O’zbekiston va jahon hamjamiyati. Yangilanayotgan O’zbekiston milliy tiklanishdan - milliy yuksalish sari
![O’zbekiston va jahon hamjamiyati. Yangilanayotgan O’zbekiston: milliy
tiklanishdan - milliy yuksalish sari
Reja
1. Mustaqil O’zbekistonning tashqi siyosati asoslari va jahon hamjamiyatiga
qo’shilishi
2. O’zbekistonning Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi davlatlari bilan aloqalari
3. Markaziy Osiyo davlatlari o’rtasida hamkorlik aloqalari
4. O’zbekistonning Osiyo mamlakatlari bilan o’zaro manfaatli aloqalari
5. O’zbekistonning AQSh va Yevropa mamlakatlari bilan hamkorligi
6. O’zbe k iston taraqqiyotining yangi bosqichi
7. Harakatlar strategiyasi davlat boshqaruvi yangi konsepsiyasi
8. Ta’lim-tarbiyada milliy yuksalish
9. Yangi O’zbekistonda – yangi saylovlar
10. Elektron hukumat tushunchasi, vazifa va prinsiplari. E-hukumatni amalga
oshirishning muvaffaqiyat va xavf omillari.
1](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_1.png)
![Mustaqil O’zbekistonning tashqi siyosati asoslari va jahon hamjamiyatiga
qo’shilishi
XXI asr bo’sag’asida jahon taraqqiyotining mazmuni o’zgardi. Ilgari dunyo
ikki qutbli bo’lib, bir-biriga qarama-qarshi bo’lgan kuchlar nisbati ikki joyda –
SSSR va AQSh yetakchilik qilgan ikki ijtimoiy-siyosiy tuzum, ikki harbiy-siyosiy
kuchlarning qo’lida edi. Dunyoning tinchligi va xavfsizlik tizimi shu ikki
sistemaning, ikki blokning o’zaro muholiflik muvozanatiga asoslangan edi.
Dunyoda “sovuq urush” siyosati hukmronlik qilardi. Butun dunyo yadro urushi
xavfi ostida yashardi. XX asrning 90-yillariga kelib sosialistik dunyoning
yetakchisi bo’lgan ulkan imperiya – SSSR parchalanib ketdi, Varshava
Shartnomasi bloki tarqalib ketdi. Birgina SSSRning parchalanishi natijasida 15 ta
davlat, jumladan, O’zbekiston davlati paydo bo’ldi. “Sovuq urush” siyosati barham
topdi. Xalqaro vaziyatning o’zgarishi jahon taraqqiyotining holatini tubdan
o’zgartirib yubordi. Endi dunyo ko’p qutbli bo’lib qoldi. Biroq dunyo hamon
mo’rt, murakkab muammoli bo’lib turibdi. Dunyo tinchligiga tahdid soluvchi
xavf-xatarlar, ziddiyatlar, ayniqsa, xalqaro terrorizm, diniy ekstremizm,
fundamentalizm xavfi saqlanib qoldi.
Bugungi kunda insoniyatning taqdiri, ijtimoiy taraqqiyot istiqbollari xalqaro
munosabatlarga bog’liq bo’lib turibdi. Xalqaro maydondagi har bir siyosiy tangliq
mojaro barcha mamlakatlar xalqlari manfaatiga dahldor bo’lib qoldi. Shu bois
O’zbekistonning xalqaro maydonda olib borayotgan siyosatini, uning
mamlakatimiz milliy manfaatlariga javob beradigan strategik ustuvor
yo’nalishlarini aniq belgilab olish nihoyatda dolzarb masalalardan biriga aylandi.
Shu maqsadda 2012 yil sentyabr oyida qabul qilingan “O’zbekiston
Respublikasining tashqi siyosiy faoliyati konsepsiyasini tasdiqlash to’g’risida”gi
Qonunda belgilab berilgan prinsiplar muhim voqyea bo’ldi. Bu prinsiplar
quyidagilar: O’zbekistonning turli harbiy bloklardan uzoq bo’lishi; o’zining
suvereniteti va hududiy yaxlitligini himoya qilish bo’yicha qat’iy pozisiyaga ega
bo’lishi va o’z hududida xorijiy davlatlarning harbiy bazalarini joylashtirilishiga
yo’l qo’ymaslik; ochiq, izchil va faol tashqi siyosat olib borish.
O’zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligini qo’lga kiritishi yosh
davlatimizni jahon hamjamiyatiga qo’shilish uchun imkoniyat yaratdi. Shu bois
mamlakatimiz rahbariyati istiqlolning dastlabki kunlaridan e’tiboran
O’zbekistonning milliy manfaatlariga mos keladigan puxta siyosiy yo’lini
belgilash, jahon hamjamiyatiga qo’shilish, xorijiy mamlakatlar bilan aloqalar
o’rnatish kabi dolzarb masalalarni hal qilishga kirishdi. Istibdod davrida
mamlakatimiz to’la mustaqil ravishda tashqi siyosat va diplomatik faoliyat
yuritish, xorijiy davlatlar va xalqaro nufuzli tashkilotlar bilan aloqalarni o’rnatish
kabi huquqlardan mahrum etilgan edi.
Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov o’zining “O’zbekistonning o’z istiqlol
va taraqqiyot yo’li” va boshqa asarlarida mustaqil tashqi siyosat yuritish
qoidalarini nazariy va amaliy jihatdan asoslab berdi. O’zbekiston Respublikasi
Konstitusiyasining 17-moddasida Respublika mustaqil tashqi siyosiy faoliyatining
huquqiy asoslari, prinsiplari, maqsad va vazifalari o’zining qonuniy aksini topdi.
2](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_2.png)
![O’zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy tamoyillari
quyidagilardan iborat:
mafkuraviy qarashlardan qat’i nazar hamkorlik uchun ochiqliq
umuminsoniy qadriyatlarga, tinchlik va havsizlikni saqlashga sodiqlik;
davlatlarning suveren tengligi va chegaralar dahsizligini hurmat qilish;
boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik;
nizolarni tinch yo’l bilan hal qilish;
kuch ishlatmaslik va kuch bilan tahdid qilmaslik;
inson huquqlari va erkinliklarini hurmatlash;
ichki milliy qonunlar va huquqiy normalardan xalqaro huquqning umum
e’tirof etilgan qoidalari va normalarining ustuvorligi;
davlatning, xalqning oliy manfaatlari, faravonligi va havfsizligini
ta’minlash maqsadida ittifoqlar tuzish, hamdo’stliklarga kirish va ulardan chiqish;
tajovuzkor harbiy bloklar va uyushmalarga kirmaslik;
davlatlararo aloqalarda teng huquqlilik va o’zaro manfaatdorliq davlat
milliy manfaatlarining ustunligi;
tashqi aloqalarni ham ikki tomonlama, ham ko’p tomonlama kelishuvlar
asosida rivojlantirish, bir davlat bilan yaqinlashish hisobiga boshqasidan
uzoqlashmaslik.
Istiqlolning dastlabki yillaridan boshlab O’zbekiston Respublikasi tashqi
siyosiy va tashqi iqtisodiy aloqalarini ta’minlab beruvchi davlat organlari
shakllantirildi. Tashqi ishlar vazirligi funksiyalari va faoliyatining yo’nalishlari
tubdan o’zgartirildi. 1991 yil sentyabrda O’zbekiston Respublikasi Tashqi
iqtisodiy faoliyat milliy banki tashkil etildi. 1992 yil 21-fevralda O’zbekiston
Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning “O’zbekiston Respublikasi
tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligini tashkil etish to’g’risida”gi Farmoni qabul
qilindi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2002 yil 21 oktyabrdagi “Tashqi
iqtisodiy aloqalar sohasida boshqaruv tizimini yanada erkinlashtirish va
takomillashtirish to’g’risida”gi Farmoniga asosan bu vazirlik O’zbekiston
Respublikasi tashqi iqtisodiy aloqalar agentligi etib qayta tashkil qilindi. 2005 yil
iyul oyida O’zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy aloqalar agentligi
O’zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy aloqalar, investisiyalar va savdo vazirligi
etib qayta tashkil qilindi. O’zbekistonda tashqi savdo bilan shug’ullanuvchi
firmalarning maxsus tizimi shakllantirildi. Respublikada diplomatik ishlar uchun,
xalqaro huquq va tashqi iqtisodiy aloqalarda faoliyat yuritadigan mutaxassislar
tayyorlash yo’lga qo’yildi. O’zbekistonda iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishda,
uning jahon hamjamiyati bilan integrasiyalashuvida xalqaro moliyaviy, iqtisodiy
tashkilotlar – Xalqaro valyuta fondi, Jahon banki, Xalqaro moliya korporasiyasi,
Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki ham ko’maklashmoqda.
O’zbekiston mustakil davlat maqomiga zga bulgan dastlabki kunla-ridan
xalqaro xamjamiyat bilan teng huquqli, suveren xamkorlik olib borish yulidan
bordi. Kiska tarixiy davr mobaynida mamlakat jaxon xamjamiyatida uz urniga zga
davlatga aylandi. O’zbekiston jahonning ko’plab mamlakatlari va yirik xalkaro
3](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_3.png)
![tashkilotlari bilan turli sohalarda xamkorlik qilib kelmokda O’zbekiston
Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyev ta’kidlaganlarideq «Birlashgan
Millatlar Tashkiloti, Shanxay xamkorlik tashkiloti, Mustakil Davlatlar
Xamdustligi, Islom hamkorlik tashkiloti va boshka xalkaro tuzilmalar bilan faol
munosabatlar o’rnatilgan va ular bilan hamkorlik olib borish Uzbekistonning
milliy manfaatlariga xizmat qiladi».
2018 yil holatiga ko’ra O’zbekistonni 180 ga yakin davlat tan olgan.
Ularning 134 tasi bilan diplomatik munosabatlar o’rnatilgan. Toshkentda 45 ta
davlatning elchixonalari, 9 ta faxriy konsulxona, 11 ta xalkaro tashkilot, 5 ta
xalkaro moliyaviy, 3 ta diplomatik mavkedagi savdo vakolatxonalari faoliyat
yuritmokda.
O’zbekiston Respublikasining BMT bilan munosabatlarining o’rnatilishi va
rivojlanishi mustakdllik davri tarixining muhim sahifalaridan biridir. Uzbekiston
bu yiriq global tashkilot va uning ixtisoslashgan muassasalari bilan xalkaro va
mintakaviy xavfsizliq barkaror tarakqiyot, ijtimoiy-iktisodiy, ekologik muammolar
kabi ma-salalar yuzasidan uzaro hamkorlik olib bormokda.
Shuni alohida ta’kidlash kerakki, zamonaviy xalkaro munosabatlar-da
BMT uziga xos uringa ega bulib, global darajadagi masalalarda muhim
ahamiyatgaega. Mazkur tashkilot butu n dun yodagi siyosiy vaziyatlardajahon
mamlakatlari muammolarini xalqaro hamjamiyatga olib chiqishda uziga xos
minbar - «jaxrn uyi» vazifasini ham bajaradi, 2017 yil «Ijtimoiy fikr» jamoatchilik
markazi YuNESKO hamkorligida «Yoshlar dunyo v a uzi haqida» mavzusida
Toshkent, Samarkand, Fargona viloyatlari ukuvchi yoshlari urtasida surovnoma
utkazadi. Ushbu surovnomada ularga «Siz jamiyat hayotini boshkaradigan,
Markaziy Osiyo mintaqasi aholisining ijtimoiy muammolarini xal kila oladigan
qanday institut yoki tuzil-malarni bilasiz?», degai savolga respondentlarning
19,5% BMT, 13,8% ShXT, 7,1% YuNESKO, 2,9% YuNISEF, 66,2% bilmayman
deb javob berishgan. «Siz jaxrn hamjamiyatidagi turli muammolarni hal etishda
asosiy urin tutadigan qanday tashkilotlarni bilasiz?», degan savolga yoshlarning
67,1% BMT, 43,8% YuNESKO, 26,7% YuNISEF, 10,5% NATO, 3,3% ShXT,
2,9% Inson xukukdari umumjaxrn Deklarasiyasi, 20,5% bilmayman deb javob
berishgan.Kurinib turi bdi ki, yoshlarning kupchiligi mintakaviy va global
muammolarni xal etishda asosiy tashkilot sifatida BMT va uning tuzilmalarini
kursatishgan. Bu esa BMTning boshqa xalqaro va mintakaviy tashkilotlarga
nisbatan kulami, axamiyati nixoyatda katta ekanligining bir dalili sifatida tashkilot
faoliyatini yanada rivojlantirishni ham talab qiladi.
O’zbekiston Respublikasi 1992 yil 2 mart kuni jaxon hamjamiyatining teng
xukukli a’zosi sifatida BMTga a’zo bo’ldi. O’zbekistonni BMTga qabul kilish
to’grisidagi qaror BMT Bosh Assambleyasining46-sessiyasida yakdillik bilan
ma’kullash asosida kabul kilindi.
Shundan so’ng 1993 yil 24 oktyabrda Toshkentda Xolid Malik boshchi-
ligida BMTning vakolatxonasi ish boshladi. Mazkur vakolatxona O’zbekistondagi
BMT tizimining ixtisoslashgan muassasalari va das-turlari faoliyatini
4](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_4.png)
![muvofikdashtiradi, uzaro xamkorlik masalalari va mamlakatdagi isloxrtlarga
ko’maklashadi.
BMT Uzbekistonga jaxonda tinchlik va barkarorliq iqtisodiy va ijtimoiy
rivojlanish, madaniy va ilm-fan taraqqiyotining yorqin misolidagi tobora rivojlanib
borayotgan yosh mamlakat sifatida karaydi. Shu bois mazkur nufuzli tashkilot va
uning ixtisoslashgan muassasalari Uzbekiston bilan xamkorlikda turli xalkaro
anjumanlar tashkil etishdan manfaatdor. Bu esa O’zbekiston uchun tashkilot va
uning tuzilmalari bilan ko’p tomonlama hamkorlikni yanada mustahkamlash,
mustaqillik sharoitida erishilgan yutuqlarni, O’zbekiston tarixi, madaniyati, san’ati
va boshqalarni jaxon miqyosida targ’ib etish, global va mintakaviy muammolarga
birgalikda yechim topish imkoniyatini beradi.
Uzbekiston Respublikasining BMT bilan munosabatlarida 2016 yilning
ikkinchi yarmidan boshlab yangi tendensiyalar ko’zga tashlanib, uzaro
munosabatlarda yangi boskich boshlandi. Jumladan, Uzbekiston Respublikasi
Prezidentining 2017 yil 7 fevralda qabul qilingan «O’zbekiston Respublikasini
yanada rivojlantirish buyicha Harakatlar strategiyasi tug’risida»gi Farmoni asosida
mamlakat tashki siyosati, jahonning rivojlangan mamlakatlari va xalkaro
tashkilotlari bilan hamkorligini yangi boskichga ko’tarishning «yo’l xaritasi»
belgilab olindi. «Harakatlar strategiyasi» O’zbekiston tashki siyosiy faoliyatida
yangi omillar, resurslar va uzaro hamkorlikni yanada rivojlantirish, siyosiy va
iktisodiy diplomatik munosabatlarni chukurlashtirish uchun asos yaratdi. Xalqaro
ekspertlarning ta’kidlashicha, Harakatlar strategiyasida belgilangan chora-tadbirlar
BMTning Barqaror rivojlanish maqsadlari global dasturi bilan uyg’undir.
Harakatlar strategiyasi - bu BMT Barkaror rivojlanish maqsadlarini amalga
oshirish bo’yicha O’zbekistonning yo’l xaritasidir. Shunga asosan, O’zbekiston
tashki siyosiy faoliyatida, jahonnning rivojlangan mamlakatlari va xalkaro
tashkilotlari xususan, BMT bilan munosabatlarida yangi sahifa ochildi.
2017 yil 19 sentyabrda Uzbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. Mir-
ziyoyev AKShda bulib, BMTning 72-sessiyasida nutk suzladi. Mazkur nutk
Uzbekistonning BMT doirasidagi xalkaro tashabbuslarida yangi tenden-siyalarni
namoyon qildi. Uzbekiston Prezidenti uz nutkida mamlakat ijtimoiy-iktisodiy,
siyosiy v a madaniy xayotidagi uzgarishlar xam da anik va asosli manbalarga ega
bir nechta tashabbuslarni ilgari surdi. Ya’ni globallashuv va axborot
kommunikasiya texnologiyalari jadal rivojlanib borayotgan bugungi sharoitda
yoshlarga oid siyosatni shakllantirish va amalga oshirishga karatilgan
umumlashtirilgan xalkaro xuku kiy xujjat - BMTning Yoshlar xukuklari
to’g’risidagi xalkaro konvensiyasini ishlab chikish, BMT Bosh Assambleyasining
«Ma’rifat va diniy bag’rikenglik» deb nomlangan maxsus rezolyusiyasini kabul
kilish, BMT Xavfsizlik Kengashini boskichma-boskich isloh kilish, kabi global
xarakterdagi takliflari jaxrn jamoatchiligida katta kizikish uyg’otdi. Xususan,
O’zbekiston Prezidenta Sh.Mirziyeyovning mazkur nutki mavjud muammolarga
maxalliy, mintakaviy va global darajada axamiyat qaratilib, ularning yechimiga
pragmatik yondashilganligi bilan aloxida ahamiyat kasb etdi.
5](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_5.png)
![O’zbekistonning Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi davlatlari bilan aloqalari
Xozirda jahonda turli xil xalqaro va mintaqaviy tashkilotlar mavjud bo’lib,
ularning orasida Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi (MDH) o’ziga xos ko’rinishga
ega.1991 yil 8-dekabrda Minskda – Rossiya, Ukraina va Belorus rahbarlarining
uchrashuvida Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi (MDH) ni tuzish to’g’risida
shartnoma imzoladilar. Shartnomada1922 yil 30-dekabrda tashkil topgan SSSR
tugatilganligi va Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi (MDH) tashkil etilganligi
rasman e’lon qilindi. 1991 yil 25-dekabrda SSSR xalqaro huquq subyekti sifatida
barham topdi va M.S.Gorbachyov Bosh kotib va Prezident lavozimlaridan
iste’foga chiqdi.
1991 yil 21-dekabrda Almatida 11 davlat – Rossiya, Ukraina, Belorus,
Qozog’iston, O’zbekiston, Qirg’iziston, Tojikiston, Turkmaniston, Ozarbayjon,
Armaniston, Moldova davlatlari boshliqlarining Kengashida Belovejskoye
Pushche shartnomasi yuzasidan protokol imzolanib, “Teng huquqli va
ahdlashayotgan oliy tomonlar” maqomida MDH muassisi bo’ldilar. Kengashda
Almati Deklarasiyasi qabul qilindi.
1991-2001 yillarda MDH davlatlari boshliqlarining 30 ga yaqin kengashi
bo’lib, ularda hammasi bo’lib iqtisodiy, ijtimoiy, harbiy-siyosiy, tashkiliy umumiy
sohalarga oid 1300 ga yaqin masalalar muhokama etilgan, tegishli 1400 dan ortiq
masalalar muhokama etilib tegishli normaviy, tavsifiy hujjatlar, bitimlar,
shartnomalar imzolangan. MDHda hamjihatlikni mustahkamlash va rivojlantirish
jarayoni davom etmoqda, yilda bir necha bor sammitlar o’tkazilib kelinmoqda.
2000 yilning o’zida Moskvada ikki marta, ya’ni 24-25-yanvar hamda 21-iyun
kunlari MDH davlat boshliqlarining sammiti bo’lib o’tdi. 2001 yil 29-30-noyabr
kunlari Moskvada MDH tashkil etilgan kunning 10 yilligiga bag’ishlangan yubiley
sammiti bo’lib o’tdi. Sammitda MDH tuzilganligining 10 yilligi munosabati bilan
Bayonot imzolandi. Sammit qatnashchilari Afg’oniston voqyealari to’g’risida ham
Bayonot imzoladilar. 2004 yil sentyabr Astanada bo’lib o’tgan MDH sammitida
hamdo’stlikning strukturasini o’zgartirish masalasi ko’rildi. Sammitda terrorizmga
qarshi kurash borasida MDXning “Xavfsizlik kengashi”ni tuzishga qaror qilindi.
Shu bilan bir qatorda MDH a’zolari hamdo’stlikning boshqa yo’llarini
topmoqdalar. MDH doirasida bir necha xalqaro tashkilotlar vujudga keldiki,
ularning faoliyati umumiy maqsadlar va muammolarga qaratildi. Bunga Kollektiv
xavfsizlik to’g’risidagi shartnoma tashkiloti (ODKB) va Yevrosiyo Iqtisodiy
Hamjamiyati (YevrAzES)ni misol qilish mumkin.
1992-yil 20-martda Kiyev shahrida O’zbekiston Respublikasi bilan Rossiya
Federasiyasi o’rtasida diplomatik munosabatlar o’rnatish to’g’risida Protokol
imzolangan bo’lsa,1992-yil 5-mayda Moskvada O’zbekiston Respublikasi bilan
Rossiya Federasiyasi o’rtasida davlatlararo munosabatlar asoslari to’g’risidagi
Shartnoma imzolandi,1992-yil 22-iyulda esa Toshkentda Rossiya Federasiyasi
Bosh vaziri A.Shoxin boshchiligidagi Rossiya Federasiyasi va O’zbekiston
delegasiyalarining muzokaralari bo’lib o’tdi. Muzokaralar yakunida O’zbekiston
Rossiya munosabatlarni rivojlantirishga aloqador qo’shma axborot imzolangan edi.
6](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_6.png)
![1993-yil 26-may kuni I.A.Karimov “Trud” gazetasi muxbirlarining
savollariga qaytargan javoblarida Rossiyaga munosabatini bildirib, quyidagilarni
ta’kidladi: "Rossiya biz uchun suv va havodek zarur. Men rejalashtirish idoralarida
ko’p yillar ishlaganman. Aloqalarimiz naqadar kengligini bilaman.Ma’naviy
yaqinligimiz ham juda muhim. Rossiyaning kelajagi buyuk. Azaldan buyuk davlat
bo’lib kelgan, tarix uning o’rnini ana shunday belgilab qo’ygan".
Ikki mamlakat o’rtasida iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy, parlamentlararo,
samolyotsozlik va madaniyat sohalarida teng huquqli va o’zaro manfaatli
hamkorlik yo’lga qo’yila boshlandi.
O’zbekiston Respublikasi va Rossiya Federasiyasi o’rtasidagi iqtisodiy
hamkorlik alohida ahamiyatga ega bo’lib mamalakatlarimiz o’rtasida bu sohani
rivojlantirishga oid bir qator amaliy qadamlar tashlandi.
2004 yilda ikki mamlakat o’rtasida mahsulot ayirboshlash 2003 yilga
nmsbatan 42,9 foizga oshib, 1641,9 mln AQSh dollarini tashkil etdi.
O’zbekistondan Rossiya Federasiyasiga eksport hajmi 57,8 foizga oshib, 724,8 mln
AQSh dollarini tashkil etdi, Rossiyadan imtort esa 33,7 foizga ko’payib, 917,1 mln
AQSh dollarini tashkit qildi.
2004 yilda savdodagi ijobiy savdo tufayli 2003 yildagi salbiy saldoni qariyb
38 mln AQSh dollari miqdorida qisqartirilishiga erishildi. 2004 yilda eksport
tarkibi asosan xizmatlar (ko’proq energozaxiralarni, yo’lovchilarni tashish,
temiryo’l orqali mahsulot tashish) 25,9 foizni yoki 187,5 mln AQSh dollarini,
energozaxiralar - 17,7 foiz yoki 128,6 mln AQSh dollari, paxta tolasi - 10,1 foiz
yoki 72,3 mln AQSh dollari, qayta ishlangan meva va yong’oq - 2,8 foiz yoki 20,4
mln AQSh dollari, qayta ishlangan sabzavot va boshqa o’simliklar - 2,1 foiz yoki
15,0 mln AQSh dollari, mato va jun mahsulotlar - 1,8 foiz yoki 13,1 mln AQSh
dollari, elektr mashinalar va asbob-uskuna - 1,8 foiz yoki 12,7 mdn AQSh dollari,
gtaxta va noto’qima materiallar - 1,6 yoki 11.2 mln AQSh dollarini tashkil etgan.
Import tarkibi esa kuyidagicha bo’ldi: qora metall va ulardan ish-langan
mahsulot - 24,6 yoki 225,8 mln AQSh dollari, mexanik asbob-uskuna — 13,7 yoki
125,8 mln AQSh dollari, yog’och va yogoch mahsulotlari -9,8 fosh yoki 89,8 mln
AQSh dollari, xyumatlar — 6,2 foiz yoki 56,4 mln AQSh dollari, elekgr mashina
va asbob-uskuna — 6,0 foiz yoki 54,6 shn AQSh dollari, yerda yuradigan transport
vositalari - 4,9 foiz yoki 44,99 mln AQSh dollari, kauchuk va rezina mahsulotlari -
4,0 yoki 37,0 mln AQSh dollari, farmasevtika mahsulotlari - 3,9 foiz yoki 35,7 mln
AQSh dollari, optik pribor va apparatlar - - 3,1 foiz yoki 28,2 mln AQSh dollari,
plastmassa va ulardan ishlab chikrrshgan mahsulot -2,7 foiz yoki 25,0 mln AQSh
dollarini tashkil etgan.
Uzaro savdodagi eksport va import tarkibi asosan mahalliy ishlab
chiqaruvchilar uchun raqobat qilmaydigan mahsulotlardan tashkil topgan (odatda
ichki bozorlarda talab yuqori bo’lgan avtomobillar bundan mustasno).
Yuqoridagilardan xulosa qilib, ikki tomonlama savdo istiqbolda savdo
to’siklariga yo’l qo’ymaydigan o’zaro manfaatli asosda amalga oshirilayotganini
qayd etish mumkin.Mamlakatimizda Rossiya sarmoyasining ishtirokida tashkil
etilgan korxonalar hamda Rossiya kompaniya va firmalarining akkredetasiya
7](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_7.png)
![qilingan vakolatxonalari soni ko’payib bormokda. Masalan, 2003 yilda Rossiya
sarmoyasi ishtirokida mamlakatimizda 309 ta korxona faoliyat yuritgan bo’lsa,
2004 yilda ularni soni 390 taga yetgan. Ulardan 54 foizi Rossiya investisiyasi
asosida faoliyat yuri-tadi, 295 tasi esa qo’shma korxonalardir.
Rossiya sarmoyasi ishtirokida tashkil etilgan korxonalarning nizom
jamg’armasi 88,5 mln AQSh dollarini tashkil etgan. 2004 yil natijalariga ko’ra
ushbu korxonalarning tashqi saddo ayirboshlash ko’rsatkichi 81,8 mln AQSh
dollarini, 2005 yilning avgustiga qadar esa bu ko’rsatkich 76,5 mln AQSh dollarini
tashkil qildi (ya’ni 2004 yilning shu davriga nisbatan o’sish 1,7 barobar ortiq
bo’lgan). O’zbekiston mintaqalari nuqtai nazaridan olinadigan bo’lsa, faoliyat
yuritayotgan korxonalar asosan Toshkent shahri, Toshkent, Samarqand, Buxoro,
Andijon hamda Farg’ona viloyatlari ulushiga to’g’ri keladi. Mazkur korxonapar
faoliyatining asosiy yo’nalishlari quyidagi sohalarni qamrab oladi: oziq-ovqat,
tekstil, yog’ochni qayta ishlash, kimyo-farmasevtika, metallurgiya, mashinasozliq
avtomobilsozliq yoqilg’i-energetika, qishloq xo’jaligi hamda O’zbekiston
iqtisodiyotining boshqa tarmoqdarida birgalikda mahsulot ishlab chiqarish, savdo
vositachilik faoliyati.
Keyingi vaqtda qishloq xo’jalik mahsulotlarini qayta ishlash so-hasida
kooperasiyani mustahkamlash jarayonlari ko’zga tashlanmoqsa. Ayni payt d a bu
sohada "Baltimor", "Cherkizovo" va boshqa mashhur Rossiya komianiyalari bilan
tashkil etilgan to’qqizta qo’shma korxona faoliyat yuritmoqda. "Bim Bill Dan"
kompaniyasi "Toshkentsut" birlashmasining 77 foiz aksiyasini sotib olish
to’g’risidagi shart-nomani imzolab, sut mahsulotlari va meva sharbatini ishlab
chiqa-rishga 20 mln AQSh dollari mikdorida investisiya kiritishni mo’ljallamoqda.
2004 yil oktyabrda Moskva shahrida Rossiya Federasiyasi va O’zbekiston
Respublikasi o’rtasida iqtisodiy hamkorlik bo’yicha hukumatlararo komissiyaning
yettinchi majlisi bo’lib o’tdi. Uni Rossiya tomonidan Sanoat bo’yicha federal
agentlik rahbari Boris Alyoshin, O’zbekiston tomonidan O’zbekiston Respublikasi
Bosh vaziri o’rinbosari O’tkir Sultonov boshqardi.
Bu uchrashuvi natijasida ikki tomonlama protokol imzolandi. Shuningdeq
O’zbekiston Milliy Banki tomonidan "Osiyo invest bank"ka sarmoyaviy
loyihalarni moliyalashtirish va O’zbekistondan Rossiyaga eksportni
rag’batlantirish uchun 60 million dollar miqdorida kredit linyasi ochish to’g’risida,
"O’zbekneftgaz" va "Lukoil Oversis Xolding" kompaniyalari o’rtasida o’zbek
konlarini o’zlashtirishda mahsulot taqsimoti to’g’risida bitimlar qabul qilingandi.
2005 yil 11 oktyabrda esa O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti
Islom Karimov Oqsaroyda Rossiya Federasiyasining Sanoat bo’yicha federal
agentlik rahbari Boris Alyoshinni qabul qildi . Uchrashuvda O’zbekiston bilan
Rossiya o’rtasidagi savdo iqtisodiy hamkorlikni yanada rivojlantirish bilan bog’liq
masalalar yuzasidan fikr almashildi. 2005 yil 2 dekabr kuni mamalakatimizga
Rossiya Federasiyasining "RUSAL" kompaniyasi direktorlar kengashi raisi Oleg
Deripaskani tashrif buyurdi. "RUSAL" kompaniyasi 2000 yilda tashkil topgan
bolib alyuminiy ishlab chiqarish bo’yicha jahondagi kuchli uchlikka kiruvchi
yagona yagona xususiy sanoat majmuidir. Dunyoda ishlab chiqaradigan
8](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_8.png)
![alyuminiyning o’n foizi "RUSAL" hissasiga to’g’ri keladi.kompaniya o’z faoliyati
davomida 2004 yilgi malumotlarga ko’ra 12,7 million tonna alyumini oksidi 12,6
million tonna xomaki ishlov berilgan alyuminiy xomashyosini ishlab chiqargan.
Tojikistonda faoliyat olib borayotgan alyuminiy zavodidan atmosferaga zaharli
moddalar chiqariladi va mamalaktimizning janubiy viloyati, viloyati Surxandaryo
aholisi ham shundan aziyat chekmoqda.Oleg Derepaska tashrif doirasida
Surxandaryoda ham bo’lgandi. Uchrashuvda O’zbekiston korxonalari bilan
"RUSAL" o’rtasidagi aloqalarga oid masalalar yuzasidan fikr almashilgandi.
Rossiya Federasiyasida "O’zbekiston" savdo uyining ochilishi ikki
mamlakat o’rtasida savdo-iqtisodiy hamkorlikni mustahkamlash yo’lidagi muqim
qadam bo’ldi. 2005 yilning 19 dekabrida Toshkentda Rus Savdo uyining ochilishi
marosimi bo’lib o’tdi. Uning asosiy faoliyati RF Sibir mintaqasining iqtisodiy
salohiyatini O’zbe-kistondan keltirilayotgan mahsulotlar bilan o’zaro manfaatli
jihatlarini namoyish etishdir
2007 yilda Rossiyalik sarmoyadorlar bilan hamkorlikda tashkil qilingan
qo’shma korxonalar soni to’rt yuz yellikdan oshadi, Rossiyada esa O’zbekiston
sarmoyasi bilan tuzilgan korxonalar 284 tani tashkil etgan. 2007 yilda
O’zbekistonda 132 ta Rossiya firma va kompaniyalari o’z vakolatxonalarini
ochganlar.Jumladan, "Vim Bil-Dan-Toshkent (sut mahsulotlari), "Petromaruzgaz"
(kimyoviy mahsulotlar),"Baltimor-Chelak" (konserva), "Elimpeks"(to’qimachilik)
kabi korxonalar faoliyat olib bormoqda. 2007 yil 14 may kuni Toshkent shahridagi
Xalqaro hamkorlik markazida O’zbekiston Rossiya biznes forumi bo’lib o’tdi.
Mazkur forumga ishtirok etgan Rossiya delegasiya safida to’qsonga yaqin federal
va mintaqaviy miqyosdagi firma va kompaniya vakillari ishtirok etishdi.
Toshkentda 2008 yil fevral oyida Rossiyaning blok-konteyner shaklidagi
mamuriy inshootlar,yotoqxona va oshxonalarni loyihalash va qurish,neft-
gaz,oltinqazish,shuningdektog’-kon sanoati uchun yuqori texnologiyalar ishlab
chiqarish bilan shug’ullanuvchi yirik kompaniyalaridan biri "Ribinskkompleks"
moliya sanoat kompaniyasi" yopiq aksionerlik jamiyatining taqdimot marosimi
bo’lib o’tdi.2008 yil 5-6 fevral kunlarida O’zbekiston Respublikasi Birinchi
Prezidenti Islom Karimov rasmiy tashrif bilan Rossiya Federasiyasida
bo’ldi.Mazkur tashrif O’zbekiston Respublikasi va Rossiya Federasiyasi
Prezidentlarining qo’shma bayonoti, O’zbekiston Respublikasi hukumati bilan
Rossiya Federasiyasihukumati o’rtasida 2008-2012 yillarga mo’ljallangan iqtisodiy
hamkorlik dasturi hamda Aviasozlik sohasida hamkorlik to’g’risidagi bitim,
O’zbekiston Respublikasi tashqi ishlar vazirligi bilan Rossiya Federasiyasi tashqi
ishlar vazirligi o’rtasida 2008 yilga mo’ljallangan hamkorlik dasturi imzolandi
bilan ahamiyatlidir. Rossiya Federasiyasi Prezidenti V.Putin mazkur tashrif
yuzasidan quyidagicha fikr bildirdi: "O’zaro tovar ayriboshlash ko’lami tobora
kengaymoqda O’zbekistonga eksportning uchdan bir qismi, O’zbekistondan
importning qaryib yarmini sanoat mahsulotlari tashkil etayotir.Biz O’zbekistonni
Markaziy Osiyodagi eng muhim strategik sheriklardan deb dilamiz".
2003 yil 22 iyul kuni O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom
Karimov Oqsaroy qarorgohida Rossiyaning «Gazprom» ochiq turdagi aksiyanerlik
9](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_9.png)
![jamiyati boshqaruv raisi Aleksey Millerni qabul qildi. 2002 yil dekabrda
"O’zbekneftgaz" milliy holding kompaniyasi bilan "Gazprom" o’rtasida "Gaz
sohasida strategik hamkorlik to’g’risidagi bitim"imzolangan edi. Shu kelishuv
doirasida 2003 yil may oyidan O’zbekiston tabiiy gazining eksporti boshlangandi.
Mazkur uchrashuvda Islom Karimov "Ushbu hujjat "Gazpram" bilan yangicha
munosabatlarimizga tamal toshini qo’ydi", - deb takidlagan edi.
2004 yilning 14 aprelida O’zbekneftgaz" milliy holding kompaniyasi bilan
"Gazprom" ga qarashli "Zarubejneftgaz" yopiq aksionerlik jamiyati o’rtasida
Shahpaxta konini o’zlashtirishning yakuniga yakuniga yetkazish loyihasi bo’yicha
Mahsulot taqsimoti to’g’risidagi bitimga imzo chekildi.2004 yilning ikkinchi
yarmida kondan gaz olish qayta yo’lga qo’yildi,kompressor stansiyalarning
qurilishi va infratuzilmani yangilash ishlari tugallandi.Buning natijasida 2004 yilda
200 millin kub metr gaz qazib olindi.
2003 yilning sentyabrdan 2004 yilning iyuligacha bo’lgan mudatda
"Gazprom o’quv markazida 9000 nafar o’zbekistonlik mutaxassislar malaka
oshirilishi kelishib olindi ."
2014-yilning 10-dekabrida Rossiya Federasiyasi Prezidenti V.Putinning
O’zbekistonga rasmiy tashrifi bo’lib o’tdi. Ushbu tashrifga binoan Sh. Mirziyoyev
2017 yil 4-5 aprel kunlari RF ga tashrif buyurdi. Ushbu tashrifda ikki mamlakat
Prezidentlari mamlakatlar o’rtasida turizm, neft vd gaz sohasida o’zaro manfaatli
hamkorliq sog’liqni saqlash, tibbiyot va fan sohasida 16 mld lik 50 dan ortiq
hujjatlarni imzoladi. 2017 yil O’zbekiston Respublikasi bilan RF o’rtasida
diplomatik musobatlar o’rnatilganiga 25 yil to’ldi. Hozirgi kunda mamlakatimizda
Rossiyaning 64 ta firma va kompaniyalarning vakolatxonasi ochilgan.
O’zbekistonda Rossiyalik ishbilarmonlar bilan hamkorlikda 961 ta qo’shma
korxonalar faoliyat ko’rsatmoqda. O’zbekiston va Rossiya o’rtasida madaniy-
gumanitar sohalarida o’zaro hamkorlik izchil rivojlanmoqda. Adabiyot va san’at
uyg’unligini biz Moskva shahrida buyuk o’zbek shoiri, mutafakkir Alisher
Navoiyga, Toshkent shahrida esa Pushkin haykalini o’rnatilganligidan bilishimiz
mumkin. Ikki mamlakat o’rtasida qishloq xo’jaligi sohasidagi tovar ayrboshlash
2019 yilda 20 % o’sib 398 mln ga yetdi.
Ozarbayjon Respublikasi bilan O’zbekiston Respublikasi o’rtasidagi
munosabatlar strategik sheriklik darajasiga ko’tarilgan.
1991-yildan buyon O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Ozarbayjonga 3
marotaba va Ozarbayjon Prezidenti O’zbekistonga 3 marotaba tashrif buyurgan.
Mazkur tashriflar chog’ida ikki davlat o’rtasidagi hamkorlik munosabatlarini
sifat jihatdan yanada yuqori pog’onaga ko’tarishga xizmat qiladigan muhim
kelishuvlarga erishildi. Xususan, atrof-muhitni muhofaza qilish, informasion va
kommunikasion texnologiyalar, temir yo’l transporti, soliq, maxfiy ma’lumotlar
daxlsizligini ta’minlash sohalarida hamkorlikka oid, shuningdeq gumanitar, savdo-
iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy aloqalarni rivojlantirishga doir qator hujjatlar
imzolandi.
O’zaro tovar aylanmasi hajmi 2016-yil yakunlari bo’yicha 21,2 million
AQSh dollarini tashkil etdi.
10](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_10.png)
![Ukraina ham O’zbekiston Respublikasining yetakchi tashqi iqtisodiy
sheriklaridan sanaladi. O’zbekiston bilan Ukraina o’rtasidagi ikki tomonlama
munosabatlar mustahkam huquqiy asosga ega bo’lib, turli sohalardagi hamkorlikni
tartibga soluvchi 142 shartnoma, bitim va boshqa hujjatlardan iborat.
1991-yildan buyon O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Ukrainaga 6
marotaba tashrif buyurgan va Ukraina Prezidenti O’zbekistonga 4 marotaba tashrif
buyurgan.
1994 yili Ukraina Prezidenti L.Kuchma davlat tashrifi bilan O’zbekistonga
keldi. Davlat rahbarlari o’rtasidagi o’zaro muloqotda iqtisodiy hamkorliq transport,
sanoat, qishloq xo’jaligi, fan-texnika taraqqiyotidagi yutuqlarda o’zaro xamkorlik
olib borish bo’yicha tuzilgan bitimlarni amalga oshirish asosiy o’rin egalladi. O’z
navbatida O’zbekiston Birinchi Prezidenti I.A.Karimov ham Ukrainaga uch
marotaba safar qildi. Bu ikki davlat o’rtasidagi aloqalar xozirgi kunda ham
rivojlanib bormoqda. O’zbekiston Ukrainaga rangli metall, gazlama va boshqa
turdagi mahsulotlarni yetkazib berayotgan bo’lsa, Ukrainadan O’zbekistonga
texnika asbob-uskunalari, ayrim oziq-ovqat mahsulotlari yetkazib berilmoqda.
Bugungi kunda O’zbekistonda 20 dan ortiq O’zbekston –Ukraina qo’shma
korxonalari ishlab turibdi.
O’zaro tovar aylanmasi hajmi 2016-yil yakunlari bo’yicha qariyb 254,1
million AQSh dollarini tashkil etdi.
O’zbekiston Respublikasi Belarus Respublikasi bilan har tomonlama
hamkorlikni mustahkamlashga alohida e’tibor qaratadi. Mamlakatlarimiz
iqtisodiyoti bir-birini to’ldiradi. So’nggi ikki yilda Toshkent va Minskda
Hukumatlararo komissiyaning (HK) ikkita yig’ilishi bo’lib o’tdi. O’zbekiston
Respublikasi bilan Belarus Respublikasi o’rtasida 2008-2017-yillarga
mo’ljallangan iqtisodiy hamkorlik to’g’risidagi shartnoma va uning ijrosi
yuzasidan Dastur imzolangan. O’zbekiston va Belarus hukumatlari o’rtasida
jinoyatchilikka qarshi kurash, Favqulodda vaziyatlar vazirliklari o’rtasida
favqulodda vaziyatlarning oldini olish va oqibatlarini bartaraf etishda hamkorlik
to’g’risidagi hujjatlar imzolangan.
1994-yil dekabrda Belarus Respublikasi Prezidenti A.Lukashenkoning
O’zbekistonga rasmiy tashrifi amalga oshirilgan.
2015-yil 11-12-mart kunlari Toshkent shahrida O’zbekiston Respublikasi
hamda Belarus Respublikasi o’rtasida ikki tomonlama hamkorlik bo’yicha
Hukumatlararo qo’shma komissiya uchinchi majlisi bo’lib o’tdi.
MDH mamlakatlari boshliqlari majlisi doirasida Minsk shahrida 2014-yil
oktyabrida O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov va Belarus
Respublikasi Prezidenti A.Lukashenko uchrashishdi. Uchrashuvda ikki tomonlama
hamkorlikni rivojalantirishning asosiy masalalari muhokama qilindi.
O’zaro tovar aylanmasi hajmi 2016-yil yakunlari bo’yicha qariyb 113,4
million AQSh dollarini tashkil etdi.
Gruziya O’zbekistonning eng muhim tashqi iqtisodiy hamkorlaridan biri
hisoblanadi.
11](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_11.png)
![Ikki mamlakat o’rtasidagi munosabatlarni tartibga soluvchi asosiy hujjat –
1995-yilning 4-sentyabrida O’zbekiston va Gruziya o’rtasida imzolangan do’stlik
va hamkorlik to’g’risidagi kelishuv hisoblanadi.
Ikki tomonlama savdo-iqtisodiy munosabatlarni iqtisodiy hamkorlik
bo’yicha o’zbek-gruzin Qo’shma komisiyasi tartibga soladi. 2014-yilning 20-
oktyabrida Toshkent shahrida mazkur komisiyaning navbatdagi yetinchi yig’ilishi
bo’lib o’tdi.
2016-yil yakunlari bo’icha ikki davlat o’rtasidagi umumiy tovar aylanmasi
hajmi 90,8 million AQSh dollarini tashkil etdi.
Yuqorida etirof etilgan uchrashuvlar, siyosiy, iqtisodiy, madaniy sohada
amalga oshirilgan hamkorlik O’zbekistonning MDH davlatlari bilan har
tomonlama aloqalarini yanada mustahkamladi.
Markaziy Osiyo davlatlari o’rtasida hamkorlik aloqalari
O’zbekiston tashqi siyosatining ustuvor yo’nalishlaridan biri Markaziy
Osiyodagi yangi mustaqil davlatlar – Qozog’iston, Qirg’iziston, Tojikiston,
Turkmaniston bilan hamkorliq do’stlik aloqalarini mustahkamlashga qaratilgan.
Markaziy Osiyodagi beshta davlat o’rtasida o’xshash jihatlar ko’p. Tariximiz,
madaniyatimiz, tilimiz, dilimizning birligi, tomirlarimizning tutashib ketganligi bu
mamlakat xalqlarini bir-biriga yanada yaqinlashtirish zaminidir.
O’zbekiston Respublikasining tashqi aloqalarida, Markaziy Osiyo davlatlari
bilan hamkorlikni yo’lga qo’yishida Markaziy Osiyo Hamkorlik (MOH) tashkiloti
muhim ahamiyat kasb etadi. Bu tashkilot 1994 yil iyul oyi boshida O’zbekiston,
Qozog’iston, Qirg’iziston Prezidentlarining Almati shahrida bo’lib o’tgan
uchrashuvi asosida tashkil topgan Markaziy Osiyo Iqtisodiy Hamjamiyati (MOIH)
zaminida 2002 yil 28-fevralda tashkil topgan. 2002 yil 28-fevral kuni Almati
shahrida Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining uchrashuvi bo’lib o’tadi.
Muzokaralarning yakunlari bo’yicha prezidentlar Markaziy Osiyo Hamkorlik
(MOH) tashkilotini ta’sis etish to’g’risidagi shartnomani imzolaydilar.
Tashkilotning raisi etib I.A.Karimov saylanadi. Bu tashkilot endi iqtisodiy
munosabatlarni rivojlantirish bilan birga siyosiy-ijtimoiy, madaniy texnikaviy va
boshqa aloqa turlarini kengaytirish masalalari bilan shug’ullanadigan bo’ldi. MOH
tashkilotining tashkil etilishi, uning a’zolari bo’lgan O’zbekiston, Qozog’iston,
Qirg’iziston, Tojikiston o’rtasidagi o’zaro manfaatli aloqalarni yanada
kuchayishida muhim ahamiyat kasb etdi.
Mustaqil O’zbekiston Respublikasining Markaziy Osiyodagi mustaqil
davlatlar bilan aloqalarida Qozog’iston Respublikasi bilan yo’lga qo’yilgan ko’p
tomonlama o’zaro manfaatli aloqalari katta ahamiyatga ega. O’zbekistonning
Qozog’iston bilan ikki tomonlama munosabatlari 1992 yil 24-iyunda imzolangan
O’zbekiston bilan Qozog’iston o’rtasida do’stlik va hamkorlik to’g’risidagi
shartnoma asosida mustahkamlanib bormoqda. Qozog’iston va O’zbekiston
Prezidentlari N.Nazarboyev va I.A.Karimovlarning 1994 yil 10-12-yanvardagi
Toshkentdagi rasmiy uchrashuvida ikki respublika o’rtasida tovarlar, xizmatlar,
12](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_12.png)
![sarmoyalar va ishchi kuchlarini erkin o’tib turishini nazarda tutuvchi hamda o’zaro
kelishilgan kredit, hisob-kitob, byudjet, soliq, narh boj va valyuta siyosatini
ta’minlash to’g’risidagi shartnoma imzolandi. 1998 yil 31-oktyabrda O’zbekiston
bilan Qozog’iston o’rtasida abadiy do’stlik shartnomasi imzolandi.
O’zbekiston va Qozog’iston Prezidentlarining 2000 yil 20-21-aprelda
Toshkentda ikki davlat chegaralarini aniq belgilashga bag’ishlangan uchrashuvi
bo’ldi. Uchrashuv yakunida “O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti
I.A.Karimov va Qozog’iston Respublikasi Prezidenti N.Nazarboyevning qo’shma
bayonoti” imzolandi. 2001 yil 17 noyabr kuni O’zbekiston Respublikasi Prezidenti
I.A.Karimov rasmiy tashrif bilan Qozog’istonda bo’ldi. Ikki davlat Prezidentlari
O’zbekiston-Qozog’iston davlat chegarasi to’g’risida shartnomani imzoladilar.
2440 km uzunlikdagi chegaraning 96 foizi belgilab olindi. Qolgan qismi kelishuv
asosida belgilashga kelishildi. 2002 yil 9-sentyabrda Prezidentlar N.Nazarboyev va
I.A.Karimovlar Ostona shahridagi uchrashuvida “O’zbekiston-Qozog’iston davlat
chegaralarining alohida uchastkalari to’g’risida bitim” imzolandi. Ikki davlat
o’rtasidagi chegaraga oid masalaar huquqiy jihatdan o’z yechimini topdi.
O’zbekiston va Qozog’iston o’rtasida iqtisodiy aloqalar rivojlanib bordi.
2002 yilning birinchi yarmida ikki mamlakat o’rtasidagi tovar ayirboshlash hajmi
124 million AQSh dollarini tashkil etdi. 2002 yilda O’zbekistonda 38 ta o’zbek-
qozoq qo’shma korxonasi, Qozog’istonda 92 ta o’zbek-qozoq qo’shma korxonasi
faoliyat yuritdi. Ijtimoiy sohada ikki davlat o’rtasidagi munosabatlar ham kengayib
bordi. 1994 yilda O’zbekistonda Qozog’iston kunlari o’tkazildi, madaniy aloqalar
an’anaviy tus oldi. O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasi qoshida qozoq adabiyoti
Kengashi, 1992 yildan boshlab qozoq tilida “Nurli jol” respublika gazetasi nashr
qilina boshlandi.
2017 yil 23-24 mart kunlari O’ zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.
Mirziyoyev Qozog’iston Respublikasi N. Nazarboyev taklifiga binoan Qozog’istpn
Respublikasida bo’ldi. Uchrashuvda Afg’oniston muammosi, uni tinch yo’l bilan
hal etish zarurligi, transchegaraviy daryolar suvlaridan oqilona foydalanisjh,
siyosiy savdo-sotiq masalalari muhokama qilindi. O’zbekistonda hozirgi kunda
Qozog’iston kapitali ishtirokida 230 dan ortiq, Qozog’istonda o’zbekistonlik
ishbilarmonlar bilan hamkorlikda 130 dan ortiq korxonalar faoliyat ko’rsatmoqda.
Toshkent Samarqandni bog’lovchi Maxtaral tumanidan o’tuvchi avtomobil
yo’lining oichilishi, Toshkent- Olmata tezyurar poyezdi va ikki mamlakat o’rtasida
avtobus qatnovining yo’lga qo’yilishi, hududlararo aloqalar savdo va turizm
rivonlanishiga xizmat qiladi.
O’zbekistonning Qirg’iziston bilan ikki tomonlama hamkorligi O’zbekiston
Respublikasi bilan Qirg’iziston Respublikasi o’rtasida Toshkentda 1992 yil 29-
sentyabrda imzolangan do’stliq hamkorlik va o’zaro yordam haqida shartnoma
asosida yo’lga qo’yildi va rivojlandi. O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti
I.A.Karimovning 1993 yil avgustda Qirg’izistonga qilgan davlat tashrifi paytida
ikki mamlakat o’rtasida 1994-2000 yillarga mo’ljallangan iqtisodiy integrasiyani
rivojlantirish to’g’risida Bayonot imzolandi. Bu hujjat ikkala respublikada ishlab
chiqilgan milliy dasturlarni muvofiqlashtirishga, xomashyo va ishchi kuchidan,
13](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_13.png)
![ilmiy salohiyatdan unumli foydalanishga qaratilgan. Ikki davlat o’rtasida turli
sohalarda hamkorlikni mustahkamlash haqida bitimlar imzolangan. 1994 yil 16-
yanvarda I.A.Karimov Qirg’izistonda bo’ldi, tovarlar, xizmatlar, sarmoyalar va
ishchi kuchlarini erkin o’tib yurishini nazarda tutuvchi hamda o’zaro kelishilgan
savdo-sotiq, byudjet, soliq, narh boj va valyuta siyosatini belgilovchi shartnomani
imzoladi. Bu hujjatlar asosida ikki respublika o’rtasida qardoshlik aloqalari, ikki
tomonlama hamkorlik rivojlanib bormoqda. 2000 yilda O’zbekistonda 22 ta
o’zbek-qirg’iz qo’shma korxonasi, Qirg’izistonda 61 ta qirg’iz-o’zbek qo’shma
korxonasi faoliyat yuritdi.
Tojikistonda 1992-1996 yillarda davom etgan birodarkushlik urushi
Tojikistonning iqtisodiy taraqqiyotiga salbiy ta’sir etdi, uning qo’shni mamlakatlar,
shu jumladan, O’zbekiston bilan hamkorligiga ham salbiy ta’sir etdi. O’zbekiston
Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov taklifiga binoan 1998 yil 4-yanvar
kuni Tojikiston Prezidenti Imomali Rahmonov O’zbekistonga amaliy tashrif bilan
keldi. Ikki mamlakat rahbarlari tashrif yakunlari bo’yicha qo’shma axborot
imzoladilar.Uchrashuv paytida ikki davlat o’rtasida ijtimoiy-iqtisodiy sohalarda
hamkorlik bo’yicha bitimlar imzolandi. O’zbekiston va Tojikiston munosabatlari
o’zining yangi mustahkamlanish va taraqqiyot davriga o’tdi. O’zbekiston bilan
Tojikiston o’rtasidagi tovar ayirboshlash hajmi 1997 yilda 50 million AQSh
dollaridan oshdi. 2000 yilda O’zbekistonda 15 ta o’zbek-tojik qo’shma korxonasi,
Tojikistonda 3 ta o’zbek-tojik qo’shma korxonasi faoliyat ko’rsatdi.
Mustaqillik yillarida O’zbekiston va Turkmaniston Respublikalari o’rtasida
ham do’stlik va ikki tomonlama hamkorlik aloqalari yo’lga qo’yildi va hozirgi
davrda bu hamkorlik rivojlanib bormoqda.
2017 yil 23-24 aprel kunlari Turkmaniston Prezidenti Gurbanguli
Berdimuhammedov davlat tashrifi bilan O’zbekistonda bo’ldi. Uchrashuvda ikki
mamalakat o’rtasida savdo uylari ochish, ishbilarmonlar kengashi tashkil etish,
transport, tranzit, qishloq xo’jaligi, fan texnika, sport va boshqa sohalarga doir 17
ta hujjat imzolandi. Oliy o’quv yurtlari o’rtasida, axboroyt komunikatsiyta
sohasida 15 ta hujjat imzolandi. Toshkent shahrida turkman shoiri Maftunquliga
atab ko’cha va unga me’moriy yodgorlik ochildi. Toshkent shahrida 10 gektar
maydonni egallagan Ashqabot saylgohi ochilib, unda Turkmaniston ramzi bo’lgan
ahalteki otlarining haykallari o’rnatildi.
O’zbekistonning Osiyo mamlakatlari bilan o’zaro manfaatli aloqalari
Mustaqil O’zbekiston birinchi navbatda Yaqin va O’rta Sharq hamda arab
mamlakatlari bilan davlatlararo munosabatlar o’rnatish va rivojlantirishga kirishdi.
Turkiya O’zbekiston Respublikasi mustaqilligini 1991 yil 16 dekabrda tan
olgan. Diplomatik aloqalar 1992 yil 4 martda o’rnatilib, shu yil aprel oyida
Turkiyaning Toshkentda elchixonasi ochilgan. 1993 yil may oyidan Anqarada
O’zbekiston elchixonasi faoliyat ko’rsatib kelmoqda. O’zbekiston Respublikasi
Birinchi Prezidenti I.A.Karimov 4 marotaba Turkiyaga tashrif buyurgan (1991,
1994, 1997 va 1998 yy.).
14](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_14.png)
![2017 yil 25-26 oktyabr kunlari O’zbekiston Respublikasi Prezidenti
Sh.M.Mirziyoyevning Turkiya Respublikasiga davlat tashrifi amalga oshirildi.
Turkiya prezidentlari T.Ozal (1993y.), S.Demirel (1996y., 1996y., 1999y.),
N.Sezer (2000y.) R.Erdog’an (2016y.), bosh vazirlari S.Demirel (1992y.),
T.Chiller (1995y.), M.Yilmaz (1998y.) va R.Erdog’an (2003y.) O’zbekistonga
rasmiy tashrif buyurgan.
O’zbekistonga Turkiya Tashqi ishlar vazirlari X.Chetin (1994y.), I.Jem
(2000-2001yy.), A.Davutoglu (2014y.), M.Chavushog’lu (2017 va 2018yy.),
Turkiyaga O’zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vaziri (2003y.) tashrif buyurgan.
2014 yil avgust oyida O’zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vaziri A.Komilov
Anqara shahrida o’tkazilgan Turkiya Prezidenti R.T.Erdog’anning inaugurasiya
marosimida ishtirok etdi.
O’zbekiston va Turkiya tashqi ishlar vazirliklari o’rtasida siyosiy
maslahatlashuvlarning 9 ta raundi o’tkazilgan (oxirgisi 2018 yil 20 martda Anqara
shahrida).
2017 yil 14 oktyabrda O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Turkiya
Respublikasi Buyuk Millat Majlisi bilan hamkorlik bo’yicha parlamentlararo
guruhi tuzildi. Uning rahbari Oliy Majlis Senati raisining birinchi o’rinbosari
S.Safoyev hisoblanadi.
Turkiya O’zbekistonning yirik savdo-iqtisodiy hamkorlaridan biri
hisoblanadi (Rossiya, Xitoy va Qozog’istondan keyin 4-o’rinda).2017-yil
yakunlariga ko’ra, o’zbek-turk savdo aylanmasi hajmi 1,5 milliard AQSh dollarini
tashkil etdi.
1991 yil 16-19-dekabr kunlari I.A.Karimov boshliq O’zbekiston davlat
delegasiyasi Turkiyada bo’ldi. Safar chog’ida O’zbekiston Respublikasi bilan
Turkiya jumhuriyati o’rtasida davlatlararo munosabatlarning asoslari va maqsadlari
to’g’risida shartnoma, konsullik vakolatxonalarini ayirboshlash to’g’risida
Protokol imzolandi. Shu bilan bir qatorda safar chog’ida iqtisodiyot, savdo,
madaniyat, fan, ta’lim, sog’liqni saqlash, sport va turizm, transport va
kommunikasiyalar bo’yicha hamkorlik qilish haqida bitim, protokol va hujjatlar
imzolandi. O’zbekiston bilan Turkiya o’rtasidagi munosabatlar keyingi yillarda
ancha kengaydi.1992 yil 28-aprel kuni O’zbekistonda Turkiya elchixonasi,
Turkiyada esa O’zbekiston elchixonasi ochildi va faoliyat yuritmoqda. Ikki davlat
o’rtasida hamkorlik gazlama va tayyor kiyim-kechak ishlab chiqarish, qishloq
xo’jalik mahsulotlarini qayta ishlash, qo’shma korxonalar qurish, kadrlar
tayyorlash, turizmni rivojlantirish va boshqa sohalarda amaliy natijalar bermoqda.
O’zbekistonda Turkiya sarmoyadorlari ishtirokida 200 dan ortiq qo’shma
korxonalar barpo etildi. Ikki mamalakat o’rtasidagi o’zaro tovar ayirboshlash hajmi
1992 yilda 75 million AQSh dollarini tashkil etgan bo’lsa, 1998 yilda 275 million
dollarga ko’paydi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. Mirziyoyev 2017 yil 25-26 oktyabr
kunlari Turkiya Respublikasi Prezidenti Rejep Tayyip Erdug’onning taklifiga
binoan Turkiya davlatiga tashrif buyurdi. Uchrashuvda ikki mamlakat o’rtasida
savdo- iqtisodiy, siyosiy, turizm, transport, logistika, madaniy- gumanitar va
15](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_15.png)
![boshqa sohalarda, jami 3.5 mld dollar hajmidagi 30 dan ortiq loyihalar bo’yicha
bitimlar imzolandi. Tashrif chog’ida ikki mamalakat o’rtasida tovar ayrboshlash
hajmi 2020 yillarga borib 3-4 mld dollarga yetkazishga kelishuvga erishildi.
Pokiston Islom Respublikasi O’zbekiston Respublikasi mustaqilligini 1991-
yil 20 dekabrda tan oldi. Ikki mamlakat o’rtasida diplomatik munosabatlar 1992-
yil 10-mayda o’rnatilgan. Pokistonning Toshkentdagi Elchixonasi 1992-yilning
iyun oyida ochildi. O’zbekistonning Islomoboddagi Elchixonasi 1994-yil iyul
oyidan boshlab faoliyat ko’rsatmoqda.
1992-yil martidan 2001-yil oktyabriga qadar Karachi shahrida
O’zbekistonning Bosh konsulxonasi faoliyat yuritdi.
O’zbekiston Respublikasining Birinchi Presidenti Islom Karimov
Pokistonga 1992-yilning avgusti va 2006-yilning may oylarida tashrif buyurdi.
Hozirgi vaqtga qadar quidagi ikki mamlakatlar o’rtasida tashriflar bo’lib
o’tdi; bosh vazir N.Sharif (1992-yil iyun), bosh vazir B.Bhutto (1995-yil may va
noyabr), president F.Legari (1996-yil oktyabr), president P.Musharraf (2005 yil
mart), bosh vazir Sh.Aziz (2007-yil mart), bosh vazir Y.Giloniy (2011-yil mart),
bosh vazir N.Sharif (2015-yil noyabr).
2010-yil iyun oyida Pokiston Prezidenti A.Zardari Toshkentda bo’lib o’tgan
ShHT sammitida ishtirok etdi. 2016-yil iyun oyida Pokiston Prezidenti M.Husayn
Toshkentda o’tkazilgan ShHT sammitida qatnashdi.
2017-yil 8-iyunda Ostona shahrida bo’lib o’tgan ShHT sammiti doirasida
O’zbekiston Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev Pokiston Bosh vaziri N.Sharif bilan
uchrashdi.
2017-yil 17-sentyabrda Ostonada o’tkazilgan islom hamkorlik tashkilotining
(IHT) Fan va texnologiyalar bo’yicha sammitida O’zbekiston Prezidenti
Sh.M.Mirziyoyev Pokiston Prezidenti M.Husayn bilan uchrashuv o’tkazdi.
2018-yil iyun oyida ShHTning Sindao sammiti doirasida O’zbekiston
Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev va Pokiston Prezidenti M.Husaynning uchrashuvi
bo’lib o’tdi.
Ikki tomonlama munosabatlarning shartnoma-huquqiy asosini 42
davlatlararo, hukumatlararo va idoralararo hujjatlar tashkil etib, ular ekstradisiya,
jinoiy ishlarda o’zaro yordam, terrorizmga qarshi kurash, havo qatnovi, yuklarni
transit tashish, savdo-iqtisodiy hamkorliq kichik va xususiy tadbirkorlikni qo’llab-
quvvatlash, ikkiyoqlama soliqqa tortishdan voz kechish, giyohvand moddalar
savdosiga qarshi kurash va boshqa sohalarni qamrab oladi.
O’zbekiston va Pokiston hukumatlararo savdo-iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy
hamkorlik bo’yicha qo’shma komissiyasi 1993-yilda tuzilgan bo’lib, uning so’nggi
5-yig’ilishi 2011-yil mart oyida Islomobadda bo’lib o’tgan.
Imzolangan Savdo-iqtisodiy hamkorlik to’g’risidagi bitimga ko’ra, ikki
davlat o’rtasidagi o’zaro savdoda imtiyozlar berish joriy etilgan.
2018-yil yanvar-noyabr oylarida o’zaro savdo ko’rsankichi 92,4 mln.ga etdi,
eksport 28,7 mln., import 63,7 mln.
2017-yil 5 apreldan boshlab “Toshkent-Lahor-Toshkent” yo’nalishi bo’yicha
haftasiga ikki parvoz qayta tiklandi.
16](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_16.png)
![O’zbekistonda Pokiston kapitali ishtirokida tuzilgan 81 korxona ishlab
turibdi. Ularning 4 tasi 100 foiz Pokiston sarmoyasi asosida faoliyat yuritmoqda.
23 qo’shma korxona 2018-yilda tashkil etilgan. Ular asosan savdo, to’qimachiliq
qog’oz, charm, oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish, transport va sayyohlik
xizmatlari kabi sohalarda ishlaydi.
Eron Islom Respublikasi 1991-yilning 25-dekabrida O’zbekiston
Respublikasining mustaqilligini rasman tan oldi.
1992-yil 10-mayda O’zbekiston va Eron o’rtasida diplomatik aloqalar
o’rnatildi.
Eronning Toshkentdagi elchixonasi 1992-yil noyabr oyida va
O’zbekistonning Tehrondagi elchixonasi 1995-yil may oyida ochilgan.
O’tgan muddat davomida O’zbekistonning birinchi Prezidenti Islom
Karimovning Eronga to’rt bor tashrifi amalga oshirildi. (1992 va 2003-yillarda
rasmiy, 1996 va 2004-yillarda EKO sammiti doirasida).
O’z navbatida Eron prezidentlari A.Rafsanjoni (1993-yil oktyabr) va
S.Hotamiylarning (2002-yil aprel) O’zbekistonga rasmiy tashriflari bo’lib o’tgan.
Islom hamkorlik tashkilotining (IHT) 2017-yil sentyabrda Ostonada
o’tkazilgan fan va texnologiyalar bo’yicha birinchi sammiti doirasida O’zbekiston
Prezidenti Sh. Mirziyoyevning Eron Islom Respublikasi Prezidenti H.Ruhoniy
bilan uchrashuvi bo’lib o’tdi.
Tashqi ishlar vazirining orinbosari darajasida muntazam ravishda
O’zbekiston-Eron siyosiy maslahatlashuvlari o’tkaziladi. Siyosiy
maslahatlashuvlarning 5-davrasi 2017-yilning 13-martida Toshkentda o’tkazildi.
Hozirgi kunda O’zbekiston va Eron munosabatlarining shartnomaviy-
huquqiy asosini siyosiy, iqtisodiy madaniy sohalarda imzolangan 55 ta hujjat
tashkil etadi.
O’zbekiston Respublikasi va Eron Islom Respublikasi o’rtasida savdo-
iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy hamkorlik bo’yicha Hukumatlararo qo’shma
komissiya tashkil etilgan. 2018-yilning aprel oyida Tehron shahrida O’zbekiston-
Eron qo’shma komissiyasining 12-yig’ilishi bo’lib o’tdi.
2018-yil natijalariga ko’ra, o’zaro tovar ayirboshlash ko’rsatkichlari $306,5
mln, shu jumladan O’zbekison eksporti – $172,5 mln., import esa $133,9 mln.
hajmida qayd etildi.
O’zbekistonda Eron sarmoyasi ishtirokida tashkil etilgan 116 dan ortiq
korxona faoliyat ko’rsatmoqda. Shulardan 19 tasi to’liq Eron sarmoyasi asosida ish
olib bormoqda.
O’zbekistonning Eronga eksporti paxta, paxta tolasi, qora va rangli metallar,
mineral o’g’itlar,elektomexanik jihozlar, mevalar, quruq mevalar va plastmassa
mahsulotlaridan iborat bo’lmoqda.
2011-yilning 25-aprelida Ashxabodda tashqi ishlar vazirlarining to’rt
tomonlama yig’ilishida O’zbekiston-Turkmaniston-Eron-O’mon temir yo’l
koridorini shakllantirish bo’yicha hujjat imzolandi.
Hozirgi davrda O’zbekistonning Misr Arab Respublikasi , Isroil, hamda
Quvayt dalatlari bilan har tomonlama aloqalari kengayib bormoqda.
17](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_17.png)
![Misr Arab Respublikasi O’zbekiston Respublikasi mustaqilligini 1991-yil
26-dekabrda tan olgan. 2017-yilda O’zbekiston va Misr o’rtasida diplomatik
aloqalar o’rnatilganiga 25 yil to’ldi (1992-yil 23-yanvar).
Misrning Toshkentdagi elchixonasi 1993-yil may oyidan, O’zbekiston
diplomatik vakolatxonasi esa 1994-yil dekabrdan Qohirada o’z faoliyatlarini
boshladilar.
Ikkitomonlama aloqalar rivojiga O’zbekiston Respublikasi Birinchi
Prezidenti I.A.Karimovning 1992-yil dekabr va 2007-yil aprel oylarida Misrga
amalga oshirgan rasmiy tashriflari sezilarli turtki bo’ldi.
2018-yil 4-5-sentyabr kunlari Misr Prezidenti A.as-Sisining O’zbekistonga
tashrifi bo’lib o’tdi. Tashrif davomida O’zbekiston-Misr hamkorligini rivojlantirish
bo’yicha istiqbolli yo’nalishlar muhokama etilib, 12 ta ikki tomonlama hujjatlar
imzolandi.
O’zbek-misr munosabatlari halqaro va mintaqaviy tashkilotlar, xususan,
Birlashgan millatlar tashkiloti va Islom hamkorlik tashkiloti doirasida olib
borilmoqda.
Hozirda, ikki mamlakat shartnoma-huquq bazasini 62 ta davlatlar,
hukumatlar va idoralararo hujjatlar tashkil etadi.
Hozirga qadar O’zbekiston va Misr savdo-iqtisodiy hamkorlik bo’yicha
hukumatlararo qo’shma komissiyasining oltita yig’ilishi bo’lib o’tgan.
O’zbekiston Respublikasi Misr Arab Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi
huzuridagi Hamkorlikni rivojlantirish agentligi bilan yaqindan ishlab kelmoqda.
1993-yildan bugungi kunga qadar mazkur muassasa tomonidan tashkil etilgan
diplomatiq sayyohliq arab tilini o’rganish va boshqa o’quv kurslarida mingdan
ziyod mamlakatimiz vakillari ishtirok etdilar.
Ijtimoyi-madaniy sohada ham muayyan ishlar amalga oshirilgan. Jumladan,
1997-yilda “O’zbekiston-Misr”, 2000-yilda esa “Misr-O’zbekiston” do’stlik
jamiyatlariga asos solingan va hozirda muvaffaqiyatli faoliyat ko’rsatib
kelmoqdalar.
2018-yilning 10-13-oktyabr kunlari Misr Bosh imomi, Al-Azhar majmuasi
shayxi Ahmad at-Tayyibning O’zbekistonga tashrifi amalga oshirildi.
Isroil Davlati O’zbekiston Respublakasi mustaqilligini 1991-yil 25-
dekabrda tan oldi. 1992-yil 21-fevralda ikki tomonlama diplomatik aloqalar
o’rnatildi.
1998-yil 14-16-sentyabrda O’zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti
Islom Karimov Isroilga davlat tashrifini amalga oshirdi.
1994-yil iyulda Isroil Tashqi ishlar vaziri Sh.Peres O’zbekistonga tashrif
buyurdi, 1997-yil aprelda esa O’zbekiston Tashqi ishlar vaziri A.Komilovning
Isroilga javob tashrifi amalga oshirildi.
Tomonlar muntazam ravishda ikki davlat Tashqi ishlar vazirliklari o’rtasida
siyosiy maslahatlashuvlarni o’tkazib boradi. Hozirgi kunga qadar ikki mamlakat
tashqi ishlar vazirliklari o’rtasida siyosiy maslahatlashuvlarning 4 ta davrasi
o’tkazilgan. Siyosiy maslahatlashuvlarning oxirgi to’rtinchi davrasi 2016-yil 30-
mart kuni Toshkentda bo’lib o’tgan.
18](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_18.png)
![O’zbekiston-Isroil munosabatlarining huquqiy bazasi 19 ta hujjatlardan
iborat (14 tasi davlatlararo va hukumatlararo, 5 tasi idoralararo hujjatlar).
Ikki davlat o’rtasida savdo-sotiq aloqalarida eng qulay rejim o’rnatilgan.
2018-yil yanvar-noyabr oylari yakuni bo’yicha umumiy savdo aylanmasi $51.4
mln. (eksport - $16.1 mln., import - $35.2 mln.) tashkil etdi.
Hozirgi kunda O’zbekiston Respublikasida Isroil sarmoyasi ishtirokida 37
korxonalar va shulardan 7 tasi 100% xorijiy sarmoyasi bilan mavjud. Ushbu
korxonalar xorijiy kapital, turizm, ulgurji savdo, oziq-ovqat ishlab chiqarish,
moliyaviy va boshqaruv masalalari bo’yicha maslahat xizmatlari yo’nalishida
faoliyat yuritib kelmoqda.
2018-yil 10-fevraldan Isroil fuqarolari uchun 30 kunlik vizasiz rejimi
qo’llanishi munosabati bilan O’zbekistonga ushbu davlatdan keladigan turistlar
soni ikki baravariga oshdi va 10 mingdan ortiqni tashkil etdi.
Quvayt Davlati O’zbekiston Respublikasi mustaqilligini 1991-yil 30-
dekabrda tan olgan. Davlatlar o’rtasida diplomatik munosabatlar 1994-yil iyul
oyida o’rnatilgan.
2001-yilda Kuvayt Davlati Toshkent shahrida o’z elchixonasini ochdi.
O’zbekiston Respublikasining Kuvayt Davlatidagi elchixonasi 2004-yilning
noyabr oyidan boshlab faoliyat olib bormoqda.
O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning 2004-yilning
19-20-yanvarida Kuvayt Davlatiga uyushtirgan rasmiy tashrifi davlatlar o’rtasidagi
munosabatlarning rivojlanishiga turtki berdi va tashrif chog’ida yaratilgan huquqiy
baza ikki tomonlama munosabatlarni mustahkamlashga asos soldi.
2008-yilning iyul oyida Kuvayt amiri shayx Sabah al-Ahmad al Jaber as-
Sabah O’zbekiston Respublikasiga rasmiy tashrif amalga oshirdi. Tashrif chog’ida
o’zbek-kuvayt munosabatlarini mustahkamlashga, savdo-iqtisodiy va sarmoyaviy
hamkorlikni faollashtirishga qaratilgan bir qator hujjatlar imzolandi.
2017-yil iyun oyida O’zbekistonda Kuvait Milliy assambleyasi bilan
hamkorlik bo’yicha parlamentlararo guruh tashkil etildi.
2018-yil 4-dekabr kuni al-Kuvayt shahrida O’zbekiston va Kuvayt Tashqi
ishlar vazirliklari o’rtasida siyosiy maslahatlashuvlarning 2-davrasi o’tkazildi.
2018-yilning 6-10-sentyabr kunlari Shahrisabz shahrida bo’lib o’tgan
Xalqaro maqom san’ati anjumanida Kuvayt madaniyat, san’at va adabiyot milliy
kengashi Bosh kotibining o’rinbosari Badr ad-Duveysh boshchiligidagi hay’at
ishtirok etdi.
2018-yilning 25-26-oktyabr kunlari Al-Kuvayt shahrida O’zbekiston yoshlar
simfonik orkestrining konsertlari hamda milliy hunarmandchilik ko’rgazmasi
tashkil etildi.
Mustaqillik yillarida O’zbekistonnnig Yaqin Sharq va Afrika davlatlari
xususan, Saudiya Arabistoni hamda Ummon Sultonligi bilan aloqalari tobora
mustahkamlanmoqda
Saudiya Arabistoni Podshohligi O’zbekiston Respublikasining davlat
mustaqilligini 1991-yil 30-dekabrda tan oldi. 1992-yil fevralda mamlakatlarimiz
o’rtasida diplomatik munosabatlar o’rnatildi.
19](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_19.png)
![O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov 1992-yil aprel
oyida Saudiya Arabistoniga tashrif buyurdi.
1992-yil noyabrda Jiddada O’zbekistonning Bosh konsulxonasi, 1995-yil
mayda O’zbekistonning Riyozdagi elchixonasi o’z faoliyatini boshladi. 1997-yil
martdan Toshkentda Saudiya Arabistonining elchixonasi faoliyat ko’rsatmoqda.
2012-yil aprel oyida Saudiya Arabistoni Sho’ro kengashi (parlament) raisi
Abdulla Ol ash-Sheyx boshchiligidagi delegasiya O’zbekistonga tashrif buyurdi.
2017-yil 21-may O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev
Saudiya Arabistoni Podshohi Salmon bin Abdulaziz Ol-Saudning taklifiga binoan
Saudiya Arabistonida bo’lib, arab-musulmon va Qo’shma Shtatlar sammitida
ishtirok etdi. Sammit doirasida O’zbekiston Prezidenti bir necha davlat rahbarlari,
jumladan, Saudiya Arabistoni Podshohi bilan uchrashdi.
2018-yil 27-mart Saudiya Arabistoni tashqi ishlar vazirining o’rinbosari
A.Mirdad boshchiligidagi delegasiya Afg’oniston bo’yicha "Tinchlik jarayoni,
xavfsizlik va mintaqaviy hamkorlik sohasidagi hamkorlik" deb nomlangan
Toshkent konferensiyasida ishtirok etdi.
2018-yil 3-dekabr kuni Riyoz shahrida O’zbekiston va Saudiya Arabistoni
Tashqi ishlar vazirliklari o’rtasida siyosiy maslahatlashuvlarning 3-davrasi
o’tkazildi.
2011-yil iyun oyida Toshkent shahrida ikki davlat o’rtasidagi Hukumatlararo
qo’shma komissiyaning 3-yig’ilishi bo’lib o’tdi. Yig’ilish natijalari asosida tegishli
protokol hamda investisiyalarni rag’batlantirish to’g’risidagi hukumatlararo bitim
imzolandi.
2018-yil 11-16-dekabr kunlari Saudiya Arabistoni Savdo-sanoat palatalari
kengashi rahbari Somi al-Ubaydiy boshchiligidagi delegasiyaning O’zbekistonga
tashrifi bo’lib o’tdi.
2019-yil 20-26-yanvar kunlari O’zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasi qoshidagi Din ishlari bo’yicha qo’mita raisi J.Akramov
boshchiligidagi hay’at Saudiya Arabistoniga tashrif buyurdi. Tashrif chog’ida
Saudiya Arabistoni Podshohligi Haj va Umra ishlari vaziri Salih Bintayn bilan
uchrashuv o’tkazildi.
O’mon Sultonligi O’zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligini 1991-
yil dekabrda tan olgan. 1992-yil 22-aprelda mamlakatlarimiz o’rtasida diplomatik
munosabatlar o’rnatilgan.
2009-yil oktyabr oyida O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti
I.A.Karimov davlat tashrifi bilan O’mon Sultonligida bo’ldi. Tashrif chog’ida 19 ta
hukumatlararo va idoralararo hujjatlar imzolandi.
2010-yil aprel oyidan Toshkentda O’mon Sultonligining elchixonasi faoliyat
yurita boshladi. 2018-yil iyul oyidan boshlab O’zbekiston Respublikasining
Masqat shahridagi elchixonasi faoliyat ko’rsatmoqda.
2014-yilning 6-avgustida Tashqi ishlar vaziri Abdulaziz Komilov
boshchiligidagi O’zbekiston delegasiyasi O’zbekiston-Turkmaniston-Eron-O’mon
transport yolagini yararish bo’yicha to’rt tomonlama vazirlar uchrashuvida
20](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_20.png)
![qatnashdi (Masqat, O’mon). Uchrashuv doirasida Tashqi ishlar vaziri Abdulaziz
Komilov O’mon Tashqi ishlarga mas’ul vaziri Yusuf bin Alaviy bilan uchrashdi.
2018-yil 15-mart kuni O’zbekiston Respublikasi Bosh vaziri A.Aripov va
Ummon meros va madaniyat vaziri Haisam ibn Tariq al-Said Ummon tomonining
moliyaviy yordami bilan qurilgan Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik
institutining yangi binosining ochilish marosimida ishtirok etdi.
Sovet tuzumi davrida mamlakatlarimiz xalqlari vakillari qanchalik
intilmasinlar, qanchalik harakat qilmasinlar, O’zbekiston – Xitoy hamkorligi
cheklanganligicha qolib ketavergan edi. O’zbekiston Respublikasi mustaqillikni
qo’lga kiritgandan keyin ko’p asrlar davomida shakllanib kelgan o’zbek va xitoy
xalqlari o’rtasidagi do’stliq hamkorlik aloqalarini tiklash, umuman, ko’p
tomonlama faol tashqi siyosat yuritish imkoniyati paydo bo’ldi.
Xitoy O’zbekiston Respublikasining mustaqilligini tan olgan dastlabki
davlatlardan biri hisoblanadi (1991 yil 27 dekabr). 1992 yil 2 yanvarda XXR tashqi
savdo va iqtisodiy hamkorlik vaziri Li Lyansinning O’zbekistonga tashrifi
davomida ikki mamlakat o’rtasida diplomatik munosabatlarni o’rnatish to’g’risida
Bayonnoma imzolangan.
1992 yil 12 – 14 mart kunlari O’zbekiston Respublikasining Birinchi
Prezidenti Islom Karimov boshchiligidagi hukumat delegasiyasi XXR raisi Yan
Shankunning taklifiga binoan Xitoyga tashrif buyurdi. Tashrif davomida XXR va
O’zbekiston Respublikasi o’rtasidagi hamkorlik to’g’risidagi yigirmaga yaqin
muhim hujjatlar imzolangan. O’zbekiston Respublikasi va XXR o’rtasidagi
o’zaro munosabatlarning tamoyillari to’g’risidagi Shartnoma, O’zbekiston
Respublikasi va XXR qishloq xo’jaligi vazirliklari o’rtasidagi hamkorlik
to’g’risidagi Bitim, O’zbekiston Respublikasi va XXR tashqi ishlar vazirliklari
o’rtasida konsultasiyalar o’tkazish to’g’risidagi Bayonnomalar o’zaro hamkorlikni
shakllantirishda muhim ahamiyatga ega bo’ldi.
Ikki davlat xukumatlarining o’zaro kelishuviga va imzolangan bitimlariga
asosan, 1992 yilda Xitoyning O’zbekistondagi elchixonasi rasman o’z faoliyatini
boshladi. O’z navbatida, O’zbekiston Respublikasining XXRdagi elchixonasi
1 9 9 5 y i l 6 m a y d a Pekin shahrida ochildi. Shuningdeq savdo-tijorat ishlari
bo’yicha vakolatxonamiz Xitoyning 15 eng yirik shaharlaridan biri hisobangan
Shanxay shahrida o’z faoliyatini bugungi kunga qadar samarali olib bormoqda.
O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning 1994 yil 24 –
26 oktyabr kunlari Xitoyga tashrifi davomida imzolangan O’zbekiston Respublikasi
bilan XXR o’rtasidagi o’zaro munosabatlarning asosiy prinsiplari, o’zaro manfaatli
hamkorlikni rivojlantirish va chuqurlashtirish to’g’risidagi Bayonnoma o’zaro
munosabatlar tarixidagi yangi sahifani ochib berdi. Ushbu tashrif doirasida
imzolandgan “O’zbekiston Respublikasi bilan XXR o’rtasida o’zaro
munosabatlarning asosiy prinsiplari to’g’risida” qo’shma Deklarasiya muhim rol
o’ynadi.
O’zbekiston va Xitoyning savdo–iqtisodiy hamkorligi .
21](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_21.png)
![O’zbekiston va Xitoy savdo-iqtisodiy aloqalarining rivojlanish bosqichlari
tahlillariga ko’ra, biz ikki mamlakat o’rtasidagi savdo-iqtisodiy aloqalar rivojini 3
ta muhim bosqichga bo’lib olishni lozim topdik:
1-bosqich 1992-1996 yillar;
2-bosqich 1997-2005 yillar;
3-bosqich esa 2006- yildan keyingi davrni o’z ichiga oladi.
Ikki mamlakat o’rtasidagi savdo aylanmasi 1993 yilda 71,9 million AQSh
dollarini tashkil etgan. O’zbekistondan Xitoyga umumiy qiymati 36,6 mln . AQSh
dollari bo’lgan mahsulotlar eksport qilingan bo’lsa, Xitoydan O’zbekistonga import
35,3 mln. AQSh dollarini tashkil etgan. O’zaro savdo aylanmasidagi musbat saldo
1,3 mln. AQSh dollariga teng bo’lgan. 1994 yilda ikki mamlakat o’rtasidagi savdo
aylanmasi, deyarli ikki baravarga oshgan va 165 mln. AQSh dollarini tashkil et gan .
Jumladan, eksport 76,9 mln. AQSh dollarini, import esa 88,1 mln. AQSh dollarini
tashkil et gan . O’zaro savdo aylanmasida 11,2 mln. AQSh dollari miqdorida manfiy
saldo qayd etil gan . Ikki mamlakat o’rtasidagi savdo aloqalari keyingi yillarda ham
rivojlanib bordi va 1995 – 1996 yillarda o’zaro savdo aylanmasi 218 , 6 mln. AQSh
dollarini tashkil etdi.
O’zbekistonning 1995-yildagi eksport hajmi 3 719.9 mln. AQSh $ ni tashkil
etgan bo’lsa, undagi Xitoy ulushi bor – yo’g’i 1,0 % dan iborat bo’lgan. Ammo
yildan – yilga bu ko’rsatkich o’sib borgan. 1996-yilga kelib ikki davlat o’rtasidagi
tovar ayirboshlash hajmi 2.8 martaga o’sdi. Lekin 1998, 1999, 2000-yillarda bu
ko’rsatkich yana pasayib 1,0, 0,5, 0,7% ni tashkil etgan. 2000-yilda
O’zbekistonning eksport hajmi 3264.7 mln. AQSh $ ni tashkil etgan. 2004-yilga
kelib, O’zbekistonning tashqi savdosidagi Xitoyning ulushi 2.1 %ga ko’tarildi.
Eksportning 26.2 % (974.4 mln. AQSh $) Osiyo qit’asiga to’g’ri kelgan bo’lsa,
shundan 0.7 % i Xitoyga to’g’ri kelgan. Bu juda ham past ko’rsatkichdir.
Solishtirish maqsadida, O’zbekistonning Gollandiya bilan tashqi savdosini ko’rib
chiqadigan bo’lsaq 1995-yilda O’zbekiston Gollandiyaga 156,8 mln. AQSh $
miqdorida mahsulot eksport qilgan. Uning mamlakat umumiy eksportidagi ulushi
4.2 % ni tashkil etgan. 2000-yilga kelib bu ko’rsatkich 2.6 %ga pasaygan.
2006 yilda O’zbekiston va Xitoy o’rtasidagi tashqi savdo aylanmasi 2005-
yilga nisbatan, - 43.8 % ga o’sib deyarli 698 mln. AQSh $ ni tashkil etgan. Bu
davrga kelib O’zbekiston tashqi savdo aylanmasida Xitoyning ulushi deyarli 6.5
%ga o’sgan. 2008 yil yakunlariga ko’ra, ikki mamlakat o’rtasidagi tovar aylanmasi
1,3 mlrd. AQSh dollariga yetdi (2007 yilga nisbatan 43 % ortdi), shu jumladan,
eksport 257,4 mln. AQSh dollarini, import 1.040 mln. AQSh dollarini tashkil qildi.
O’zbekiston bilan Xitoy o’rtasida iqtisodiy sohada eng ko’p qulaylik
yaratish tartibi amal qilmoqda. O’zaro tovar ayirboshlash xajmi 2012 yilda 3,4
milliard AQSh dollariga yetdi. 2013 yilning birinchi yarmi yakunlariga ko’ra,
mazkur ko’rsatkich 2,3 milliard dollarni tashkil etdi. Bu o’tgan yilning shu
davridagiga nisbatan 59 % ko’pdir. O’zbekistonda (2013 yilda) Xitoy sarmoyasi
ishtirokida tuzilgan 455 qo’shma korxona faoliyat yuritdi. Ularning 70 tasi 100%
Xitoy sarmoyasi asosida tashkil etilgan. Yurtimizda Xitoyning 71 kompaniyasi
vakolatxonasi ishlab turibdi. Tashkil qilingan qo’shma korxonalarning asosiy
22](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_22.png)
![ulushi Farg’ona vodiysiga, jumladan, Andijon, Farg’ona va Namangan
viloyatlariga to’g’ri keladi.
1.2-jadval
Xitoy Xalq Respublikasi hukumati tomonidan berilayotgan foizsiz
kredit mablag’laridan foydalanishning asosiy yo’nalishlari
Komponent nomi Kredit mablag’i
mln yuan ming AQSh
dollari
Laboratoriya asbob-uskunalari 17,59 2124
Davolash-tashhis qo’yish asbob-
uskunalari 9,63 1163
Jarrohlik asbob-uskunalari 0,9 109
O’quv asbob-uskunalari 1,88 227
Hammasi: 30,0 3623
O’zbekistonning mustaqillik sharoitidagi Janubiy Koreya bilan
hamkorligining huquqiy asoslarining shakllantirilishi 1991-yil 31-dekabrga to’g’ri
keladi. Mazkur sanada Koreya Respublikasi O’zbekistonning mustaqil davlat
sifatidagi suverenitetini e’tirof etdi. Ikki mamlakat o’rtasidagi rasmiy diplomatik
aloqalar 1992-yil 29-yanvar kuni o’rnatildi.
23](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_23.png)
![O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov 1992-yilning 16-
iyunda rasmiy ravishda Janubiy Koreyaga birinchi tashrifini amalga oshirdi. Ushbu
tashrif davrida imzolangan kelishuv va shartnomalarda ikki davlat o’rtasidagi
hamkorlinking huquqiy asoslariga dastlabki poydevorni qo’ydi deb hisoblash
mumkin. Sababi tashrif doirasida keyingi aloqalarning asosiy tamoyillari va
yo nalishlarini belgilab beruvchi qo’shma Deklarasiya imzolandi. Unda ikki tomonʻ
yana bir karra bir-birini mustaqil davlat ekanligini tan olishdi, bir-birlarining ichki
ishlariga aralashmasliq kelishmovchiliklarni tinch yo l bilan va BMT Nizomidagi
ʻ
tamoyillari asosida hal qilish, davlatlar o’ratisda o’zaro do’stlik munosabatlarini
kengaytirish, sanoat, investisiya, savdo, tabiiy resurslarni o’zlashtirish, fan va
texnika, transport sohalarida hamkorlikni rivojlantirish, madaniyat, fan, ta’lim,
OAV, sport, turizm sohalarida aloqalarni kengaytirish kabi jihatlar ilgari surilgan
edi. Undan tashqari ushba tashrif doirasida fan va texnika, savdo, madaniyat,
sayyohlik va boshqa qator sohalarda hamkorlik qilishga haqida kelishuvlar
imzolandi.Undan tashqari ikki davlat rahbarlari davlatlar o’rtasidagi aloqalarni
kengaytirish uchun birinchi navbatda elchixonalar tashkil etishga kelishib olishdi.
Shunga asosan O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1994-yil 7-
apreldagi qaroriga muvofiq Janubiy Koreya poytaxti Seul shahrida O’zbekiston
Respublikasining Konsullik vakolatxonasini tashkil etildi.Vazirlar Mahkamasining
1996-yil 21-sentyabrdagi qaroriga muvofiq Koreya Respublikasida O’zbekiston
Respublikasi elchixonasi faoliyati yulga qo’yildi.
O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasining ma’lumotlariga
asosan, 2014-yilda ikki davlat o’rtasidagi tovar aylanmasi 2016,4 mln. AQSh
dollarini tashkil etdi, ulardan eksport 143,7 mln. AQSh doll., import – 1872,7
mlrd. AQSh doll. tashkil qildi. Janubiy Koreya tomonidan O’zbekiston
iqtisodiyotiga kiritilgan investisiyalarning hajmi 5 mlrd. AQSh doll.dan oshgan.
O’zbekiston-Janubiy Koreya tovar ayirboshlash miqdorida O’zbekistonning
eskportining asosini paxta tolasi tashkil qilishini yuqorida aytgan edik (umumiy
eksportning 69%ni tashkil qiladi ). Undan tashqari O’zbekiston Koreya
Respublikasiga uran, teri va qishloq xo’jalik mahsulotlarini eksport qiladi.
O’zbekiston bo’lsa Janubiy Koreya importida asosiy urg’uni zamonaviy ilg’or
texnologiyalarni olishga qaratgan. Chunki O’zbekiston iloji boricha tayyor
mahsulot olishdan ko’ra uni o’zimizda ishlab chiqarishni yulga qo’yishni asosiy
maqsad deb biladi. Shuning uchun ham ko’pincha raqobatdardosh mahsulot ishlab
chiqarishga qodir bo’lgan texnologiyalarni sotib olishga harakat qiladi. Bu borada
Koreya Respublikasi asosiy o’rinlardan birini egallab kelmoqda. Janubiy Koreya
tomoni 2020-yilga borganda o’zaro tovar ayirboshlash hajmini 10 mlrd AQSh
dollarini yetkazishni mo’ljal qilgan. (Solishtirish uchun Qozog’istonda bu raqam 2
mlrd AQSh dollarini tashkil etishi rejalashtirilgan)Bu raqam Janubiy Koreyaning
O’zbekiston bilan strategik hamkorlikka katta e’tibor qaratayotganligini va
o’zining asosiy savdo sherigi sifatida qarayotganligini ko’rsatadi.
Hamkorlikda tashkil etilgan qo’shma korxonalar . Mustaqillik yillarida
O’zbekiston Respublikasi rahbariyati tomonidan dunyoning sanoati zamonaviy
texnologiyalar asosida rivojlangan mamlakatlari bilan hamkorlik qilishga, ularning
24](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_24.png)
![sarmoyasi ishtirokida O’zbekistonda korxonalar tashkil etishga katta e’tibor
qaratila boshlandi. Ayniqsa bu sohani rivojlantirish uchun birinchi navbatda
qonunchilik bazasi boyitildi.
Bugungi kunda mamlakatimizda qulay investisiya muhiti shakllantirilgan,
eng ilg’or xalqaro tajribalar asosida xorijiy investorlarning huquq va manfaatlarini
himoya qilish kafolatlarining mustahkam qonunchilik bazasi, shuningdeq chet el
kapitali ishtirokida tashkil etilgan korxonalar uchun imtiyoz va preferensiyalar
tizimi yaratilgan. Chunonchi, Prezidentimizning 2005 yil 11 apreldagi
“To’g’ridan-to’g’ri xususiy xorijiy investisiyalarni jalb etishni rag’batlantirish
borasidagi qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida”gi farmoniga muvofiq,
to’g’ridan-to’g’ri xususiy xorijiy investisiyalar hajmi 300 ming dollardan 3 million
dollargacha bo’lgan korxonalar 3 yil, 3 milliondan 10 million dollargacha bo’lgan
korxonalar 5 yil, 10 million dollardan ortiq bo’lgan korxonalar 7 yil muddatga
yuridik shaxslar foydasidan olinadigan soliq, mulk solig’i va boshqa qator
majburiy to’lovlardan ozod qilinadi.
Mustaqillik yillarida O’zbekistonning iqtisodiyotini shartli ravishda ikki
guruhga bo’lish mumkin. Ulardan birinchi guruhiga (I.A.Karimov bularni
“bazovoy” deb ataydi) foydali-mineral xom ashyolarni (tog’-kon va neft-gaz) qazib
olish va qayta ishlash bilan bog’liq bo’lib, ularga barcha jalb qilingan xorijiy
investisiyalarning 30-40% to’g’ri keladi. Ikkinchi guruhga mehnat talab qiladigan
va yakuniy sikl bilan tugaydigan ishlab chiqarish kirib (avtomobilsozliq
to’qimachilik va tikuvchiliq oziq-ovqat boshqalar), ularda ishlab chiqarish import
o’rnini bosishi kerak. O’zbekistonag bu sohaga jami jalb qilingan xorijiy
investisiyalarning yarmi to’g’ri keladi.
Koreya Respublikasi bilan 1992-yildan boshlab qulay sarmoyaviy muhim
doirasida aloqalar yo lga qo’yilganligi ikki davlat ishtirokida va qolaversa 100%ʻ
Koreya investisiyasi ishtirokida tashkil etilayotgan korxonalar sonining muttasil
ravishda o’sib borishiga xizmat qildi.
Birgina misol qilib o’tgan asrning 90-yillarida O’zbekiston Rahbariyati hali
MDH davlatlarining ko’pchiligi iqtisodiyotini barqarorlashtirishga
erishaolmayotgan bir paytda Asaka shahrida Koreya sarmoyasi ishtirokida
avtomabil ishlab chiqarishni yo lga qo’ydi. 1992-yilning noyabrida Koreya
ʻ
Respublikasining “DEU” kompaniyasi bilan O’zbekistonda “UzDEUavto”
qo’shma korxonasini ishga tushirish haqida kelishuv imzolandi. Ushbu loyihaning
umumiy qiymati 1 mlrd AQSh dollarini tashkil etgan. Asaka avtomobilsozlik
korxonasi 1996-yil iyul oyida avtomobillarni ishlab chiqarishni boshladi.
Avtomobilsozlik – janubiy koreyalik sheriklar bilan birgalikda
O’zbekistonda o’zlashtirilgan yuqori texnologiyali eng mashhur ishlab chiqarish
sohasi. Ayni paytda Andijon va Xorazm viloyatlari hamda Toshkent shahrida
avtomobilsozlik korxonalari faoliyat ko’rsatmoqda. O’zbekistonda sanoatning bu
sohasiga Janubiy Koreyaning 20 kompaniyasi jalb qilingan, 18 qo’shma korxona
tuzilgan.
O’zbekistonning Sharqning eng rivojlangan mamlakati – Yaponiya, janubi-
sharqiy Osiyo va Okeaniya mintaqasidagi Malayziya, Indoneziya, Vyetnam,
25](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_25.png)
![Avstraliya kabi mamlakatlari bilan siyosiy, diplomatik aloqalari yo’lga qo’yildi,
o’zaro manfaatli iqtisodiy va madaniy hamkorlik rivojlanib bormoqda.
Keyingi yillarda O’zbekistonning Yaponiya bilan ham munosabatlari
rivojlanmoqda
1991-yil 28-dekabrida Yaponiya O’zbekistonning mustaqilligini tan oldi.
1992-yil-26 yanvarda diplomatik munosabatlar o’rnatildi.
O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov 3 marotaba –
1994, 2002 va 2011 yillarda Yaponiyaga tashrif buyurdi. O’zbekistonga javob
tashriflari 2006 yilning avgust oyida Yaponiya bosh vaziri J.Koidzumi va 2015-yil
oktyabrda Yaponiya bosh vaziri S.Abe tomonidan amalga oshirildi. 2010 va 2014-
yillarning mayida Yaponiya bosh vaziri o’rinbosarlari, moliya vazirlari N.Kan va
T.Aso O’zbekistonga tashrif buyurdi.
2002 yildan boshlab ikki davlatning tashqi ishlar vazirliklari o’rtasida
doimiy ravishda siyosiy maslahatlashuvlar o’tkazib kelinmoqda. 2017-yil martda
siyosiy maslahatlashuvlarning navbatdagi uchrashuvi Tokio shahrida o’tkazildi.
Mintaqa bilan hamkorlikni chuqurlashtirish maqsadida 2004 yilda Tokio
tashabbusi bilan tashkil etilgan «Markaziy Osiyo+Yaponiya» Dialogi o’zaro
munosabatlarni rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. 2010 yil 7 avgustda
Toshkentda Dialog doirasida tashqi ishlar vazirlarining 3-kengashi o’tkazildi.
Unda Yaponiya tashqi ishlar vaziri K.Okada ishtirok etdi. 2017-yil 1 mayda
Ashxobot shahrida Dialog doirasida bo’lib o’tgan tashqi ishlar vazirlarining 6-
kengashida O’zbekiston delegasiyasi ishtirok etdi.
1994 yilda tashkil qilingan O’zbek-Yapon va Yapon-O’zbek iqtisodiy
hamkorlik qo’mitalari savdo va iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirishda muhim
o’ringa ega. Ushbu qo’mitalarning 12-qo’shma yig’ilishi 2017-yil aprelda
Toshkent shahrida o’tkazildi.
2008 yil avgustda «Investisiyalarni erkinlashtirish, himoya qilish va
rag’batlantirish» to’g’risida Hukumatlararo shartnoma imzolanib 2009 yil 24
sentyabrda kuchga kirdi.
O’zbekistonda 10 ta qo’shma korxona mavjud bo’lib, shundan bittasi 100
foiz yapon sarmoyasi ishtirokida tuzilgan. 13 ta yapon kompaniyalarining
vakolatxonalari akkreditasiyadan o’tgan.
2017-yil yanvar-oktyabr oralig’ida o’zaro tovar aylanmasi 138,5 million
dollarni tashkil qildi.
Yaponiyaning O’zbekistonga ko’rsatgan moliya-texnikaviy yordami 4,1
milliard dollardan oshdi. Ushbu yordam tufayli O’zbekistonda sog’liqni saqlash,
maorif, energetika, transport, telekommunikasiya va boshqa sohalarda qator
ijtimoiy ahamiyatli va infratuzilma loyihalari amalga oshirildi.
2002 yilda O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimovga
Vaseda va Soka universitetlarining «Faxriy doktori» unvoni berildi. 2004 yilda
Tokiodagi Soka universiteti hududida buyuk o’zbek mutafakkiri Alisher Navoiyga
haykal o’rnatildi.
26](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_26.png)
![2000 yildan buyon Yaponiya xalqaro hamkorlik markazi (JICE) ning
Toshkentdagi ofisi bilan hamkorlikda inson resurslarini rivojlantirish loyihasi
asosida 300 dan ziyod odam Yaponiyada ta’lim oldi.
O’zbekistonning 2000 dan ziyod mutaxassisi JICA yo’nalishi orqali
Yaponiyada amaliyot o’tadi. O’zbek-Yapon markazi kadrlar tayyorlash ishiga
munosib hissa qo’shmoqda. Ushbu markazga 700 mingdan ortiq kishi tashrif
buyurdi.
1999 yilda «O’zbekiston-Yaponiya» do’stlik jamiyatiga asos solindi. Uning
asosiy hamkorlari «Yaponiya-O’zbekiston» do’stlik jamiyati va «Fukushima-
O’zbekiston» madaniy-iqtisodiy hamkorlik uyushmasi hisoblanadi. 2002 yili «Ikuo
Xirayama madaniyat karvonsaroyi» nomli o’zbek-yapon ilmiy-ijodiy markazi
ochildi.
2017-yil 2-5 avgustda Yaponiya Bosh Vaziri rafiqasi Akie Abe
boshchiligida madaniyat va san’at namoyondalaridan iborat delegasiyaning
O’zbekistonga tashrifi amalga oshirildi. Tashrif doirasida Alisher Navoiy nomidagi
Davlat akademik katta teatrida “Dram TAO” ijodiy jamoasi konserti o’tkazildi.
Vyetnam Sosialistik Respublikasi (VSR) O’zbekiston Respublikasi
mustaqilligini 1991-yil 27-dekabrda tan oldi, 1992-yil 17-yanvarda diplomatik
aloqalar o’rnatildi. 1993-yil Toshkentda Vyetnam elchixonasi ochildi, 2009-yildan
buyon Xanoyda O’zbekiston Respublikasining faxriy konsulxonasi faoliyat yuritib
kelmoqda.
1996-yil O’zbekistonning Birinchi Prezidenti I.A.Karimov rasmiy tashrif
bilan Vyetnamda bo’ldi. Tashrif davomida davlatlararo munosabatlar asoslari,
hamkorlik to’g’risida Kelishuv va hukumatlararo bitimlar imzolandi.
2010-yilda O’zbekistonning Indoneziyadagi Favqulodda va Muxtor elchisi
O’zbekiston Respublikasining VSRdagi elchisi etib tayinlangan (qarorgohi Jakarta
shahrida).
2011-yil oktyabr oyida Vyetnam Bosh vaziri Nguen Tang Zungning
O’zbekitonga rasmiy tashrifi bo’lib o’tdi.
Vyetnam bilan ko’p tomonlama munosabatlarni rivojlantirish maqsadida
O’zbekistonga VSR Xalq yig’ini raisi o’rinbosari Uong Tu Liuning (2008-yil iyul),
VSR Bosh vaziri o’rinbosari Xoang Chung Xayning (2010-yil aprel), Jamoat
xavfsizligi vaziri Le Xong Anning (2010-yil sentyabr), Xanoy shahri Xalq
kengashi raisi Ngo Txi Zoan Txanning (2012-yil avgust), Bosh prokuror
o’rinbosari Chan Kong Fanning (2012-yil dekabr), Adliya vaziri o’rinbosari Din
Chung Tungning (2013-yil iyun), Oliy xalq sudi raisi Chiong Xoa Binning (2014-
yil iyun) tashriflari tashkillashtirildi.
2013-yil avgustda O’zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi
delegasiyasining Vyetnamga tashrifi bo’lib o’tdi.
2014-yilning mart oyida Xanoy shahrida O’zbekiston va Vyetnam Tashqi
ishlar vazirliklari o’rtasida ikki tomonlama siyosiy maslahatlashuvlarning
to’rtinchi davrasi. bo’lib o’tdi. O’zbekiston va Vyetnam o’rtasidagi savdo-iqtisodiy
va ilmiy-texnik hamkorlik bo’yicha hukumatlararo qo’mitaning 6ta yig’ilishi
27](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_27.png)
![o’tkazilgan. Shularning eng oxirgisi 2013-yil dekabr oyida Xanoy shahrida bo’lib
o’tdi.
2017-yil fevralida bosh vazir o’ribosari – qishloq xo’jaligi va suv ho’jaligi
vaziri boshchiligidagi O’zbekiston Respublikasi hukumat delegasiyasi Vyetnamga
tashrif buyurdi.
Davlat statistika qo’mitasi ma’lumotga ko’ra davlatlar o’rtasidagi o’zaro
savdo aylanmasi ko’rsatkichlari 2017-yil yakuni bo’yicha $33,8 mln.ni tashkil
qilgan. O’zbekistonda hozirgi kunda Vyetnam sarmoyasi ishtirokida 19 ta korxona
faoliyat yuritib kelmoqda. Ulardan 3 tasi 100 foiz Vyetnam sarmoyasi asosida
tashkil etilgan.
Indoneziya 1991-yil 28-dekabr oyida O’zbekiston Respublikasi
mustaqilligini tan oldi, va 1992-yil 23-iyunda diplomatik aloqalar o’rnatildi.
Indoneziya o’zining Toshkentdagi elchixonasini 1994-yil may oyida ochdi.
1996-yilning dekabr oyidan e’tiboran Jakarta shahrida O’zbekiston Respublikasi
elchixonasi faoliyat yuritib kelmoqda.
1992-yil iyun oyida O’zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti
I.A.Karimovning Indoneziyaga davlat tashrifi amalga oshirildi, 1995-yil aprel
oyida Indoneziya Respublikasi Prezidenti X.M.Suxarto O’zbekistonga davlat
tashrifi bilan keldi.
2005-yil dekabr oyida Toshkentda “O’zbekiston va Indoneziya Tashqi
ishlari vazirliklari o’rtasida ikki tomonlama maslahatlashuv bo’yicha qo’mita
tashkil etish to’g’risida o’zaro Anglashuv Memorandumi” imzolandi hamda
siyosiy maslahatlashuvning birinchi davrasi bo’lib o’tdi. Hozirgi kunga qadar
uning 6 davra uchrashuvlari o’tkazilgan. (oxirgisi 2014-yil martda Jakartada bo’lib
o’tdi.)
Parlamentlararo aloqa turli darajadagi tashriflar almashinuvi orqali izchil
tarzda rivojlanib bormoqda. Shu jumladan 2007-yilda Indoneziya Xalq Vakillari
palatasi Spikeri Agung Laksono O’zbekistonga tashrif buyurdi. 2008-yilda esa
Oliy Majlis Qonunchilik palatasi spikeri muovini Indoneziyaga safar uyushtirdi.
2013-yilda Indoneziya Xalq Vakillari palatasi Parlamentlararo hamkorlik
qo’mitasi Raisi S.Hidoyat O’zbekistonga tashrif buyurdi.
2015-yil aprel va may oylarida Indoneziya Respublikasi Milliy Konsultativ
kongresi raisining o’rinbosari Mahyudin hamda Indoneziya Respublikasi
Mintaqalar vakillari kengashi Parlament yuqori palatasi raisi Irman Gusmanning
O’zbekistonga tashrifi bo’lib o’tdi.
2013-yilda Toshkent Davlat Sharqshunoslik Institutida qoshida Indoneziya
tili markazi ochildi.
Malayziya O’zbekiston mustaqilligini 1992-yil 1-yanvar kuni tan olgan.
Ikki mamlakat o’rtasida diplomatik aloqalar 1992-yil 21-fevralda o’rnatilgan.
Ikki tomonlama do’stona va o’zaro manfaatli hamkorlik munosabatlarini
rivojlantirishda tamal toshi O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining
1992-yilgi va Malayziya Bosh vaziri Moxatxir Moxammadning 1993-yilgi rasmiy
tashriflari chogida qo’yildi. 2003-yil esa O’zbekistonga Malayziya qiroli Tuanku
Sayyod Sirajuddin Jamalullayl tashrif buyurdi.
28](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_28.png)
![Ikki tomonlama munosabatlardagi so’nggi muhim yangiliklar sifatida
O’zbekiston davlat Rahbarining 2005-yil oktyabr oyidagi Malayziyaga va unga
javoban 2008-yil noyabrda ushbu davlat Bosh vaziri Ahmad Badavining
O’zbekistonga davlat tashriflari qayd etildi va bu tadbirlar chog’ida o’zaro
manfaatli hamkorlikning istiqbolli yu nalishlarida bir necha hukumatlararo
shartnomalar imzolangan.
Davlat statistika qo’mitasi bergan ma’lumotga ko’ra davlatlar o’rtasidagi
o’zaro savdo aylanmasi ko’rsatkichlari 2017-yil yakuni bo’yicha $64,8 mln.ni
tashkil qilgan (eksport-$4,2 mln., import-$60,6 mln.).
O’zbekistonning AQSh va Yevropa mamlakatlari bilan hamkorligi
O’zbekiston Respublikasining tashqi siyosatida AQSh va Yevropa mamlakatlari
bilan o’zaro manfaatli aloqalarni yo’lga qo’yish va tobora chuqurlashtirish alohida
o’rin tutadi. O’zbekiston va AQSh o’rtasidagi hamkorlik va davlatlararo aloqalar
mustaqillikning dastlabki yillaridayoq yo’lga qo’yildi. 1992 yil 15-16-fevral
kunlari AQSh davlat kotibi Jeyms Beyker O’zbekistonga tashrif buyurdi va ikki
davlat o’rtasida diplomatik aloqalar o’rnatildi. 1992 yil 16-martda Toshkentda
birinchi bo’lib AQShning elchixonasi ochildi. O’zbekistonda 1996 yil
boshlarigacha Amerikalik sarmoyadorlar ishtirokida 200 ta o’zbek-amerika
qo’shma korxonasi tashkil topdi va faoliyat ko’rsatdi. Bular orasida Navoiy
viloyati Zarafshon vodiysidagi Muruntovda AQShning Nyumont Mayning
Korporasiyasi bilan hamkorlikda tog’ jinslaridan oltin va kumush ajratib oluvchi
“Zarafshon - Nyumont” qo’shma korxonasi bor. Bu korxonada 2002 yilgacha 83
tonna oltin tayyorlandi.
O’zbekiston Respublikasi «Tashqi siyosiy faoliyat konsepsiyasi»ga muvofiq,
respublika tashqi siyosatining ustivor yo’nalishlardan biri Amerika Qo’shma
Shtatlari bilan hamkorlik hisoblanadi. Joriy O’zbekiston-AQSh munosabatlari
o’zining kompleksliliq uzoq muddatli va ko’p qirrali jihatlari bilan ajralib, xalqaro
huquqning umum e’tirof etilgan tamoyillari va normalari, o’zaro hurmat va bir-
birining manfaatlarini inobatga olishga asoslangan.
Tomonlar bir qator xalqaro va mintaqaviy muammolar bo’yicha mushtarak
pozisiyaga ega bo’lib xavfsizlik tahdidlari, ya’ni giyohvand moddalarining
noqonuniy aylanishi, ommaviy qirg’in qurollarining tarqalishiga qarshi kurash,
shuningdeq Markaziy Osiyo va Afg’onistonda tinchlik va barqarorlikni
mustahkamlash sohalarida o’zaro faol hamkorlik alohida ahamiyat kasb etadi.
O’zbekiston-AQSh munosabatlari doirasidagi barcha yo’nalishlarda sifat
jihatidan yangi va o’zaro manfaatli aloqalarni yo’lga qo’yishni belgilab bergan
asosiy hujjat bu ikki mamlakat o’rtasida 2002-yil martda imzolangan Strategik
sherikchilik va hamkorlikning asoslari to’g’risidagi Deklarasiya hisoblanadi.
Ikki tomonlama hamkorlikni muntazamlashtirish hamda qayd etilgan
kelishuvlarni amalga oshirish maqsadida AQSh bilan o’zaro manfaatli va barcha
sohalarda hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgan keng qamrovli «Yo’l xaritasi»
amalga oshirilmoqda.
2017-yil dekabr oyida O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyev
va AQSh Prezidenti D.Tramp o’rtasida bo’lib o’tgan telefon orqali muloqotida
29](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_29.png)
![o’zaro hurmat, ishonch va bir-birining manfaatlarini hisobga olish tamoyillari
asosida ikki tomonlama strategik sheriklik munosabatlarini yanada
mustahkamlashga sodiqligi ta’kidlandi.
Ikki tomonlama siyosiy muloqotlar o’zaro tashriflarning yuqori
muntazamligi bilan ham ajralib turadi. O’zbekistonga AQSh ma’muriyatining
asosiy idora vakillari va turli darajadagi delegasiyalari muntazam ravishda tashrif
buyuradi va O’zbekiston - AQSh munosabatlarining dolzarb masalalari bo’yicha
fikr almashish mexanizmi - yillik siyosiy maslahatlashuvlar tashkil etiladi.
2017-yilda O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi delegasiyasi AQShga va
Vakillar palatasi a’zosi T. Kelli boshchiligidagi bir guruh kongress a’zolari
O’zbekistonga tashrif buyurdi.
O’zbekiston va AQSh o’rtasida ustuvor ahamiyatga ega bo’lgan savdo-
iqtisodiy va sarmoyaviy hamkorlik faol rivojlanmoqda.
Mamlakatlar o’rtasidagi ishbilarmonlik aloqalarini qo’llab-quvvatlash va
rivojlantirishda AQSh-O’zbekiston savdo palatasi muhim ahamiyat kasb etadi.
AQSh va Markaziy Osiyo davlatlari o’rtasida imzolangan TIFA savdo va
investisiyalar to’g’risidagi bitimning amalga oshirilishi Amerika bilan savdo
aloqalarini rivojlantirishga hissa qo’shmoqda.
O’zbekistonda AQShning dunyoda taniqli bir qator yirik kompaniyalari
faoliyat ko’rsatmoqda. Xususan, «General Motors» korporasiyasi ishtirokida
yengil avtomobillar uchun dvigatellar ishlab chiqarishga mo’ljallangan «General
Motors Powertrain Uzbekistan» zavodi faoliyat ko’rsatmoqda.
«Boeing» kompaniyasi «O’zbekiston havo yo’llari» Milliy
aviakompaniyasini zamonaviy avialaynerlar, xususan «Boeing-787-8 Dreamliner»
rusumidagi yangi avlod samolyotlari bilan ta’minlovchi asosiy va doimiy hamkor
sanaladi.
«General Electric» korporasiyasi O’zbekistonning neft-gaz va aviasiya
sektorlarida, shuningdeq salomatlik va qayta tiklanadigan energiya manbalarini
rivojlantirish sohasidagi muhim hamkori hisoblanadi.
AQShning O’zbekistonda faoliyat yuritayotgan boshqa kompaniyalari ichida
«Exxon Mobil», «CNH Industrial», «Coca-Cola», «Hyatt», «Hilton», «John
Deyere», «Honeywell», «Caterpillar» va boshqalar ham mavjud.
Madaniy-gumanitar sohadagi munosabatlar muntazam ravishda
rivojlanmoqda. So’nggi yillarda ilm-fan va ta’lim sohalarida hamda yangi aloqalar
o’rnatish va erishilgan kelishuvlarni amalga oshirish, eng avvalo madaniy -
gumanitar va ilmiy-ma’rifiy hamkorlikni yanada mustahkamlash borasida amaliy
ishlar amalga oshirildi.
O’zbekistonga AQShning ixtisoslashtirilgan muassasalari va tashkilotlari
ekspertlari muntazam ravishda muzokaralar va amaliy tadbirlar o’tkazish
maqsadida tashrif buyuradi hamda o’zbek mutaxassislari AQShning turli-xil ilmiy
va ta’lim dasturlarida ishtirok etadilar. AQShning bir nechta universitetlari,
jumladan Texas A&M va Missisipi universitetlari bilan qo’shma loyihalar amalga
oshirilmoqda.
30](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_30.png)
![Universitetlararo hamkorlikni yanada rivojlantirish doirasida
O’zbekistonning bir qator oliy ta’lim muassasalari hamda AQShning Ogayo va
Michigan universitetlari, Boston yuridik kolleji, Amerika va Jorjtaun universitetlari
kabi oliy ta’lim muassasalari bilan aloqalarni kengaytirish bo’yicha ishlar olib
borilmoqda. Xususan, Toshkentda Vebster universiteti filialini ochish to’g’risida
kelishuvga erishildi. AQSh tibbiyot muassasalari va O’zbekiston ixtisoslashgan
klinika va shifoxonalari o’rtasida, jumladan jarrohliq kardioxirurgiya, urologiya,
akusherlik va ginekologiya ko’z mikroxirurgiyasi yo’nalishlarida to’g’ridan-to’g’ri
aloqalar o’rnatildi.
O’zbekiston Kanada bilan keng qamrovli hamkorlik aloqalarini
rivojlantirishga muhim e’tibor qaratmoqda va siyosiy, savdo-iqtisodiy,
investisiyaviy va gumanitar sohalardagi o’zaro foydali hamkorlikni rivojlantirishga
intilmoqda.
Davlatlar o’rtasida diplomatik munosabatlar 1992-yilning 7-aprelida
o’rnatilgan. Ikki tomonlama aloqalar O’zbekiston Respublikasining qarorgohi
Vashington shahrida bo’lgan Kanadadagi Elchixonasi hamda Kanadaning
qarorgohi Moskva shahrida bo’lgan O’zbekistondagi Elchixonasi darajalarida olib
borilmoqda. 1997 yildan buyon Toshkentda Kanadaning Fahriy Konsulligi faoliyat
yuritib kelmoqda.
Ikkitomonlama munosabatlarda tashqi siyosat mahkamalari o’rtasida olib
borilayotgan muntazam siyosiy maslahatlashuvlar muhim ahamiyatga ega.
Ikkitomonlama hamkorlikni mustahkamlash uchun “Yo’l xaritasi”ni birgalikda
amalga oshirish o’zaro muloqotlarga tizimli tus berilmoqda. Davlatlaro’rtasidagi
o’zaro tashriflar muntazam ravishda tashkil etilmoqda.
Tomonlar o’rtasida, xususan, Kanadaning Rossiya va Yevroosiyodagi
ishbilarmonlar assosiasiyasi (CERBA) orqali o’zaro savdo-iqtisodiy hamkorlik
bosqichma-bosqich rivojlanishda davom etmoqda. Jumladan, Kanada delegasiyasi
Toshkent shahrida o’tkazilgan «UzMining Expo-2017» Xalqaro ko’rgazmasida
eng faol ishtirokchilaridan bo’ldi, diplomatik munosabatlarining 25 yilligi
arafasida esa, Toshkentga tog’-konsanoati sohasida faoliyat olib boruvchi Kanada
biznes-jamiyati vakillaridan iborat ikki davlat hamkorligi tarixidagi eng ulkan
biznes-delegasiyaning tashrifi amalga oshirildi.
O’zbekiston Lotin Amerikasi davlatlari bilan faol aloqalarni qo’lab-
quvvatlashga intilmoqda. Braziliya, Kuba, Chili va Argentina mamlakatlari bilan
munosabatlarda muntazamlik kuzatilmoqda.
Ishchi muloqot muntazam ravishda xabar almashish va delegasiyalarning
o’zaro tashriflari ko’rinishida amalga oshirilmoqda. Xususan, 2017-yil fevralida
O’zbekiston Qishloq va suv xo’jaligi vaziri o’rinbosarining Braziliyaga soya ishlab
chiqarish va qayta ishlash sohasida amaliyotlarni o’rganish bo’yicha tashrifi tashkil
etildi.
O’zbekiston Tashqi ishlar vazirligida siyosiy, savdo-iqtisodiy, madaniy-
gumanitar, ilmiy sohalarda hamkorlikni rivojlantirish hamda turizm va xalqaro
tashkilotlar bilan hamkorlik qilish masalalarini muhokama qilish doirasida
O’zbekistonga tashrif buyurayotgan Lotin Amerikasi mamlakatlari
31](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_31.png)
![delegasiyalarining vakillari bilan muntazam ravishda ikki tomonlama uchrashuvlar
o’tkazilmoqda.
Mustaqil O’zbekiston Respublikasining jahon hamjamiyatiga
integrasiyalashuvida Yevropa Ittifoqi davlatlari bilan o’zaro manfaatli aloqalarni
yo’lga qo’yish va tobora rivojlantirish alohida o’rin tutadi. 1996 yil 21-iyunda
O’zbekiston bilan Yevropa Ittifoqi o’rtasidagi “Sheriklik va hamkorlik
to’g’risidagi bitim” mamlakatimizning Yevropa Ittifoqi bilan o’zaro
munosabatlarining huquqiy negiziga aylandi. O’zbekistonning Yevropa Ittifoqi
bilan hamkorlik aloqalari yildan-yilga chuqurlashib bormoqda. Mamlakatimizda
Yevropa Ittifoqiga a’zo mamlakatlarning 145 firma va kompaniyasi
vakolatxonalari akkreditasiya qilingan. Yevropalik sarmoyadorlar ishtirokida 491
ta korxona ishlayapti. 1995-2002 yillarda Yevropa Ittifoqi mamlakatlarining firma
va kompaniyalari umumiy qiymati qariyb 8 mlrd dollarlik yirik sarmoyaviy
loyihalarni amalga oshirishda qatnashdi.
O’zbekistonning Yevropa Ittifoqining a’zosi Germaniya bilan o’zaro
manfaatli aloqalari kengayib bormoqda. Bu davlat bilan mamalkatimizning o’zaro
aloqalari o’tmishga borib taqaladi. Davlatning aholisi 82,3 mln kishi , umumiy yer
maydon 357 ming kv.km.Oliy vakillik organi sifatida 709 deputatdan iborat
parlament-Bundestag faoliyat yuritmoqda. Mamlakat YaIM 3 trillion yevroga teng.
Bu ko’rsatkich orqali Germaniya jahonda AQSh, XXR, Yaponiyadan so’ng 4-
o’rinda turadi. YaIM tarkibida xizmatlar 69%, sanoat-30%, qishloq xo’jaligi 1%
tanshkil etadi. YaIM kishi boshiga taqsimlaganda 40 ming yevroga, infilyasiya
darajasi 0,4% teng.
O’zbekiston Germaniya munosabatlari 1992 yildan boshlangan. Germaniya
mamlakati O’zbekiston mustaqilligini 1991 yil 31-dekabr kuni tan olgan.
O’zbekiston Respublikasi bilan GFR o’rtasida diplomatik munosabatlao 1992 yil 6
yanvarda o’rnatilgan. 1992 yil 6 martda o’zaro elchixonalar va konsulliklar ochish,
diplomatik aloqalarni yo’lga qo’yish, siyosiy ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy
sohalarda hamkorlik qilishga kelishib olindi. Shu kungacha ikki davlat o’rtasida
140 dan ortiq turli bitm va shartnomalar imzolangan. 2017 yil 30 noyabrda
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning “O’zbekiston
Respublikasi va Germaniya Federativ Respublikasi o’rtasida ikkitomonlama
hamkorlik aloqalarini yanada kengaytirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi qarori
qabul qilindi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2019 yil 20
yanvarda GFR federal kansleri Angela Merkel taklifiga binoan ushbu mamlakatda
bo’ldi. Uchrashuvda asosiy e’tibor ikki mamlakat o’rtasida savdo-iqtisodiy
ivestitsiyaviya va texnalogik hamkorlikni rivojlantirish masalalariga qaratildi.
O’tkazilgan Biznes forumda 8 mlrd yevroga teng qiymatdagi yangi loyihalarni
amalga oshirishga kelishib olindi. 2018 yilda ikki mamlakat o’rtasidagi tovor-
ayrboshlash hajmi 700 mln yevrodan oshgan bo’lsa,2019 yil bu ko’rsatkich 1 mlrd
yevrodan oshishi ko’zda tutilagn.
Fransiya O’zbekistonning Yevropadagi muhim hamkorlaridan biri
hisoblanadi.
32](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_32.png)
![O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning Fransiyaga
davlat va rasmiy tashriflari (1993 va 1996-yillar) hamda Fransiya Respublikasi
Prezidenti F.Mitteranning O’zbekistonga davlat tashrifi (1994-yil) bo’lib o’tgan.
1996-yil iyun oyida Florensiya shahrida o’tkazilgan Yevropa Ittifoqi davlatlari
rahbarlari sammiti va 2002-yil noyabr oyida Praga shahrida bo’lib o’tgan
NATO/YeAHK sammiti doirasida O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti
I.A.Karimovning Fransiya Prezidenti J.Shirak bilan uchrashuvlari ham o’tkazilgan.
Ikki tomonlama aloqalarni rivojlantirishda Fransiya Tashqi ishlar vazirlari
L.Fabiusning 2013-yil mart oyida va J.-M.Eroning 2017-yil aprel oyida
O’zbekistonga amalga oshirilgan tashriflari hamda 2012-yil oktyabr, 2014-yil
noyabr va 2017-yil mart oylarida o’tkazilgan O’zbekiston Respublikasi Tashqi
ishlar vaziri A.Kamilovning Fransiyaga tashriflari muhim ahamiyat kasb etdi.
Ikki davlat Tashi ishlar vazirliklari o’rtasidagi 10 ta siyosiy
maslahatlashuvlar bo’lib o’tgan. Oxirgisi 2017-yilning aprel oyida Toshkent
shahrida o’tkazildi.
2008-yil O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatida parlamentlararo
hamkorlik guruhi tuzildi, 2010-yildan boshlab Oliy Majlis Qonunchilik palatasida
«O’zbekiston – Fransiya» do’stlik guruhi faoliyat yuritmoqda.
Fransiya Senatida «Fransiya – Markaziy Osiyo» parlamentlararo guruhi,
Milliy assambleyasida «Fransiya – Markaziy Osiyo» do’stlik guruhlari faoliyat
yuritmoqda.
2008-yil iyun oyida O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson
huquqlari bo’yicha vakili (Ombudsman) hamda Fransiyaning inson huquqlari
himoyachisi o’rtasida hamkorlik to’g’risida bitim imzolandi.
Fransiya O’zbekistonning Yevropadagi muhim savdo-iqtisodiy
hamkorlaridan biridir. 2017-yil yakunlari bo’yicha ikki tomonlama savdo
aylanmasining hajmi 251,6 mln. AQSh doll. tashkil etdi.
Fransiyada Temuriylar davri tarixi va madaniyatini o’rganish Assosiasiyasi
hamda «Avisenna – Fransiya» Assosiasiyasi faoliyat yuritib kelmoqda.
O’zbekistonning bir qancha yetakchi universitetlari hamda Fransiyaning oliy
o’quv yurtlari o’rtasida hamkorlik bitimlari va protokollari imzolangan.
O’zbekiston-Buyuk Britaniya munosabatlarining asosi 1993-yil noyabr
oyida O’zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti I.A.Karimov tomonidan
ushbu mamlakatga amalga oshirilgan tashrif chog’ida yaratilgan.
Ayni paytda ikki tomonlama hamkorlikning ijobiy dinamikasi kuzatilmoqda.
Mamlakatlar o’rtasida muntazam ravishda turli darajadagi tashriflar amalga
oshirilmoqda. Oxirgi bir necha yil davomida O’zbekistonga Britaniyaning 50 dan
ziyod delegasiyalari tashrif buyurgan. Tomonlar tashqi siyosiy idoralar o’rtasidagi
maslahatlashuvlar hamda Afg’oniston bo’yicha muloqotni amalga oshirib
kelmoqda.
O’zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vaziri A.Kamilov rahbarligidagi
delegasiyaning 2013-yil 20-22-noyabr kunlari Buyuk Britaniyaga amalga oshirgan
tashrifi davlatlararo aloqalarni faollashtirishdagi muhim voqyea bo’ldi.
33](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_33.png)
![Parlamentlararo hamkorlik o’zaro aloqalarning istiqbolli yo’nalishlaridan
sanaladi. Ikki davlat parlamentlarida o’zaro hamkorlik bo’yich guruhlar mavjud
bo’lib, 2010-yil 22-sentyabrda imzolangan Oliy Majlis guruhi bilan “Britaniya-
O’zbekiston” Umumpartiya parlament guruhi o’rtasida imzolangan Anglashuv
memorandumi ular faoliyatining huquqiy asosini yaratib bergan.
O’zbekiston-Britaniya Savdo va sanoat kengashi savdo-iqtisodiy
munosabatlarning samarali mexanizmi bo’lib, uning 23-majlisi Toshkentda
2016-yil 16-18-noyabr kunlari bo’lib o’tdi.
2016-yilning oktyabrida, 2017-yilning yanvar-dekabr oylarida Oliy Majlis
Senati raisining Birinchi o’rinbosari S.Safoyev London shahriga tashrif buyurdi.
Tashriflar doirasida, jumladan rivojlanishga va respublikaning ustuvor
yo’nalishlariga bag’ishlangan brifinglar, Yevropa Tiklanish va Taraqqiyot Banki,
TIV, Buyuk-Britaniya Parlamenti va Britaniyanig bir qator yirik kompaniyalari
hamda ilmiy doiralari bilan uchrashuvlar o’tkazildi.
2017-yil yanvar-sentyabr oylari yakunlariga ko’ra O’zbekiston bilan Buyuk
Britaniya o’rtasidagi savdo aylanmasi 115,9 million AQSh dollarini tashkil etib,
shundan eksport 33,5 million AQSh dollari, import 82,4 million dollarga teng
bo’ldi.
Madaniy-gumanitar hamkorlik ham izchil rivojlanmoqda, jumladan ta’lim
sohasida. Toshkentda 2002-yildan buyon Xalqaro Vestminster universiteti faoliyat
yuritib kelmoqda, Kembridj universiteti bilan hamkorlikda esa poytaxtimizda
Yuqori texnologiyalar o’quv-eksperimental markazi tashkil etilmoqda.
O’zbekistonning Yevropadagi va umuman xalqaro miqyosdagi istiqbolli
hamda umidli sheriklaridan biri hisoblangan Ispaniya bilan munosabatlari jadal
rivojlanmoqda. 2003-yil yanvar va 2009-yil may oyida O’zbekiston Respublikasi
Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning Ispaniyaga tashriflari bo’lib o’tdi.
Ispaniya Tashqi ishlar vaziri X.M.Garsiya Margalio taklifiga ko’ra, 2013-
yilning 4-7-noyabr kunlari O’zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vaziri
boshchiligidagi delegasiya Ispaniyaga tashrif buyurdi. Tashrif davomida Tashqi
ishlar vazirliklari siyosiy maslahatlashuvlari o’tkazildi. Ispaniyaning Tashqi ishlar
vaziri X.M.Garsiya Margalio 2014-yil 20-22-aprelda O’zbekistonga tashrif
buyurdi.
2017-yil 12-15 noyabrda Ispaniyaga O’R Tashqi ishlar vazirinig javob
tashrifi o’tkazildi.
O’zbekiston Davlat jahon tillari universiteti qoshida ispan tili fakulteti
faoliyat yuritmoqda. Mazkur universitetning Madrid, Granada, Alkala de Enares va
Malagi universitetlari bilan hamkorlik aloqalari jadal rivojlanmoqda.
2009-yildan boshlab Toshkent shahrida Turin politexnika universiteti
faoliyat yuritib kelmoqda.
2013-yil yanvar oyida Samarqand shahri hokimiyati va Florensiya
provinsiyasi ma’muriyati o’trasida Do’stlik va hamkorlik shartnomasi imzolangan.
Xulosa qilib aytganda, O’zbekistonda tarixiy jixatdan qisqa bir davrda
xalqaro munosabatlarni yo’lga qo’yish va rivojlantirish bobida asrlarga arziydigan
ishlar amalga oshirildi. O’zbekiston o’zining tinchliksevar, yaxshi qo’shnichiliq
34](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_34.png)
![o’zaro foydali hamkorlikka qaratilgan siyosati va faoliyati bilan butun dunyoga
tanildi, jahon hamjamiyatida o’zining munosib o’rnini egalladi.
Izohli lug’at
Xalqaro terrorizm – odamlarning behuda halok bo’lishiga olib keluvchi,
davlatlar va ular vakillarining normal diplomatik faoliyatini buzuvchi hamda
xalqaro aloqalar, uchrashuvlarni qiyinlashtiruvchi xalqaro miqyosdagi ijtimoiy
qilmishlar yig’indisi. O’zbekiston Respublikasi xalqaro bitimlarning, chunonchi,
xalqaro terrorizm ko’rinishlariga qarshi kurashga qaratilgan bitimlar va
konvensiyalar ishtirokchisi.
Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) – yer yuzida tinchlikni va
havfsizlikni ta’minlash, davlatlar va millatlarning o’zaro hamkorligini
rivojlantirish maqsadida 1945 yilda ikkinchi jahon urushida fashizm ustidan
g’alaba qozongan davlatlarning ixtiyoriy birlashishi natijasida tuzilgan xalqaro
tashkilot. O’zbekiston Respublikasi 1992 yil 2-martda BMTga qabul qilingan.
UNESKO – Birlashgan millatlar tashkilotining ta’lim, fan va madaniyat
bilan shug’ullanuvchi xalqaro tashkiloti. O’zbekiston Respublikasi 1993 yil 29-
oktyabrda ushbu tashkilotga a’zolikka qabul qilingan.
Shimoliy Atlantika shartnomasi tashkiloti (NATO) – 1949 yilda 4-
aprelda tashkil topgan xalqaro davlatlararo xarbiy-siyosiy tashkilot.
EKO – Turkiya, Pokiston, Eron tomonidan tuzilgan iqtisodiy hamkorlik
tashkiloti. 1992 yildan O’zbekiston ushbu xalqaro tashkilotning a’zosi.
MOH (Markaziy Osiyo Hamkorligi tashkiloti) – 1994 yil iyul oyi boshida
O’zbekiston, Qozog’iston, Qirg’iziston Prezidentlarining Almati shahrida bo’lib
o’tgan uchrashuvi asosida tashkil topgan Markaziy Osiyo Iqtisodiy Hamjamiyati
zaminida 2002 yil 28-fevralda tuzilgan. Markaziy Osiyoda iqtisodiy
munosabatlarni rivojlantirish, siyosiy-ijtimoiy, madaniy texnikaviy va boshqa
aloqa turlarini kengaytirish masalalari bilan shug’ullanadigan tashkilot. MOH
tashkilotiga O’zbekiston, Qozog’iston, Qirg’iziston, Tojikiston davlatlari a’zo.
Qo’shilmaslik harakati – ikkinchi jahon urushidan keyin tashkil topgan
xalqaro tashkilot. O’zbekiston bu tashkilotga 1992 yil 1-sentyabrda a’zo bo’lib
kirgan.
Shanxay hamkorlik tashkiloti – submintaqaviy xalqaro tashkilot bo’lib,
uning tarkibiga dastlab asoschilar sifatida 6 ta davlat(Qozog’iston, Xitoy,
Qirg’iziston, Rossiya, Tojikiston va O’zbekiston) kirdi. 1996 yilda yilda
Shanxayda Xitoy, Rossiya, Qozog’iston, Qirg’iziston va Tojikiston davlat
rahbarlarining sammitida Shanhay hamkorlik tashkiloti vujudga keladi. Lekin, u
“Shanxay beshligi” nomi bilan shakllanadi. 2000 yil 5-iyundagi Dushanbedagi
sammitda “Shanxay beshligi” “Shanxay forumi”ga aylantirildi. 2001 yil 14-15-
iyun Xitoyda navbatdagi Shanxay sammitida O’zbekiston “Shanxay forumi”ga
to’la huquqli a’zo bo’ladi. Ushbu sammitda “Shanxay forumi”ning nomi
“Shanxay hamkorlik tashkiloti – SHHT”- deb o’zgartirildi. Hozirga qadar SHHT
doirasida ko’plab amaliy tadbirlar bo’lib o’tdi. Jumladan, davlat va hukumat,
tashqi ishlar va mudofaa vazirligi, huquq-tartibot, xavfsizlik organlari rahbarlari va
ekspertlarining mintaqada tinchliq havfsizlik va barqarorlikni mustahkamlash
35](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_35.png)
![terrorizm va ekstremizm, ijtimoiy, iqtisodiy, madaniy va boshqa sohalardagi
hamkorlikni yanada yaxshilashga qaratilgan uchrashuvlar, maslahatlashuvlar
muntazam ravishda o’tkazilib kelinmoqda.
GUUAM – mintaqaviy tuzilma. Unga 1996 yilda Gruziya, Ukraina,
Ozarbayjon, Moldova davlat rahbarlari tomonidan asos solingan.1999 yil aprel
oyida O’zbekiston ham bu tashkilotga qo’shilgan. Tashkilotning asosiy maqsadi
1993 yilda Bryusselda asos solingan Osiyo – Kavkaz – Yevropa transport yo’lagini
barpo etishni ko’zda tutuvchi TRASEKA dasturini amalga oshirish, iqtisodiy
hamkorlikni kengaytirishdir.
MDH – Mustaqil davlatlar hamdo’stligi. MDH mintaqaviy tashkiloti – davlat yoki
federasiya emas, harbiy blok ham emas. Balki u o’zining mohiyatiga ko’ra
ixtiyoriy iqtisodiy uyushma sifatida vujudga kelgan davlatlar hamkorligining
yangicha shakli va ko’rinishidir. 1991 yil 8-dekabrda Minskda (Belovejskoye
Pushche) uch slavyan respublikalari – Rossiya, Ukraina, Belorus rahbarlari
uchrashuvida MDH tuzish to’g’risida Shartnoma imzolandi. Unda SSSRning
mavjudligi va SSSR Konstitusiyasi to’xtatildi deb e’lon qilindi. 1991 yil 21-
dekabrda Almatida 11 davlat – Rossiya, Ukraina, Belorus, Qozog’iston,
O’zbekiston, Qirg’iziston, Tojikiston, Turkmaniston, Ozarbayjon, Armaniston,
Moldova davlatlari boshliqlarining Kengashida Belovejskoye Pushche
shartnomasi yuzasidan protokol imzolanib, “Teng huquqli va ahdlashayotgan oliy
tomonlar” maqomida MDH muassisi bo’ldilar.
ODKB – Kollektiv xavfsizlik to’g’risidagi shartnoma tashkiloti. 1992 yil
15-mayda Armaniston, Qozog’iston, Qirg’iziston, Rossiya, Tojikiston va
O’zbekiston Toshkentda “Kollektiv havfsizlik to’g’risidagi” shartnomani
imzoladilar. 1993 yilda shartnomaga Ozarbayjon, Gruziya va Belorussiya imzo
qo’yadi. Shartnoma 5 yilga mo’ljallangan edi. 1999 yil shartnoma keyingi besh
yilga uzaytiriladi. Lekin, O’zbekiston, Ozarbayjon, Gruziya shartnomani davom
etdirishdan voz kechdi. 2002 yil 14-mayda “Kollektiv havfsizlik to’g’risidagi
shartnomasi” tashkilotining Moskvada bo’lib o’tgan sessiyasida uni yaxlit xalqaro
tashkilotga – “Kollektiv havfsizlik to’g’risidagi shartnoma to’g’risidagi tashkiloti
(ODKB)”ga aylantirishga qaror qilindi. 2006 yil 16-avgustda O’zbekiston
ODKBga a’zolikka qabul qilingan.
Yevrosiyo Iqtisodiy Xamjamiyati (YevrAzES) – 1992 yilda bojxona
to’siqlarini pasaytirish maqsadida “Bojxona ittifoqi” shaklida vujudga kelgan.
2005 yil 6-oktyabrda O’zbekiston YevrAzESga a’zo bo’ldi. Xozirgi kunda uning
tarkibiga Belorus, Ozarbayjon, Qirg’iziston, Rossiya, Tojikiston, O’zbekiston
kirgan.
Yevropa ittifoqi – 1992 yilda imzolangan Yevropa Ittifoqi haqidagi
shartnomaga asosan tuzilgan Yevropa hamjamiyatlariga a’zo davlatlarning
davlatlararo birlashmasi. YeI Yevropa iqtisodiy va siyosiy integrasiyasining eng
yuqori darajasidir. Unga xozirgi kunda 28 davlat – Avstriya, Belgiya, Buyuk
Britaniya, Bolgariya, Vengriya, Germaniya, Gresiya, Daniya, Irlandiya, Ispaniya,
Italiya, Kipr, Latviya, Litva, Lyuksemburg, Malta, Portugaliya, Niderlandiya,
36](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_36.png)
![Polsha, Sloveniya, Slovakiya, Ruminiya, Finlyandiya, Fransiya, Xorvatiya,
Chehiya, Shvesiya, Estoniya davlatlari a’zo.
UNESKO (YuNESKO) – Birlashgan Millatlar Tashkilotining maorif, fan va
madaniyat masalalari bilan shug’ullanadigan tashkiloti. YuNESKO ning bosh
qarorgohi Parij shaxrida joylashgan.
1.O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev asarlarining
“Milliy tiklanishdan – milliy yuksalish sari” deb nomlangan to’rtinchi jildi o’zbek
va rus tillarida “O’zbekiston” nashriyot-matbaa ijodiy uyida nashrdan chiqdi.
Ushbu kitob to’rt bo’limdan iborat bo’lib, uning birinchi bo’limi “Xalqimizning
hayot darajasi va sifatini yangi bosqichga ko’tarish – eng muhim vazifamiz” deb
nomlangan. Unga davlatimiz rahbarining mamlakatimiz siyosiy-ijtimoiy
hayotidagi eng muhim voqyealar munosabati bilan so’zlagan nutq va ma’ruzalari
kiritilgan.
“El-yurtimizning mustahkam irodasi va matonatiga tayanib, sinovlardan
munosib o’tamiz” deb nomlangan ikkinchi bo’limdan esa koronavirusga qarshi
kurashga bag’ishlangan ma’ruza, nutq va murojaatlar joy olgan.
Kitobning “Do’stona amaliy hamkorlik – barqaror rivojlanish kafolati” deb
nomlangan uchinchi bo’limini xorijiy davlatlar va nufuzli xalqaro tashkilotlar
rahbarlari bilan uchrashuvlardagi nutq va ma’ruzalar tashkil etadi.
Kitobning to’rtinchi – “Tabrik va qutlovlar” bo’limiga esa yurtimizda keng
nishonlanib kelayotgan umumxalq bayramlari, tarixiy sanalar, turli xalqaro
anjumanlar, tadbir va marosimlar munosabati bilan yo’llangan tabrik va qutlovlar
kiritilgan.
Bugun xalqimiz, Vatanimiz intilayotgan milliy taraqqiyotning yangi
bosqichiga xos asosiy xususiyatlar, maqsad va vazifalar O’zbekiston
Respublikasi Prezidenti Shavkat Miromonovich Mirziyoyev boshchiligida
ishlab chiqilgan va izchil amalga oshirilayotgan Harakatlar strategiyasi va
boshqa muhim ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy hujjatlarda aniq belgilab berildi.
Ularda jahondagi, Markaziy Osiyo mintaqasidagi vaziyat, rivojlanish
tendensiyalari, istiqboldagi taraqqiyot yo’llari chuqur tahlil etilgan.
O’zbekistonda ayni shu asosda inson huquq va erkinliklarini ta’minlash,
jamiyat hayotining barcha sohalarini yanada liberallashtirish borasida keng
ko’lamli islohotlar amalga oshirilmoqda. Xalq davlat hokimiyatining birdan-
bir manbai ekani haqidagi Konstitusiyaviy tamoyil asosida xalq bilan
muloqot davlat siyosati darajasiga ko’tarildi.
Mamlakatni innovasion rivojlantirish, odamlarda faol fuqaroliq
pozisiyasi va tashabbuskorlikni kuchaytirish, mustaqil dunyoqarash va
fikrlash ko’nikmasini shakllantirish, jamiyatda adolat ustuvorligini
ta’minlash, xuquqiy-demokratik davlat asoslarini mustahkamlash,
korrupsiyaga qarshi kurash, jaholatga qarshi ma’rifat bilan kurashish
bo’yicha muhim vazifalar amalga oshirildi.
Jamiyat hayotining barcha bo’g’inlarida xalq bilan muloqotning turli
shakl va vositalari, jumladan, Xalq qabulxonalari, Virtual qabulxonalar, Bosh
vazir qabulxonasi, mas’ul va mutasaddi rahbarlarning xalq deputatlari
37](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_37.png)
![mahalliy kengashlaridagi hisobotlari, sayyor qabullar, ijtimoiy muammolarni,
odamlarning yashash sharoitlarini bevosita joylarga chiqib o’rganish kabi
usullar keng qo’llanayotgani milliy davlatchilik asoslarini mustahkamlash
orqali milliy g’oya tamoyillarini takomillashtirishga, pirovard natijada aholi
manfaatlari va farovonligini ta’minlashga xizmat qilmoqda.
Iqtisodiyotda davlat ishtirokini kamaytirish, bozor munosabatlariga
to’liq o’tish, xususiy mulk, xususiy tadbirkorlik erkinligiga yanada keng yo’l
ochish, barcha sohalarda davlat-xususiy sheriklik munosabatlarini faol
qo’llashga alohida e’tibor berilmoqda. Yer osti va yer usti boyliklaridan,
inson resurslaridan to’la foydalanish uchun barcha sharoit va imkoniyatlar
yaratilmoqda.
O’zbekiston taraqqiyotning yangi bosqichida fuqarolar qalbi va ongidagi
yangi sifat o’zgarishlari hayot darajasining yuqsalishi bilan uyg’un holda
kechmoqda.
O’zbekiston fuqarolarining xuquq va manfaatlarini ular dunyoning qaysi
burchagida bo’lmasin, davlat tomonidan ishonchli himoya qilish reallikka
aylanib borayotgani, bu borada barcha zarur mexanizmlar ishga solinayotgani
jamiyat a’zolarining o’z xalqi va Vatanidan faxrlanish tuyg’usini, davlatning
adolat va qonuniy huquqlar kafolati sifatidagi salohiyatiga bo’lgan ishonchini
oshirmoqda.
Harakatlar strategiyasi asosida kechayotgan shiddatli islohotlar xalqning
kelajakka ishonchini mustahkamlash, uni bunyodkorlik ishlariga safarbar
qilish, jamiyatda uchrayotgan illatlar, xususan, loqaydlik, boqimandalik va
korrupsiya kabi holatlarga qarshi faol kurashishga da’vat etmoqda.
“Xalq davlat organlariga emas, davlat organlari xalqqa xizmat qilishi
kerak”. “Inson manfaatlari xamma narsadan ulug’”, “Xalq boy bo’lsa, davlat
ham boy va qudratli bo’ladi”. “Xalq bizdan rozi bo’lsa, ishimizda unum va
baraka bo’ladi”, “Adolat–qonun ustuvorligida”, “Ma’naviyat bo’lmagan
joyda xech qachon adolat bo’lmaydi!”, “Insonlarning dardu tashvishlarini
o’ylab yashash–odamiylikning eng oliy mezonidir” singari tamoyillar
hayotga joriy qilinmoqda. Bu esa milliy g’oyaning xalq irodasi sifatidagi
maqomini oshirishga xizmat qiladi.
Eng muhimi, bugun O’zbekistonda amalga oshirilayotgan, jahon
hamjamiyati tomonidan e’tirof etilayotgan demokratik islohotlar ortga
qaytmaydigan muqarrar tus olgani xalqimiz, ayniqsa, yoshlarimiz ongida
ertangi kunga mustahqam ishonch uyg’otmoqda.
2.Harakatlar strategiyasi davlat boshqaruvi yangi konsepsiyasi
.Insoniyat tarixida asrlar mobaynida davlat hokimiyatining odamlar manfaati,
jamiyat ravnaqi yo’lida xizmat qilishiga harakat qilindi. Biroq, legitimlik yo’li
bilan dastlabki hokimiyat bo’linishi kabi siyosiy-huquqiy, zamonaviy-nazariy
qarashlar amaliyotga kirib kelmaguncha faoliyat maqsadi insoniyat baxt-saodatiga
qaratilgan hokimiyat tizimi kuzatilmadi. Hokimiyatni tartibga soluvchi ushbu
nazariya davlat hokimiyati va boshqaruvini demokratlashtirish jarayonida amalga
38](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_38.png)
![oshirilgan islohotlarning eng barqarori bo’lib, unda hokimiyatlar bo’linishi
tamoyilini hayotga izchil tadbiq etish, ular o’rtasida o’zaro va manfaatlar
muvozanatining samarali tizimini shakllantirish kabi dolzarb chora-tadbirlarni
ko’rishga qaratilgan edi. Hokimiyatlar bo’linishi klassik tamoyilining mazmun -
mohiyatini «bir-birini tiyib turish va muvozanatda ushlash» mexanizmining
mavjudligi bilan birga, uning real ishlashi tashkil etadi. O’zbekistonda davlat
hokimiyatini tashkil etishda hokimiyatni taqsimlanishi tamoyilining
konstitusiyaviy asosda qo’lanilishi bizda demokratik tuzumning o’rnatilganligidan
dalolat beradi. Shu jihati bilan konsepsiya davlatning boshqaruvdagi barcha amaliy
harakatlari va doirasini belgilaydi hamda mamlakatning siyosiy hayotida
barqarorlik, hokimiyat organlari o’rtasida muvozanat mexanizmini yaratadi.
Istiqlol yillarida amalga oshirilgan keng miqyosli islohotlar evaziga tajriba
to’plandi, tizim yangilandi: totalitar rejimga barham berilib, davlatchilik usul va
uslubida rasional yondoshuvlar shakllandi. Demokratik tamoyillarga keng yo’l
ochildi. Shu nuqtai nazardan qat’iy ishonch bilan aytish mumkinki, “Buyuk
kelajagimizni oliyjanob va mard xalqimiz bilan birga quramiz...”. Darhaqiqat,
bugungi sharoitlar butunlay yangi davr davlatchiligiga asos solindi deyishimiz
mumkin. Albatta, hozirgi jadal taraqqiyot jarayonining tayanchi yurtimiz
O’zbekistonda, davlat boshqaruvning demokratik uslubi sifatida hokimlik organlari
vakolatlarining qonuniy me’yorlarini optimallashtirish, o’z xizmat vazifalarini
bajarish chog’ida qonun talablari hamda mahalliy sharoitdan kelib chiqib, mustaqil
qarorlar qabul qilishga yo’l ochadi. Bularning bari O’zbekiston jamiyati
amaliyotda sifat jihatidan mutlaqo yangi davrni boshlaganini bildiradi. Gap, davlat
rahbarining saylov oldi dasturi asosida ishlab chiqilgan va bugun hayotga tadbiq
etilgan Harakatlar strategiyasining mohiyati borasida borar ekan, shuni alohida
ta’kidlaymiz, Strategiyaning bugungi kun uchun xos bo’lgan ma’nosi hozirgi
murakkab davrda O’zbekistonning erkin va farovon davlat bo’lishiga erishish,
odamlar hayotini tubdan yaxshilash, baxtli turmushini, kafolatli tinchligini
ta’minlash, har bir insonning ertangi kuniga bo’lgan ishonchini mustahkamlashdan
iborat. Haqiqatdan ham, fuqarolarning zamonaviy tafakkuri davlat borasida o’z
tushunchasi, boshqaruv xaqida shaxsiy fikri, uning rivojlanishiga alohida
yondoshuvi borligi, ijtimoiy-siyosiy jarayonga munosabati kardinal o’zgarganligi
bilan xarakterlanadi. Endilikda ijtimoiy xayotning barcha jabhalarini isloh qilish
jarayonlari, fuqarolar ongida fundamental o’zgarishlar, jamiyatni tashkil qilishning
demokratik shakllari - inson va jamiyat, fuqaro va davlat o’rtasidagi
munosabatlarni soddalashtirilgan tartibi sharoitida ro’y bermoqda. Ijtimoiy adolat
tamoyili nuqtai nazaridan islohotlarning shu zayilda borishi xalqni, demokratik
ko’pchilikni davlatni xalqchil boshqarish jarayonlaridagi faol ishitirokini
ta’minlaydi. Bundan davlat hokimiyati organlarining joriy vazifasi – xalqqa xizmat
qilish bilan belgilangan. Bu borada Prezident Sh. Mirziyoyev shunday degan edi:
“Bundan keyin vazirlik va idoralar, xo’jalik birlashmalari rahbarlari va
hokimlarning faoliyati natijasi ularning odamlar bilan qanday muloqot olib
borayotgani va ishni tashkil etgani, fuqarolarning muammolarini qay darajada hal
qilayotganiga qarab baholanadi va tegishli xulosalar chiqariladi”. Bularning bari
39](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_39.png)
![to’g’ri, albatta. Chunki, istiqlolning asl mohiyati, O’zbekistonning bosh maqsadi,
takomillashtirishning ustuvor yo’nalishi ham – xalq davlatning yagona va birdan-
bir manbai sifatida qaratilganligida. Buning uchun boshqaruv mexanizmidagi
davlat hokimiyati
organlari faoliyatining ochiqligini ta’minlash muhim masaladir. Albatta,
hozirgi jadal taraqqiyot jarayonining tayanchi O’zbekistonda, davlat
boshqaruvning demokratik uslubi sifatida hokimlik organlari vakolatlarining
qonuniy me’yorlarini optimallashtirish, o’z xizmat vazifalarini bajarish chog’ida
qonun talablari hamda mahalliy sharoitdan kelib chiqib, mustaqil qarorlar qabul
qilishga yo’l ochadi. Bularning bari O’zbekiston jamiyati amaliyotda sifat jihatidan
mutlaqo yangi davr boshlaganini bildiradi. Shu qatorda davlat boshqaruv
organlarini optimallashtirish aholiga sifatli va xolisona xizmat ko’rsatish bo’yicha
ularning ma’suliyat hissini kuchaytirishga qaratilgan davlat boshqaruvini
modernizasiya qilish zarurligi masalasi ayniqsa dolzarb bo’lib qolmoqda. Hozirgi
zamonda inson omili hisobga olingandagina, umumiy va xususiy maqsadlar,
manfaatlar bir-biriga qarama-qarshi kelib qolmagan taqdirdagina modernizasiya
muvaffaqiyat qozonishi mumkin . Shu o’rinda, albatta, rivojlantirishning beshta
yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasida ham aynan adolatli va insonparvar
jamiyat qurishning oddiy, sodda, xalqchil tamoyili ilgari surildi, hamda xalq bilan
samarali muloqotni ta’minlash dasturlari ishlab chiqildi. Dasturga muvofiq ijti-
moiy-siyosiy hayotni modernizasiya qilish, davlat hokimiyati tizimini
demokratlashtirish, ular faoliyati uslubini xalqchillashtirish tendensiya lari
xalqchillik tamoyili asosida barqaror ishlash mexanizmini yaratadi. Shu o’rinda,
davlat rahbarining “Xalq davlat idoralariga emas, davlat idoralari xalqimizga
xizmat qilishi kerak” degan talabning qo’yilishi jamiyatda ijtimoiy adolat
prinsiplarining barqaror bo’lishiga, qonun ustuvorligiga erishishga, qonun oldida
barchaning tengligi ta’minlanishiga
olib keladi. Bu haqqoniy tendensiyaning amaliy ifodasi sifatida tashkil etilgan
xalq bilan muloqot qilish mexanizmlari ya’ni, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti
portali, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti ning Xalq qabulxonalari, xokimliklar
huzuridagi dastlab “yagona darcha” va keyinchalik “davlat agentligi xizmati”ga
takomillashtirildi, joylarda sayyor qabullar yo’lga qo’yildi. Ma’lumki, yurtimizda
shakllangan yangi tarixiy sharoitlarda aholidan kelib tushgan ariza va takliflarni
chuqur o’rganilganligi, umumlashtirilganligi evazida O’zbekiston Respublikasi
Prezidentining «O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha
Harakatlar strategiyasi to’g’risida»gi Farmoni loyihasi ishlab chiqildi va aholining
keng qatlamlari orasida qizg’in muhokamalar olib borildi. Loyihani
joriylashtirilishida, yuridik shaxs maqomiga ega bo’lmagan – O’zbekiston
Respublikasi Prezidentining Xalq qabulxonasi va O’zbekiston Respublikasi
Muhimi, davlat boshqaruvi tizimini isloh qilishda davlat hokimiyati faoliyatining
mohiyati, shakli va uslubi jamiyatning milliy – madaniy va ijtimoiy - siyosiy
rivojlanishining tarixiy sharoitlari, xalq siyosiy va xuquqiy madaniyatining o’ziga
xosligi, hukmron elitaning professionalligi va irodasi, davlatning tuzilish shakli va
siyosiy tartibi bilan belgilanadi. Biroq tashqi muhit ta’siri har bir davlatning sodir
40](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_40.png)
![bo’layotgan global o’zgarishlarga javob beradigan o’zining ma’muriy tizimini
isloh etishini talab etadi. Bu o’zgarishlar bozor iqtisodiyoti sharoitida davlat
chiqimining kamayishiga, davlat funksiyalarining bajarilishiga olib keladi.
Shuningdek, davlat xizmatlari sifatining oshishiga, to’laqonli fuqarolik jamiyati
bunyod etilishi va, albatta, aholi asosiy ko’pchiligida davlat hokimiyati organlariga
bo’lgan ishonchini mustahkamlanishiga olib keladi . Shu o’rinda, Prezident
Sh.Mirziyoyevning 2017 yil 7 fevraldagi qabul qilgan “O’zbekiston Respublikasini
yanada rivojlantirish bo’yicha Harakatlar strategiyasi to’g’risida”gi farmonida
davlat va jamiyat qurilishini takomillashtirishga yo’naltirilgan demokratik
islohotlar va mamlakatni modernizasiya qilishda parlamentning rolini yanada
kuchaytirishga, davlat boshqaruvi tizimini takomillashtirish masalalariga ustuvor
ahamiyat qaratilgani ayniqsa e’tibor molik. Mamlakatning yangi istiqboldagi
rivojlanish yo’nalishini belgilab bergan bu tarixiy xujjat albatta, ko’p yillar
davomida konstruktiv-dasturiamal sifatida xizmat qiladi.
Yuqorida keltirilgan fikrlarni mulohoza qilib shunday xulosaga kelish
mumkinki,demokratiya talablari, inson mafaatlari nuqtai nazaridan jamiyatning
hukumat oldiga qo’yadigan talablari ancha yuqori. Albatta, jamiyat davlat
hokimiyati tarmoqlari faoliyatidagi boshqaruvni har jihatdan samarali deb bilishni
istaydi. Shuningdek, ijtimoiy muammolarni samarali xal etish va jamiyatni izchil
rivojlantirishni ta’minlashga imkon beradigan obyektiv va subyektiv omillarni
o’rganishga asoslangan, intuitiv boshqarishni keng joriy qilish zaruriyati borligini
eslatadi.
3. Ta’lim-tarbiyada milliy yuksalish
Yurtimizda ijtimoiy rivojlanish bo’yicha o’ziga xos tizim shakllandi. Bu
borada 2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta
ustuvor yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasida belgilangan vazifalarni
amalga oshirilayotgani, “Obod qishloq”, “Obod mahalla”, “Yoshlar –
kelajagimiz”, “Besh ijobiy tashabbus” kabi dasturlar aholini yangicha fikrlash va
ishlashga safarbar etishda muhim rol o’ynamoqda. Sog’liqni saqlash, madaniyat va
sport, ilm-fan, ayniqsa, ta’lim-tarbiya sohalarida bo’layotgan ulkan
o’zgarishlarning barchamiz guvohi bo’lib turibmiz.
Shu o’rinda Prezidentimiz tashabbusi bilan mamlakatimizda umumta’lim
maktablarida 11 yillik tizim tiklanganini, maktab ta’limini rivojlantirish masalasi
buyuk umummilliy maqsadga, umumxalq harakatiga aylanayotganini alohida
ta’kidlash joiz. Ayniqsa, bugungi kunda mamlakatimizda oliy ta’lim sohasi ham
jadal rivojlanmoqda. So’nggi uch yilda 35ta yangi oliy o’quv yurti tashkil
qilingani, ularning umumiy soni 112 taga yetgani, e’tiborlisi, bularning 13 tasi
nufuzli xorijiy universitetlarning filiallari ekani sohada amalga oshirilayotgan
islohotlarning yorqin isbotidir.
Yangi o’quv yilining ilk – “Mustaqillik” darslarida istiqlol yillarida, ayniqsa,
keyingi uch yilda amalga oshirilgan islohotlar, Harakatlar strategiyasida
belgilangan “Milliy tiklanishdan – milliy yuksalish sari” degan ustuvor g’oya,
41](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_41.png)
![Prezidentimiz nutqi mazmun-mohiyati xususida o’quvchi-yoshlarga keng
tushunchalar berildi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 25 yanvardagi “Umumiy
o’rta, o’rta maxsus va kasb-hunar ta’limi tizimini tubdan takomillashtirish chora-
tadbirlari to’g’risida”gi farmoniga muvofiq 2018/2019 o’quv yilidan boshlab
majburiy umumiy o’rta ta’lim uzluksiz 11 yillik ta’lim negizida amalga oshirildi.
11 yillik ta’limning joriy etilishi munosabati bilan tezkor davr talabidan kelib
chiqqan holda olimlar, amaliyotchi o’qituvchilar hamda keng jamoatchilikning
fikriga tayanib, 10-11-sinflar uchun 12 ta umumta’lim fani bo’yicha o’quv rejalari
qaytadan tayyorlanib, ularga bir qator o’zgartirishlar kiritildi. Jumladan, 11-sinfda
kasb ta’limi orqali 50 ga yaqin kasbni o’rgatish bilan birga, “Tadbirkorlik asoslari”
fani ham o’qitiladi. O’quv dasturlari asosida 10-sinf o’quvchilariga umumta’lim
fanlaridan 18 nomdagi darsliklar 7 tilda, jami 9 million 53 mingdan ortiq tirajda
chop etilib, joylarga yetkazildi.
Vazirlar Mahkamasining 2017 yil 24 oktyabrdagi “Umumiy o’rta ta’lim
muassasalarining 10-11-sinflari o’quvchilariga kasbiy ta’lim berishga
ixtisoslashgan o’quv-ishlab chiqarish majmualarini tashkil etish chora-tadbirlari
to’g’risida”gi qarori 10-11-sinf o’quvchilarining ta’lim olishi bilan birga, ularga
kasb-hunar o’rgatish, yoshlarning qiziqish va qobiliyatini nazarda tutgan holda
kelajakda ularni ta’limni davom ettirishi yoki egallagan kasbi bo’yicha mehnat
faoliyati bilan shug’ullanishi uchun sharoit yaratish maqsadida qabul qilindi. Kasb-
hunar kollejlarida o’quv-ishlab chiqarish majmualari tashkil etildi. Kasblar
ro’yxatini tayyorlashda hududlarning sharoiti hamda ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlantirish dasturlari inobatga olinib, mutasaddilar va ish beruvchi tashkilotlar
mutaxassislari bilan birgalikda, real vaziyatni xolis baholagan holda ish olib
borildi. Ya’ni 11-sinf o’quvchisi maktabni tamomlagandan keyin egallagan hunari
bo’yicha o’z ishini topa olishiga jiddiy e’tibor qaratildi.
Oilada va kundalik turmushda hamisha zarur bo’lgan kichik tibbiy hamshira,
oilaviy kichik hamshira, tarbiyachi yordamchisi, ijtimoiy soha kichik mutaxassisi,
dasturchi, tarmoq boshqaruvchisi, veb-sayt dizayneri, kompyuter grafikasi
mutaxassisi va shu kabi boshqa kasblarning o’rgatilishi jamiyatga, ham davlatga
bir xil naf keltiradi. E’tiborlisi, joylarda tashkil etilgan o’quv-ishlab chiqarish
majmualarida kasblar murakkabligiga qarab 1 yoki 2 yil davomida o’rgatiladi va
mehnat bozoridagi ehtiyojga ko’ra kasblarning turi o’zgarib turadi.
10-11-sinf o’quvchilariga haftasiga bir kun 6 soatdan 2 yil davomida kasbiy
ta’lim o’qitiladi. Bitiruvchilarga o’rta ma’lumot to’g’risida attestat bilan birga kasb
malakasi bo’yicha davlat namunasidagi diplom beriladi. Shu bilan birga,
o’quvchilarda kasblarga bo’lgan qiziqishni oshirish, kasblar to’g’risidagi
ma’lumotlarni uzluksiz yetkazish maqsadida ular umumta’lim maktablarining 1-
sinfidan boshlab kasbga yo’naltirilib boriladi. 8-9-sinflarda esa kasbga yo’naltirish
alohida fan sifatida o’qitiladi.
Ilgari 9-sinfni tamomlayotgan o’quvchilarda qaysi kollejda o’qishni davom
ettirish borasidagi savol ko’ndalang turardi. Ba’zilari majburlikdan u, yoki bu
kollejlarga “adashib” borib qolardi. Oxir oqibat ularning bilim olishida, ham
42](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_42.png)
![tarbiyasida salbiy holatlar paydo bo’la boshlardi. Bu esa, o’z navbatida, voyaga
yetmaganlar orasida turli huquqbuzarliklar, jinoyatlar ortishiga sabab bo’ldi.
Pedagog sifatida shuni ishonch bilan aytamanki, o’quvchilar 11 yillik ta’lim
sistemasida chuqur bilim oladi, bu ertamiz egalarining bilimli, kasb-hunarli bo’lib
ulg’ayishi, ma’naviyati, odob-axloqi, bo’sh vaqti ustidan mahalla-ko’y va
jamoatchilik nazoratining o’rnatilishiga keng imkoniyat yaratdi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 6 sentyabrda “ Professional
ta’lim tizimini yanada takomillashtirishga doir qo’shimcha chora-tadbirlar
to’g’risida”gi Farmoni qabul qilingani ta’lim tizimidagi islohotlarning mantiqiy
davomi bo’ldi. Ushbu hujjatda nazarda tutilgan maqsadlar barchamizni quvontirdi,
desam mubolag’a bo’lmaydi.
Farmonga muvofiq, 2020/2021 o’quv yilidan boshlab O’zbekistonda
Ta’limning xalqaro standart tasniflagichi darajalari bilan uyg’unlashgan yangi
boshlang’ich, o’rta va o’rta maxsus professional ta’lim tizimi hamda
tabaqalashtirilgan ta’lim dasturlari joriy etiladigan ta’lim muassasalari tashkil
etilib, mazkur dasturlar asosida tegishli kadrlar tayyorlaydigan ta’lim muassasalari
ro’yxatlari tasdiqlandi.
Bundan tashqari, Farmonga ko’ra , jami 388 ta kasb-hunar kollejlari binolari
tegishli ro’yxatga asosan maktab sifatida foydalanilishi belgilandi.
Boshlang’ich, o’rta va o’rta maxsus professional ta’lim tizimida tegishli
ta’lim dasturlari joriy etilgan kasb-hunar maktablari, kollejlar va texnikumlardan
iborat professional ta’lim muassasalari tarmog’i tashkil etiladi. Bunda:
A) kasb-hunar maktablarida:
Maktablarning 9-sinf bitiruvchilariga 2 yillik kunduzgi ta’lim beriladi;
Ta’lim olayotgan o’quvchilar Davlat byudjeti hisobidan bazaviy hisoblash
miqdorining bir baravari miqdorida oylik stipendiya hamda uch mahal ovqat bilan
ta’minlanadi.
B) kollejlarda:
Kamida umumiy o’rta ma’lumotga ega bo’lgan shaxslarga kasblar va
mutaxassisliklarning murakkabligidan kelib chiqqan holda 2 yilgacha muddatda
kunduzgi, kechki va sirtqi ta’lim shakllarida davlat buyurtmasi hamda to’lov-
kontrakt asosida ta’lim beriladi.
V) texnikumlarda:
Umumiy o’rta ma’lumotga ega bo’lgan shaxslarga kasblar va
mutaxassisliklarning murakkabligidan kelib chiqqan holda 2 yildan kam
bo’lmagan muddatda kunduzgi, kechki va sirtqi ta’lim shakllarida davlat
buyurtmasi hamda to’lov-kontrakt asosida ta’lim beriladi;
Texnikumlarni tamomlagan bitiruvchilar o’z sohasiga mos bakalavriat ta’lim
yo’nalishlari bo’yicha kirish imtihonlarisiz yakka tartibdagi suhbat orqali oliy
ta’lim muassasalarida 2-kursdan o’qishini davom ettirish huquqiga ega bo’ladi.
Xulosa o’rnida aytganda, amalga oshirilayotgan islohotlarning barchasi yosh
avlodning puxta va sifatli bilim olishiga davlatimiz tomonidan ko’rsatilayotgan
katta e’tiborning amaldagi ifodasidir. Zero, hyech bir davlatda O’zbekistondagidek
43](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_43.png)
![bepul ta’lim tizimi mavjud emas. Bu islohotlarning tag-zamirida MUSTAQILLIK
bergan cheksiz imkoniyatlardir.
4. Yangi O’zbekistonda – yangi saylovlar
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 22 dekabrda Oliy Majlisga
taqdim etgan Murojaatnomasida, Mamlakatimiz siyosiy hayotida muhim
ahamiyatga ega bo’lgan saylov qonunchiligi bir qator qonun va qonunosti
hujjatlaridan iborat bo’lsada, afsuski, hanuzgacha yaxlit bir hujjat shakliga
keltirilmaganligini ta’kidlab, xalqaro norma va standartlarga javob beradigan
O’zbekiston Respublikasining Saylov kodeksini ishlab chiqish va qabul qilish
vazifasini qo’ygan edilar.Ushbu vazifaning ijrosi 2019 yilning 25- iyunida 18
bob,103 moddadan iborat Saylov kodeksi qabul qilinishida hamda 2019 yil 22-
dekabrdagi saylovlarda va 2020 yil 5-yanvarda o’tkazilgan takroriy ovoz berish
jarayonlarida ta’minlandi.Ushbu muxim siyosiy tadbirni o’tkazish uchun
O’zbekiston Respublikasi Markaziy saylov komissiyasi tomonidan 10253 ta
uchastka hamda xorijdagi fuqarolarimiz ovoz berishi uchun 55 ta uchastkalar
tuzildi.O’zbekistonning yangi tarixida birinchi marta MSK tomonidan 180
mingdan ortiq a’zolar saylov qonunchiligidagi yangiliklar bo’yicha
o’qitildi.Shuningdek MSK ning 2019 yil 11-oktyabrdagi qarori bilan o’tkazilgan
20-oktyabrdan-20 noyabrgacha saylov qonunchiligi targ’ibot oyligi doirasida davra
suxbatlari,debatlar va ommaviy axborotlarda chiqishlar orqali keng xalqimiz
“YaNGI O’ZBEKISTON – YaNGI SAYLOVLAR” shiori ostidagi saylov
qonunchiligi bo’yicha yangiliklar xabardor qilindi.Saylovlarning shaffof
o’tkazilishini xamda xalqaro standartlarga mosligini 10 dan ortiq xalqaro
tashkilotlardan 800 dan ortiq xalqaro kuzatuvchilar kuzatdilar. Shuningdek
Qonunchilik palatasi deputatligiga, mahalliy Kengashlar deputatligiga
nomzodlar ko’rsatgan siyosiy partiyalardan, fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish
organlaridan mahalliy kuzatuvchilar hamda ommaviy axborot vakillari,blogerlar
ham faol kuzatdilar.Ular joylarda saylov jarayonlarini kodeks talablari doirasida
o’tkazilishini ta’minladilar.Bundan tashqari respublikamizda 60 ta saylov
uchastkasidagi saylov jarayoni to’g’ridan to’g’ri jaxon ommasiga transilyasiya
qilindi.Bu jarayon jaxonda O’zbekistondagi saylovlar demokratik prinsiplarga mos
holda o’tganligini ko’rsatdi.Prezidentimizning 2018 yil 4-oktyabrda qabul qilingan
“Saylov jarayoniga zamonaviy axborot-kommunikasiya texnologiyalarini joriy
etish chora-tadbirlari to’g’risida”gi qarori milliy saylov tizimiga Saylov jarayonini
boshqarishda axborot tizimi va Saylovchilarning yagona elektron ro’yxatini joriy
qilishning xuquqiy asoslarini yaratishda muhim omil bo’ldi.
Saylovchilarning yagona elektron ro’yxati (SYaER) tegishli davlat organlari
tomonidan taqdim qilingan ma’lumotlar asosida shakllantirildi va yangilandi,
ushbu ro’yxat joylardagi saylov komissiyalari tomonidan aniqlashtirildi. Aholini
uyma-uy yurish natijasida saylov komissiyasi tomonidan saylovchilarning yagona
elektron ro’yxatiga saylovchining JSIR yoki uning pasport ma’lumotlari
yordamida saylovchini izlab topdi va familiyasi, ismi, otasining ismi, tug’ilgan
sanasi va yashash manziliga, uning ovoz berish huquqiga o’zgartirish
kiritdi.Shuning uchun yuqorida aytilganidek xorijda yashayotgan fuqarolarimiz
44](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_44.png)
![xorijdagi 55ta uchastkalarda ovoz berdilar.Xorijdagi fuqarolarimiz O’zbekistonda
ovoz bergani yo’q.
Saylov kodeksidagi yangiliklar:
Qonunchilik palatasida Ekoharakat vakillari uchun kvota ajratish instituti
tugatildi;
Nomzodlarni xalq deputatlari tuman (shahar) Kengashlariga fuqarolarning
o’zini o’zi boshqarish organlari tomonidan ko’rsatish tartibi bekor qilindi;
Saylovchilarning yagona elektron ro’yxatini yuritish tartibi qonunan
tartibga solinadi;
Siyosiy partiyalar tomonidan imzo yig’ishda saylovchilar tomonidan bir
qancha partiyalarni yoqlab imzo qo’yish imkoniyati berildi;
Saylov uchastkalarida uchastka saylov komissiyasining ovozlarni sanash
to’g’risidagi bayonnomasining zudlik bilan jamoatchilik muhokamasi uchun 48
soatdan kam bo’lmagan vaqtga ilib qo’yish tartibi o’rnatildi;
Uchastka saylov komissiyalarining ovoz berish jarayoni tugagandan keyin
amalga oshiradigan aniq harakatlari nazarda tutilmoqda (ovozlarni sanash,
bayonnomalarni tuzish, okrug saylov komissiyalari bilan o’zaro aloqalari va x.k);
Uchastka saylov komissiyasi a’zolarining yarmidan ko’pi bitta tashkilotdan
tavsiya etilishi mumkin emasligi belgilab qo’yildi;
Xalq deputatlari tuman (shahar) Kengashlarida muhokama etiladigan va
tavsiya etiladigan uchastka saylov komissiyalari a’zolari nomzodlari bo’yicha
jamoat birlashmalari va tashkilotlarining takliflari olinishi tartibi o’rnatildi;
Saylov okruglarini tuzishda saylov okruglaridagi saylovchilar sonining yo’l
qo’yiladigan eng ko’p chetga chiqishi o’n foizdan oshmasligi tartibi o’rnatildi;
fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlariga saylovlarda kuzatuvchi
sifatida ishtirok etish huquqi berildi;
Qonunchilik palatasiga, mahalliy Kengashlarga saylov bir vaqtda
o’tkazilgan taqdirda, Qonunchilik palatasi deputatlari saylovini o’tkazuvchi okrug
saylov komissiyalari tomonidan yagona saylov uchastkalari tuzish tartibi o’rnatildi;
Saylovlarda ovoz berish vaqti 08:00 dan 20:00 gacha etib belgilandi;
Saylovchilar Markaziy saylov komissiyasining rasmiy
veb-saytida saylovchilarning ro’yxati to’g’risidagi o’zi uchun kerakli
ma’lumotlarni olish imkoniyatiga ega bo’ladi va boshqalar.
O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha Harakatlar
strategiyasi, “Insonlarning dardu tashvishlarini o’ylab yashash – odamiylikning
eng oliy mezonidir”, “Xalq davlat idoralariga emas, davlat idoralari xalqimizga
xizmat qilishi kerak”, “Odilona qonunlarni qabul qilish, jamiyatda qonunga hurmat
ruhini qaror toptirish – demokratik huquqiy davlat qurishning garovidir”,
“Xalqimiz o’z hayotida ijobiy o’zgarishlarni ertaga emas, uzoq kelajakda emas,
aynan bugun ko’rishi kerak”, “Xalq boy bo’lsa, davlat ham boy va qudratli
bo’ladi” kabi hikmatlarda “Yuksalish” g’oyasi tayanch paradigmalarining
mazmun-mohiyati o’z ifodasini topgan. Ular jamiyatimiz hayoti, xalqimiz qalbi va
ongidan chuqur joy oldi, butun mamlakatimiz, barcha soha va tarmoqlarda amalga
oshirilayotgan islohotlarni harakatlantiruvchi kuchga, ta’bir joiz bo’lsa, g’oyaviy
45](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_45.png)
![o’zagi va ma’naviy tayanchiga aylandi. Bunday tarixiy o’zgarishlar silsilasida xalq
bilan muloqot qilish, murojaatlar bilan ishlash bo’yicha tamomila yangi tizimga
asos solingani va buning xalqaro miqyosda noyob tuzilma sifatida keng e’tirof
etilayotgani esa ushbu jarayonning samarali amalga oshayotganidan dalolat beradi.
5. Elektron hukumat tushunchasi, vazifa va prinsiplari. E-hukumatni
amalga oshirishning muvaffaqiyat va xavf omillari.
Elektron hukumat tushunchasi
Keng ma’noda, elektron hukumatning vazifalari va xizmatlar ko’rsatishi
hamda faoliyatini rivojlantirish uchun AKTni qo’llash sifatida belgilanishi
mumkin.
O’ziga xos ravishda, elektron hukumatni ―davlat oganlari ko’rsataѐWtgan
hizmatlarning shaffofligi, samaradorligi va sifatini oshirish maqsadida raqamli
texnologiyalardan foydalanish deb tushunish mumkin. Shuningdek, elektron
hukumat AKTni ko’llagan holda davlat organlarining yanada samarali faoliyat
ko’rsatishi hamda fuqarolar va tadbirkorlik subyektlariga sifatli xizmatlar
ko’rsatishidir
Elektron hukumat quyidagicha tavsiflanadi
1. AKT dan foydalanish (kompyuter tarmoqlari, internet, faks va telefon).
2. Hukumat faoliyatini qo’llab-quvvatlash (axborot bilan ta’minlash,
xizmatlar, mahsulotlar, mamuriy boshqaruv).
3. Fuqarolar bilan hukumat munosabatlarini rivojlantirish (yangi aloqa
kanallarini yaratish, si
ѐWsiy ѐWki ma’muriy jara ѐWnlariga fuqarolarni targ’ibot va
tashviqotlar orqali jalb qilish)
4. Belgilangan strategiyalarga mos ravishda ishtirokchilarni jara
ѐWnlarda
qatnashish qiymatini belgilash.
Elektron hukumat ta’riflari:Birlashgan Millatlar Tashkiloti-Elektron hukumat
fuqarolarga davlat organlari tomonidan axborot va xizmatlarini etkazib berish
uchun Internet foydalanish deb ta’riflangan
Jahon banki - Elektron hukumat davlat organlari axborot texnologiyalaridan
foydalanib fuqarolar, tadbirkorlik subyektlari va boshqa davlat organlari
o’rtasidagi o’zaro munosabatlarni yaxshilashni nazarda tutadi. Ushbu
texnologiyalar turli maqsadlarga xizmat qilishi mumkin: fuqarolarga davlat
xizmatlarini yaxshiroq etkazib berish, biznes va ishlab chiqarish bilan o’zaro
muloqotni takomillashtirish, kerakli ma’lumotlarni olish orqali fuqaro huquq va
imkoniyatlarini kengaytirish,
ѐWki yanada samarali davlat boshqaruvini amalga
oshirish
Iqtisodiy hamkorlik va taraqqi
ѐWt tashkiloti - Elektron hukumat termini
xukumat tomonidan AKTdan foydalanib, bir qator amaliy funksiyalarini to’laqonli
bajarishi nazarda tutadi
• Xususan, Internet va tegishli texnologiyalar tomonidan taklif etilgan tarmoq
salohiyati tuzilmalari va hukumatning ishlash jara ѐ
W nini transformasiyasi
tushuniladi
Elektron hukumatning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
46](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_46.png)
![-davlat organlari faoliyatining samaradorligini, tezkorligini va shaffofligini
ta’minlash, ularning mas’uliyatini va ijro intizomini kuchaytirish, aholi va
tadbirkorlik subyektlari bilan axborot almashishni ta’minlashning qo’shimcha
mexanizmlarini yaratish
-Elektron hukumatning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: ariza
beruvchilar uchun mamlakatning butun hududida davlat organlari bilan o’zaro
munosabatlarni elektron hukumat doirasida amalga oshirish bo’yicha imkoniyatlar
yaratish
-o’z zimmasiga yuklatilgan vazifalar doirasida davlat organlarining
ma’lumotlar bazalarini, Yagona interaktiv davlat xizmatlari portalini va Elektron
davlat xizmatlarining yagona reyestrini shakllantirish
-aholi va tadbirkorlik subyektlari bilan o’zaro munosabatlarni amalga
oshirishda elektron hujjat aylanishi, davlat organlarining o’zaro hamkorligi va
ularning ma’lumotlar bazalari o’rtasida axborot almashinuvi mexanizmlarini
shakllantirish hisobiga davlat boshqaruvi tizimida «bir darcha» prinsipini joriy
etish
-tadbirkorlik subyektlarini elektron hujjat aylanishidan foydalanishga, shu
jumladan statistika hisobotini taqdim etish, bojxona rasmiylashtiruvi, lisenziyalar,
ruxsatnomalar, sertifikatlar berish jaraѐWnlarida, shuningdek davlat organlaridan
axborot olish jara
ѐWnlarida elektron hujjat aylanishidan foydalanishga o’tkazish
-tadbirkorlik subyektlarining elektron tijorat, Internet jahon axborot tarmog’i
orqali mahsulotni sotish va xaridlarni amalga oshirish tizimlaridan foydalanishini,
shuningdek kommunal xizmatlarni hisobga olishning, nazorat qilishning va ular
uchun haq to’lashning avtomatlashtirilgan tizimlarini joriy etishni kengaytirish
-naqd bo’lmagan elektron to’lovlar, davlat xaridlarini amalga oshirish,
masofadan foydalanish tizimlarini va bank-moliya sohasidagi faoliyatning boshqa
elektron shakllarini rivojlantirish
Elektron hukumatning asosiy prinsiplari quyidagilardan iborat:
davlat organlari faoliyatining ochiqligi va shaffofligi;
elektron davlat xizmatlaridan ariza beruvchilarning teng ravishda
foydalanishi; «bir darcha» prinsipi bo’yicha elektron davlat xizmatlari ko’rsatish;
davlat organlarining hujjatlarini birxillashtirish; elektron hukumatning yagona
identifikatorlaridan foydalanish;
elektron davlat xizmatlari ko’rsatish tartibini muntazam takomillashtirib
borish;
axborot xavfsizligini ta’minlash.
Elektron hukumatni amalga oshirishning muvaffaqiyat va xavf omillari
Elektron hukumat tizimining mamlakatda muvaffaqiyatli amalga
oshirilganligini quyidagi 4 ta maqsadlarning bajarilganligi asosida baho berish
mumkin:
Onlayn hukumat xizmati
Qog’ozsiz hukumat
Bilimga asoslangan hukumat
Shaffof hukumat
47](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_47.png)
![Ushbu to’rtta maqsadlarga erishish uchun elektron hukumat tizimi
hukumatning bir necha darajalarida tashkillashtirilgan bo’lishi lozim
Hukumat boshqaruvining har bir darajasida bajariladigan 3 ta asosiy vazifalar
mavjud:
(1) innovasion fuqaro xizmatlari (G2C);
(2) innovasion biznes xizmatlari (G2B);
(3) innovasion hukumat ichidagi ishlari (G2G, G2E).
Elektron hukumatining bir necha qirralari mavjud va foydalanuvchilar va
ularning o’zaro munosabatlari asosida quyidagicha xarakterlanadi
Davlat fuqarolarga (G2C)- fuqarolar turli ma’lumotlar, xizmatlar va boshqa
imkoniyatlar bilan ta’minlanadilar
Davlat biznesga (G2B)- hukumat va biznes o’rtasidagi munosabatlar va
o’zaro bir qator aloqalarni ta’minlaydi
Davlat davlatga (G2G)- davlat ichida ѐWki davlat idoralari o’rtasidagi turli
axborotlarni almashish va hamkorlikni qo’llab-quvvatlashni ta’minlash
Elektron hukumatning muvaffaqiyat omillari
Elektron hukumatning muvaffaqiyat omillari beshta asosiy guruhlarga
bo’linadi:
•Kelajakni ko’rish qobiliyati, strategiya va aniq maqsadlar
•Qonun va yo’riqnomalar
•Tashkilotlararo kelishuv
•BPR - Biznes jara
ѐWnlarni maqbullashtirish
•Axborot texnologiyalari
“Elektron hukumat” tizimini rivojlantirishning me’ ѐ
E riy-huquqiy asoslari
Mamlakatimizda milliy axborot tizimini shakllantirish, iqtisodi
ѐWt va jamiyat
faoliyatining barcha sohalarida zamonaviy axborot texnologiyalari hamda
telekommunikasiya vositalaridan foydalanish ko’lamini kengaytirish, elektron
xukumatini shakllantirish borasida tizimli islohotlar amalga oshirilmoqda
Soha rivojini tartibga soluvchi O’zbekiston Respublikasi Qonunlari:
-“Aloqa to’g’risida” /1992 yil 13 yanvar/;
-“Axborotlashtirish to’g’risida” /2003 yil 11 dekabr/;
-“Elektron raqamli imzo to’g’risida” /2003 yil 11 dekabr/;
-“Elektron hujjat almashinuvi to’g’risida” /2004 yil 29 aprel /;
-“Elektron tijorat to’g’risida” /2004 yil 29 aprel /;
-“Telekommunikasiyalar to’g’risida” /2011 yil 31 dekabr/
Elektron xukumat ishtirokchilarining munosabatlarini tartibga soluvchi
qonunchilik, davlat xizmatlarini sifatli ko’rsatilishiga xizmat qiluvchi
markazlashgan ma’lumot bazalarini to’liq shakllantirish, davlat organlarining o’z
ishida zamonaviy axborot-kommunikasiya texnologiyalarini yetarli darajada joriy
qilish, aholi va tadbirkorlarga davlat xizmatlarini ko’rsatishda "bir darcha
tamoyilidan to’liq foydalanishdagi muammolarni bartaraf etish uchun "Elektron
xukumat to’g’risidagi O’zbekiston Respublikasi Qonuni qabul qilindi.
Mavzu yuzasidan nazorat savollari.
48](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_48.png)
![1. Yangilanayotgan O’zbekistonning milliy yuksalish davri qaysi davrdan
boshlanadi?
2. 2017 yil mamalakatimizda “Xalq bilan muloqot va inson manfatlari yili” deb
e’lon qilinishi va unda amalga oshirish lozim bo’lgan asosiy vazifalar xaqida
so’zlang.
3. 2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning 5 ustuvor
yo’nalishi buyicha Harakatlar strategiyasining 4-chi yunalishi nimaga
bag’shlangan?
4. “Kuchli davlatdan-kuchli fuqarolik sari” konsepsiyasini izoxlab bering.
5. “Elektron xukumat” nima?
6. “Xalk davlat idoralariga emas, davlat idoralari xalqimizga xizmat qilishi kerak”
degan ulug’vor g’oyani tushuntirib bering.
7. Maxalla instituti deganda nimani tushunasiz?
8. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining Virtual va Xalq qabulxonalarni tashkil
etishdan asosiy maqsadi.
9. Keyingi yillarda sud-xuquq tizimini islox qilish buyicha qanday chora-tadbirlar
amalga oshirildi?
10. “Xalq boy bo’lsa, davlat xam boy va qudrati bo’ladi” degan oliyjanob
so’zlarning moxiyatini tushuntiring.
11. 2019 yil dekabr oyida bo’lib o’tgan Oliy Majlis Qonunchilik palatasi va
Senatga xamda maxalliy Kengashlarga bo’lib o’tgan saylovlar yakinu buyicha
fikringizni bildiring.
Адабиётлар рўйхати:
1. Жўраѐв Н.Тамаддунга даъвi (Пр ѐзид ѐнт Ш.М. Мирзиё ѐвнинг жад’
тараққиёт стрi
ѐгияси ҳақида мулоҳоз’ар). Тошк ѐнт. “Ўзб ѐкистон”. 2018. Б.
6
2. Ш.Мирзиё
ѐв. Эркин ва обод, д ѐмокрiик жамиятни барчамиз
бирг’икда барпо этамиз. Миллий тараққиёт йўлимизни қiъият билан давом
эттириб, янги босқичга кўтарамиз.-Т.:“Ўзб
ѐкистон”НМИУ, 2017.153-б.
3. Ўзб
ѐкистонда сиёсий ислоҳотлар жараёни. Ўзб ѐкистон р ѐспубликаси
Пр
ѐзид ѐнти ҳузуридаги Давлi бошқаруви акад ѐмияси. Акад ѐмия”.Тошк ѐнт,
2011. Б. 20
4. Жўра
ѐвН.Тамаддунга даъвi (Пр ѐзид ѐнт Ш.М. Мирзиё ѐвнинг жад’
тараққиёт стрi
ѐгияси ҳақида мулоҳоз’ар). Тошк ѐнт. “Ўзб ѐкистон”.2018. Б.
26.
49](/data/documents/937c68d0-dd4b-41bc-bce2-27deacc158b4/page_49.png)
O’zbekiston va jahon hamjamiyati. Yangilanayotgan O’zbekiston: milliy tiklanishdan - milliy yuksalish sari Reja 1. Mustaqil O’zbekistonning tashqi siyosati asoslari va jahon hamjamiyatiga qo’shilishi 2. O’zbekistonning Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi davlatlari bilan aloqalari 3. Markaziy Osiyo davlatlari o’rtasida hamkorlik aloqalari 4. O’zbekistonning Osiyo mamlakatlari bilan o’zaro manfaatli aloqalari 5. O’zbekistonning AQSh va Yevropa mamlakatlari bilan hamkorligi 6. O’zbe k iston taraqqiyotining yangi bosqichi 7. Harakatlar strategiyasi davlat boshqaruvi yangi konsepsiyasi 8. Ta’lim-tarbiyada milliy yuksalish 9. Yangi O’zbekistonda – yangi saylovlar 10. Elektron hukumat tushunchasi, vazifa va prinsiplari. E-hukumatni amalga oshirishning muvaffaqiyat va xavf omillari. 1
Mustaqil O’zbekistonning tashqi siyosati asoslari va jahon hamjamiyatiga qo’shilishi XXI asr bo’sag’asida jahon taraqqiyotining mazmuni o’zgardi. Ilgari dunyo ikki qutbli bo’lib, bir-biriga qarama-qarshi bo’lgan kuchlar nisbati ikki joyda – SSSR va AQSh yetakchilik qilgan ikki ijtimoiy-siyosiy tuzum, ikki harbiy-siyosiy kuchlarning qo’lida edi. Dunyoning tinchligi va xavfsizlik tizimi shu ikki sistemaning, ikki blokning o’zaro muholiflik muvozanatiga asoslangan edi. Dunyoda “sovuq urush” siyosati hukmronlik qilardi. Butun dunyo yadro urushi xavfi ostida yashardi. XX asrning 90-yillariga kelib sosialistik dunyoning yetakchisi bo’lgan ulkan imperiya – SSSR parchalanib ketdi, Varshava Shartnomasi bloki tarqalib ketdi. Birgina SSSRning parchalanishi natijasida 15 ta davlat, jumladan, O’zbekiston davlati paydo bo’ldi. “Sovuq urush” siyosati barham topdi. Xalqaro vaziyatning o’zgarishi jahon taraqqiyotining holatini tubdan o’zgartirib yubordi. Endi dunyo ko’p qutbli bo’lib qoldi. Biroq dunyo hamon mo’rt, murakkab muammoli bo’lib turibdi. Dunyo tinchligiga tahdid soluvchi xavf-xatarlar, ziddiyatlar, ayniqsa, xalqaro terrorizm, diniy ekstremizm, fundamentalizm xavfi saqlanib qoldi. Bugungi kunda insoniyatning taqdiri, ijtimoiy taraqqiyot istiqbollari xalqaro munosabatlarga bog’liq bo’lib turibdi. Xalqaro maydondagi har bir siyosiy tangliq mojaro barcha mamlakatlar xalqlari manfaatiga dahldor bo’lib qoldi. Shu bois O’zbekistonning xalqaro maydonda olib borayotgan siyosatini, uning mamlakatimiz milliy manfaatlariga javob beradigan strategik ustuvor yo’nalishlarini aniq belgilab olish nihoyatda dolzarb masalalardan biriga aylandi. Shu maqsadda 2012 yil sentyabr oyida qabul qilingan “O’zbekiston Respublikasining tashqi siyosiy faoliyati konsepsiyasini tasdiqlash to’g’risida”gi Qonunda belgilab berilgan prinsiplar muhim voqyea bo’ldi. Bu prinsiplar quyidagilar: O’zbekistonning turli harbiy bloklardan uzoq bo’lishi; o’zining suvereniteti va hududiy yaxlitligini himoya qilish bo’yicha qat’iy pozisiyaga ega bo’lishi va o’z hududida xorijiy davlatlarning harbiy bazalarini joylashtirilishiga yo’l qo’ymaslik; ochiq, izchil va faol tashqi siyosat olib borish. O’zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligini qo’lga kiritishi yosh davlatimizni jahon hamjamiyatiga qo’shilish uchun imkoniyat yaratdi. Shu bois mamlakatimiz rahbariyati istiqlolning dastlabki kunlaridan e’tiboran O’zbekistonning milliy manfaatlariga mos keladigan puxta siyosiy yo’lini belgilash, jahon hamjamiyatiga qo’shilish, xorijiy mamlakatlar bilan aloqalar o’rnatish kabi dolzarb masalalarni hal qilishga kirishdi. Istibdod davrida mamlakatimiz to’la mustaqil ravishda tashqi siyosat va diplomatik faoliyat yuritish, xorijiy davlatlar va xalqaro nufuzli tashkilotlar bilan aloqalarni o’rnatish kabi huquqlardan mahrum etilgan edi. Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov o’zining “O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li” va boshqa asarlarida mustaqil tashqi siyosat yuritish qoidalarini nazariy va amaliy jihatdan asoslab berdi. O’zbekiston Respublikasi Konstitusiyasining 17-moddasida Respublika mustaqil tashqi siyosiy faoliyatining huquqiy asoslari, prinsiplari, maqsad va vazifalari o’zining qonuniy aksini topdi. 2
O’zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy tamoyillari quyidagilardan iborat: mafkuraviy qarashlardan qat’i nazar hamkorlik uchun ochiqliq umuminsoniy qadriyatlarga, tinchlik va havsizlikni saqlashga sodiqlik; davlatlarning suveren tengligi va chegaralar dahsizligini hurmat qilish; boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik; nizolarni tinch yo’l bilan hal qilish; kuch ishlatmaslik va kuch bilan tahdid qilmaslik; inson huquqlari va erkinliklarini hurmatlash; ichki milliy qonunlar va huquqiy normalardan xalqaro huquqning umum e’tirof etilgan qoidalari va normalarining ustuvorligi; davlatning, xalqning oliy manfaatlari, faravonligi va havfsizligini ta’minlash maqsadida ittifoqlar tuzish, hamdo’stliklarga kirish va ulardan chiqish; tajovuzkor harbiy bloklar va uyushmalarga kirmaslik; davlatlararo aloqalarda teng huquqlilik va o’zaro manfaatdorliq davlat milliy manfaatlarining ustunligi; tashqi aloqalarni ham ikki tomonlama, ham ko’p tomonlama kelishuvlar asosida rivojlantirish, bir davlat bilan yaqinlashish hisobiga boshqasidan uzoqlashmaslik. Istiqlolning dastlabki yillaridan boshlab O’zbekiston Respublikasi tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy aloqalarini ta’minlab beruvchi davlat organlari shakllantirildi. Tashqi ishlar vazirligi funksiyalari va faoliyatining yo’nalishlari tubdan o’zgartirildi. 1991 yil sentyabrda O’zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki tashkil etildi. 1992 yil 21-fevralda O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning “O’zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligini tashkil etish to’g’risida”gi Farmoni qabul qilindi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2002 yil 21 oktyabrdagi “Tashqi iqtisodiy aloqalar sohasida boshqaruv tizimini yanada erkinlashtirish va takomillashtirish to’g’risida”gi Farmoniga asosan bu vazirlik O’zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy aloqalar agentligi etib qayta tashkil qilindi. 2005 yil iyul oyida O’zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy aloqalar agentligi O’zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy aloqalar, investisiyalar va savdo vazirligi etib qayta tashkil qilindi. O’zbekistonda tashqi savdo bilan shug’ullanuvchi firmalarning maxsus tizimi shakllantirildi. Respublikada diplomatik ishlar uchun, xalqaro huquq va tashqi iqtisodiy aloqalarda faoliyat yuritadigan mutaxassislar tayyorlash yo’lga qo’yildi. O’zbekistonda iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishda, uning jahon hamjamiyati bilan integrasiyalashuvida xalqaro moliyaviy, iqtisodiy tashkilotlar – Xalqaro valyuta fondi, Jahon banki, Xalqaro moliya korporasiyasi, Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki ham ko’maklashmoqda. O’zbekiston mustakil davlat maqomiga zga bulgan dastlabki kunla-ridan xalqaro xamjamiyat bilan teng huquqli, suveren xamkorlik olib borish yulidan bordi. Kiska tarixiy davr mobaynida mamlakat jaxon xamjamiyatida uz urniga zga davlatga aylandi. O’zbekiston jahonning ko’plab mamlakatlari va yirik xalkaro 3
tashkilotlari bilan turli sohalarda xamkorlik qilib kelmokda O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyev ta’kidlaganlarideq «Birlashgan Millatlar Tashkiloti, Shanxay xamkorlik tashkiloti, Mustakil Davlatlar Xamdustligi, Islom hamkorlik tashkiloti va boshka xalkaro tuzilmalar bilan faol munosabatlar o’rnatilgan va ular bilan hamkorlik olib borish Uzbekistonning milliy manfaatlariga xizmat qiladi». 2018 yil holatiga ko’ra O’zbekistonni 180 ga yakin davlat tan olgan. Ularning 134 tasi bilan diplomatik munosabatlar o’rnatilgan. Toshkentda 45 ta davlatning elchixonalari, 9 ta faxriy konsulxona, 11 ta xalkaro tashkilot, 5 ta xalkaro moliyaviy, 3 ta diplomatik mavkedagi savdo vakolatxonalari faoliyat yuritmokda. O’zbekiston Respublikasining BMT bilan munosabatlarining o’rnatilishi va rivojlanishi mustakdllik davri tarixining muhim sahifalaridan biridir. Uzbekiston bu yiriq global tashkilot va uning ixtisoslashgan muassasalari bilan xalkaro va mintakaviy xavfsizliq barkaror tarakqiyot, ijtimoiy-iktisodiy, ekologik muammolar kabi ma-salalar yuzasidan uzaro hamkorlik olib bormokda. Shuni alohida ta’kidlash kerakki, zamonaviy xalkaro munosabatlar-da BMT uziga xos uringa ega bulib, global darajadagi masalalarda muhim ahamiyatgaega. Mazkur tashkilot butu n dun yodagi siyosiy vaziyatlardajahon mamlakatlari muammolarini xalqaro hamjamiyatga olib chiqishda uziga xos minbar - «jaxrn uyi» vazifasini ham bajaradi, 2017 yil «Ijtimoiy fikr» jamoatchilik markazi YuNESKO hamkorligida «Yoshlar dunyo v a uzi haqida» mavzusida Toshkent, Samarkand, Fargona viloyatlari ukuvchi yoshlari urtasida surovnoma utkazadi. Ushbu surovnomada ularga «Siz jamiyat hayotini boshkaradigan, Markaziy Osiyo mintaqasi aholisining ijtimoiy muammolarini xal kila oladigan qanday institut yoki tuzil-malarni bilasiz?», degai savolga respondentlarning 19,5% BMT, 13,8% ShXT, 7,1% YuNESKO, 2,9% YuNISEF, 66,2% bilmayman deb javob berishgan. «Siz jaxrn hamjamiyatidagi turli muammolarni hal etishda asosiy urin tutadigan qanday tashkilotlarni bilasiz?», degan savolga yoshlarning 67,1% BMT, 43,8% YuNESKO, 26,7% YuNISEF, 10,5% NATO, 3,3% ShXT, 2,9% Inson xukukdari umumjaxrn Deklarasiyasi, 20,5% bilmayman deb javob berishgan.Kurinib turi bdi ki, yoshlarning kupchiligi mintakaviy va global muammolarni xal etishda asosiy tashkilot sifatida BMT va uning tuzilmalarini kursatishgan. Bu esa BMTning boshqa xalqaro va mintakaviy tashkilotlarga nisbatan kulami, axamiyati nixoyatda katta ekanligining bir dalili sifatida tashkilot faoliyatini yanada rivojlantirishni ham talab qiladi. O’zbekiston Respublikasi 1992 yil 2 mart kuni jaxon hamjamiyatining teng xukukli a’zosi sifatida BMTga a’zo bo’ldi. O’zbekistonni BMTga qabul kilish to’grisidagi qaror BMT Bosh Assambleyasining46-sessiyasida yakdillik bilan ma’kullash asosida kabul kilindi. Shundan so’ng 1993 yil 24 oktyabrda Toshkentda Xolid Malik boshchi- ligida BMTning vakolatxonasi ish boshladi. Mazkur vakolatxona O’zbekistondagi BMT tizimining ixtisoslashgan muassasalari va das-turlari faoliyatini 4
muvofikdashtiradi, uzaro xamkorlik masalalari va mamlakatdagi isloxrtlarga ko’maklashadi. BMT Uzbekistonga jaxonda tinchlik va barkarorliq iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish, madaniy va ilm-fan taraqqiyotining yorqin misolidagi tobora rivojlanib borayotgan yosh mamlakat sifatida karaydi. Shu bois mazkur nufuzli tashkilot va uning ixtisoslashgan muassasalari Uzbekiston bilan xamkorlikda turli xalkaro anjumanlar tashkil etishdan manfaatdor. Bu esa O’zbekiston uchun tashkilot va uning tuzilmalari bilan ko’p tomonlama hamkorlikni yanada mustahkamlash, mustaqillik sharoitida erishilgan yutuqlarni, O’zbekiston tarixi, madaniyati, san’ati va boshqalarni jaxon miqyosida targ’ib etish, global va mintakaviy muammolarga birgalikda yechim topish imkoniyatini beradi. Uzbekiston Respublikasining BMT bilan munosabatlarida 2016 yilning ikkinchi yarmidan boshlab yangi tendensiyalar ko’zga tashlanib, uzaro munosabatlarda yangi boskich boshlandi. Jumladan, Uzbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevralda qabul qilingan «O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish buyicha Harakatlar strategiyasi tug’risida»gi Farmoni asosida mamlakat tashki siyosati, jahonning rivojlangan mamlakatlari va xalkaro tashkilotlari bilan hamkorligini yangi boskichga ko’tarishning «yo’l xaritasi» belgilab olindi. «Harakatlar strategiyasi» O’zbekiston tashki siyosiy faoliyatida yangi omillar, resurslar va uzaro hamkorlikni yanada rivojlantirish, siyosiy va iktisodiy diplomatik munosabatlarni chukurlashtirish uchun asos yaratdi. Xalqaro ekspertlarning ta’kidlashicha, Harakatlar strategiyasida belgilangan chora-tadbirlar BMTning Barqaror rivojlanish maqsadlari global dasturi bilan uyg’undir. Harakatlar strategiyasi - bu BMT Barkaror rivojlanish maqsadlarini amalga oshirish bo’yicha O’zbekistonning yo’l xaritasidir. Shunga asosan, O’zbekiston tashki siyosiy faoliyatida, jahonnning rivojlangan mamlakatlari va xalkaro tashkilotlari xususan, BMT bilan munosabatlarida yangi sahifa ochildi. 2017 yil 19 sentyabrda Uzbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. Mir- ziyoyev AKShda bulib, BMTning 72-sessiyasida nutk suzladi. Mazkur nutk Uzbekistonning BMT doirasidagi xalkaro tashabbuslarida yangi tenden-siyalarni namoyon qildi. Uzbekiston Prezidenti uz nutkida mamlakat ijtimoiy-iktisodiy, siyosiy v a madaniy xayotidagi uzgarishlar xam da anik va asosli manbalarga ega bir nechta tashabbuslarni ilgari surdi. Ya’ni globallashuv va axborot kommunikasiya texnologiyalari jadal rivojlanib borayotgan bugungi sharoitda yoshlarga oid siyosatni shakllantirish va amalga oshirishga karatilgan umumlashtirilgan xalkaro xuku kiy xujjat - BMTning Yoshlar xukuklari to’g’risidagi xalkaro konvensiyasini ishlab chikish, BMT Bosh Assambleyasining «Ma’rifat va diniy bag’rikenglik» deb nomlangan maxsus rezolyusiyasini kabul kilish, BMT Xavfsizlik Kengashini boskichma-boskich isloh kilish, kabi global xarakterdagi takliflari jaxrn jamoatchiligida katta kizikish uyg’otdi. Xususan, O’zbekiston Prezidenta Sh.Mirziyeyovning mazkur nutki mavjud muammolarga maxalliy, mintakaviy va global darajada axamiyat qaratilib, ularning yechimiga pragmatik yondashilganligi bilan aloxida ahamiyat kasb etdi. 5