Informatika fanini o‘qitish Reja: 1. Natijalarini loyihalashtirishning nazariy asoslari. O‘quv mashg‘ulotlarini loyihalashtirish. 2. Bilimlarni nazorat qilish va baholashning innovasion metodlarini loyihalashtirish. Hamkorlikda, modulli o‘qitishni loyihalashtirish. 3. Informatikani kasbga yo‘naltirib muammoli o‘qitishni (keys) loyihalashtirish. Informatika ta’limida o‘quvchilar bilish faoliyatini faollashtirishga qaratilgan pedagogik texnologiyalarni loyihalashtirish. 4. Kompyuter va axborot texnologiyalar ta’lim jarayonini loyihalashtirish. Informatikani zamonaviy vositalar asosida o‘qitishni loyihalashtirish. 5. Informatika fanini o‘qitishda samarali qo‘llash mumkin bo‘lgan o‘yinli texnologiyalar 6.

Hozirgi vaqtda ta`lim muassasalarida o’qitishning zamonaviy shakl va usullari keng qo’llanilmoqda. O`qitishning zamonaviy usullarini qo’llash ta`limda yuqori samaradorlikka olib keladi. An`anaviy o’qitishda asosan o’qituvchiga erkinlik beriladi (sub`ekt-ob`ekt), noan`anaviy o’qitishda esa o’quvchiga erkinlik beriladi, o’qituvchi-o’quvchi munosabatlarini demokratlashtirish(sub`ekt-ob`ekt) asosida dars jarayonlari tashkil etiladi. O`qitishning noan`anaviy usullaridan samarali foydalanish o’qituvchining kasbiy malakasi hamda mahoratiga bog’liq. Noan`anaviy o’qitish jarayonida o’qitishning tashkiliy shakllari(frontal, guruhlarda ishlash, individual ishlash) yordamida o’qituvchi dars o’tishda quyidagi usullardan foydalanishi mumkin: Aqliy hujum. Bu usulda o’qituvchi o’quvchilarga topshiriq (savol) beradi, o’quvchilarning topshiriqlar borasida berilgan fikr-mulohazalari jamlanadi. O`quvchilar hamkorlikda murakkab muommoni yechishga harakat qiladilar. Uni hal etishuchun o’z shaxsiy g’oyalarini ilgari suradilar. Guruh (juft) bo’lib ishlash. Darsda ishtirok etayotgan o’quvchilar guruhlarga (4 - 6 o’quvchi) bo’linib yoki juft - juft bo’lib o’qituvchi bergan topshiriqlarni bajaradi. Bahs. O`quv guruhi ikki komandaga bo’linadi. Tegishli mavzu bo’yicha bahs, munozara yuritiladi, o’zaro fikr almashiniladi . Mehmon mashqlari. Bunda dars biron mutaxassis ishtirokida o’tkaziladi. Mutaxassis taklif etish, kutib olish, darsjarayonini tashkil etib, uni kuzatib qo’yish kabi barcha tashkiliy ishlarni o’quvchilarning o’zlari bajaradilar. So’rovnoma o’tkazish. Fanni o’qitish davomida har bir bo’lim, bob yakunlanganidan so’ng o’qituvchi so’rovnoma o’tkazadi. Og’zaki va yozma mashqlar. Og’zaki mashqlar ta`lim oluvchilarning nutq madaniyati va mantiqiy fikrlashini, ularning bilish imkoniyatlarini rivojlantiradi. Yozma mashqlar orqali esa o’quvchilarda tegishli ko’nikma va malakalar shakillantiriladi, chuqurlashtiriladi va mustahkamlanadi O`z-o’zini attestatsiya qilish. Har bir ta`lim beruvchi va ta`lim oluvchi o’z faoliyatini nazorat qilishga qaratilgan usuldir. Natijalarni tahlil qilish. Ta`lim beruvchi ta`limoluvchilarga qo’ygan baholar natijasi va dars-mashg’ulotda qo’yilgan maqsadga qay darajada erishganlik tahlil etiladi. Video materiallardan foydalanish. Dars jarayonida multimedia tizimidan, video yozuvlardan, o’quv televideniyasi,

axborotni displayda aksettiruvchi kompterlardan foydalanish. Tadqiqot. Ta`lim oluvchilarning ayrim tadqiqotishlarini, ya`ni diplom va kurs loyihalari, bitiruv ishlarini ilmiy asoslangan holda mustaqil bajarishlari, ularni yozish va qo’yilgan maqsad va natijalarni tahlil qilishi. Improvizatsiya. Dars mashg’ulotlarida o’quvchilarning nostandart vaziyatlarni mustaqil hal eta olishlari. Kuzatish va ma`lumotlarni etkazish. Ta`lim oluvchilarning bir-birlarini kuzatishlari va qo’yilgan muammo bo’yicha ma`lumotlarni etkazishi. O`yinlar. Ishbilarmonlik yoki sahnalashtirilgan o’yinlar – muammoli vazifaning bir turi. Bunda matnli material o’rniga o’quvchilar tomonidan rollar o’ynaladigan hayotiy vaziyat sahnalashtiriladi. Loyihalash ishlari. Bu bilim va malakalarni tahlil qilish va baholashni nazarda tutuvchi majmuaviy ta`lim usulidir. Loyiha usulida o’quvchilar rejalashtirishda, tashkil etishda, tekshirishda, tahlil etishda va bajarilgan ishning natijalarini baholashda ko’proq ishtirok etadilar. Kitob bilan ishlash. Ushbu usul ta`lim oluvchilarning o’quv materialini mustaqil o’zlashtirishi, o’z-o’zini tekshirish malakasini oshirishi, berilgan matnning mazmunini to’liq va ongli ravishda bayon eta bilishi bilan bog’liq. Individual - amaliy usul. Ta`lim oluvchilar olgan bilimlari asosida amaliy vazifalarni hal qiladilar, ya`ni nazariy bilimlarini amaliyotga tatbiq etadilar. Ko’rgazmali materiallar (diagramma, karta, fotografiya, san`at asarlari, plakatlar) bilan ishlash. Ta`lim oluvchilar mustaqil holda ko’rgazmali materiallarbilan ishlashadi. Ularning o’zlari ham ko’rgazmali materiallarni tayyorlaydi. Suhbat. Bu o’qitish va o’qishning muloqot, savol - javob usulidir. Suhbat individual holda yoki butun guruh bo’yicha o’tkazilishi mumkin. Vaziyatlarni o’rganish. Ta`lim muassasalarida vujudga keladigan standart vaziyatlar o’rganiladi va ularni hal etish yo’llari ishlab chiqiladi. Boshqalarni o’qitish. Bu usulda ta`lim oluvchilar qo’yilgan muammo bo’yichabir-birlari bilan o’zaro axborot va ma`lumot almashadilar . Baholash. Bunda ta`lim oluvchilar maqsadga qay darajada erishganinianiqlaydilar. Ta`lim oluvchilar ta`limberuvchi orqali yoki o’zaro birbirlarini baholashadi. Baholashning quyidagiturlari mavjud: tekshiruv, savol-javob, har xilsavollarni tanlash, to’g’ri va noto’g’ri shakldagi javoblar, o’z-o’zini baholash,tengdoshining baholashi, ustozlarning fikrlari,

harakatlar rejasi, har xil tavsiyalar, reyting, tadqimot, intervyu, testlar, videokamera yoki inson kuzatishi, mikrotopshiriqlar, loyihalar orqali baholash va h. k. Yuqorida sanab o’tilgan noan`anaviy o’qitish usullari shubhasiz, ta`limmuassasalarida ta`lim samaradorligini oshirishga xizmat qiladi. O`qitishning no’ananaviy modellarini shartli ravishda uchta turga ajratishmumkin: - modellashtirish; -hamkorlikda o’rganish modeli; -o’rganishning tadqiqot modeli. Bu modellar asosan o’quvchi shaxsiga qaratilgan bo’lib, ularni boshqacha tarzdamarkazda o’quvchi turgan ta`lim modellari deb ham atashadi. Modellashtirish - real hayotda va jamiyatda yuz berayotgan hodisa vajarayonlarning ixchamlashtirilgan va soddalashtirilgan ko’rinishini(modelini) auditoriya(sinfxona)da yaratish va ularda o’quvchilarning shaxsan qatnashishi vafaoliyat evaziga ta`lim olishini ko’zda tutuvchi metod. Hamkorlikda o’rganish modeli – o’quvchilarning mustaqil huruhlarda ishlashievaziga ta`lim olishini ko’zda tutuvchi metod. O`rganishning tadqiqot modeli – o’quvchilarni muayyan muammoni yechishga yo’naltirilgan, mustaqil tadqiqot olib borishini ko’zda tutuvchi metod. O'qituvchining vazifasi: – o'quvchi, talabalami mustaqil ijodiy faoliyatlarini unumli bo'lishi uchun sharoit yaratish. Bu metodni iqtisodiy fanlarni o'rganishdagi muhim ahamiyati shundaki, talabalar biznes-reja tuzishni, turli tanlovlarda qatnashish uchun loyihalar ishlab chiqishni o'rganadilar. Nazariy va amaliy mashg'ulotlami qanday tashkil etishning texnologik xaritasini ishlab chiqish, ya'ni darsni qanday o'tkazishni mufassal rejasini ishlab chiqishni, umuman olganda, o'z faoliyatlarini rejalashtirishni o'rganadilar. Shu bilan birga mazkur metodning o'ziga xos xususiyatlari mavjudki, ularni, albatta, hisobga olish zarur. Birinchidan, bu metodni mavzular, alohida predmetlar bo'yicha qo'llash juda qiyin. Chunki, bir muammoning kelib chiqish sabablari nihoyatda xilma-xil. Ularni bir fan doirasida hal qilish qiyin. Ikkinchidan, barcha talabalar ham loyiha tayyorlab, qo'yilgan muammoni yecha olmaydi. Uchinchidan, bu metod o'qituvchidan chuqur bilim, tajriba, o'z ustida tinimsiz ishlash, turli loyihalarda shaxsan qatnashishini talab qiladi. Loyihalash metodini qo'llash uchun birinchi navbatda loyihalash ob’yektini

aniqlaymiz. Qanday masala, muammo mavjudki, uni yechib loyihaning natijasini qanday bo'lishini belgilaymiz. 1. Bu o'tilayotgan mavzu bo'yicha qo'yilgan savol yoki yyechimini kutayotgan dolzarb masala bo'lishi mumkin. Loyiha talabalarning o'z xohishlari, qiziqishlariga ko'ra tanlagan ilmiy izlanishlari bo'lishi mumkin yoki o'qituvchi taklif qilishi mumkin. Har ikkala holda ham talabalar zarur axborotlarni to'plashlari, ularni tahlil qilishlari zarur. Tahlil asosida qaror qabul qilib, loyiha ishlab chiqishdan maqsad qo'yiladi va qanday natijaga erishilishi belgilanadi. 2. Maqsadni aniqlagach, loyihaning mazmunini belgilaymiz. 3. Reja asosida amalga oshirish uchun vazifalar belgilanadi, ya'ni faoliyat rejasi ishlab chiqiladi. Loyihaning umumiy tavsifi oy- dinlashadi. Aniq faoliyatga asos yaratiladi. Loyihani amalga oshirish uchun tuzilgan reja aniq bo'lishi, haddan tashqari murakkab bo'lmasligi kerak. Umumiy rejadan tashqari haftalik va oylik rejalar tuziladiki, uning asosida talaba bajaradigan ishlarni yanada oydinlashtiradi. 4. Loyiha qatnashchilari belgilanadi. Loyiha qatnashchilari o'z qiziqishlari, fikr doiralari bilan bir- birlariga yaqin, yordam beruvchi o'quvchi, talabalar bo'lib, ularni loyihada qo'yilgan maqsad birlashtiradi. Ularni yoniga keyinchalik boshqa qatnashchilar ham qo'shilishi mumkin. Lekin qatnashchilar haddan tashqari ko'payib ketishi salbiy oqibatlarga olib keladi. Shuning uchun loyihada har bir qatnashuvchining bajaradigan vazifasi aniq yozib qo'yiladi. 5. Loyihani amalga oshirish muddatlari belgilanadi. Agarda u bosqichlarga bo'linsa, uni ham muddatlari bilan ko'rsatiladi. 6. Loyihalash va uni amalga oshirishning bosqichlari: 1- bosqich. Loyihani ishlab chiqish. Unda loyihani amalga oshirish shakllari va vositalari, bosqichma-bosqich natijalari ham ko'rsatiladi. 2- bosqich.Loyihada belgilangan vazifalar bajariladi. Bu bosqichda talabalar mustaqil ravishda individual va guruh bo'yicha qo'yilgan vazifalarni bajaradi lar. Material, axborot to'playdilar. To'plangan ma'lumotlarni muhokama qiladilar. Jadvallar, grafiklar ishlab chiqadilar. Namoyish etiladigan, illyustrativ materiallar tayyorlashadi. 3- bosqich. Loyihaning barcha qatnashchilari tomonidan tayyorlangan ishlar bir butun qilib birlashtiriladi. Avval loyihaning xoniaki varianti yozib chiqiladi. So'ngra yakuniy variant tayyorlanadi. Rasmiy talablar asosida taxlanadi. 4-bosqich.