logo

BOSHOQLI VA DUKKAKLI EKINLARNI ZARARLI HASHAROTLARI VA KASALLIKLAR

Загружено в:

08.08.2023

Скачано:

0

Размер:

35.236328125 KB
BOSHOQLI VA DUKKAKLI EKINLARNI ZARARLI HASHAROTLARI
VA KASALLIKLAR
Reja:
1.Xitoy   urug‘xo‘rini   o‘tish   yo‘llari,   rivojlanish   xususiyatlari   va   karantin
kurash tadbirlari.
2.Bug‘doyning   Hind   qorakuya   kasalligini   o‘tish   yo‘llari,   zarari   va   ularga
karantin kurash tadbirlari.
3.Bug‘doy   sariq   bakteriozining   tashqi   alomatlari,   kasallik
qo‘zg‘atuvchisining morfologiyasi va karantin kurash tadbirlari.
4.Makkajo‘xorining bakterial so‘lish kasalligining zarari, tashqi alomatlari va
karantin qarshi kurash tadbirlari. Zararlanadigan   o‘simliklar:   soya,   mosh,   loviya,   oddiy   no‘xat,   xashaki
dukkaklilar, nut va boshqalar.
Daladagi   ekinlarda   zararlaydi,   asosan   kuchli   zararlanish   omborxonalarda
kuzatiladi.   Mosh   dukkagini   deyarli   to‘liq   ichini   yeb   faqat   po‘sti   (qobig‘i)
qoladi.
Imago. Tanasi qizg‘ish-jigarrang, qisqa ovalsimon, deyarli to‘g‘ri burchakli,
uzunligi 2,5 mm, eni 1,6 mm. "
E rkaklarning   mo‘ylovlari   taroqsimon,   uzun   bo‘ladi.   Urg‘ochilarini
mo‘ylovlari   esa   arrasimon   qizg‘ish-qoramtir   rangda.   Ustki   qanoti   uzaygan
to‘rtburchakli och-jigarrangda. Pigidiysi (ket qismi) tik, oq mayda tukchalar
bilan qoplangan.
Tuxumi   ovalsimon,   0,4   x   0,6   mm;   yangi   qo‘yilgan   tuxumlar   shaffof.
Lichinka chiqqandan keyin tuxum qobig‘i rangi ko‘ng‘ir bo‘ladi.
Lichiikasi   oq,   uzunligi   4   mm   gacha   1   yoshda   uch   juft   2   bo‘g‘imli   oyog‘i
bo‘ladi. Po‘st tashlagandan keyin lichinkalar yo‘g‘on bukilgan oyoqsiz holda
bo‘ladi.
G‘umbagi uzunligi 2,5 mm, sarg‘ish-oq rangda, erkin tipda.
Rivojlanishi to‘xtovsiz ravishda bo‘ladi. Qo‘ng‘izlar hayotining davomiyligi
o‘rtacha 12 kundan 36 kungacha bo‘ladi.
Urg‘ochi   qo‘ng‘izlar   quruq   uruqqa   (donga,   dukkakka)   yoki   pishgan
dukkaklarga   o‘rtacha   60   ta   tuxum   qo‘yadi.   Tuxumlarini   dukkakka
yopishtirib,   dona-dona   qilib   qo‘yadi.   Bir   dukkak   yoki   donga   30-60   tagacha
tuxum qo‘yishi mumkin.
Bitta   donda   bir   necha   lichinka   rivojlanib,   hamda   imago   berishi   mumkin.
Lichinkalar   3   marta   po‘st   tashlaydi   va   zararlagan   urug‘   ichida   g‘umbakka
aylanadi.   G‘umbakdan   qo‘ng‘izlar   chiqqandan   keyin   qobig‘   sinib,   tushib
ketadi.   Hamma   davrlarini   rivojlanishi   haroratga   bog‘liq   bo‘lib,   45   kundan
196 kungacha cho‘zilishi mumkin. Qishda rivojlanishi 3-4 oyga cho‘ziladi. Bir yilda Xitoy urug‘xo‘r qo‘ng‘izi
(donxo‘ri)   AQShda   6-8   ta,   Tayvanda   10   ta   avlod   beradi.   Xitoy   urug‘xo‘r
qo‘ng‘izi   hamma   rivojlanish   fazalarida   urug‘lik   va   dukkaklari   orqali
tarqaladi.
Karantin tadbirlar.   Karantin   ostidagi   materiallarni   tekshirish   va   ekspertiza
qilish.   Don-dukkaklilarni   rengenografiya   orqali   zararlanganligi   yoki
aksinchaligini aniqlash.
Zararlangan partiyani eksportyorlarga qaytarish yoki kameralarda brommetil
bilan   zararsizlantirish.   Yeki   zararlangan   mahsulotlarni   zararkunanda
moslasha   olmaydigan   hududlarda   qayta   iShlash.   Ilmiy-tekshirish
maqsadlarida oz mikdordagi don-dukkaklarni rengenoekspertizadan o‘tkazib,
brommetil bilan zararsizlantirib, keyin foydalanish.
Vaqgincha   saqlanayotgan   eksport   qilingan   qishloq   xo‘jalik   mahsulotlarini
omborlarda tekshirish. Agar zararlanish aniqlansa, tezda yo‘q qilish.(1,2)
Bugdoshishg Hind qora kuya kasalligi  
Hind   qora   kuya   kasalligi   Afg‘oniston,   Birma,   Hindiston,   Iroq,   Pokiston   va
Turkiyada tarqalgan.
MDH davlatlarida bu kasallik ro‘yxatga olinmagan. Lekin 1969-1972, 1974-
1975   yillarda   Meksika   va   AQSh   dan,   hamda   Shvesiyadan   keltirilgan
bug‘doylar   Hind   qorakuya   kasalligi   bilan   kasallanganligi   aniqlangan.   Yana
shu narsani aytish joizki, birorta adabiyotda yuqoridagi davlatlarda Hind qora
kuya   kasalligi   tarqalganligi   keltirilmagan.   O‘rta   Osiyoga   tarqalish   xavfi
kattaroq,   chunki   bu   kasallik   deyarli   Osiyo   davlatlarida   tarqalgan.   Infeksiya
manbai   Hind   qora   kuya   kasalligi   bilan   kasallangan   bug‘doy   va   tuproq
hisoblanadi.
Hindistonning   shimoliy   g‘arbida   20   %   gacha   bug‘doy   hosildorligi
yo‘qotilgan. Kasallikning   tashqi   alomatlari.   Hind   bug‘doy   qora   kuya   kasalligi   boshqa
qorakuya kasalliklardan farq qiladi: qisman g‘apla zararlanadi.
Zararlangan   o‘simlikda   kasallik   boshoqda   paydo   bo‘ladi.   Odatda   bittadan   5
tagacha boshoq zararlanadi. Ko‘p hollarda yosh organlar zararlanadi.
Dala   sharoitida   kasallik   faqat   bug‘doy   pishayotgan   paytda   ko‘rinishi
(bilinishi)   mumkin.   Boshoqlar   ochilganda   kasallik   aniq   ko‘rinadi.
Qo‘zg‘atuvchining   xlomidosporalari   qobiqning   ichida   bo‘lganligi   tufayli
ularga qarshi kurash qiyin.
Hind olimlari M.Mitra va B.Mandxur larning olib bbrgan tadqiqotlari shuni
ko‘rsatDiki,   kimyoviy   preparatlar   bilan   ishlov   berilgan   va   termik   ishlov
berilgan   urug‘lar   ham   to‘liq   zararsizlanmas   ekan.   Yagona   yo‘l-chidamli
bug‘doy navlarni yetishtirish.
Qo‘zg‘atuvchini morfologiyasi va biologak asoslari.
Ye tilgan   sporalar   to‘q   jigarrangda,   deyarli   qoramtir,   noto‘g‘ri   sharsimon
shaklda   to‘rsimon   qobikda   bo‘ladi.   Sporalar   22-42   x   25-40   o‘lchovda
kamdan   kam   55   mkm   gacha,   Yetilgan   sporalar   bilan   •birgalikda   ko‘p
miqdorda sarg‘ish yoki deyarli rangsiz sterik hujayralar uchraydi.
sporalari sporalarini eslatadi, lekin ular 2 marta katta va to‘q rangda bo‘ladi.
sporalarining o‘lchami 14-22 mkm.
Hind   qora   kuyasi   sporalari   shu   oilaning   boshqa   turlaridan   farq   qilib,   uzoq
tinchlik davridan so‘ng o‘sadi. Infeksiya tuproqdan o‘simlikka o‘tadi. Keyin
boshoqdar   orqali   tarqaladi.   Sug‘oriladigan   yerlarda   yetishtiriladigan
bug‘doyni Hind bug‘doy qorakuyasi kuchli zararlaydi.
Hind   bug‘doy   qora   kuyasi   kasalligiga   qarshi   karantin   tadbirlar   va   qarshi
kurash choralari xuddi bug‘doy sariq bakterioziga qarshi kurashga o‘xshaydi.
( 1,2,3)
Bug‘doy sariq bakteriozi. . Bug‘doy   sariq   bakteriozi   Hindiston,   Xitoy,   Eron,   Misr,   Efiopiya   va
avstraliyada tarqalgan.
MDH   mamlakatlarida   ro‘yxatga   olinmagan.   Uning   rivojlanishi   uchun   O‘rta
Osiyo, Kavkaz va Ukrainaning iqlimi juda qulay kyoladi.
Kasallik   faqat   bug‘doyni   zararlaydi.   Dala   sharoitida   Hindistonda   50   %
o‘simlikni zararlagan.
Kasallikning tashqi alomatlari.  Birinchi byolgilar, bargda ensiz oq va sarg‘ish
chiziqlar   (yo‘l-yo‘l)   paydo   bo‘ladi.   Keyinchalik   boshoqchalar   noto‘g‘ri
(mayib) rivojlanib sariq bakterial shilimshiq chiqaradi, bu shilimshiq namlik
yuqori bo‘lgan vaqtda yerga oqib tushadi.
Qatgiq zararlanganda bug‘doy boshoqlari qiyshiq, mayib bo‘lib qoladi. Kasal
o‘simlik o‘sishdan qoladi.
Bu  kasallik  ko‘pincha  gelmintoz  bilan  birga  paydo  bo‘ladi.  Saryq  bakterioz
tarqalishining   asosiy   manbai   zararlangan   urug‘lar   bilan   birga-bug‘doy
nematodasi hamdir.
Bakggerioz   qo‘zg‘atuvchisi   2,5   yilgacha   o‘zini   virulentligi   va
hayotchanligini saqlaydi.
Qo‘zg‘atuvchining morfologiyasi va biologik asoslari
Sariq   bakterioz   qo‘zg‘atuvchisi   tayoqchasimon,   harakatchan,   bakteriya
bo‘lib, 0,8x2,4-3,2 mkm o‘lchamda.
Agaragardagi   koloniyasi   dumaloq   sarg‘ish   yaltiroq,   yaqqol   bilinadigan
(do‘mboq).   Bakteriyalar   ta’sirida   oqsil   jelatin   o‘zgarmaydi,   kraxmal
gidrolizlanmaydi.   Rivojlanish   uchun   optimal   harorat   20-30   °S,   50   °"Sda
nobud bo‘ladi.
Karantin tadbnrlar va kurash choralari:
Zararlangan   urug‘larni   ekish   taqik,lanadi.   Yuqoridagi   kasalliklar   tarqalgan
joylardan   bug‘doy   keltirish   taqiqlanadi.   Keltirilgan   bug‘doylarni   faqat
karantin pitomniklarda ekishga ruxsat beriladi. Karantin pitomniklarda ekilgan bug‘doy kasallanganligi shubha qilinsa, tezda
aniqlanib, zararlangan «o‘choqlar» yoqib yuboriladi.
Uzoq   muddatli   almashlab   ekishni   joriy   etish,   bunda   bakteriozni   tarqatuvchi
bug‘doy nematodasi kamayadi.
O‘z   vaqgida   mutaxassislar   bilan   tekshirish   olib   borish   va   karantin   kasallik
bo‘lgan taqdirda Davlat karantin qo‘mitasiga xabar berib ro‘yxatga olish.
Karantin   qo‘mita   xodimlari   bug‘doyni   hamma   davrlarida   kuzatish   olib
boradilar.
Tekshirishlar   natijasida   bug‘doyda   karantin   kasalliklar   (Hind   qorakuyasi,
sariq   bakterioz)   borligi   ma’lum   bo‘lsa,   Davlat   karantin   qo‘mitasi
boshchiligida yo‘q qilish va zararsizlantirish choralari ko‘riladi. (1,3)
Makkajo‘xorining bakterial so‘lish kasalligi
Vas1epish $1e\uag1| Veg^eu.
Gresiya, Italiya, Yugoslaviya, Xitoy, Tayland, Kanada, KostaRika, Meksika,
AQSh,   Braziliya,   Peru   va   boshqa   davlatlarda   tarqalgan.   MDH   da   qayd
qilinmagan.
Adabiyotlardan   ma’lumki,   AQSh   dagi   bir   necha   xo‘jaliklarda   makkajo‘xori
navlarini zararlanishi 100 % ga yetgan. Italiyada esa eng yuqori yo‘qotish 65
% ni tashkil etgan.
Agar   zararlangan   makkajo‘xori   vegetatsiya   davomida   halok   bo‘lmasa,   o‘
ustki   va   ichki   tomondan   zararlangan   infeksiyali   urug‘   beradi.   Bu   bakterioz
boshqa rayonlarga va davlatlarga o‘tishi juda xavfli hisoblanadi.
Kasallikning tashqi alomatlari.   Kasallik   yumshoq   yosh   barglarni   uzunasiga
shtrixli dog‘lar paydo qilish bilan boshlanadi.
Dog‘lar avval och yashil rangda bo‘lib, keyin sarg‘ayadi, tez tarqalib hamma
barglarga tarqaladi. Bu yo‘l-yo‘l dog‘lar barglardan poyaga o‘tadi. Poyalararo va barglardagi uzunasiga ketgan dog‘lardan ko‘ndalang kesimiga
o‘zida   bakteriya   massasini   saqlagai   kichik   tomchi   shaklidagi   ekssudat
chiqaradi. Bu ushbu kasallikni xarakterli belgisidir.
Pastki   barglardagi   infeksiya   tomirlardan   poya   orqali   yuqoriga   chiqadi,
natijada   kasallik   butun   o‘simlikka   tarqaladi.   Dala   sharoitida   bu   kasallik
ta’sirida erkak gullar tushib ketadi va oq rang g‘ubor hosil qiladi. Bu kasallik
bilan   qattiq   zararlanganda   o‘simlik   nobud   bo‘ladi   yoki   pakana   bo‘lib   meva
bermaydi.
Kasallikni  tashqi  belgisi  so‘lish xarakterli makkajo‘xori  navlariga qarab har
xil namoyon bo‘lishi mumkin.
Kasallangan makqajo‘xori sovuq urganga o‘xshab qoladi.
Kasallikka   chidamliroq   navlarda   bu   kasallik   kechroq   namoyon   bo‘ladi.
Barglardagi   yo‘l-yo‘l   chiziqlar   unchalik   yaxshi   bilinmaydi,   keyinchalik
urug‘chi to‘kilib ketgandan keyin yaxshiroq bilinadi.
Bakterial   so‘lish   kasalligi   infeksiyasi   zararlangan   urug‘lar,   o‘simlik
qoldiqlari   va   hasharotlar   yordamida   tarqaladi.   Kam   hollarda   bu   vilt
qo‘zg‘atuvchisi   tuprokda   qishlashi   mumkin   hamda   infeksiya   qoldiqlari
o‘simlik qoldiqlarida qishlaydi.
AQSh da makkajo‘xori viltini tarqalishiga tuproq burgalari  ko‘proq sababchi
bo‘lgan.
Qishlovga   ketayotgan   katga   yoshdagi   qo‘ng‘izlar   o‘zi   bilan   vilt
qo‘zg‘atuvchisini saqlab keyingi vegetatsiyaga olib o‘tadi.
Zararlangan   yosh   barglardan   oziqlangan   burgalar   o‘zi   bilan   infeksiyani
zararlangan o‘simlikka olib o‘tadi.
Vilt   bakteriyasi   tanasida   qishlab,   o‘zining   hayotchanligini   va   virulentligini
saqlab qoladi.
Birinchi   navbatda   kasallik   o‘simlik   tomir   organlarini   hamda   keyinroq
pareximani buzadi. Bakteriya   tayoqchasimon   bo‘lib   0,5-0,7   x   1,0-2   mkm   bitta   yoki   juft   holda
bo‘ladi. Harakatsiz, jgutiksiz, aerobdir.
Agar-agarda   sekin   o‘sadi,   mayda   koloniyali.   Jelatina   qo‘zg‘almaydi,   sutni
ivytmaydi,   ivitsa   ham   juda   sekin   ivitadi.   Bu   bakteriya   tasirida   kraxmal
parchalanmaydi.   Rivojlanish   va   o‘syshi   uchun   optimal   harorat   30   0
  S,
maksimal harorat 39 59 °S haroratda nobud bo‘ladi. Bakteriya sun’iy oziqada
o‘zining hayotchanligi va virulentligini uzoq saqlaydi.
Karantin tadbirlar va qarshi kurash choralari
Makkajo‘xori   bakterial   so‘lish   kasalligi   tarqalgan   joylardan   makkajo‘xori
urug‘larini ekish maqsadlarda keltirish taqiqlanadi.
TMTD preparati bilan urug‘larga ishlov berish.
Viltga   chidamli   makkajo‘xori   navlarini   yaratish.   Almashlab   ekish,   hosildan
keyin o‘simlik qoldiqlarini yo‘qotish.( 1,2,3) Adabiyotlar :
1.Paspelov   S.M.   i   dr.   «Osnovm   karantina   selskoxozyaystvennmx   rasteniy».
M., «Kolos»,               
   1983 g.
2.Voronkova  L.V. i dr. «Karantin rasteniy  v SSSR».  M., «Agropromizdat».
1986g.
3.Hasanov B.O. va boshqalar. «G‘alla, sholi zararkunandalari, kasalliklari va
begona o‘glardan himoya qilish». T., 1999 y.

BOSHOQLI VA DUKKAKLI EKINLARNI ZARARLI HASHAROTLARI VA KASALLIKLAR Reja: 1.Xitoy urug‘xo‘rini o‘tish yo‘llari, rivojlanish xususiyatlari va karantin kurash tadbirlari. 2.Bug‘doyning Hind qorakuya kasalligini o‘tish yo‘llari, zarari va ularga karantin kurash tadbirlari. 3.Bug‘doy sariq bakteriozining tashqi alomatlari, kasallik qo‘zg‘atuvchisining morfologiyasi va karantin kurash tadbirlari. 4.Makkajo‘xorining bakterial so‘lish kasalligining zarari, tashqi alomatlari va karantin qarshi kurash tadbirlari.

Zararlanadigan o‘simliklar: soya, mosh, loviya, oddiy no‘xat, xashaki dukkaklilar, nut va boshqalar. Daladagi ekinlarda zararlaydi, asosan kuchli zararlanish omborxonalarda kuzatiladi. Mosh dukkagini deyarli to‘liq ichini yeb faqat po‘sti (qobig‘i) qoladi. Imago. Tanasi qizg‘ish-jigarrang, qisqa ovalsimon, deyarli to‘g‘ri burchakli, uzunligi 2,5 mm, eni 1,6 mm. " E rkaklarning mo‘ylovlari taroqsimon, uzun bo‘ladi. Urg‘ochilarini mo‘ylovlari esa arrasimon qizg‘ish-qoramtir rangda. Ustki qanoti uzaygan to‘rtburchakli och-jigarrangda. Pigidiysi (ket qismi) tik, oq mayda tukchalar bilan qoplangan. Tuxumi ovalsimon, 0,4 x 0,6 mm; yangi qo‘yilgan tuxumlar shaffof. Lichinka chiqqandan keyin tuxum qobig‘i rangi ko‘ng‘ir bo‘ladi. Lichiikasi oq, uzunligi 4 mm gacha 1 yoshda uch juft 2 bo‘g‘imli oyog‘i bo‘ladi. Po‘st tashlagandan keyin lichinkalar yo‘g‘on bukilgan oyoqsiz holda bo‘ladi. G‘umbagi uzunligi 2,5 mm, sarg‘ish-oq rangda, erkin tipda. Rivojlanishi to‘xtovsiz ravishda bo‘ladi. Qo‘ng‘izlar hayotining davomiyligi o‘rtacha 12 kundan 36 kungacha bo‘ladi. Urg‘ochi qo‘ng‘izlar quruq uruqqa (donga, dukkakka) yoki pishgan dukkaklarga o‘rtacha 60 ta tuxum qo‘yadi. Tuxumlarini dukkakka yopishtirib, dona-dona qilib qo‘yadi. Bir dukkak yoki donga 30-60 tagacha tuxum qo‘yishi mumkin. Bitta donda bir necha lichinka rivojlanib, hamda imago berishi mumkin. Lichinkalar 3 marta po‘st tashlaydi va zararlagan urug‘ ichida g‘umbakka aylanadi. G‘umbakdan qo‘ng‘izlar chiqqandan keyin qobig‘ sinib, tushib ketadi. Hamma davrlarini rivojlanishi haroratga bog‘liq bo‘lib, 45 kundan 196 kungacha cho‘zilishi mumkin.

Qishda rivojlanishi 3-4 oyga cho‘ziladi. Bir yilda Xitoy urug‘xo‘r qo‘ng‘izi (donxo‘ri) AQShda 6-8 ta, Tayvanda 10 ta avlod beradi. Xitoy urug‘xo‘r qo‘ng‘izi hamma rivojlanish fazalarida urug‘lik va dukkaklari orqali tarqaladi. Karantin tadbirlar. Karantin ostidagi materiallarni tekshirish va ekspertiza qilish. Don-dukkaklilarni rengenografiya orqali zararlanganligi yoki aksinchaligini aniqlash. Zararlangan partiyani eksportyorlarga qaytarish yoki kameralarda brommetil bilan zararsizlantirish. Yeki zararlangan mahsulotlarni zararkunanda moslasha olmaydigan hududlarda qayta iShlash. Ilmiy-tekshirish maqsadlarida oz mikdordagi don-dukkaklarni rengenoekspertizadan o‘tkazib, brommetil bilan zararsizlantirib, keyin foydalanish. Vaqgincha saqlanayotgan eksport qilingan qishloq xo‘jalik mahsulotlarini omborlarda tekshirish. Agar zararlanish aniqlansa, tezda yo‘q qilish.(1,2) Bugdoshishg Hind qora kuya kasalligi Hind qora kuya kasalligi Afg‘oniston, Birma, Hindiston, Iroq, Pokiston va Turkiyada tarqalgan. MDH davlatlarida bu kasallik ro‘yxatga olinmagan. Lekin 1969-1972, 1974- 1975 yillarda Meksika va AQSh dan, hamda Shvesiyadan keltirilgan bug‘doylar Hind qorakuya kasalligi bilan kasallanganligi aniqlangan. Yana shu narsani aytish joizki, birorta adabiyotda yuqoridagi davlatlarda Hind qora kuya kasalligi tarqalganligi keltirilmagan. O‘rta Osiyoga tarqalish xavfi kattaroq, chunki bu kasallik deyarli Osiyo davlatlarida tarqalgan. Infeksiya manbai Hind qora kuya kasalligi bilan kasallangan bug‘doy va tuproq hisoblanadi. Hindistonning shimoliy g‘arbida 20 % gacha bug‘doy hosildorligi yo‘qotilgan.

Kasallikning tashqi alomatlari. Hind bug‘doy qora kuya kasalligi boshqa qorakuya kasalliklardan farq qiladi: qisman g‘apla zararlanadi. Zararlangan o‘simlikda kasallik boshoqda paydo bo‘ladi. Odatda bittadan 5 tagacha boshoq zararlanadi. Ko‘p hollarda yosh organlar zararlanadi. Dala sharoitida kasallik faqat bug‘doy pishayotgan paytda ko‘rinishi (bilinishi) mumkin. Boshoqlar ochilganda kasallik aniq ko‘rinadi. Qo‘zg‘atuvchining xlomidosporalari qobiqning ichida bo‘lganligi tufayli ularga qarshi kurash qiyin. Hind olimlari M.Mitra va B.Mandxur larning olib bbrgan tadqiqotlari shuni ko‘rsatDiki, kimyoviy preparatlar bilan ishlov berilgan va termik ishlov berilgan urug‘lar ham to‘liq zararsizlanmas ekan. Yagona yo‘l-chidamli bug‘doy navlarni yetishtirish. Qo‘zg‘atuvchini morfologiyasi va biologak asoslari. Ye tilgan sporalar to‘q jigarrangda, deyarli qoramtir, noto‘g‘ri sharsimon shaklda to‘rsimon qobikda bo‘ladi. Sporalar 22-42 x 25-40 o‘lchovda kamdan kam 55 mkm gacha, Yetilgan sporalar bilan •birgalikda ko‘p miqdorda sarg‘ish yoki deyarli rangsiz sterik hujayralar uchraydi. sporalari sporalarini eslatadi, lekin ular 2 marta katta va to‘q rangda bo‘ladi. sporalarining o‘lchami 14-22 mkm. Hind qora kuyasi sporalari shu oilaning boshqa turlaridan farq qilib, uzoq tinchlik davridan so‘ng o‘sadi. Infeksiya tuproqdan o‘simlikka o‘tadi. Keyin boshoqdar orqali tarqaladi. Sug‘oriladigan yerlarda yetishtiriladigan bug‘doyni Hind bug‘doy qorakuyasi kuchli zararlaydi. Hind bug‘doy qora kuyasi kasalligiga qarshi karantin tadbirlar va qarshi kurash choralari xuddi bug‘doy sariq bakterioziga qarshi kurashga o‘xshaydi. ( 1,2,3) Bug‘doy sariq bakteriozi. .

Bug‘doy sariq bakteriozi Hindiston, Xitoy, Eron, Misr, Efiopiya va avstraliyada tarqalgan. MDH mamlakatlarida ro‘yxatga olinmagan. Uning rivojlanishi uchun O‘rta Osiyo, Kavkaz va Ukrainaning iqlimi juda qulay kyoladi. Kasallik faqat bug‘doyni zararlaydi. Dala sharoitida Hindistonda 50 % o‘simlikni zararlagan. Kasallikning tashqi alomatlari. Birinchi byolgilar, bargda ensiz oq va sarg‘ish chiziqlar (yo‘l-yo‘l) paydo bo‘ladi. Keyinchalik boshoqchalar noto‘g‘ri (mayib) rivojlanib sariq bakterial shilimshiq chiqaradi, bu shilimshiq namlik yuqori bo‘lgan vaqtda yerga oqib tushadi. Qatgiq zararlanganda bug‘doy boshoqlari qiyshiq, mayib bo‘lib qoladi. Kasal o‘simlik o‘sishdan qoladi. Bu kasallik ko‘pincha gelmintoz bilan birga paydo bo‘ladi. Saryq bakterioz tarqalishining asosiy manbai zararlangan urug‘lar bilan birga-bug‘doy nematodasi hamdir. Bakggerioz qo‘zg‘atuvchisi 2,5 yilgacha o‘zini virulentligi va hayotchanligini saqlaydi. Qo‘zg‘atuvchining morfologiyasi va biologik asoslari Sariq bakterioz qo‘zg‘atuvchisi tayoqchasimon, harakatchan, bakteriya bo‘lib, 0,8x2,4-3,2 mkm o‘lchamda. Agaragardagi koloniyasi dumaloq sarg‘ish yaltiroq, yaqqol bilinadigan (do‘mboq). Bakteriyalar ta’sirida oqsil jelatin o‘zgarmaydi, kraxmal gidrolizlanmaydi. Rivojlanish uchun optimal harorat 20-30 °S, 50 °"Sda nobud bo‘ladi. Karantin tadbnrlar va kurash choralari: Zararlangan urug‘larni ekish taqik,lanadi. Yuqoridagi kasalliklar tarqalgan joylardan bug‘doy keltirish taqiqlanadi. Keltirilgan bug‘doylarni faqat karantin pitomniklarda ekishga ruxsat beriladi.