O`zbekiston SSSRning tashkil topishi

Загружено в:

19.11.2024

Скачано:

0

Размер:

30.734375 KB

Скачать

Mavzu: O`zbekiston SSSRning tashkil topishi

Reja:
I. Kirish
II. Asosiy qism
1.O'zbekiston SSRning davlati va huquqi tarixi
2.O'zbekiston Konistinusiyasini ishlab chiqish
3.O zbekiston SSSR davrida Ichki ishlar organlari.ʻ
III. Xulosa
IV. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

KIRISH
Yurtmiz istiqlolning yigirma to'qqiz yilligini keng nishonlashga
tayyorgarlik ko‘rayotgan shu kunlarda mamlakatimizning mustaqil
taraqqiyot yo‘liga yana bir bor nazar tashlaymiz. Bugungi yorug‘
kunlarga, yutuq va marralarga qanday omillar evaziga erishganimizni
ko‘z o‘ngimizdan o‘tkazamiz. Mamlakatimiz uchun hal qiluvchi bir
paytda eng to‘g‘ri yo‘l sifatida tanlangan, bugungi kunda o‘zining
yuksak samaralarini berayotgan O‘zbekistonning o‘ziga xos va o‘ziga
mos taraqqiyot yo‘li – “o‘zbek modeli” ana shunday eng muhim
omillardandir.
1927-yil 30-martda O‘zSSR birinchi Konstitutsiyasi qabul qilindi. Butun
Ittifoqda bo‘lgani singari O‘zbekistonda ham mehnatkashlarning eng
ommaviy tashkiloti –kasaba uyushmalari (profsoyuzlar) ham par-tiya
komitetlariga to‘la-to‘kis qaram bo‘lib qoldi.1925-yil 21-mart
O‘zbekiston kasaba uyush- malariga asos solindi. O‘zbekiston kasaba
uyushmalari respublika soveti (Uzsovprof) Bu- tunittifoq Kasaba
uyushmalari Markaziy Sove- ti (VSSPS) rahbarligida ish olib
borgan.1925-yilda O‘zbekiston leninchi kommunis- tik yoshlar ittifoqi
(O‘zLKSM) tashkil etildi.O‘zbekistondagi dehqonlarni g‘oyaviy ji-
hatdan birlashtirib turgan tashkilotlardan biri «Qo‘shchi» ittifoqi
bo‘lgan. U 1920–1933-yil- larda faoliyat ko‘rsatgan.1925-yilda 200 000
kishini o‘ziga birlashtir- gan bu ittifoq ham asta-sekin bolsheviklarning
qishloqdagi zo‘ravonlik siyosatining asosiy ta- yanchiga
aylantirilgan.Barcha tuzil malar (tashkilotlar, uyushmalar) sovet
mafkurasini mustah kamlashga va uni ri vojlantirishga xizmat qiligan.
Yurtimizda 80-yillar oxirida vujudga kelgan vaziyatni chuqur
o‘rgangan olimlar, ekspert va tahlilchilar aynan ana shu iborani
qo‘llaydilar. Darhaqiqat, o‘sha suronli yillarda O‘zbekistondagi ahvol
juda qaltis edi. O‘sha paytda respublikamiz barcha asosiy iqtisodiy va
ijtimoiy ko‘rsatkichlar bo‘yicha sobiq ittifoq respublikalari ichida oxirgi
o‘rinlarda turar edi. Aholi jon boshiga milliy daromad ishlab chiqarish
ittifoqdagi o‘rtacha ko‘rsatkichdan ancha kam edi. Qishloq xo‘jaligida

paxta yakkahokimligi oqibatida oziq-ovqat masalasida o‘zgalarga qaram
edik.
I.A,Karimov
II.Asosiy qism
1.O'zbekiston SSRning davlati va huquqi tarixi (O‘zbekiston
SSRning davlati va huquqi tarixini yuz bergan
siyosiyhuquqiy o'zgarishlarga ko ra uchr davrga, ya'niʻ
1924-1936, 1937-1977 va 1978-1991-yillarga bo lib o'rganish
ʻ
maqsadga muvofiqdir.1924-yilga kelib Rossiya bolsheviklar
kommunistik partiyasining Markaziy Qo'mitasi va Sovet
Hukumati bolshevistik mustamlaka tizimini yanada
mustahkamlash uchun yangi usulni qo'llaganlar. 1920-yili
V.I. Leninning Turkiston o'lkasini milliy respublikalarga
ajratib yuborish g'oyasi amalga oshiriladi. Milliy hududiy
“chegaralanish tufayit mavjud davlatlar o'rniga yangi
respublikalar tashkil etildi. O'rta Osiyo hududi yangi usulda
yana Rossiya rahbarligida birlashtirildi. Natijada O'rta
Osiyoda O'zbekiston SSR va uning tarkibida Tojikiston
ASSR, Turkmaniston SSR, RSFSR tarkibiga kiruvchi Qora-
qirg'iz (Qirg'iziston) avtonom viloyati, Qozog'iston SSR va
uning tarkibida Qoraqalpog'iston avifom viloyati tashkil
etilgan. O zbekistonni tashkil ?qilish! Yufasidad mizilgan
ʻ
Muvaqqat qo'mita 1924-yilning 5-dekabrid3-
O"Zbekistonning tashkil etilganligini xalqqa e'lon
qildi.TASSR, BXSR va XXSR Markaziy Ijroiya Qo'mita
sessiyalari 1924-yilning 18-noyabrida o'z hokimiyatlarini

tugatish va vakolatlarini O'zbekiston inqilobiy hokimiyatiga
topshirish to'g'risida qaror qabul qiladi.1925-yilning
may.oyida SSSR sovetlarining III Qurultoyida O'zbekiston
SSR va Turkmaniston/ SSR, «txtiyoriy-majburiy» “tarzda
SSSR tarkibiga kiritilgan.Muvaqqat ishchi-dehqon
hukumati — oliy qonunchilik, ijro va farmoyish beruvchi
organ sifatida tashkil etilgan. 1925-yilda Sovetlaming 1
Ta'sis syezdi Tojik ASSRni O'zbekiston SSRga qo'shish
to'g'risida deklaratsiya qabul qildi. Tojik ASSR ma'muriy
hududiy bo yicha 5 ta viloyatga ega bo lib, o'zining oliy vaʻ ʻ
mahalliy boshqaruv organlariga ega edi. 1924-yil 26-
noyabrda O'zSSR revkomi Tojikston ASSR mivaqqat
hukumati — revkomini tuzish to'g'risida qaror
chiqardi.1926-yilning, 16-iyunda € O'zbekiston
“Sovetlarining Markaziy Ijroiya Qo'mitaning IW” sessiyasi
respublikada ma'muriy-hududiy rayonlashtirish o'tkazish
to'g'risida qaror qabul qildi. 1926-yilning oktabrida
O'zbekiston Sovetlari Markaziy Ijroiya Qo'mitasining V
sessiyasi ushbu loyihani tasdiqladi.Bunga ko ra,
ʻ
respublikada-tugatilgan /7 ta yiloyat o'miga 10 ta —
Qashqadaryo,Surxondaryo, Xotazm, Toshkent, Andijon,
Qo'qon, Xo'jand, Buxoro, O'rta Zarafshon, Samarqand
(poytaxt) okruglari tashkil etildi. Bundan tashqari oldingi
chegaralari doirasida O'zbekiston Sovetlari Markaziy
Ijroiya Qo'mitasiga bo'ysunadigan Konimex tumani
saqlanib qolindi.
2.O'zbekiston Konistinusiyasini ishlab chiqish.

O zbekiston Konstitutsiyasin ishlab chiqish uchun 26ʻ
kishidan iborat kamissiya tuzilgan! Uning, tarkibiga
Tojikiston Muxtor respublikasi vakillari ham kiritildi.
Komissiya O'z ishida “O'zbekistonning tashkil etilgan
vaqtidan buyon qabul qilingan K6nstitutsion aktlardan
foydalandi. «O'zbekiston SSRni tashkil etish to'g'risida»gi,
«O'zbekistonni SSSR tarkibiga qabul qilish to'g'risida»gi
deklaratsiyalar, Markaziy Ijroiya Qo'mita tomonidan 1925-
yilning 22-iyulida qabul qilingan va O zbekistonning gerbi
ʻ
va bayrog'ini belgilab beruvchi qarorlari O'zbekistonning
1927:yilgi Konstitutsiyasiga asos qilib olindi. Konstitutsion
komissiya Konstitutsiya, loyiqalini ishlabichiqdi va uni 1926-
yilning iyun oyida Markaziy Ijroiya” Qo'mita TV
sessiyaning dastlabki muhokamasiga kiritdi. IV sessiya
loyihani tasdiqladi va Sovetlar 2 syezdining tasdig'iga
kiritishga qaror qildi. 1927-yilning 30-31-martida
O'zbekiston SSR sovetlarining qurultoyi O'zbekistonning
birinchi konstitutsiyasini qabul qilish to'g'risida qaror qabul
qildi.O'zbekiston (SSRning birinchi kongtitutsiyasi 8.
bo'lim, 17 bob va 114 moddadan iborat bo£lgan» Birinchi
bo'lim umumiy holatlarga bag'ishlangan. Unda
Konstitutsiyaning huquqiy asoslari, O'zbekistonda tashkil
etilgan davlatning
mohiyati, oliy hokimiyat organlarining tizimi,
O'zbekistonning sobiq Sovet Ittifoqi tarkibiga kirishi hamda
ular vakolatlarining o zaro belgilanganligi mustahkam
ʻ
langan. Konstitutsiyaga ko'ta O zbekiston tarkibiga
ʻ
Tojikiston Muxtor Respublika shaklida kirgan.
Konstitutsiya bo'yicha" O'zbekiston SSR davlat

hokimiyatining Oliy idorasi O'zbekiston Sovetlar qurultoyi,
uning qurultoylari o'rtasidagi davrda Sovetlar Markaziy
Ijroiya Qo mitasi va uning sessiyalari orasida Markaziyʻ
Ijroiya Qo mitasi Prezidiumi etib belgilangan. Oliy
ʻ
boshqaruv organi Respublika Xalq Komissarlari Sogeti
jihisoblanadi. Mahalliy hokimiyat idoralari okrug va
tumanlarda Sovetlar qurultoyi, qurultoylar o'rtasidagi
davrda Sovetlarning Ijroiya qo'mitalari etib belgilangan.
Shahar va qo'rg'onlarda Sovetlar, sessiyalar o rtasidagi
ʻ
davrda ularning ijroiya qo'mitalari va qishloqlarda qishloq
Sovetlaridan iborat holda aks ettirilgan.
Konstitutsiya demokratik qoidalarni, siyosiy, fuqaroviy,
shaxsiy huquq va erkinliklarni belgilSgan. Jumladan,
kishilaring teng huquqliligi, millati, irqidan qatyiy nazar
cheklashlarga" yo'l qo'yilmasligi-siyosiy boshpana berish,
kichik millatlarning haqhuquqlari himoya qilinishi, ularga
o'z ona tillarida o'qish, sudda chiqish, davlat boshqaruvida
ishtirok etishi kabilar kafolatlangan. Shu bilan bir qatorda
unda fuqarolaming majburiyatlari — mehnat qilish
majburiyati, qo'lda qurol bilan vatanni himoya qilish har
bir fuqaroning burchi ekanligi ham ta'kidlab o tilgan.
ʻ
Konstitutsiyaga /muvofiqk,(O'zbekiston/ o'z suverenitetiga
ega Sovet Ittifoqining teng bequqti a'zosi ekanligi, o'z davlat
hokimiyatini mustaqil amalga oshirishi, O'zbekiston Ittifoq
tarkibidan erkin chiqishi, O zbekistonning hududi uning
ʻ
roziligisiz o'zgartirilishi mumkin emasligi
mustahkamlangan. Uning mustaqilligi Sovet Ittifoqi
konstitutsiyasi bilan belgilangan doirada bo'lishi ham ko'zda
tutilgan.Lekin O zbekistonning suveren huquqlari
ʻ

$yo g'risidagi ushbu normalar faqat qog'ozdagini mayjudʻ bo lib, markaz ushbu huquqlarni erkin amalga oshirishga ʻ hech qachon yo l qo'ymagan. Bu huquqlarni amalga ʻ oshirishga qaratilgan har qanday harakatlar «millatchilik» va «xalq dushmani» tamg'asi bilan bosilgan. Konstitutsiyaning uchinchi bo'limi O zbekistonning ʻ markaziy hokimiyatini tashkil qilish masalasiga bag'ishlangan. Unga ko'ra O'zbekiston markaziy hokimiyat tizimi /Butund'zbek, soyetlarining. qurultoyi, O'zbekiston Markaziy Ijroiya qo'mitasi, Mafkaziy Ijfotya Qo'mita Riyosati, Xalq Nozirlar Kengashidan iborat bo'lgan. Konstitutsiyada ushbu hokimiyat organlarini tashkil qilish tartibi,tuzilishi, ularning vakolatlari mustahkam lanadi. Butuno‘zbek/ sovetlari \yqurultoyining=ymutlaq vakolatlari jumlasiga O'zbekiston konstitutsiyasini qabul qilish, to'ldirish va o'zgartirish; Tojikiston Muxtor Respublikasining Konstitutsiyasin tasdiqlash kirgan. Konstitutsiyaning to'rtinchi bo'limi Tojikiston Muxtor Respublikasining vakolatlari, oliy davlat hokimiyat organlari tizimi, uning O zbekiston oliy hokimiyat organlari ʻ ishida ishtiroki, O'zbekiston qonunlarining Tojikiston hududida amal qilishi masalalariga bag'ishlanadi.Mahalliy hokimiyat” organlarining" tizimi ularning tuzilishi, tashkil etish tartibi, vakolatlari masalasi Konstitutsiyaning beshinchi bo'limida o'z aksini topgan. Joylarda hokimiyat okrug va rayon Sovetlarining syezdlari va ularning ijroiya qo'mitalariga tegishli bo'lgan.Ularning vakolatlariga yuqori turuvchi organlarning qarorlarini amalga oshirish; o ziga ʻ biriktirilgan hududning madaniy va xo'jalik holatini ko'tarish;$ $mahalliy ahamiyatdagi barch lmbsalalarni, ko'fib chiqish va hal etish; mahalliy budjetni tuzish ya'tasdiqlash; hududda qonuniylikni ta'minlash, davlat tartibi va ijtimoiy xavfsizlikni himoya qilish; umumdavlat ahamiyatiga molik masalalarni o'z tashabbusi yoki yuqori turuvchi organ topshirig'i bilan muhokama qilish kirgan. Konstitutsiyaning.. oltinchi bo'limi sovetlarga saylovlar masalasiga bag'ishlangan. Uhingiy alohida moddalarida “aktiv va passiv saylov huquqi,saylovlami o tkazish, saylovʻ natijalarini tekshirish va bekor qilish, deputatlarni chaqirib olish masalalari o z aksin! topgan.1925-yildan boshlab ʻ O'zbekiston SSRda yer-suv islohoti o'tkazilgan. Qabul qilingan qator hujjatlarga muvofiq barcha fuqarolar yer bilan (Farg'ona viloyati uchun 7 desyatina, Toshkent va Samarqand viloyatlari uchun 10 desyatinadan)ta'minlanishi lozifa bo'lib, yer-suv daylat fondini tashkil etgan. Majburiy kollektiviashtirish\ oqibatida ‘kommiinistik~ partlyaning ko'rsatmalari bilan yer komissiyalari orqali ming-minglab o'ziga to'q va o rta hol dehqonlar uch yil muddatgacha ʻ ozodlikdan mahrum etilib, ortiqcha yer va xo'jalik mehnat vositalari musodara etilgan. Umuman islohotlar natijasida 4801 boy xo'jalik tugatilgan,23036 xo'jalikdan! ortiqchayerlar tortib olingang'yer fondiga 474393 desyatina yer tushgan. Bularningjotrida 864 ta Jamoa xo'jaligi tashkil etilgan.O'zbekistonda bu vaqtga kelib mamlakatni industrlashtirish, elektrlashtirish sanoatini rivojlantirish ishlari olib borilgan. Sovet davlati sanoat, savdo, qishloq$

xo'jaligidan tobora xususiy ishlab chiqarishni siqib chiqara
boshladi. 1928-yilga kelib sanoat va savdo sohasida davlat
to'liq o'z monopoliyasini o'rnatdi. O'zbekiston (SSRning,
1927:yilgi Konstitutsiyasi asosida huquqning turli sohalari
bo yicha) qator" ndmfativ-hiquqiy-hujjjatlar qabulʻ
qilingan. Jumladan,O'zbekiston SSRning Grajdanlik
Kodeksi (1927-yil), Grajdanlik-protsessual kodeksi (1927-
yil), Nikoh, oila, vasiylik va grajdanlik holatlarini qayd
qilish haqidagi kodeks (1928-yil), Yer-suv kodeksi (1929-yil),
Jinoyat-protsessual kodeksi (1929-yil) va
boshqalar.Butuno zbek Sovetlarining IV qurultoyi 1931-
ʻ
yilning 28-fevralida O'zbekiston SSR Konbtinirsiyasini
yarigi tahrirda qabul qildi. U Tojikiston Muxtor
Respublikasining O"zbekiston hududidan chiqishini va
poytaxt Samarqanddan “Toshkentga ko chirilganligini
ʻ
huquqiy mustahkam ladi.
3.O zbekiston SSSR davrida Ichki ishlar organlari.
ʻ
Ichki ishlar organlari. O'rta Osiyoda milliy davlat
chegaralanishi o'tkazilib,O'zbekiston SSR tashkil etilgandan
so'ng, 1925-yil 17-fevralda Sovetlarning 1syezdi qarori bilan
respublika hukumati tashkil etildi. Qarorda hukumat
tarkibida ichki ishlar xalq kem issarlari tashkil etilishi
belgilab qo'yildi.1925-yilning Y.-noyabrida O'zbekiston SSR
Markaziy ijroiya qo'mitasining Rayosati «O'zbekiston SSR
Xalq komissarlari soveti to'g'risida»gi Nizomni tasdiqladi.
Nizomning 4-bandiga muvofiq, hukumat tarkibiga Xalq
komissarlari soveti raisi, uning o'rinbosarlari, Xalq
komissarlari sovetining a'zolari —butunittifoq xalq xo jaligi
ʻ
soveti raisi, respublikaning barcha xalq

komissarlari,Jumladan ichki ishl ar xalq komissari ham
kirishi belgilangan.
Ichki ishlar Xalq Kond i3Safi to'liq FaviShda fespublika
hukumatiga bo'ysungan.
Ichki ishlar xalq” komissari O'zbekiston Markaziy ijroiya
qo'mitasi va Xalq
komissarlari soveti qarorlari hamda ularning faoliyatiga
tegishli SSSR Markaziy
ijroiya qo'mitasi, Xalq komissarlari soveti qarorlari, Ichki
ishlar xalq
komissarligining farmoyishlari asosida faoliyatiko'rsatgan.
O'z vakolati doirasida
farmoyish, yo'riqobdma, sirkular va buyruqlar chiqargan.
Butuno zbek sovetlarining I! qurultoyi 1927-yil 22-30-ʻ
martda bo'lib o'tib,
unda davlat apparatini ratsionallashtirish va soddalashtirish
to'g'risidagi qaror
qabul qilindi. Qurultoyning mazkur qarori ijrosini
ta'minlash maqsadida,
O'zbekiston SSR Markaziy ijroiya qo'mitasining 1927-yil
16-maydagi qarori bilan

O'zbekiston SSR IChki ishlar xalq komissarligi bekor
qilinib, uning o rniga Xalqʻ
komissarlari kengashi qoshida" Matkaziy»ma'muriy
boshqarma tashkil etildi.
Qarorda Markaziy ma'muriy boshqarmaning vazifalari
sifatida qo'yidagilar
belgilangan:
1) O zbekiston SSR hukumatining ma'muriy xarakterdagi
ʻ
qarorlari va
farmoyishlarini hayotga tatbiq etish; 2) ma'muriy masalalar
bo'yicha qonunchilik
hujjatlarini loyihasint” tayyorlash; 3) jamoat tartibi va
xavfsizligini qo'riqlash
masalalari bilan ( shug'ullarish; fa)ifuqdrolik” holatini qayd
etish organlarini
boshqarish; 5) qamoqda” saqlash joylarini boshqarish; 6)
respublika ichki ishlar
organlari rahbar xodimlarini tasdiqlash va boshqalar.
O'zbekiston SSR Markaziy ijroiya qo mitasining qarori
ʻ
bilan Ichki ishlar xalq
komissarligi vazifalari quyidagi organlarga taqsimlandi:
ma'muriy masalalar Xalq

komissarlari kengashi qoshidagi Markaziy ma'muriy
boshqarmaga, yo"l qurilishi
masalalari Xalq k6missarlari ken gashijqoshidagi Bosh
texnik qurilish qo'mitasiga,
mahalliy xo jalik Ishlari sespublika Davlat planiningʻ
mahalliy xo'jalik seksiyasiga,
kommunal va turar-joy maxsus fondlarini hisobga olish
masalalari Moliya xalq
komissarligining mahalliy moliya boshqarmasiga, bolalar
mehnat koloniyalari
masalasi Maorif xalq komissarligiga, axloq tuzatish-mehnat
uylari va
qamoqxonalarni boshqarish vazifalari okrug sovetlari
ijroiya qo'mitalariga berildi.
O'zbekiston /SSR, Markaziy ma'muriy boshqarmasi qoshida
militsiya va
Jinoyat qidiruv borlishi tashkil etilgan. “Unga “7 ta viloyat
(Toshkent, Farg'ona,
Samarqand, Zarafshon, Qashqadaryo, Surxondaryo va
Xorazm) bo'linmalari, bitta
tuman va shahar (Toshkentning eski shahrida) bo'linmasi,
13 ta tuman
bo linmalari va Samarqand viloyatining vokzal oldi
ʻ
bo'linmasi bo'ysungan.

Ichki ishlar” xalq komissarligi vazifalarini alohida idoralar
o rtasidaʻ
taqsimlash ma'mutiy-boshqaruv apparati xodimlari
sonining oshishiga olib kelgan.
Shu sababli, O'zbekiston SSRning 1928-yil 20-oktabridagi
qarori bilan Markaziy
ma'muriy boshqarma bekor qilinib, Ichki ishlar xalq
komissarligi oldingi holatida
qayta tiklandi.
O'zbekiston SSR Ichki ishlar xalq komissarligining Jinoyat
qidiruv bo limlari
ʻ
SSSR Ichki ishlar/Xalq Komissarligi Markaziy jinoyat
qidiruv boshqarmasi bilan
hamkorlikda faoliyat yuritgan
Militsiyaning tashkiliy rivojlanishi, tarkibi, ish faoliyati
shakl va usullari
sobiq SSSR Markaziy ijroiya qo mitasining 1934-yil 10-
ʻ
iyuldagi qaroriga asosan
Umumittifoq Ichki ishlar xalq komissarligi tuzilishi bilan
bog'liq ravishda
o'zgargan. Unga davlat xavfsizlik organlari va militsiya
bo'ysundirilgan. Ichki

ishlar xalq komissarligi, zimmasiga «inqilobiy» tartib va
davlat xavfsizligini
ta'minlash, ijtimoiy mulkni, muhofaza qilish, fuqarolik
holati hujjatlarini yozish,
chegaralarni qo'ritilash;” axloq-mehnat tuzatish
muassasalarini ta'minlash va
qo riqlash vazifalari yuklatilgan.ʻ
Respublikalarda Ichki ishlar xalq komissarliklari, avtonom
respublikalar,
o'lkalar va viloyatlarda esa ichki ishlar xalq komissarliklari
boshqarmalari tashkil
etilgan. Umumittifoq. Ichki ishlar xalq komissarligi tuzilishi
bilan ichki ishlar
idoralari markaz temomidamboshqariladigan bo'lgan.
1935-yilning Yagyabr-dekabr oylarida militsiyaning butun
rahbarlar tarkibi
attestatsiyadan o'tkazilishi, xodimlar uchun maxsus
unvonlar va nishonlar ta'sis
etilishi, rahbarlar tarkibining huquq hamda vazifalari aniq
belgilanishi, xodimlarni
ishga tayinlash va bo shatish tartibi o'rnatilgan.
ʻ

IIXK operativ organlarida rahbarlar tarkibiga unvonlar
ulaming maxsus
tayyorgarligi va Xizmat” attestatsiyasidagi malakasi hamda
ish stajiga qarab
berilgan. Xizmatni o tash Uchtn quyidagi maxsus unvonlarʻ
belgilangan: militsiya
serjanti, militsiya kichik leytenanti, militsiya leytenanti,
militsiya katta leytenanti,
militsiya mayori, militsiya katta mayori, militsiya inspektori,
militsiya direktori va
militsiya bosh direktori.
Bu maxsus uhvorrlariva ularni berish tartibi SSSR
Markaziy ijroiya qo'mitasi
va Xalq komissarlari soveti tomonidan 1936-yil 3-iyulda
tasdiqlangan Ishchi-
dehqon militsiyasi rahbarlar tarkibining xizmatni o'tash
to'g'risidagi Nizomida
rasman mustahkamlab qo yilgan. Mazkur nizomda
ʻ
militsiyaning rahbar
lavozimlariga tayinlash tartibi ham belgilangan. Unga ko ra
ʻ
rayon militsiyasi
boshliqlari hamda ularga tenglashtirilgan lavozimlar va
undan yuqori mansablarga

xodimlar SSSR ichki ishlar komissari tomonidan, boshqa
lavozimlarga respublika,
o'lka hamda viloyat militsiya boshlig'ining “buyrug'iga
binoan tayinlangan.
1966-yil 23-lyundapsqaboly ‘gilingany “@Winoyatchilikka
qarshi_kurashni
kuchaytirish choralari to'g'risida»gi birgalikda qaror qabul
qilingan. Militsiya
xodimlari davlat va Jamoat manfaatlarini, fuqarolarning
shaxsi va huquqlarini
Jinoiy xurujlardan himoya qilish chog ida o z burchiniʻ ʻ
bajarib, so'nggi chora
sifatida qurol ishlatishi mumkin bo lgan.
ʻ
O zbekiston SSR Jamoat tartibini saqlash vazirligi
ʻ
tomonidan 1963yil
oktabrdagi buyruqg'bilan XMilirsiya soqchilik-postlar
xizmati Nizomi» tasdiqlandi.
U xizmatni o'tashning "tashkiliy "shakllarini Yar taktik
usullarini, tashqi xizmat
kuchlarini tashkil etish va ularga rahbarlik qilish bilan
shug'ullanuvchi mansabdor

shaxslarning vazifalarini, shuningdek militsiya soqchilik va
postlar naryadlarining
vazifalari va huquqlarini belgilab bergan.
Ushbu проб ko chalarda jamoat to'planadigan joylarda,ʻ
temir yo'l
transportida, ommaviy tadbirlarni o'tkazish chog ida, tabiiy
ʻ
ofat yuz berganda,
fuqarolar mudofaasi sharoitida militsiyaning Jamoat
tartibini saqlash xizmatini
tashkil etish tartibini mustahkamlagan. Barcha militsiya
xodimlari soqchilik va
postda xizmatni o tash chog'ida, shuningdek xizmatdan
ʻ
tashqari vaqtda ham,
jinoyatlar va Jamoat tartibini buzishning oldini olish
bo yicha o'z burchini
ʻ
bajarishda unga amal qilishi shart bo'lgan, Mazkur nizom
faqat tashqi xizmat
xodimlarining emas, shu bilan" birga jinoyatiqidiruv, BXSS,
Davlat avtomobil
nazorati, pasport apparati hamda boshqa bo linmalar
ʻ
xodimlarining vazifalarini
ham tartibga solgan.

Jamoat tartibini saqlash yuzasidan katta shaharlarda
militsiyaning
motorlashtirilgan. maxsus qismlari tuzilgan. Bezorilikka
qarshi kurashda,
fuqarolarning salomatligiga xavf soladigan va ularing qadr-
qimmatini
haqoratlaydigan Jinoiy), hatakdrlarga! chek! qo'yishda
militsiya xodimlarining
huquqlari ken gaytifilgan.
SSSR Oliy Kengashi Prezidiumining «Jamoat tartibini
saqlash idoralariga
dastlabki tergovni olib borish huquqini berish to'g'risida»gi
1963-yil 6-aprelda
chiqargan farmoni ichki ishlar idoralarida tergov apparatini
tuzishga asos bo lgan.ʻ
Farmonga muvofiq ittifoqdosh respublikalarning Jinoyat-
protsessual kodekslariga
tegishli o'zgartishlar fkiririldiyva tergovi idoralari 1963-yil
1-iyuldan rasmiy
ravishda o'z vazifalarini bajarishga kirishgan.

Tergov bo'linmalari o'sha vaqtda militsiya tekshirish
bo'linmalari tarkibida
tashkil etilgan. Lekin ular tekshirish bo'limlaridan va
prokuraturaning tergov
apparatidan ham farq qilgan. Xususan, militsiya
tergovchilariga protsessual
mustaqillik, Jinoiy ishlar yuzasidan prokuror ruxsati va
tasdig'i talab qilinadigan
hollardan tashqari” barcha, hollarda o'zi qaror qabul qilish
huquqi berilgan.
Militsiya tergovchisi proKuratra Yergovehisidan farqli
ravishda ichki ishlar
idoralarida olib Borilayotgan Jinoiy ishlarni tergov qilishda
hamkorlikni tezroq
tashkil qilgan va xizmat imkoniyatlaridan to'laroq
foydalana olgan.

1970-yilga qadayfaqan respublika ichki"ishlar vazirligi,
viloyat va shahar
boshqarmalari tarkibida tergov apparati tashkil etilgan.
Tergovchilar shahar va

rayon ichki ishlar bo'limlari huzurida tergov ishlarini olib
borishgan. 1970-yildan
boshlab shahar va rayon bo limlari tarkibida ham tergovʻ
bo limlari va guruhlari
ʻ
tashkil etilgan. 1972-yilda transport ichki ishlar
boshqarmasida ham tergov
apparati tuzilgan.
Mazkur davrda O'zBekiston SSRning huquqiy tizimida ham
katta o'zgarishlar
ro'y bergan. Turli, s6halarga” id hiiquq maribalari,
kodekslar ishlab chiqilgan.
Jumladan, Jinoyat kodeksi (1959-y.), Jinoyat-protsessual
kodeksi (1959-y.),
Grajdanlik kodeksi (1963-y.), Grajdanlik-protsessual
kodeksi (1963-y.), Nikoh va
oila kodeksi (1969-y.), Yer kodeksi (1970-y.), Mehnat
qonunlari kodeksi (1971-
y.), Suv kodeksi (1972-y.) va boshqa normativ-huquqiy
hujjatlar qabul qilingan.
1977-yil 7-oktabrda SSSRning yangi Konstitutsiyasi, uning
asosida esa
ittifoqdosh va avtondiri, fespulblikalarning Kohstitutsiyalari
ishlab chiqilgan va

qabul qilingan.
O'zbekiston SSRning yangi Konstitutsiyasi 1978-yil 19-
aprelda respublika
Oliy Sovetining navbatdan tashqari to'qqizinchi chaqiriq VI
sessiyasida qabul
qilindi. Konstitutsiyada davlat hokimiyati, boshqaruv, sud
va prokuratura idoralari
tizimi saqlanib qolgani holda, ulaming vakolatlari va
faoliyatlarining asosiy
yo'nalishlarida ba'zi otzganishlari qilingan. jPugarolarning
huquq va erkinliklari
ma'lum darajada kengaytiradi
Konstitutsiya mazmunidan kelib chiqib, uning asosida
«O'zbekiston SSR
Oliy Sovetiga saylovlar haqida» (1978-y.), «O'zbekiston SSR
Ministrlar Soveti
haqida» (1978-y.), «O zbekiston SSR Xalq deputatlariʻ
mahalliy Sovetlariga
saylovlar haqida» (1979-y.), «O zbekiston SSR Xalq
ʻ
deputatlari oblast Soveti

haqida» (1980-y.) «Hayvonot dunyosini muhofaza qilish va
foydalanish haqida»
qonunlar va boshqa normativhiquqiy hujjatlar qabul
qilingan.
Sovet hokimiyati davri haqida ta'kidlash lozimki,
O'zbekiston SSR boshqa
ittifoqdosh respublikalar kabi mustaqil deb e'lon qilingan
bo lib, amalda tomʻ
ma'nodagi mustaqil davlat bo'lmagan. Uning konstitutsiyasi,
qonunlari, davlat

organlari tizimi, fiiqarolarning huquqva burchlari va
boshqalar holatlar SSSRda
amalda bo lgan siyosiy-huquqiy qurilmalarga albatta mos
ʻ
bo lishi kerak edi.
ʻ
O'zbekiston xorijiy davlatlar bilan to'g'ridan-to'g'ri siyosiy,
iqtisodiy va madaniy
aloqalar o rnatish vakolatiga ega bo lmasdan, uning taqdiri
ʻ ʻ
markazning qo'lida
bo'lgan.

1985-yilda boshlangan qayta qurish, demokratiya va
oshkoralik uchun
harakatlar SSSRfing “tarqab ketishiga ya ittifoqdosh
respublikalarning
mustaqillikka erishishiga olib keldi.
XULOSA
O zbekiston SSRda bolsheviklar partiyasi tomonidan XX asrningʻ
20-yillar oxiri – 30-yillar boshida amalga oshirilgan „madaniy inqilob“
o zbek milliy madaniyatiga qattiq zarba berdi. Markaz tomonidan
ʻ
o zbek xalqining urf-odatlari va asriy qadriyatlari zararli deb hisoblanib,
ʻ
ular man etildi. Shuningdek, sovet davrida Islom dini va uning
qadriyatlari oyoqosti qilindi. O zbek tili ikkinchi darajali tilga, rus tili
ʻ
esa davlat va asosiy muomala tiliga aylantirildi.
Biroq bunday holatlarga qaramasdan, sovet davrida mamlakatda
madaniyat sohasida katta yutuqlarga ham erishildi. Savodsizlikni
tugatish ishlari olib borildi, pedagogik va ilmiy kadrlar tayyorlash
maqsadida yangi maktablar, texnikumlar va institutlar ochildi.
Mafkuraviy tazyiqlarga qaramay, Oybek, G afur G ulom, Hamid
ʻ ʻ
Olimjon, Zulfiya, Abdulla Qahhor, Maqsud Shayxzoda, Mirtemir kabi
yozuvchi va shoirlar, Habib Abdullayev, Ibrohim Mo minov, Obid
ʻ
Sodiqov, Yahyo G ulomov kabi olimlar, Olim Xo jayev, Razzoq
ʻ ʻ
Hamroyev, Shukur Burhonov, Lutfixonim Sarimsoqova, Halima
Nosirova, Tamaraxonim kabi san atkorlar yetishib chiqdi.
ʼ

Jamiyatning siyosiy hayotini erkinlashtirish avvalo, aholining
siyosiy faolligini kuchaytirishni, hokimiyat vakolatlarini nodavlat va
jamoat tashkilotlariga, fuqarolarni o’zini-o’zi boshqarish organlariga
bosqichma-bosqich o’tkaza borishni taqozo etadi. Iqtisodiyot sohasini
yanada erkinlashtirish vazifasi xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning
iqtisodiy erkinliklarini kengaytirish, mulkdorlarning mavqei va
huquqlarini mustahkamlashni o’z ichiga qamrab oladi. Jamiyat
ma’naviyatini yanada yuksaltirish masalasida o’z haq- huquqlarini
taniydigan mustaqil fikrlay oladigan, iymon-irodasi, ehtiqodi
mustahkam, shaxsiy manfaatlarini mamlakat va xalq manfaatlari bilan
uyg’unlashtiradigan, erkin, har jihatdan barkamol insonlarni tarbiyalash
muhim ahamiyat kasb etmoqda.
.
FOYDALANILGAN ADABYOTLAR

 O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. -T.:
«O’zbekiston», 2012
 Karimov I.A. Xalq farovonligi - faoliyatimiz mezoni. T.7. -T.:
«O’zbekiston»,1999,
 Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz - kelajak yo’q. T.7. -T.:
«O’zbekiston», 1999,
 Karimov I.A. o’zgarish va yangilanish - hayot talabi. T.8. -T.:
«O’zbekiston», 2000,
 Qamariddin Usmonov. O`zbekiston tarixi “milliy istiqlol
davri”Toshkent 2007-yil
1. Boboyev X.BWa Odilqoriyev X. T. Umumiy tahriri ostida.
“Davlat va huquq
nazariyasi”. “Iqtisodiyot va huquq dunyosi”, 2000. 34-bet.
2. “O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyaviy huquqi”.
Mualliflar jamoasi.
Toshkent, “Moliya”, 2002. 72-73 bet.
3. Odilqoriyev X.T-va G'oyibnazarov Sh.G". hammuallifligida.
“Siyosiy
madaniyat”. Toshkert I V.AKAderhi yasi nashryoti, 2004 42-
43 ber.
4. Odiqoriyev X.T)Konseftutsiya va fuqorolik jamiyati. ~ T.,
2002. 75-bet.

Islom Karimov Konstitutsiya

5. Saidov A. va Tojixonov U. hammuallifligida.
to'g'risida”. Toshkent, “Akademiya”, 2001. 52-bet.
6. Sharifxodjayev M. Formirovaniye otkritogo grajdanskogo
obshestva v Uzbe
kistane. — T., 2002 101-bet
7. Rukavishnikov ( V.9 Q.oliticheskly y kulturi 1 sotsialniye
izmenentya.
Mujdunarodniye omosheniye. — M., 1998.82-bet.
8. Ochilov B. ET Konstitutsiya Respubliki Uzbekistan 1
Vseobshaya deklaratsiya
prav cheloveka kak osnova zashiti prav lichnosti // Pravo.
2001. - №3.

Mavzu: O`zbekiston SSSRning tashkil topishi Reja: I. Kirish II. Asosiy qism 1.O'zbekiston SSRning davlati va huquqi tarixi 2.O'zbekiston Konistinusiyasini ishlab chiqish 3.O zbekiston SSSR davrida Ichki ishlar organlari.ʻ III. Xulosa IV. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

KIRISH Yurtmiz istiqlolning yigirma to'qqiz yilligini keng nishonlashga tayyorgarlik ko‘rayotgan shu kunlarda mamlakatimizning mustaqil taraqqiyot yo‘liga yana bir bor nazar tashlaymiz. Bugungi yorug‘ kunlarga, yutuq va marralarga qanday omillar evaziga erishganimizni ko‘z o‘ngimizdan o‘tkazamiz. Mamlakatimiz uchun hal qiluvchi bir paytda eng to‘g‘ri yo‘l sifatida tanlangan, bugungi kunda o‘zining yuksak samaralarini berayotgan O‘zbekistonning o‘ziga xos va o‘ziga mos taraqqiyot yo‘li – “o‘zbek modeli” ana shunday eng muhim omillardandir. 1927-yil 30-martda O‘zSSR birinchi Konstitutsiyasi qabul qilindi. Butun Ittifoqda bo‘lgani singari O‘zbekistonda ham mehnatkashlarning eng ommaviy tashkiloti –kasaba uyushmalari (profsoyuzlar) ham par-tiya komitetlariga to‘la-to‘kis qaram bo‘lib qoldi.1925-yil 21-mart O‘zbekiston kasaba uyush- malariga asos solindi. O‘zbekiston kasaba uyushmalari respublika soveti (Uzsovprof) Bu- tunittifoq Kasaba uyushmalari Markaziy Sove- ti (VSSPS) rahbarligida ish olib borgan.1925-yilda O‘zbekiston leninchi kommunis- tik yoshlar ittifoqi (O‘zLKSM) tashkil etildi.O‘zbekistondagi dehqonlarni g‘oyaviy ji- hatdan birlashtirib turgan tashkilotlardan biri «Qo‘shchi» ittifoqi bo‘lgan. U 1920–1933-yil- larda faoliyat ko‘rsatgan.1925-yilda 200 000 kishini o‘ziga birlashtir- gan bu ittifoq ham asta-sekin bolsheviklarning qishloqdagi zo‘ravonlik siyosatining asosiy ta- yanchiga aylantirilgan.Barcha tuzil malar (tashkilotlar, uyushmalar) sovet mafkurasini mustah kamlashga va uni ri vojlantirishga xizmat qiligan. Yurtimizda 80-yillar oxirida vujudga kelgan vaziyatni chuqur o‘rgangan olimlar, ekspert va tahlilchilar aynan ana shu iborani qo‘llaydilar. Darhaqiqat, o‘sha suronli yillarda O‘zbekistondagi ahvol juda qaltis edi. O‘sha paytda respublikamiz barcha asosiy iqtisodiy va ijtimoiy ko‘rsatkichlar bo‘yicha sobiq ittifoq respublikalari ichida oxirgi o‘rinlarda turar edi. Aholi jon boshiga milliy daromad ishlab chiqarish ittifoqdagi o‘rtacha ko‘rsatkichdan ancha kam edi. Qishloq xo‘jaligida

paxta yakkahokimligi oqibatida oziq-ovqat masalasida o‘zgalarga qaram edik. I.A,Karimov II.Asosiy qism 1.O'zbekiston SSRning davlati va huquqi tarixi (O‘zbekiston SSRning davlati va huquqi tarixini yuz bergan siyosiyhuquqiy o'zgarishlarga ko ra uchr davrga, ya'niʻ 1924-1936, 1937-1977 va 1978-1991-yillarga bo lib o'rganish ʻ maqsadga muvofiqdir.1924-yilga kelib Rossiya bolsheviklar kommunistik partiyasining Markaziy Qo'mitasi va Sovet Hukumati bolshevistik mustamlaka tizimini yanada mustahkamlash uchun yangi usulni qo'llaganlar. 1920-yili V.I. Leninning Turkiston o'lkasini milliy respublikalarga ajratib yuborish g'oyasi amalga oshiriladi. Milliy hududiy “chegaralanish tufayit mavjud davlatlar o'rniga yangi respublikalar tashkil etildi. O'rta Osiyo hududi yangi usulda yana Rossiya rahbarligida birlashtirildi. Natijada O'rta Osiyoda O'zbekiston SSR va uning tarkibida Tojikiston ASSR, Turkmaniston SSR, RSFSR tarkibiga kiruvchi Qora- qirg'iz (Qirg'iziston) avtonom viloyati, Qozog'iston SSR va uning tarkibida Qoraqalpog'iston avifom viloyati tashkil etilgan. O zbekistonni tashkil ?qilish! Yufasidad mizilgan ʻ Muvaqqat qo'mita 1924-yilning 5-dekabrid3- O"Zbekistonning tashkil etilganligini xalqqa e'lon qildi.TASSR, BXSR va XXSR Markaziy Ijroiya Qo'mita sessiyalari 1924-yilning 18-noyabrida o'z hokimiyatlarini

tugatish va vakolatlarini O'zbekiston inqilobiy hokimiyatiga topshirish to'g'risida qaror qabul qiladi.1925-yilning may.oyida SSSR sovetlarining III Qurultoyida O'zbekiston SSR va Turkmaniston/ SSR, «txtiyoriy-majburiy» “tarzda SSSR tarkibiga kiritilgan.Muvaqqat ishchi-dehqon hukumati — oliy qonunchilik, ijro va farmoyish beruvchi organ sifatida tashkil etilgan. 1925-yilda Sovetlaming 1 Ta'sis syezdi Tojik ASSRni O'zbekiston SSRga qo'shish to'g'risida deklaratsiya qabul qildi. Tojik ASSR ma'muriy hududiy bo yicha 5 ta viloyatga ega bo lib, o'zining oliy vaʻ ʻ mahalliy boshqaruv organlariga ega edi. 1924-yil 26- noyabrda O'zSSR revkomi Tojikston ASSR mivaqqat hukumati — revkomini tuzish to'g'risida qaror chiqardi.1926-yilning, 16-iyunda € O'zbekiston “Sovetlarining Markaziy Ijroiya Qo'mitaning IW” sessiyasi respublikada ma'muriy-hududiy rayonlashtirish o'tkazish to'g'risida qaror qabul qildi. 1926-yilning oktabrida O'zbekiston Sovetlari Markaziy Ijroiya Qo'mitasining V sessiyasi ushbu loyihani tasdiqladi.Bunga ko ra, ʻ respublikada-tugatilgan /7 ta yiloyat o'miga 10 ta — Qashqadaryo,Surxondaryo, Xotazm, Toshkent, Andijon, Qo'qon, Xo'jand, Buxoro, O'rta Zarafshon, Samarqand (poytaxt) okruglari tashkil etildi. Bundan tashqari oldingi chegaralari doirasida O'zbekiston Sovetlari Markaziy Ijroiya Qo'mitasiga bo'ysunadigan Konimex tumani saqlanib qolindi. 2.O'zbekiston Konistinusiyasini ishlab chiqish.

O zbekiston Konstitutsiyasin ishlab chiqish uchun 26ʻ kishidan iborat kamissiya tuzilgan! Uning, tarkibiga Tojikiston Muxtor respublikasi vakillari ham kiritildi. Komissiya O'z ishida “O'zbekistonning tashkil etilgan vaqtidan buyon qabul qilingan K6nstitutsion aktlardan foydalandi. «O'zbekiston SSRni tashkil etish to'g'risida»gi, «O'zbekistonni SSSR tarkibiga qabul qilish to'g'risida»gi deklaratsiyalar, Markaziy Ijroiya Qo'mita tomonidan 1925- yilning 22-iyulida qabul qilingan va O zbekistonning gerbi ʻ va bayrog'ini belgilab beruvchi qarorlari O'zbekistonning 1927:yilgi Konstitutsiyasiga asos qilib olindi. Konstitutsion komissiya Konstitutsiya, loyiqalini ishlabichiqdi va uni 1926- yilning iyun oyida Markaziy Ijroiya” Qo'mita TV sessiyaning dastlabki muhokamasiga kiritdi. IV sessiya loyihani tasdiqladi va Sovetlar 2 syezdining tasdig'iga kiritishga qaror qildi. 1927-yilning 30-31-martida O'zbekiston SSR sovetlarining qurultoyi O'zbekistonning birinchi konstitutsiyasini qabul qilish to'g'risida qaror qabul qildi.O'zbekiston (SSRning birinchi kongtitutsiyasi 8. bo'lim, 17 bob va 114 moddadan iborat bo£lgan» Birinchi bo'lim umumiy holatlarga bag'ishlangan. Unda Konstitutsiyaning huquqiy asoslari, O'zbekistonda tashkil etilgan davlatning mohiyati, oliy hokimiyat organlarining tizimi, O'zbekistonning sobiq Sovet Ittifoqi tarkibiga kirishi hamda ular vakolatlarining o zaro belgilanganligi mustahkam ʻ langan. Konstitutsiyaga ko'ta O zbekiston tarkibiga ʻ Tojikiston Muxtor Respublika shaklida kirgan. Konstitutsiya bo'yicha" O'zbekiston SSR davlat

O`zbekiston SSSRning tashkil topishi

19.11.2024

0

30.734375 KB

Похожие