Dunyo mamlakatlari saylov tizimlari va xalqaro kuzatuvda OAV roli MUNDARIJA KIRISH ……………………………………………………………………. 3 I BOB. Saylov jarayonlarini yortishda OAVning roli 1.1 OAVda saylov kampaniyasini yoritishning huquqiy asoslari………… 6 1.2 OAVning siyosiy vazifalari va siyosiy tasiri ……………………………. 10 Birinchi bob bo’yicha xulosa………………………………………………. 13 II BOB. Dunyo mamlakatlari saylov tizimi va xalqaro kuzatuvda OAV roli. 2.1 O’zbekiston fuqarolarni saylov huquqini taminlashda av xalqaro kuzatuvda AOVning roli………..……………………………………… …… 15 2.2 Saylov jarayonida belgilangan mudatlarga rioya qiilmaslik oqibatlari Rossiya misolida…........................................................................................... 19 Ikkinchi bob bo’yicha xulosa………………………………………………… 22 XULOSA …………………………………………………………………. 24 ADABIYOTLAR …………………………………………………………. 25 1

KIRISH Ayni paytda saylovlar demokratiyaning namoyon bo’lish shakli sifatida mamlakatlar hayotida, xususan, davlat hokimyati institutlarining aksariyatini shakillantirishida muh rol o’ynaydi. Shuning uchun ham qonun chiqaruvchi jamoat munosabatlarining ushbu sohani tartibga solishga katta e’tibor beradi. Jamoat va xususiy, davlat va mustaqil, bosma va eliktiron ommaviy axborot vositalari hamisha jamoatchilik fikrini shakilantirishda yetakchi o’rin tutadi. OAV saylovlarni o’tkazishda, va saylov oldi tashvi qotni olib borishda faol ishtirok etadi. Bu ko’pgina davlatlar Konstitutsiyasida e’lon qilingan va buzulmasligi shart bo’lgan so’z erkinligi kabi prinsipning amalga oshishi bilan bog’liq chunki u qonun ustuvorligining asosiy tamoyilaridan biridir. Saylov oldi tashviqot olib borishda OAVning ishtiroki qonun ustuvorligini taqazo etadi, chunki saylov oldi tashviqoti tartibini buzilishiga OAV tomonidan ruxsat berilsa yanada hafliroq bo’ladi chunki ular fuqarolarning yakuniy tanloviga ta’sir qiladi. Saylovlarning o’tkazishning umumiy qoidalrini buzish har qanday jamiyatning barcha demokratik asoslariga putir yetkazadi. Mavzuning dolzarblig i. Saylovlar jarayonida OAV vakilari milliy va xalqaro kuzatuvchilar, ishonchli vakillar, saylov shtablarining vakillari bilan birgalikda saylov jarayonining oshkoraligi va shafofligini taminlab, aholini saylov natijalari bilan tanishtiradiladi. Demokratik tamoilga asoslangan dunyo standartlariga mos saylov tizimida OAV rolini aniqlash. Kurs ishning maqsadi . OAV keng jamoatchilikni saylov jarayonlari to’g’risida izchil va tizimli tarizda xabardor qilib borish bilan birga deputatlikka nomzodlar va ularni ko’rsatgan siyosiy partiyalarining saylov oldi dasturlarini eliktoratga yetkazish uchun minbar vazifasini bajaradi . Fuqarolik jamiyati instutlaridan biri sifatida saylov utkazish jarayoni ustidan nazoratni amalga oshirishini davlatlar kesimida ko’rib chiqish. Kurs ishining vazifasi. Yuqorida aytib o‘tilgan maqsaddan kelibchiqib 2

quyidagilarni kurs ishimizning asosiy vazifasi etib belgiladik: - saylov tizimi va xalqaro kuzatuvda OAV roli haqida qisqacha ma’lumot berish - OAVning imkoniyatlari bilan tanishib chiqish. - rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlardagi saylov tizimining o’ziga xosligini yoritish Kurs ishining predmeti. Saylov tizimi va xalqaro kuzatuvda OAVrolini o’ziga xos xususiyatlarini Ishning predmeti sifatida oldik. Kurs ishining obyekti. Saylov tizimi obyekti vazifasini bajaradi. Ilmiy ishning o ‘rganilish darajasi . Ixtisoslashgan jurnalistika Toshkent 22“O’zbekiston”2019. Topref. ru Ishda quyidagi metodlar qo‘llanildi. - analiz va sintez metodi - qiyoslash metodi - tasvirlash metodi Ishning yangiligi . 1 OAVning siyosatdagi ahamyatini tahlil qilish; 2 zamonaviy saylov jarayonlarning mazmun mohiyatini va unda OAVning ishtirok etish imkoniyatlar aniqlash; 3 Saylov jarayonida oavning samara dorligini tafsiflab birishi; bilan bu ish yangi hisoblanadi. Ishning nazariy ahamiyati. Sylov tizimini jarayonlarni yoritish uchun oav eng asosiy vosita hisoblanib bugungi kungacha qator ilmiy ishlar yozilgan. Chunki demokratik jamiyatda saylovlar oavda yoritilmasa davlat va fuqarolar, xalqaro kuzatuvchilar o‘rtasida tushunmovchilikni keltirib chiqarishi mumkin. Ishning amaliy ahamiyati. Rivojlangan mamlakatlar tajribasi bugungi kun saylovlari uchun qolip vazifasini bajargan holda ham O’zbekiston ham chet el saylovlari takomilashuviga katta hissa qo‘shmoqda. Shularni inobatga olgan holda ishimizni ham shunday malumotlar tuplami vazifasini bajaradi degan umiddamiz. Ishning tuzilishi. Kurs ishi 25 sahifadan iborat bulib, kirish, 2 bob, Xulosa, Foydalanilgan adabiyotl ar 3

4

I BOB Saylov jarayonlarini yoritishda OAVning roli 1.1 OAVda saylov kampaniyasini yoritishning huquiy asoslari. OAVda keng jamoatchilikni saylovjarayonlari to’g’risida izchil va tizimli tarizda xabardor qilib boorish bilan birga deputatlikka nomzodlar va ularni ko’rsatgan siyosiy partiyalarining saylov oldi dasturlarini eliktoratga yetkazish uchun minbar vazifasini bajaradi. Fuqarolik jamiyati institutlaridan biri sifatida saylov utkazish jarayoni ustidan jamoatchilik nazoratini oshiradi. O’zbekiston Respublikasining “O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga saylov to’g’risida”gi qonunining saylov tashkilotiga oid 271- moddasidaalohida qayt etilgandek, saylov oldi tashviqoti oav shu bilan birga televideniyadan umumiy foydalanishdagi axborot- telekommunikatsiya tarmoqlari, shu jumladan, internet orqali amalga oshiriladi. OAV saylov jarayonidagi asosiy faoliyat yunalishlari: 1. Manaviy -marifiy yunalish 2.Qonunchilik targ’boti 3. Axborot tarqatish yunalishi 4.Saylovoldi tashviqoti 5. Saylov jarayoni tahlili 6. Jamoatchilik nazorati yunalishi Hozirgi paytda dunyoda insoning saylov huquqlari va erkinliklarini taminlash, erkin va demokratik adolatli saylovlarni tashkil etish va o’tkazish, shuningdek, ularni OAVda yoritish bilan bog’liq 30 dan ziyod xalqaro narmativ- huquqiy xujjatlar mavjud. Saylovchilarni saylovga tayorgarlik ko’rish va uni o’tkazishga doir barcha tadbirlar hususidagi axborot bilan taminlab boorish uchun saylov kamissiyalari OAVda: - Fuqarolarni o’z faoliyatlari; - Saylov uchaskalarining chegaralari, uchastka saylov komissiyalarining tarkibi - Xududiy saylov komissiyalari tarkibi ularning joylashgan manzili va ish 5