Baliq va asalarilarning zararkunandalari va dushmanlari
Baliq va asalarilarning zararkunandalari va dushmanlari. R e j a: 1. Baliqlarning dushmanlari 2. Asalariarning zararkunandalari.
Baliq dushmanlari. Baliqchilik xo‘jaliklarida va tabiiy suv havzalarida baliqlarning bosh sonini saqlash uchun ularning dushmanlari va konkurentlari bilan muntazam ravishda kurash olib borilishi zarurdir. Suv havzalarida baliqlarning zaxirasiga ziyon keltiruvchi ko‘plab hayvonlar turi uchraydi. Ularning ayrimlari baliqlar bilan oziqlansa, ayrimlari esa baliqlar oziqlanadigan oziqalar bilan oziqlanadi, uchinchilari esa yuqumli kasallik qo‘zg‘atuvchilarining manbalari va hokazo. Baliq dushmanlari orasida sut emiruvchilarning katta guro‘hi mavjud. Bular – er qazuvchi jonivorlar – kutora, vыxuxol, suvsar, norka, ondatra, suv kalamushlari va boshqalar, qaysikim baliqlarga hujum qiladi. Masalan , norka, suvsar, ondatra katta hovuzlar, daryo, ko‘l va suv omborlarning qirg‘oqlari va sohillarida makon qurib olgach, baliqlar bilan oziqlanadilar, baliqlar urug‘ (ikrA. qo‘yilgan joylarda bo‘lishi xavflidir. Kutoralar naslchilik xo‘jaliklari va baliqchilik zavodlariga, ayniqsa yosh baliqlarni o‘stiruvchi xo‘jaliklariga katta ziyon etkazadi, chunki ular yosh baliqlarni is’temol qilib, kattalariga hujum qilishadi va ularning bosh miyasi va ko‘zlarini eb yuborishadi. Suv kalamushi, ondatra va suvsarlarning hayoti suv havzalari bilan chanbarchas bog‘liqligi tufayli boshqa oziqalar qatoriga baliqlarni ham is’temol qilishadi. Ondatra nafaqat baliqlarni yo‘q qiladi, balki o‘z uyalarni kovlashi tufayli gidroqurilmalarning izdan chiqishiga, suv havzalaridan suvning oqizib ketishiga sabab bo‘ladi. Ayniqsa, bu qishda ham ishlatuvchi hovuzlar uchun juda xavfli, chunki to‘satdan yoki suvni ko‘zga ko‘rinmaydigan, sezilmaydigan darajada oqib ketishi oqibatida katta mikdordagi baliqlarni nobud bo‘lishiga olib kelishi mumkin. Ushbu hayvonlarning negativ-salbiy ta’sirlarini yo‘qotish unchalik murakkab emas. Buningg uchun maxsus ovlaydigan, ushlaydigan asboblar,
qopqonlarni qo‘yib, ularni ushlab, yo‘qotiladi, terisini esa tayyoerlov tashkilotlariga topshiriladi. Baliq dushmanlarining katta guro‘hini go‘shtxo‘r parrandalar tashkil qiladi. Bular: pelikan, baklan, saplya, chayka, gagar, hamda o‘rdak, daryo burgutlari va boshqalar. Bulardan eng xavflisi pelikan va baklanlardir. Bu katta xajmdagi parrandalar faqat baliqlar bilan oziqlanishi oqibatida katta miqdordagi baliqlarni yo‘q qilishi mumkin, masalan, har bir yoshi katta pelikan yoki baklan kuniga 2-4 kg baliq is’temol qiladi. SHuning uchun ham baliqlarni ko‘paytiruvchi, o‘stiruvchi xo‘jaliklarida bunday parrandalarning bo‘lishi noma’quldir. Ular qirg‘oqlardagi qalin kamishzorlarda uya qurishadi. Gagar va pogankalar esa faqatgina baliqlar bilan oziqlanadilar. Qaysi hududda ular ko‘p sonda (mikdordA. uchrasalar, baliqchilik xo‘jaliklari uchun ular tomonidan keltirayotgan zarar ham shunchalik yuqori bo‘ladi. Ayniqsa, pogankalarni baliq o‘stiruvchi xo‘jaliklarning hududida joylashishiga, uya qurishiga yo‘l qo‘ymaslik zarur, chunki ular o‘sayotgan yosh baliqlarga katta ziyon etkazilishi mumkin. O‘rdaklarning baliqchilik xo‘jaliklardagi ahamiyati ham negativ (zararli) va ham pozitiv (foydali) bo‘lishi mumkin. Ularning baliq o‘stiruvchi hovuzlarda bo‘lishiga ruxsat etilmaydi, chunki ular yosh baliqlarni is’temol qilishadi, lekin boshqa suv havzalarida ular foyda keltiradi, bu erda ular ryaskalarni, chirigan baliqlarni zararkunanda hasharotlarni is’temol qilishadi, hamda hovuzlarni ug‘it bilan boyishadi.Biroq ularning zichligi jihatdan bir gektar maydondagi bosh sonini tartibga solib turish maqsadga muvofikdir, 1 ga maydonga 200 bosh o‘rdak bo‘lishi kerak, agarda ortib ketsa, suv havzalarining haddan tashqari ifloslanishi oqibatida baliqlarda bronxiomikoz va bronxionekrozlarni kelib chiqishiga sabab bo‘ladi, bu esa odamlar uchun o‘ta xavfli hisoblangan salmonella guro‘higa mansub mikroorganizmlarning rivojlanishiga, ko‘payishiga olib keladi.
Baliqlar uchun daryo burguti, skopa va oq-dumli burgutlar juda ham xavfli dushmanlaridir. Ular katta bo‘lmagan daryo, ko‘llarning qirg‘oqlardagi baland tepaliklarda, daraxtlarning uchlarida uya qurishadi, katta xajmdagi baliqlar bilan oziqlanadi va har bir qush juda ko‘p mikdordagi baliqlarni yo‘qotishi mumkin. Baliqlarga boshqa parrandalar ham (kalxot, qora qarg‘a, lun, zimorodkA., ayniqsa ularga oziqa etishmagan paytda hujum qilishadi. Baliq zaxiralariga ayrim tuproq, sut emizuvchi va suvdagi umurtqasiz yirtqich hayvonlar ham hujum qilishlari mumkin. Baliq o‘stiruvchi xo‘jaliklarda baliq ikrasini is’temol qiluvchi baqalar va endigina hosil bo‘lgan baliq lichinkalarni yo‘q qiluvchi qalqon (to‘liqlar)dir. Baliqlarga tipratikonlar ham katta ziyon etkizishadi. 6 ming tipraotikonlarning oshqozonini tekshiruvdan o‘tkazilganda, unda 8 ming kg baliq borligi aniqlangan. Parrandalar tomonidan keltirayotgan zararlarni yo‘qotish, oldini olish maqsadida, parrandalarni suv havzalaridan uchirib yuborish, suv havzalari atrofida, yaqinida in, uya qurishlariga yo‘l qo‘ymaslik chora-tadbirlarni ko‘rish zarur. Ko‘pchilik evropa va Amerika davlatlarning baliqchilik havzalarida karbidli avtomatik pushkalar ishlatiladi, qaysikim o‘zining o‘q tovushi bilan qo‘riqlayotgan suv havzalaridagi parrandalarni qo‘rqitadi. Qushlar galasini vayron qilish natijasida ularni boshqa joylarga, makonlarga ko‘chib ketishiga erishish mumkin. Bundan tashqari, suv havzalar qirg‘og‘idagi o‘simliklarni yo‘qotish, qurigan o‘tlarni yoqib tashlash va boshqa usullar bilan amalga oshiriladi. Kichik hovuzlardagi baliqlarni esa ularni ustiga to‘r yopish bilan muhofaza qilish mumkin. Asalari zararkunandalari. Asalari zarakunandalari – bular ayrim hayvon turlari bo‘lib, arilar hisobidan oziqlanib, ularga kattta ziyon etkazadi. Bularga ayrim turdagi hasharotlar, kanalar, kemiruvchilar va parrandalar