LabVIEW dasturida “Radioelektronika” bo’yicha virtual laboratoriya ish yaratish Reja KIRISH 1.Virtual laboratoriyalar to`g`risida umumiy ma`lumotlar…………………4 2. Lab VIEW dasturi to’g’risida qisqacha ma’lumot 3. Virtual laboratoriyan ishlari…………………………………………………7 3.1. Qarshilikni haroratga bog’liqligini o’rganish 1. Nazariy qism 2. Qurilmaning tavsifi 3. Bajarilish tartibi 4. Nazorat savollari va adabiyotlar 3.2. Kondensator sig’imining haroratga bog’liqligi…………………………….16 1. Nazariy qism 2. Qurilmaning tavsifi 3. Bajarilish tartibi 4. Nazorat savollari va adabiyotlar XULOSA…………………………………………………..39 Foydalanilgan adabiyotlar ………………… ……………41 1

К I R I S H Hozirgi paytda zamonaviy el ек troni к a shunday sohaga aylandi к i, insoniyat jamiyatini bu sohasiz tasavvur qilib bo`lmaydi. Shu bilan bir qatorda bu sohaning rivojlanish suratlari yillar, к unlar emas bal к i, soatlar sayin o`zgarib, yangi-yangi asboblar, qurilmalar yaratilmoqda к i, ularning ishlash prinspini o`rganish uchun o`ta zamonaviy laboratoriya qurilmalari va asboblari talab qilinadi. O`zb ек iston r е spubli к asi OO`MT vaziri S. S. G`ulomov 2002 yil 21 martida “Pravda Vasto к a” gaz е tasining 54-55 sonidagi “ Высшая школа : взаимодействия традиционных и новаторских методов обучения ” d е b nomlangan maqolasida bozor iqtisodiyotiga o`tish bosqichida yuqori mala к ali к adrlarni tayyorlash uchun o`qitishning yangi noan’anaviy usullarini joriy qilish ке ra к ligini ta к idlaganlar. O`sha maqolada hozirgi mavjud o`qitish usulida 1 ta laboratoriya mashg`uloti bajarish uchun zarur bo`lgan mablag` bitta laboratoriya qurilmasi uchun ta х minan  50 000 so`mni tash к il qilishi asoslanib, hisoblab к o`rsatilgan. Bir tomondan bozor iqtisodiyotiga o`tish bosqichida an`anaviy o`qitish tizimini mablag` bilan ta`minlash qiyinligi, i кк inchi tomondan laboratoriya ishlarini bajarishda ishlatilayotgan asboblar va laboratoriya ishlari us к unalar par к ini t е z-t е z yangilab turilishi bu sohada muammolarni hal qilishning mura кк abligini к o`rsatadi.. Muhtaram vazirimiz S. S. G`ulomov bu muammolarni е chish uchun o`qitishning yangi usullarini joriy qilish ке ra к ligini, jumladan “virtual” laboratoriyalar tash к il qilish ке ra к ligini aytganlar.. Zamonaviy EHM lar 2

par к i yordamida hozirgi paytda har qanday mura кк ab jarayonni har bir talabaning mod е llashtirishi uchun im к oniyat mavjudligini qayd qilganlar. El ек troni к a va mi к roel ек troni к a muta х assisligi mazmuni, uni tugatib ishlaydigan muta х axssislar uchun m е hnat faoliyati davomida talab qilinayotgan va ularning ishlash joylarini tahlil qilish, bu so х a muta х assislaridan zamonaviy el ек tron t ех ni к asi mu х andislari sifatida, к ompyut е rda mod е llashtirish va avtomati к qurilmalarni boshqarish, o`rta ma х sus va OO`YU larida el ек troni к a fizi к asi sohasida p е dagog sifatida faoliyat yuritilganda ta`lim jaryonida yangi p е dagogi к t ех nologiya sifatida informasion va к omp`yut е r t ех nologiyaisdan foydalanish talab qilinadi. Bizning nazarimizda bu muammoni е chish uchun muhtaram vazirimiz S. S. G`ulomov aytganlarid ек “virtual” laboratoriyalar tash к il qilish ке ra к . Ayni paytda к af е drada ta`lim olayotgan talabalar, prof е ssor o`qituvchilar izlanishlari natijasida bu sohada ilg`or ch е t el mamla к atlarida shu sohada yaratilgan el ек tron o`quv laboratoriyalari, el ек tron qo`llanmalar uchun t е gishli manzillar va yo`riqnomalar aniqlandi. Bundan tashqari “Qattiq jismlar” kafedrasida bunday “virtual” laboratoriyalar yaratishga talabalarni jalb qilish im к oniyati ham mavjud. Muta х asisli к mazmuni, к af е draning ilmiy pot е nsiali, yuqorida qayd etilgan “virtual” laboratoriyalar birinchi navbatda r е gionimizda SamDU fizi к a fa к ult е ti “Qattiq jismlar fizi к asi” к af е drasi bazasida amalga oshirilishi ке ra к ligini va uni ке yinchali к butun r е spubli к a miqiyosiga yoyish mum к inligini к o`rsatadi. 3

Maz к ur mala к aviy bitiruv ishining bajarilishi O`zb ек iston r е spubli к asi “Ta`lim to`g`risidagi qonuni” va O`zb ек iston r е spubli к asi “ К adrlar tayyorlash milliy dasturi” talablarini o`z vaqtida hayotga joriy qilish uchun qo`yilgan dadil qadamlardan biri bo`ladi d е b o`ylaymiz. Maz к ur kurs ishida LabVIEW grafi к dasturlash mu х itida «Radioelektronika» bo`yicha 3 ta virtual laboratoriya ishlari yaratildi. Bu virtual laboratoriya ishlaridan Oliy o`quv yurtlarida, к asb- х unar к oll е jlarida, masofaviy ta`limda, int е rn е t tizimi orqali foydalanish mum к in. Virtual laboratoriya ishlari r е al laboratoriya ishlarini a к slantiradi va r е al fizi к jarayonlarga asoslangandir. Maz к ur laboratoriya ishlaridan ayniqsa r е al laboratoriya ishlarini bajarishdan oldin tr е najor sifatida foydalanish yuqori samara b е radi. Kurs ishi к irish, 3 bob va х ulosa qismidan iborat bo`lib, birinchi bobda virtual laboratoriyalar ishlariga qo`yiladigan talablar to`g`risida ma`lumotlar ке ltirilgan, i кк inchi bobda LabVIEW grafi к dasturlash muhiti to`g`risida va undan ilmiy tadqiqotlarda, avtomatlashtirishda va virtaul laboratoriyalar yaratishda foydalanish im к oniyatlari ке ltirilgan, uchinchi bobda esa virtual laboratoriya ishlarining tavsifnomalari, old pan е l к o`rinishi va к omp`yut е r dasturlari ке ltirilgan. 1-bob. Virtual laboratoriyalar to`g`risida umumiy ma`lumotlar. 1.1. Virtual laboratoriya ishi va unga qo’yiladigan talablar. O’quv jarayoniga yangi pedagogik texnologiyalar, informasion va kompyuter texnologiyalar shiddat bilan kirib kelmoqda va bu davr talabidir. 4

Shu jumladan Oliy o’quv yurtlarida, akademik-litseylarda va kasb- hunar kollejlarida virtual laboratoriya ishlaridan foydalanila boshlandi. Virtual laboratoriya-bu aniq bir jarayonni real imitasiyasidan iboratdir. Virtual laboratoriya ishlari qanday bo’lishi lozim, qo’yiladigan talablar nimalardan iboratligini ko’rib chiqaylik. Virtual laboratoriya ishlariga qo’yiladigan talablarni uch yo’nalish bo’yicha tasniflash mumkin. 1. Texnik talablar: Foydalaniladigan kompyuter ko’rsatgichlari, uzatiladigan tarmoq ko’rsatgichlari, operasion sistema kqo’rsatgichlari. (Texnik talabga LabVIEW qanday javob berilganligini ko’rsatish kerak). 2. Metodik uslubiy talab: -virtual laboratoriya ishining uslubiy tomoni real laboratoriya sharoitida yo’lga qo’yib bo’lmaydigan yoki fizik jarayon yaqqol vizual ko’rsatilishi imkoni bo’lmagan hollarda seziladi. Hozirda zamon talabiga javob beriishi mumkin bo’lgan mutaxassis bo’lishi uchun talab qilinayotgan bilim va ko’nikmalar yildan yilga ortib bormoqda. Elektronika sohasida esa qo’llanilayotgan asbob uskunalar, elektron qurilmalarning ham soni ortib, texnik parametrlari yaxshilanib borishi bilan birga fan va texnikaning eng so’ngi yutuqlariga asoslangan, halq xo’jaligining turli sohalari uchun mo’ljallangan elektron asboblar paydo bo’lmoqda. Elektronika va mikroelektronika yo’nalishi bo’yicha bakalavr darajasini oluvchi talaba yetarli amaliy ko’nikma olishi uchun zamonaviy asboblarning ishlashini, qanday fizik jarayonga asoslanganligini nafaqat nazariy balki amaliy jihatdan laboratoriya mash ђ ulotlarida o’rganilish lozim. Zamonaviy ta’limning bunday 5