MAVZU: “ XALQARO TERRORIZM VA TERRORISTIK TASHKILOTLAR ” I-KIRISH REJA: II-ASOSIY QISM 1.TERRORIZM VA XALQARO TERRORIZM TUSHUNCHASI, UNING MOLIYAVIY MANBALARI 2.TERRORISTIK TASHKILOTLAR VA ULARNING KELIB CHIQISH TARIXI 3. XALQARO TERRORIZMGA QARSHI KURASH USULLARI III-XULOSA KIRISH 1

Ta’kidlash lozimki, yoshlar ma’naviy olamini yuksaltirish, ularni ona Vatanga muhabbat, milliy va diniy qadriyatlarimizga hurmat ruhida tarbiyalash asosida har tomonlama barkamol avlodni voyaga yetkazish dolzarb vazifalardan hisoblanadi. Shu maqsadda, davlatimiz kelajagi hisoblangan yosh avlod tarbiyasiga yurtimizda doimo alohida e’tibor qaratilgan. Darhaqiqat, bugungi kunda dunyo hamjamiyatida mafkuraviy poligonlarning yoshlar tarbiyasiga ko‘rsatayotgan salbiy ta’siri har bir mamlakat, davlat, xalq oldida turgan dolzarb muammolardan biri hisoblanadi. Chunki har qanday jamiyat kelajak poydevori sifatida o‘z siyosatida yosh avlod tarbiyasini yetakchi o‘ringa qo‘yishi tabiiy hol. Globallashuv deganda, eng avvalo ko‘z oldimizda rivojlanish, taraqqiyot gavdalanishiga qaramay, bunday sharoitda o‘sib kelayotgan barkamol avlod ongini turli xil yot g‘oya va mafkurafiy xurujlardan saqlash muammosi ham muhim vazifalardan sanaladi. Ushbu masalalarga to‘xtalib, O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimov «Bunday g‘arazli kuchlarning asosiy niyati — hali hayotiy tajribasi, siyosiy- ijtimoiy saviyasi yetarli bo‘lmagan, sodda va g‘o‘r yoshlarni yo‘ldan urish, o‘zining qabih niyatlari yo‘lida foydalanish ekanini hech qachon unutmasligimiz kerak. Faqatgina mustaqil fikrlaydigan, iymon-e’tiqodi mustahkam, ota-bobolarimizdan meros bolib kelayotgan ezgu qadriyatlarga sadoqatli bo‘lgan insongina bunday yutuqlarga uchmasligi, to‘g‘ri yo‘ldan adashmasligi mumkin. Buning uchun, albatta, birinchi navbatda farzandlarimizni yuksak bilim va ma’naviy fazilatlar bilan qurollantirishimiz lozim. Ularga biz uchun muqaddas bo‘lgan islom d inining chinakam insoniy mohiyatini, uning tinchlik, yaxshilik, mehr-shafqat, hamjihatlik dini ekanini to‘g‘ri tushuntirib berishimiz kerak. Bizga yot va begona bo‘lgan turli zararli oqimlardan himoyalanish uchun odamlarga bu boradagi bor haqiqatni yetkazish zarur. Ta‘bir joiz bo‘lsa, bunday xavf- xatarlardan odamlarni, avvalambor, yosh avlodni haqiqat bilan himoya qilish kerak», deya alohida ta’kidlaganlar. Bugungi kunda terrorizm xalqaro miqyosda eng dolzarb va og‘riqli muammolardan biriga aylanib ulgurdi desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Zero, bu muammo insonlarning farovon turmushini buzayotgani, davlatning suvereniteti va hududiy yaxlitligiga jiddiy xavf keltirayotganiga also ko‘z yumib bo‘lmaydi. Xo‘sh terrorizmga qarshi kurashning ilk bosqichlarini eslasak. Terrorizmga qarshi kurash masalasi birinchi marta xalqaro miqyosda 1934 -yilda Millatlar Ligasida muhokama qilina boshlandi. Bu 1934-yil 9-oktabrda Marselda Yugoslaviya qiroli Aleksandr I va Fransiya Bosh vaziri Lui Bartuning o ldirilishi bilan bog liq bo lganligi uchun, ko ribʻ ʻ ʻ ʻ chiqila boshlangan. 1937- yilda Millatlar Ligasi tomonidan qabul qilingan „Terrorizmning oldini olish va jazolash to g risidagi konvensiya“ va „Xalqaro jinoiy sudni tashkil etish to g risidagi ʻ ʻ ʻ ʻ konvensiya“ kuchga kirmagan. Ular ushbu sohadagi zamonaviy xalqaro shartnomalar uchun prototip bo lib xizmat qildi. ʻ Bu davrning asosiy hujumlari garovga olish, fuqarolik samolyotlarini olib qo yish ʻ va siyosiy qotilliklar terrozrimning asosiy ko rinishlari hisoblangan. Eng kuchli xalqaro ʻ 2

terrorchilik tashkiloti 1969 -yilda Yasir Arafat boshchiligidagi Falastin Ozodlik Tashkiloti (FLO) bo lgan. 1960-yillarning oxirida SSSR terrorchilik usullarini qo llaganʻ ʻ butun dunyo bo ylab milliy harakatlar a zolarini o z safiga oldi, keyin ʻ ʼ ʻ ular Odessa , Boku , Toshken va Perevalniyda joylashgan maxsus lagerlarda o qitildi. ʻ 1970- yillarda Livan hududida haqiqatda „davlat ichidagi davlat“ni yaratgan FLO terrorchilar uchun tayanch va boshpana bo ldi. ʻ 1981-yil 29-yanvarda AQSh Davlat kotibi Aleksandr Xeyg SSSRni xalqaro terrorizmga aloqadorlikda ochiq aybladi. KGB generali Filipp Bobkovning yozishicha, 1976-yildan 1996-yilgacha bo lgan ʻ davrda yiliga 320 dan 660 tagacha teraktlar qayd etilgan bo lib, ularni xalqaro terrorizm ʻ deb tasniflash mumkin. Bobkov G arb davlatlari terrorizmni o zlari uchun foydali bo lgan hollarda qo llab- ʻ ʻ ʻ ʻ quvvatlashdan tortinishmaganini ta kidladi. ʼ 1990-yillar boshiga kelib dunyoda 500 ga yaqin terroristik tashkilotlar faoliyat yuritgan. 10 ichida ular 6500 ta xalqaro terrorchilik aktini amalga oshirdi, ulardan 5000 kishi halok bo ldi yana 11000 dan ortiq kishi jabrlandi. ʻ 2001-yil 11-sentabrda "Al-Qoida" terrorchilari Amerika Qo‘shma Shtatlardagi bir qator ob’ektlarga hujum qilganidan beri xalqaro terrorizm yanada kuchaydi. Mutaxassislarning hisob-kitoblariga ko ra, 2008-yilda dunyoda 12 mingga yaqin ʻ terrorchilik harakati sodir bo lgan, buning natijasida 56 ming kishi jabrlangan, shu ʻ jumladan 15 ming kishi halok bo lgan, qurbonlarning aksariyati tinch aholi vakillari ʻ hisoblangan G‘oyalar kurashi avj olayotgan XXI asrda dunyoda tinchlik va barqarorlikni ta’minlash yo‘lida hal etilishi zarur bo'lgan ko‘plab muammolar yuzaga kelayotgani, kishilarning osuda hayotini izdan chiqarishga qaratilgan yangi shakldagi tahdidlarning paydo bo'layotgani va buning natijasida buzg‘unchi g‘oyalar mafkura maydonini qurshab olayotgani barchamizdan ogohlik va hushyorlikni talab etadi. Ayniqsa, farzandlarimiz ma’naviyatiga tajovuz solayotgan tahdidlar qatorida, dinni niqob qilib, diniy qadriyatlarimizni oyoqosti qilishga urinayotgan ekstremistik va missionerlik harakatlarining faoliyati jiddiy tashvish uyg‘otmoqda. Bunday kuchlar yoshlar ongi va qalbini zabt etish maqsadida har qanday qabih yollardan foydalanishga urinmoqda. Din bayrog‘i ostida talonchilik va bosqinchilik, terrorchilik va qo‘poruvchilik harakatlarini sodir etayotgan, jamiyatga har tomonlama zarar yetkazayotgan bunday harakatlar yosh avlod orasida millatlararo va dinlararo adovat, millatchilik va diniy ayirmachilik kayfiyatlarining shakllanishiga zamin yaratmoqda. Din kishilarni hamisha yaxshilikka, ezgu ishlarga chorlagan. Jumladan, ota- bobolarimizning muqaddas e’tiqodi bo‘lgan islom dini ham yuksak insoniy fazilatlarning shakllanishiga xizmat qilgan. U tufayli xalqimiz ming yillar mobaynida boy ma’naviyati va merosi, o‘zligini omon saqlab keldi. Shu nuqtayi nazardan qaraganda, odamlarning e’tiqodi va diniy hissiyotlaridan foydalanib, ekstremistlar va terrorchilar tomonidan islom bayrog‘i ostida sodir etilayotgan jinoyatlar ularning asl qiyofasini namoyon etmoqda deyish mumkin. Ayni paytda, bunday jarayonlar kishilarni doimiy ogoh bo‘lishga, haqiqiy 3

diniy qadriyatlarni ularning soxta va g‘arazli talqinlaridan farqlashga yordam beradigan bilimlarni egallashga undaydi. Shundan kelib chiqib, kitobda o'zaro uzviy bog‘liq bir qator masalalarni tizimli yoritishga alohida e ’tibor berildi. Xususan, dinning e’tiqodning o‘ziga xos ko‘rinishi sifatidagi asl mohiyati haqida bilimga ega bolish turli soxta g‘oya va da’vatlardan saqlanishga yordam berishi shubhasiz. Din va davlat munosabatlari hamma vaqt dolzarb bo‘lib kelgan. Turli davrlarda xilma-xil mazmun va shakl kasb etgan bunday m unosabatiar mustaqil O‘zbekiston sharoitida vijdon erkinligi konstitutsiyaviy asosda to‘la-to‘kis ta’minlangani, diniy tashkilotlar faoliyati uchun tegishli shart-sharoitlar yaratilganida namoyon bo‘lmoqda. Mazkur sohaga oid qonunlarni buzganiik uchun huquqiy javobgarlik belgilangani ham bu munosabatlarning asl mohiyatini ko‘rsatadi, deyish mumkin. Xalqaro terrorizmning insoniyatga juda katta xavfi tufayli ayniqsa ular asosan mafkuraviy immunitetga ega bo‘lmagan yoshlarni jalb qilishga intilishi, insonlarning ommaviy o‘limlariga olib kelayotganligi, dunyoning barcha davlatlariga o‘z ta’sirini o‘tkazayotganligi, shuningdek farovon yurtimizda ham ming afsuski bir necha bor terroristik aktlar sodir etilganligi bois, ularga qarshi kurashning yangicha uslubdagi harakatlarini ishlab chiqish zarurligi, fuqarolar orasida diniy savodxonlik va mafkuraviy immunitetni mustahkamlash choralarini ko‘rish, shuningdek terrorchi tashkilotlarga qarshi aksilterror operatsiyalarni o‘tkazishning samarali usullarini ishlab chiqish, shuningdek Qurolli kuchlar bo‘linmalarini terroristik tahdidlardan kelib chiqib tayyorlashni zamonning o‘zi talab qilmoqda. 4

ASOSIY QISM: 1.TERRORIZM VA XALQARO TERRORIZM TUSHUNCHASI, UNING MOLIYAVIY MANBALARI Terrorizm tushunchasi. Terrorizm — jamiyatda beqarorlik keltirib chiqarish, aholining keng qatlamlarida vahima va qo‘rquv uyg‘otishga qaratilgan siyosiy kurashning o‘ziga xos usulidir. U yashirin (konspirativ) ruhdagi tashkilotlar tomonidan beqarorlik keltirib chiqarish orqali davlat hokimiyatini egallash maqsadida qo‘llaniladi. ссссссс Shuningdek O‘zbekiston Respublikasining “ Terrorizmga qarshi kurash to‘g‘risidagi qonuni ” da ham unga shunday ta’rif berilgan. terrorizm — siyosiy, diniy, mafkuraviy va boshqa maqsadlarga erishish uchun shaxsning hayoti, sog‘lig‘iga xavf tug‘diruvchi, mol-mulk va boshqa moddiy obyektlarning yo‘q qilinishi (shikastlantirilishi) xavfini keltirib chiqaruvchi hamda davlatni, xalqaro tashkilotni, jismoniy yoki yuridik shaxsni biron-bir harakatlar sodir etishga yoki sodir etishdan tiyilishga majbur qilishga, xalqaro munosabatlarni murakkablashtirishga, davlatning suverenitetini, hududiy yaxlitligini buzishga, xavfsizligiga putur yetkazishga, qurolli mojarolar chiqarishni ko‘zlab ig‘vogarliklar qilishga, aholini qo‘rqitishga, ijtimoiy-siyosiy vaziyatni beqarorlashtirishga qaratilgan, O‘zbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksida javobgarlik nazarda tutilgan zo‘rlik, zo‘rlik ishlatish bilan qo‘rqitish yoki boshqa jinoiy qilmishlar; Global xususiyat kasb etgan “zamonaviy dunyo voqeliklari”ning eng murakkab va xavfli ko rinishlaridan biri terrorizmdir (lotincha terror — dahshat, qo rquv).ʻ ʻ "Terrorizmga qarshi kurashish to'g'risida" 2006 yil 6 martdagi 35-FZ-sonli Federal qonunida terrorizm va terrorchilik faoliyatining quyidagi ta'riflari berilgan. Terrorizm - zo'ravonlik mafkurasi va davlat hokimiyati organlari, mahalliy hokimiyat organlari yoki xalqaro tashkilotlar tomonidan aholini qo'rqitish va (yoki) noqonuniy zo'ravonlik harakatlarining boshqa shakllari bilan bog'liq qarorlar qabul qilinishiga ta'sir qilish amaliyoti. Terroristik harakatlarga quyidagilar kiradi: -terroristik harakatni tashkil etish, rejalashtirish, tayyorlash, moliyalashtirish va amalga - oshirish; -terroristik harakatga undash; -terroristik harakatni amalga oshirish uchun noqonuniy qurolli tuzilmalar, jinoiy hamjamiyat (jinoiy tashkilot), uyushgan guruh tashkil etish, shuningdek bunday tuzilmada ishtirok etish; -terrorchilarni yollash, qurollantirish, tayyorlash va ulardan foydalanish; -terroristik harakatni rejalashtirish, tayyorlash yoki amalga oshirishda axborot yoki boshqa sheriklik; -terrorizm g‘oyalarini targ‘ib qilish, terrorchilik faoliyatini amalga oshirishga chaqiruvchi yoki bunday faoliyatni amalga oshirish zarurligini asoslovchi yoki asoslovchi materiallar yoki ma’lumotlarni tarqatish. Terrorizm o‘zining ko‘lami, oldindan aytib bo‘lmaydiganligi va oqibatlari jihatidan eng xavfli ijtimoiy-siyosiy va ma’naviy muammolardan biriga aylanib, insoniyat 5