“Mamluklar davlati” Mundarija; KIRISH ……………………………………………………………………. 3 I BOB Mamluklar davlatining shakllanishi ……………………………. 4 1.1 Hokimiyatga kelish ……………………………………….... 4 1.1 Bahri qoidasi ………………………………………………...…. 11 1.1 Burji qoidasi ………………………………………………….… 21 II BOB Usmonli turklarining yunon slavyan dunyosi bilan kurashining diniy tabiati……………………………………………………………….. 32 2.1 Usmonli turklarining yunon slavyan dunyosi bilan kurashining diniy tabiati ……………………………………………….………………… 27 III BOB “Mamluklar davlati” mavzusini o’qitishda pedagogik texnologiyalardan foydalanish……………………………….……………... 32 3.1 Metodik uslublar haqida umumiy ma’lumot ……………………… 32 3.2 Metodik uslublardan na’munalar …………..…………………….. 32 XULOSA…………………………………………………………… 42 GLOSSARIY……………………………………………………………… FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR …………….……………………… 1

Kirish Mamluklar davlati - Misrda (1250—1517) va Suriyada (1516-yilgacha) o rta asrlardaʻ mamluklar sulolasi boshqargan davlat. 1250-yil mamluk harbiy boshliqlari ayyubiylarni taxtdan ag'darib hokimiyatni qo lga kiritgan. Mamluklarning 2 sulolasi ma lum: Bahriylar ʻ ʼ (asosan, turkiy qavmlardan bo lib 1250—1390-yillarda hukmronlik qilgan) va Burjiylar ʻ (asosan, kavkazliklar 1390—1517-yillarda hukmronlik qilgan). Mamluklar (ularning soni 9— 12 mingga yetgan) 24 ta bey qo mondonligi ostida xizmat qilishgan. Ushbu beylar ʻ yirik mulkdorlar bo lib, eng yaxshi yerlar, davlatning hunarmandchilik korxonalari, ʻ bojxonalardan keladigan daromadlar va boshqa ga egalik qilganlar. Mamluklar davrida, 13—14-asrlarda davlat boshqaruvi tizimi isloh qilingan, sun iy sug orish tizimi ʼ ʻ yaxshilangan, madaniyatning yuksalishi kuzatilgan. Mamluklar ilgari davrlarda shakllangan harbiylen tizimini saqlab qolganlar. 13-asrda mamluklar qushini mo g ullarni tormor etadilar (1260-yil 3-sentabrdagi Ayn- ʻ ʻ Jolut jangi), salibchilarni Falastin va Suriyadan siqib chiqarganlar (1268), ismoiliilar — hashshoshiylarni tormor keltirganlar (1273). Mamluklar davlatining eng yirik sultonlari: Oybek (1250-57), Beybars I (1260-77), Qalovun (1279—90), Barsbey (1422—38), G uriy (1501 — 16). 1516—17 yillarda turk sultoni Salim I qo shinlari Suriya, Misr va ʻ ʻ Falastinni bosib olib, Mamluklar davlatini tugatgan. Turklar bosqinidan keyin Misrdagi yerlarning bir qismimamluk zodagonlariga qoldirilgan, buni evaziga ular Qohiradagi turk poshosiga o lpon to lashlari lozim bo lgan. 17-asr oxiridan Usmonli turk imperiyashning ʻ ʻ ʻ zaiflashuvi oqibatida mamluklar amalda o z hukmronliklarini tiklashgan. Faqat Misr ʻ poshosi Muhammad Ali (1805—48 yillarda hokimlik qilgan) davridagina mamluklardan yerlar tortib olingan, 1811-yil esa mamluk beylari yoppasiga qirib tashlangan. Dolzarbligi: Mamluklar davlatida bo’ladigan har bir ishdan shoh va vazirbi xabardor qilinishi va shoh to qaror chiqarmaguncha ishni oxirida yetkazmagan. Yurishlardan jldin bo’ladigan majlisda shoh shaxsan o’zi kuchli tayyorlangan. Mamluklar davlatida hukumronlik qilgan har bir shoh o’z nomi va qilgan ishlari bilan tarixdan joy olgan. Mamluklar davlat tarixini o’rganishda Misr qo’lyozmalari asosiy manba. 2

Kurs ishining maqsad va vazifalari: Mamliklar hukumronligi yillarida tangalar zarb qilinishi va pul islohotlarini o’tkazganini bilishimiz mumkin. Kurs ishimizning maqsadidan kelib chiqb quyidagi vazifalarni belgilab oldik: -Mamluklarni hokimiyat tepasiga kelish tarixi; -Ayyubiylar bilan ziddiyat; -Fraksiyaviy hokimiyat kurashlari; -Bahri qoidasi; -Burji qoidasi; -Usmonli turklarining yunon slavyan dunyosi bilan kurashining diniy tabiati; -“Mamluklar davlati” mavzusini o’qitishda pedagogik texnologiyalardan foydalanish; - Metodik uslublar haqida umumiy ma’lumot; - Metodik uslublardan na’munalar; Kurs ishining о b’ е kti: Mamluklar davlati va kelib chiqish tarixi, davlatning tugatilish tarixini o'rganish. Kurs ishining predmeti: Predmeti esa qaysi davlatlarda nimalardan yasalganligi haqidagi ma’lumotlar. Kurs ishining m е t о d о l о gik as о slari . O‘zbekiston Respublikasi qonunlari, Vazirlar mahkamasining pedagogik ta’limga doir qarorlari, O‘zbekiston Respublikasida amal qiladigan uzluksiz ta’lim-tarbiya tizimining nazariy asoslari, qonuniyat va tamoyillari, o’ziga xos yo’nalishlari ta’lim-tarbiya jarayonining shakllanishi. 1 Kurs ishining as о siy ahamiyati. Mavzuning ilmiy pedagogik ilmiy manbalar asosida muallif tomonidan mustaqil o‘rganilganligi, mavzu doirasida ushbu dolzarb muommoning tahlil qilinganligi, kurs ishining xulosa va tavsiyalaridan, muallifning shaxsiy mulohozalaridan pedagoglar, va ustozlar tafsiyasidan foydalanganligidan. Kurs ishi hajmi va tarkibiy tuzilishi . Kurs ishi kirish, 3 b о b va rejalar, xulosa va glossariy foydanilgan adabiyotlardan ro‘yxatidan iborat. 1 Mamluklar davlati - Misrda (1250—1517 ) 3

I BOB Mamluklar davlatining shakllanishi 1.1 Hokimiyatga kelish Mamluk g'ulomdan yoki uy qulidan ajralib turadigan "egalik quli" 2 edi . Jang san'ati, saroy odobi va islom ilmlari kabi turli sohalarda chuqur ta'lim olgandan so'ng, bu qullar ozod qilindi. Biroq, ular hali ham xo'jayiniga sodiq qolishlari va uning xonadoniga xizmat qilishlari kerak edi. Mamluklar Suriya va Misrda kamida 9-asrdan boshlab davlat yoki harbiy apparatning bir qismini tashkil qilib, Tuluniylar va Ixshidiylar davrida Misr va Levantning boshqaruvchi sulolalariga aylangan . Mamluk polklari Ayyubiylar hukmronligi ostidagi Misr harbiylarining tayanchini tashkil qilgan .12- asr oxiri va 13- asr boshlarida fotimiylarning qora tanli afrikalik piyoda qo ʻ shinlarini mamluklar bilan almashtirgan Sulton Saladin ( 1174–1193 ) davridan boshlab . Har bir Ayyubiy sultoni va yuqori martabali amirining shaxsiy mamluklar korpusi bo lganʻ Ayyubiylar xizmatida bo lgan mamluklarning aksariyati ʻ O rta Osiyodan ʻ bo lgan etnik ʻ qipchoq turklari bo lib, ʻ ular xizmatga kirgandan so ng ʻ sunniy islomni qabul qilgan va arab tilini o rgatgan ʻ .Mamluk o'z xo'jayiniga juda sodiq edi, uni ko'pincha "ota" deb atagan va o'z navbatida qul sifatida emas, balki qarindosh sifatida munosabatda bo'lgan. Ayyubiylar sultonlarining oxirgisi Sulton as-Solih Ayyub ( 1240–1249 ) 1229 yilga kelib Suriya, Misr va Arabiston yarim orolidan 1000 ga yaqin mamluklarni (ba zilari erkin tug ilgan) ʼ ʻ qo lga kiritgan edi. ʻ otasi Sulton al-Komil (1218–1238 yillar hukmronligi) yo‘qligida Misr noibi ( noibi   ) sifatida . Bu mamluklar o z xo jayinlari nomidan ʻ ʻ “Solihiyya” (birlik “Solihi”) deb atalgan. As-Solih 1240-yilda Misr sultoni bo ldi va Ayyubiylar ʻ taxtiga o tirgach ʻ , o zining ʻ asl va yangi yollangan ko p sonli mamluklarni o z xizmatida qolish sharti bilan ʻ ʻ kamaytirdi va ko tardi. ʻ As-Solih o zining mamluklarini ta minlash uchun o zidan oldingi ʻ ʼ ʻ amirlarning iqto atini ʼ (fiefs; yakka iqto ʼ ) zo rlik bilan tortib oldi ʻ . As-Solih Misrda o ziga sodiq yarim harbiylashtirilgan apparat yaratishga intildi va uning mamluklarni ʻ 2 Mamluk g'ulomdan yoki uy qulidan ajralib turadigan "egalik quli" 4

agressiv yollashi va targ ib qilishi zamondoshlarining Misrni “Solihiylar” debʻ hisoblashiga sabab bo ldi, deydi tarixchi Uinslou Uilyam Klifford. Uning mamluklari ʻ bilan yaqin munosabatda bo'lishiga qaramay, as-Solih va Solihiylar o'rtasida ziddiyatlar mavjud bo'lib, bir qator Solihiy mamluklar as-Solih davrida qamoqqa tashlangan yoki surgun qilingan. [19] Tarixchi Stiven Xamfris Solihiyaning shtatdagi hukmronligi kuchayishi as-Solihga sodiqligi tufayli shaxsan tahdid qilmadi, deb ta kidlagan bo lsa-da, ʼ ʻ Kliffordning fikricha, Solihiylar shtat ichida muxtoriyat yaratib, bunday sodiqlikdan mahrum bo lgan. ʻ Solihiylar orasida 1249 -yilda ukasi Abu Bakr al-Odilni o'ldirishga buyruq berganida, Solihga qarshi qarshilik kuchaydi. Solihiylarning to'rttasi bahsli operatsiyani amalga oshirishga rozi bo'ldi. Ayyubiylar bilan ziddiyat As-Solih Ayyub va uning mamluklari o'rtasidagi keskinlik 1249 yilda Frantsiya qo'shinlari Lyudovik IX ettinchi salib yurishi paytida Misrni zabt etish uchun Damiettani qo'lga kiritgandan so'ng keskinlashdi. 3 As-Solih Damietta evakuatsiya qilinmasligi kerak deb hisoblagan va mish-mishlarga ko'ra, Damietta garnizoniga qarshi jazo choralarini qo'llash bilan tahdid qilgan. Damiettani evakuatsiya qilgan tinch aholi vakillarining qatl etilishi bilan ta'kidlangan mish-mish uning al-Mansurada joylashgan lageri garnizoni tomonidan qo'zg'olonga sabab bo'ldi , ular orasida ko'plab Solihi mamluklar ham bor edi. Otabeg   al-asqarning aralashuvidan keyin vaziyat tinchlandi(harbiy qo mondon), Faxr ad-Din ibn Shayx ash-Shuyux. ʻ Salibchilar oldinga siljiganida , as-Solih vafot etdi va uning o'rniga o'sha paytda al- Jazirada ( Yuqori Mesopotamiya ) bo'lgan o'g'li al-Muazzam Turanshoh o'tirdi . Dastlab, Solihiylar Turonshohning merosxo rligini olqishladilar, ko pchilik uni salomlashdi va ʻ ʻ Misr chegarasiga kelganida o zlarining ma muriy lavozimlari va ʻ ʼ iqto lik  vazifalarini ʼ tasdiqlashni  so rashdi ʻ . Biroq Turonshoh o zining Yuqori Mesopotamiya (arabchada “al- ʻ 3 Lyudovik IX ettinchi salib yurishi paytida Misrni zabt etish uchun Damiettani qo'lga kiritgandan so'ng keskinlashdi. 5