Oilada olib boriladigan ijtimoiy-pedagogik faoliyat MUNDARIJA Kirish ....................................................................................................................6 1-BOB. OILANING IJTIMOIY MAQOMI, TIPOLOGIYASI VA ASOSIY VAZIFALARI. 1.1. “Oila, mahalla, maktab hamkorligi'’ kontsepsiyasini o rni va ʻ ahamiyati.......................................................................................................16 1.2. Oila tarbiya asosi va pedagogik faoliyat.......................................................21 1.3. Ijtimoiy pedagogik nuqtai nazardan oila turlari............................................29 2-BOB. OILA BILAN OLIB BORILADIGAN IJTIMOIY-PEDAGOGIK FAOLIYAT MAZMUNI 2.1 Ijtimoiy pedagogning oilaga ko rsatadigan ijtimoiy-pedagogik yordam ʻ shakllari...............................…................................................................................40 2.2 ,,Homiylik'' va ,,Vasiylikka olish'' tushunchalarining mohiyati. Homiylik va Vasiylikka olishga muhtoj bolalarning toifalari……............……………………48 Xulosa ....................................................................................................................50 Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati......................................................................52 KIRISH 1

Mavzuning dolzarbligi . Yosh avlodni tarbiyalashda asosiy ta‘lim - tarbiya o‘chog‘i bu-oila va maktabdir. Oilada bola tarbiyasi g'oyat nozik va murakkab masala hisoblanib , bu ota-onadan odob , bilim , tarbiyani talab qiladi. Tarbiya ishi ta‘lim muassasalari bilan oila hamda mahalla hamkorligida amalga oshiriladigan murakkab , ma’suliyatli vazifadir. Bolaning mustaqil va erkin inson sifatida rivojlanishi uchun birinchi navbatda oila mustahkamligini ta'minlash lozim. Oila jamiyat tayanchi ekanligini unutmasligimiz kerak. Oiladagi ta‘lim - tarbiyani to‘ldiruvchi bu maktab va mahalla hisoblanadi. Ta‘lim muassasalari , oila va mahalla o‘zaro hamkorlikda ishlashi bola tarbiyasi, ayniqsa uning barkamol shaxs tarbiyasi uchun zarur .O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti I.Karimov tashabbusi bilan qabul qilingan "Mustahkam oila yili" davlat dasturini amalga oshirish jarayonida oila, mahalla, ta‘lim muassasalari o'rtasidagi hamkorlikni yanada kuchaytirish, har tomonlama sog'lom, yetuk va barkamol yoshlarni voyaga yetkazish masalasiga alohida e'tibor qaratilgan. Hozirgi kunda mamlakatimizda chuqur, keng qamrovli iqtisodiy, siyosiy,ijtimoiy islohotlar amalga oshirilmoqda. Jamiyat yuksalish va yangilanish sari yuz tutgan. Jamiyat ma’naviyatini yuksaltirish – davlat siyosatining ustuvor yo’nalishi hisoblanadi. O’zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Karimovning 1993-yil 3-sentabrdagi “Respublika ma’naviyat va ma’rifat kengashini qo’llab-quvvatlash to’g’risida’’ gi Farmoni zamiridagi g’oyalar, ulardan kelib chiqadigan asosiy maqsadlar ma’naviyatning ustuvorligi yana bir tasdiqlaydi. O’zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti Islom Karimov birinchi chaqiriq, O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining XVI sessiyasidagi nutqida, “Erkin fuqaro ma’naviyatini, ozod shaxsni shakillantirish masalasi oldimizda turgan eng dolzarb vazifadir. Boshqacha aytganda, biz o’z kuchi va imkoniyatlariga tayanadigan, atrofida sodir bo’layotgan voqea-hodisalargamustaqil munosabat bilan yondashadigan, ayni zamonda shaxsiy manfaatlarni mamlakat va xalq, manfaatlari bilan uyg’un holda ko’radigan erkin, har jihatdan barkamol insonlarni tarbiyalashimiz kerak. Barchamiz yaxshi anglab olishimiz kerakki, 2

hayotimizning boshqa sohalaridagi ahvol, amalga oshirilayotgan islohatlarimizning samaradorligi avvalo xalq , ma’naviyatining tiklanishi, boy tarixiy merosimizning keng o’rganilishi, an’analarimizning saqlanishi madaniyat va san’at, fan va ta’lim rivoji bilan uzviy bog’liqdir’’, deb ta’kidladi. Respublikamiz hukumati tomonidan mustaqillikning ilk yillaridayoq, jismonan sog’lom, ma’nan yetuk shaxs yaratishgab e’tibor berila boshlandi. Bu boradagi ishlarni aniq, maqsadli amalga oshirish uchun davlat ahamiyatiga molik dasturlar, rejalar ishlab chiqildi. Zero, ta’lim-tarbiyani takomillashtiruvchi ham davlat bosh islohatchidir. Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev ta’kidlaganlaridek, birinchidan, yosh avlodga o’zligimizning , muqaddas an’analarimizni anglash tuyg’ularini, xalqimizning ko’p asrlar davomida shakllangan ezgu orzularni, jamiyatimiz oldiga bugun qo’yilgan oliy maqsad va vazifalarini singdirish; ikkinchidan, jamiyatimizda bugun mavjud bo’lgan hurfikirlikdan qat’iy nazar yoshlarni jipslashtiradigan, xalqimiz va davlatimiz daxlsizligini asraydigan, el- yurtimizniebg yuksak maqsadlar sari chorlaydigan yagona g’oya – milliy mafkuraga sadoqat ruhida tarbiyalash;uchinchidan, yoshlarni baynalminal jahon hamjamiyatida, xalqaro maydonda O’zbekistomga munosib hurmat tug’dirish uchun intilish ruhida tarbiyalash; tortinchidan, yosh avlodni vatanparvarlik, el- yurtga sadoqat , yuksak odamiylik va insoniy fazilatlar ruhida tarbiyalash; beshinchdan, yosh avlodni ulug’ ajdodlarimizning munosib vorislari ekanliklari, ayni vaqtda jahon va zamonning umumbashariy yutuqlarini egallash ruhida tarbiyalash O’zbekistonda o’quvchi yoshlarni tarbiyalshning eng dolzarb masalasidir. Mavzuning o'rganilish darajasining qiyosiy tahlili. Respublikamiz hukumati tomonidan mustaqillikning ilk yillaridanoq, jismonan sog'lom, ma’nan yetuk shaxs yaratishga e’tibor berila boshlandi. Bu boradagi ishlarni aniq, maqsadli amalga oshirish uchun davlat ahamiyatiga molik dasturlar, rejalar ishlab chiqildi. Birgina o’tayotgan yillarning atalishida ham buning isbotini ko’rishimiz mumkin. 1997-yil — ,,Inson manfaatlari’’yili. Mening fikrimcha jamiyatdagi fuqarolar 3

manfaati himoya qilinmagan, ularning ehtiyojlari qondirilmagan davlat hech qachon qudratli bo’lolmaydi. SHu bois ham avvalo inson qadr-qimmati oliy darajaga ko’tarildi. 1998-yil — ,,Oila’’ yili, xalqimiz azaldan oilani muqaddas bilib, uni «Vatan ichra Vatandir» deya ulug’lab kelgan. Unda ulg’aygan har bir farzand, avvalo o’z oilasi aksini, ular birlashib esa mamlakat qiyofasini butun dunyoga tanitadi. 1999-yil- ,,Ayollar’’yili. Ona xayotning boshi, shunday ekan jamiyatda ayollar ahvoli uning kelajakni belgilovchi asosiy omil bo’ladi. U nafaqat kelajakni dunyoga keltiradi, balki, uning tarbiyasida muhim o’rin tutadi. Ona tarbiyasi o’rnini hech bir narsa bosolmaydi. 2000 -yilni —,, Sog’lom avlod yili,ʼʼ deya e’lon qilindi. Bu bilan yuqorida sanab o’tilgan barcha maqsadlar, niyatlar bir narsaga ya’ni, buyuk kelajak barpo etishga qaratilganligi kunday ravshan bo’ladi. Jamiyatda ro’y berayotgan bunday o’zgarishlar "Oila, mahalla, o’quv bilim yurti hamkorligi" yo’nalishidagi shaxs tarbiyasida oila, ota-ona, mahalla, o’quv bilim yurtining asosiy vazifalarini mazmunan yangilab hayotga tatbiq etishni taqozo qiladi. Ayniqsa, sinf rahbari bilan oila o’rtasidagi bu xildagi o’zaro xabarlashuvlar o’quvchini to’la o’rganishga, ta’lim va tarbiyada shu o’quvchi uchun eng maqbul tarbiya va ta’sir vositasini topishga yordam beradi. Sinf rahbari o’z kuzatishlari, oiladan olgan axborotlari natijasini kundalikka yozib borsa, undagi to’plangan ma’lumotlarni vaqti-vaqtida o’rganish bilan shularga asoslanib tegishli xulosalar chiqarsa, bola xulqini va fazilatlarini yaxshilash yo’llari, keyingi rejalarni belgilasa, erishilgan darajani hisobga olib yangi pedagogik talablar qo’yib borilsa, tarbiya albatta samarali natija beradi. Oilada olib boriladigan ijtimoiy pedagogic faoliyat va ijtimoiy pedagogika yuzasidan juda ko’plab olimlar ish olib borishgan va o’rganishgan. Xususan, ijtimoiy pedagogika muammolari xususida A. V.Mudrik, V.D. Semyonova, G.N.Filova singari olimlar tadqiqotlar olib borganlar. Ijtimoiy pedagogik g’oyalarning rivojlanishiga fransuz faylasufi, yozuvchisi J.J.Russo ulkan hissa qo’shgan, buyuk pedagog Iogann Genrix Pestalotssi ham o’z faoliyati davomida ijtimoiy pedagogik faoliyatni tadqiq etadi, shuningdek u o’z faoliyatida ijtimoiy pedagogic nazariyani va amaliyotini 4

birlashtirgan va o’z mablag’lari evaziga yetimlar uchun uylar ochgan. Ingliz faylasufi Gebert Spenser oilaningshaxs shakllanishidagi o’rnini o’rgangan holda, ijtimoiy pedagogik g’oyalar bilan to’ldirilgan asarlar yozgan. Shuningdek, K.Mager, P.Natorp, E.Bornemann, F.Shliper, D.Pegeler, E.Meyman, S.Xoll, Torondayk kabi olimlar ham o’rganishgan va ilmiy ishlar olib borishgan. Bitiruv loyihaviy ishning maqsadi . Talabalarda, oilada olib boriladigan ijtimoiy-pedagogik faoliyat yuzasidan tushuncha, ko nikmalar shakillantirish vaʻ rivojlantirish, shuningdek ularda yangi g oyalar paydo bo lishiga turtki berish. ʻ ʻ Bitiruv loyihaviy ishning vazifalari: - “Oila, mahalla, maktab hamkorligi'’ kontsepsiyasini o rni va ahamiyati ʻ tahlil etish; - Talabalarga oila tarbiya asosi ekanligi va oilada pedagogik faoliyatning ahamiyatini,o’rnini ko’rsatish; - Oila turlarini ijtimoiy pedagog nuqtai nazaridan tadqiq etish; - Shaxsning tarbiyasida ijtimoiy pedagogning oilaga ko rsatadigan yordam ʻ shakillarini tahlil etish ; -Homiylik va Vasiylikka olish mumkin bo lgan bolalar turlarini o rganish; ʻ ʻ Bitiruv loyihaviy ishning ob'ekti : Ijtimoiy pedagogning oilada olib boradigan faoliyati va bu faoliyat bilan bog liq jarayonlar. ʻ Bitiruv loyihaviy ishning predmeti : Oilada olib boriladigan ijtimoiy- pedagogik faoliyat. Tadqiqot ishining tarkibiy tuzilishi: kirish, ikki bob, beshta paragraf , xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat. 5