnash temperaturasidan yengil alangalanadigan suyuqliklar uchun 2...5ºS, Yonuvchi suyuqliklar uchun 5...30 ºS ga katta. Bunda yonuvchi modda oldin tashqi issiqlik manbaidan (ochiq alangasiz) isiydi, ma’lum bir temperaturadan boshlab o’zini o’zi isitishga o’tadi va keyin esa yonish jarayoni boshlanadi. O’z-o’zidan alangalanish o’z-o’zidan alangalanish temperaturasi bilan xarakterlanadi. O’z o’zidan alangalanish temperaturasi moddadagi ekzotermik reaksiyaning birdan tezlashib ketishini ta’minlaydigan eng kichik temperaturadir. Yonuvchi tizimning tavsifi uchun o’z-o’zidan alangalanish temperaturasi katta ahamiyatga ega. Bu temperatura yonuvchi modda turiga , reaksiya tezligiga , issiqlik uzatish shartlariga , bosimga , aralashma konsentratsiyasiga va boshqa omillarga bog ’ liq ravishda o ’ zgaradi. Masalan, yog’och uchun - 250...400 ºS, toshko’mir uchun – 350...600 ºS, Kerosin uchun – 230...500 ºS, benzin uchun – 240...500 ºS, ruberoid uchun – 400 ºS teng. O’z-o’zidan yonish - yonuvchi moddadagi ekzotermik reaksiya tufayli hosil bo’ladigan issiqlik natijasida moddaning isishi va o’zo’zidan yonib ketishidir. Ekzotermik reaksiya moddadagi fizik-kimyoviy va biologik jarayonlar natijasida paydo bo’ladi. O’z-o’zidan o’simlik moyi, hayvonlar yog’i, ko’mir, don, torf va boshqa moddalar yonib ketishi mumkin. Faraz qilaylik idishda V hajmida yonuvchi gaz, yoki parlanib yonuvchi gaz holatida kelgan suyuqlik havo bilan birga to‘ldirilgan bo‘lsin. Shu xonadagi harrorat va atmosfera bosimida havo bilan to‘ldirilgan yonuvchi gaz yoki parlangan suyuqlik o‘rtasida hech qanday reaksiya bo‘lmaydi. Ma’lumki reaksiya jarayoni faqatgina harorat ko‘tarilishi bilan ro‘yobga chiqadi. Agar biz idish haroratini asta-sekin ko‘tara borsak, ya’ni idishni qirdirsak, unda aralashma harorati ham ko‘tarila boradi, bu bilan reaksiya tezligi ham ortaboradi va o‘z navbatida reaksiya natijasida ajralib chiqaytgan issiqlik ham ortaboradi. Berilayotgan issiqlikka n isbatan ajralib chiqayotgan issiqlik miqdori quyidagi formula asosida bo‘ladi. q 1 = Q V K C  e –E/(RT)  Bu erda q 1 - issiqlik ajralish tezligi:  Q - gaz yonganda ajraladigan issiqlik;  V - yonuvchi aralashmaning hajmi;  K - reaksiya tezligi konstantasi;  S - reaksiyaga kirishuvchi moddalar konsentratsiyasi;   - reaksiya tartibi;  E - aktivatsiya energiyasi;  R - gazning universal o‘zgarmas miqdori:  T - aralashma harorati. Har xil moddalar uchun o‘z-o‘zidan alangalanish harorati har xil bo‘ladi va ba’zan keskin farq qiladi. Masalаn A-72 benzinining o‘z- o‘zidan alangalarini harorati 255 o S ga, qayin yog‘ochiniki 400 o S, linoleumniki 411 o S ga teng. Portlash yonuvchi moddaning juda katta bosim va energiya hosil qilib juda qisqa vaqt davomida yonish jarayonidir. Changli aerozolning alangalanishi va alanganing tarqalishi faqat ma’lum bir konsentratsiyalarda yuz beradi. Bu kattalik alangalanishning (portlashning) pastki konsentratsiya chegarasi (APKCh) deb ataladi, va u changning yong’in va portlash xavfini tavsiflovchidir. U changning havodagi og’irlik bo’yicha yonib ketishi mumkin bo’lgan eng kichik konsentratsiyasini (g/m3) belgilaydi . 1. Yonish deb nimaga aytiladi? 2. Yondiruvchi manbalarning qanaqa turlari bor? 3. Yonish jarayonida oksidlovchi qanaqa rol o’ynaydi? 4. Yonish jarayoni yuzaga kelishi uchun qanaqa shart – sharoitlar mavjud bo’lishi kerak? 5. Yonishning qanaqa turlari bor? 6. Modda va materiallarning portlash va yonuvchanlik xususiyatlarini aniqlovchi qanaqa ko’rsatkichlar bor? 7. Yonuvchi suyuqliklarning yong’in xavfi qanaqa kattaliklar bo’yicha olib boriladi? 8. Qattiq moddalarning yong’in xavfi qanaqa kattaliklar bo’yicha olib boriladi?

1. Yo nish jarayoni 2. Yo nish turlari va xususiyatlari.

TAYANCH SО‘Z VA IBORALAR:

Yo nish deb yonuvchi moddalardagi murakkab oksidlanish jarayonida bir moddadan ikkinchi moddaga aylanishi, katta miqdorda issiqlik va nurlanish ajralishi bilan kechadigan hodisaga aytiladi.

2.Yondiruvc hi muhit;1.Yonuvchi modda YONISH BO‘LISHI UCHUN ASOSAN UCH OMIL: 3. OKSIDLOV CHI MODDA . Qizdirish jarayoni bo‘lishi shart.qattiq, suyuq yoki gazsimon, uchqun,ochiq alanga va cho'g'langan narsa

O'xshashlar

TOVAR VA UNING HUSUSIYATLARI
MOYLI EKINLARNING TURLARI VA ULARNING BIOLOGIK HUSUSIYATLARI
Antiropogenez jarayoni va uning bosqichlari
Afaziya va uning turlari
lMS va uning turlari