logo

“ELEVIZOR DO'KONI ma’lumotlar bazasini yaratish.

Загружено в:

08.08.2023

Скачано:

0

Размер:

2150.8173828125 KB
Mavzu: “ TELEVIZOR DO'KONI"  ma’lumotlar bazasini yaratish.
Reja:
1 Kirish .
MBBT ni hozirgi kundagi ilm-fandagi o’rni.
MBBT   istiqbollari.
2 Nazariy   qism.
Malumotlar bazasi haqida   tushuncha
MBBT da jadvallar, so’rovlar, formalar va hisobotlar bilan   ishlash.
MBBT tillari haqida   ma’lumot.
3 Amaliy   qism.
4 Xulosa .
5 Foydalanilgan   adabiyotlar.
      1.Kirish.
Agar siz o'zingizning ma'lumotlar bazangizni yaratmoqchi bo'lsangiz, ma'lumotlar
bazasini   loyihalash   qoidalariga   rioya   qilish   yaxshi   fikr,   chunki   bu   sizning
ma'lumotlaringizning   uzoq   muddatli   yaxlitligini   va   texnik   xizmat   ko'rsatish
qulayligini   ta'minlaydi.   Ushbu   o'quv   qo'llanma   sizga   ma'lumotlar   bazalari   nima
ekanligini va relyatsion ma'lumotlar bazasini loyihalash qoidalariga bo'ysunadigan
ma'lumotlar bazasini qanday loyihalashtirishni o'rgatadi.
Ma'lumotlar   bazalari   -   bu   katta   hajmdagi   tegishli   ma'lumotlarni   saqlash   va   olish
imkonini  beruvchi  dasturlar. Ma'lumotlar  bazalari  quyidagilardan iborat jadvallar,
o'z   ichiga   olgan   ma   `lumot...   Ma'lumotlar   bazasini   yaratganingizda,   qaysi   biri
haqida   o'ylashingiz   kerak   jadvallar   yaratishingiz   kerak   va   nima   ulanishlar
Jadvallardagi   ma'lumotlar   orasida   mavjud.   Boshqacha   qilib   aytganda,   siz
o'ylashingiz  kerak  loyiha  ma'lumotlar  bazasi.  Yaxshi  loyiha ma'lumotlar  bazalari,
avval   aytib   o'tilganidek,   ma'lumotlarning   yaxlitligini   va   texnik   xizmat   ko'rsatish
qulayligini ta'minlaydi.
Ma'lumotlar   bazasi   unda   ma'lumotlarni   saqlash   va   kerak   bo'lganda   ushbu
ma'lumotlarni   olish   uchun   yaratilgan.   Bu   shuni   anglatadiki,   biz   joylashtirish,
kiritish ( KIRITMOQ) ma'lumotlar bazasiga ma'lumot kiritamiz va biz ma'lumotlar
bazasidan ma'lumotlarni olish imkoniyatiga ega bo'lishni xohlaymiz ( TANLASH).
Ma'lumotlar   bazasi   so'rovlari   tili   shu   maqsadda   ixtiro   qilingan   va   unga   nom
berilgan Strukturaviy so'rovlar tili yoki SQL. Ma'lumotlarni  kiritish operatsiyalari
(INSERT)   va   ularni   tanlash   (SELECT)   aynan   shu   tilning   bir   qismidir.   Quyida
ma'lumotlarni olish so'rovi va uning natijasi misoli keltirilgan.
SQL   hikoya   qilish   uchun   katta   mavzu   bo'lib,   ushbu   qo'llanmaning   doirasidan
tashqarida.   Ushbu   maqola   qat'iy   ravishda   taqdim   etishga   qaratilgan   ma'lumotlar
bazasini   loyihalash   jarayoni...   Keyinchalik,   alohida   o'quv   qo'llanmada   men   SQL
asoslarini ko'rib chiqaman. Munosabat modeli.
Ushbu   qo'llanmada   men   sizga   relyatsion   ma'lumotlar   modelini   qanday   yaratishni
ko'rsataman.   Relyatsion   model   -   bu   jadvallardagi   ma'lumotlarni   qanday   tartibga
solish   va   bu   jadvallar   orasidagi   munosabatlarni   qanday   aniqlashni   tavsiflovchi
model.
Relyatsion model qoidalari ma'lumotlarning jadvallarda qanday tashkil etilishini va
jadvallarning   bir-biri   bilan   qanday   bog'lanishini   belgilaydi.   Oxir   oqibat,   natija
rasmdagi   kabi   ma'lumotlar   bazasi   diagrammasi   yoki   aniqrog'i,   ob'ekt   bilan
munosabatlar   diagrammasi   ko'rinishida   taqdim   etilishi   mumkin   (Misol   MySQL
Workbench dan olingan).
Misollar.
Men o'quv qo'llanmada misol sifatida bir qator ilovalardan foydalanganman.
RDBMS. Misol   jadvallarini   yaratishda   foydalanilgan   RDBMS   bu   MySQL.   MySQL   -   eng
mashhur RDBMS va bepul.
Ma'lumotlar bazasini boshqarish yordam dasturi.
MySQL-ni  o'rnatganingizdan so'ng,  siz MySQL bilan ishlash uchun faqat buyruq
qatori  interfeysiga ega  bo'lasiz.  Shaxsan  men ma'lumotlar  bazalarimni  boshqarish
uchun grafik interfeysni afzal ko'raman. Men SQLyog-dan ko'p foydalanaman. Bu
bepul GUI yordam dasturi. Ushbu qo'llanmadagi jadval tasvirlari u erdan olingan.
Vizual modellashtirish.
Ajoyib  bepul   MySQL   Workbench   ilovasi   mavjud.  Bu   sizga   ma'lumotlar   bazasini
grafik   tarzda   loyihalash   imkonini   beradi.   Qo'llanmadagi   diagrammalar   ushbu
dasturda ko'rsatilgan.
RDBMS dan mustaqil dizayn.
Shuni   bilish   kerakki,   ushbu   qo'llanma   MySQL   uchun   misollar   keltirsa-da,
ma'lumotlar   bazasi   dizayni   RDBMSdan   mustaqil.   Bu   shuni   anglatadiki,
ma'lumotlar   faqat   MySQL   emas,   balki   umuman   aloqador   ma'lumotlar   bazalariga
tegishli. Siz ushbu qo llanmadagi bilimlarni Mysql, Postgresql, Microsoft Access,ʻ
Microsoft   Sql   yoki   Oracle   kabi   har   qanday   relyatsion   ma lumotlar   bazasiga	
ʼ
qo llashingiz mumkin.	
ʻ
Keyingi   qismda   men   ma'lumotlar   bazalarining   evolyutsiyasi   haqida   qisqacha
gapirib   beraman.   Siz   ma'lumotlar   bazalari   va   relyatsion   ma'lumotlar   modeli
qayerdan kelganligini bilib olasiz. 2. Tarix.
70-80-yillarda, kompyuter olimlari hali ham jigarrang smokinglar va katta, kvadrat
hoshiyali ko'zoynak taqib yurganlarida, ma'lumotlar (odatda) vergul yoki yorliqlar
bilan ajratilgan matnli hujjatlar bo'lgan fayllarda tuzilmagan holda saqlangan.
70-yillarda   IT   mutaxassislari   shunday   ko'rinishga   ega   edilar.   (Bill   Geyts   pastki
chap tomonda).
Matnli   fayllar   bugungi   kunda   ham   kichik   hajmdagi   oddiy   ma'lumotlarni   saqlash
uchun ishlatiladi. Vergul bilan ajratilgan qiymatlar (CSV) - vergul bilan ajratilgan
qiymatlar   juda   mashhur   va   bugungi   kunda   turli   dasturiy   ta'minot   va   operatsion
tizimlar   tomonidan  keng   qo'llab-quvvatlanadi.  Microsoft   Excel   -   bu   CSV   fayllari
bilan   ishlaydigan   dasturlarga   misol.   Bunday   faylda   saqlangan   ma'lumotlar
kompyuter dasturi tomonidan o'qilishi mumkin. Yuqorida   bunday   fayl   qanday   ko'rinishi   mumkinligiga   misol   keltirilgan.   Ushbu
faylni   o'qiyotgan   dastur   ma'lumotlar   vergul   bilan   ajratilganligi   haqida   xabardor
qilinishi kerak. Agar dastur dars joylashgan toifani tanlash va ko'rsatishni xohlasa
"Ma'lumotlar   bazasini   loyihalash   bo'yicha   qo'llanma",   keyin   so'zlar   topilguncha
satr   satr   o'qilishi   kerak   "Ma'lumotlar   bazasini   loyihalash   bo'yicha   qo'llanma"   va
keyin   u   kategoriyani   ko'rsatish   uchun   verguldan   keyingi   keyingi   so'zni   o'qishi
kerak bo'ladi Dasturiy ta'minot.
Ma'lumotlar bazasi jadvallari.
Faylni   satr   bo'yicha   o'qish   unchalik   samarali   emas.   Relyatsion   ma'lumotlar
bazasida   ma'lumotlar   jadvallarda   saqlanadi.   Quyidagi   jadval   fayl   bilan   bir   xil
ma'lumotlarni   o'z   ichiga   oladi.   Har   bir   satr   yoki   "yozuv"   bitta   darsni   o'z   ichiga
oladi.   Har   bir   ustunda   ba'zi   dars   xususiyati   mavjud.   Bunday   holda,   bu   sarlavha
(sarlavha) va uning toifasi (toifasi). Kompyuter dasturi tegishli sarlavha va toifani tezda topish uchun ushbu jadvalning
tutorial_id   ustunidan   maxsus   tutorial_id   ni   qidirishi   mumkin.   Bu   xuddi   dastur
matnli faylda qilganidek, faylni satr bo'yicha qidirishdan ko'ra tezroq.
Zamonaviy relyatsion ma'lumotlar bazalari ma'lum qatorlar, ustunlar va bir nechta
jadvallardan bir vaqtning o'zida juda tez ma'lumotlarni olish uchun mo'ljallangan.
Relyatsion modelning tarixi.
Relyatsion   ma'lumotlar   bazasi   modeli   70-yillarda   ingliz   olimi   Edgar   Kodd
tomonidan   ixtiro   qilingan.   U   tarmoqli   ma'lumotlar   bazasi   modeli   va   ierarxik
modelning   kamchiliklarini   bartaraf   etishni   xohladi.   Va   u   bu   borada   juda
muvaffaqiyatli   bo'ldi.   Relyatsion   ma'lumotlar   bazasi   modeli   bugungi   kunda   keng
tarqalgan   va   ma'lumotlarni   samarali   tartibga   solish   uchun   kuchli   model
hisoblanadi.
Bugungi kunda juda ko'p turli xil ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimlari mavjud
-   kichik   ish   stoli   ilovalaridan   tortib   yuqori   darajada   optimallashtirilgan   qidiruv
usullariga   ega   ko'p   funktsiyali   server   tizimlarigacha.   Ba'zi   taniqli   relyatsion
ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (RDBMS) quyidagilardir:
- Oracle- asosan professional, katta ilovalar uchun ishlatiladi.
-   Microsoft   SQL   serveri-   Microsoft   RDBMS.   Faqat   Windows   operatsion   tizimi
uchun mavjud.
-   Mysql   Bu   juda   mashhur   ochiq   kodli   RDBMS.   U   professionallar   va   yangi
boshlanuvchilar tomonidan keng qo'llaniladi. Yana nima kerak?! Bu Bepul.
- IBM- bir qator RDBMSga ega, eng mashhuri DB2.
- Microsoft  Access-  Ofisda va uyda ishlatiladigan RDBMS. Aslida, bu shunchaki
ma'lumotlar   bazasi   emas.   MS   Access   foydalanuvchi   interfeysi   bilan   ma'lumotlar
bazalarini yaratish imkonini beradi.
Keyingi   qismda   men   relyatsion   ma'lumotlar   bazalarining   xususiyatlari   haqida   bir
oz tushuntiraman. 3. Relyatsion ma’lumotlar bazalarining xarakteristikalari.
Relyatsion   ma'lumotlar   bazalari   katta   hajmdagi   ma'lumotlarni   tezda   saqlash   va
olish   uchun   mo'ljallangan.   Quyida   relyatsion   ma'lumotlar   bazalari   va   relyatsion
ma'lumotlar modelining ba'zi xususiyatlari keltirilgan.
Kalitlardan foydalanish.
Jadvaldagi ma'lumotlarning har bir qatori asosiy kalit deb ataladigan noyob "kalit"
bilan   belgilanadi.   Ko'pincha,   asosiy   kalit   avtomatik   ravishda   ko'tariladigan
(avtomatik   ko'tariladigan)   raqam   (1,2,3,4   va   boshqalar).   Turli   jadvallardagi
ma'lumotlar   kalitlar   yordamida   bir-biriga   bog'lanishi   mumkin.   Bir   jadvalning
asosiy   kalit   qiymatlari   boshqa   jadvalning   satrlariga   (yozuvlariga)   qo'shilishi
mumkin va shu bilan bu yozuvlarni bir-biriga bog'laydi.
Strukturaviy   so'rovlar   tilidan   (SQL)   foydalanib,   kalitli   turli   xil   jadvallardan
ma'lumotlarni   bir   vaqtning   o'zida   olish   mumkin.   Masalan,   siz   foydalanuvchilar
jadvalidan   id   3   (Mayk)   bilan   foydalanuvchiga   tegishli   bo'lgan   buyurtmalar
jadvalidagi   barcha   buyurtmalarni   tanlaydigan   so'rov   yaratishingiz   mumkin.   Biz
kalitlar haqida keyingi qismlarda gaplashamiz.
Ushbu   jadvaldagi   id   ustuni   asosiy   kalit   hisoblanadi.   Har   bir   yozuv   o'ziga   xos
asosiy   kalitga,   ko'pincha   raqamga   ega.   Foydalanuvchilar   guruhi   ustuni   chet   el
kalitidir. Nomidan ko'rinib turibdiki, u foydalanuvchi  guruhlarini o'z ichiga olgan
jadvalga ishora qiladi.
Ma'lumotlar ortiqcha bo'lmaydi.
Relyatsion   ma'lumotlar   modeli   qoidalaridan   foydalangan   holda   tuzilgan
ma'lumotlar bazasi dizaynida foydalanuvchi nomi kabi har bir ma'lumot faqat bitta joyda   saqlanadi.   Bu   bir   nechta   joylarda   ma'lumotlar   bilan   ishlash   zaruratini   yo'q
qiladi.   Ma'lumotlarning   takrorlanishi   ma'lumotlarning   ortiqchaligi   deb   ataladi   va
ma'lumotlar bazasini yaxshi loyihalashda oldini olish kerak.
Kirish cheklovi.
Relyatsion   ma'lumotlar   bazasidan   foydalanib,   ustunda   qanday   ma'lumotlarni
saqlashga   ruxsat   berilganligini   aniqlashingiz   mumkin.   Siz   butun   sonlar,   o'nli
kasrlar, kichik matn qismlari, katta matn qismlari, sanalar va boshqalarni o'z ichiga
olgan maydon yaratishingiz mumkin. 
Ma'lumotlar bazasi jadvalini yaratishda siz har bir ustun uchun ma'lumotlar turini
taqdim etasiz. Masalan, varchar maksimal 255 ta belgidan iborat kichik
TELEVIZOR     DO’KONI     MA’LUMOTLAR   BAZASINI   LOYIHALASH   VA
YARATISH 
2.1. Televizor do’koni ma`lumotlar bazasini infologik modeli 
Loyihalashtirilayotgan   ma`lumotlar   bazasida   televizorlar,   sotuvchilar,
narxlar,chegirmalar,   kafalot,   kriditlar,   foyizlar,   to’lovlar,   talabalar   haqida
ma`lumotlarini   saqlaymiz.   Mohiyat-aloqa   modelidan   foydalanib,   quyidagi
mohiyatlar  aniqlandi:   televizor,  narxlar,  kafolat,chegirmalar,sotuvchilar,  foyizlar,
foyizlar, to’lovlar, kriditlar . 
televizorlar   mohiyati .   Ro`yhatga   olingan   sotuvchil lar   haqidagi   quyidagi
ma`lumotlarni   saqlaydi:   narxlar   nomi,   yunalishlar,   kafedralar   ,talabalar   logini   va
paroli, ularning huquqi belgilash. 
Yunalishlar mohiyati .  chegirmalar  haqidagi quyidagi ma`lumotlarni saqlaydi: 
Misol   uchun   :televizorlar     bulsa   unga   qarashili   narxlar,   ,   chegirmalar   ,kafolar   va
boshqalar.
sotuvchi  mohiyati .  sotuvchi   haqidagi quyidagi ma`lumotlarni saqlaydi:  Misol   uchun   sotuvchi   fakultiti   bulsin   undagi   utiladigan   fanlarning   alohida
tuplamlaridir.
foyizlar   mohiyati .   foyizlar     xodimlari   haqida   quyidagi   ma`lumotlarni   saqlaydi:
Misol uchun narxlar  bulsin undagi foyizlar ,qo’shimcha kafolat, Sharifi, tug`ilgan
sanasi,   ishga   kirgan   vaqti,   sih   haqi,   aloqa   tartib   raqami   aloqa   mohiyati   bilan
bog`lash uchun, lavomiz tartib raqami lavozim mohiyat bilan bog`lash uchun .
Talabal1ar     mohiyati.   sotuvchilar   haqida   quyidagi   ma`lumotlarni   saqlaydi:
xushmomilalik,   etiborni   tortolish   ,   Ismi,   Sharifi,   tug`ilgan   sanasi,   ishga   kirgan
vaqti, sih haqi, aloqa tartib raqami aloqa mohiyati bilan bog`lash uchun, yunalishi
tartib raqami yunalishi mohiyat bilan bog`lash uchun .
Infologik modelni grafik ko`rinishini quyidagi rasmda ko`rish mumkin.  Ma`lumotlar bazasini datalogik modeli 
Ma`lumotlar   bazasini   quyida   keltirilgan   jadvallardan   asosida   shakllantiriladi.   Bu
yerda jadvallarning tuzilishi, strukturasi va tasnifi keltirilgan. 
      sotuvchilar   jadvali
Atribut  Ma`lumot turi  PKEY FKEY NOT
NULL UNIQUE Tasnifi 
User_id NUMBER X X X Kalit maydon 
user_name
  VARCHAR2(64
)  X X F akultit    nomi 
password  VARCHAR2(64
)  X
Nomi VARCHAR2(50
)  X F akultit    nomi 
Adm  NUMBER  X Fakultitning 
statusi id_fakultit NUMBER  X X .  Agar   fakultit
boshqa fakultit 
doirasidagi
ma`lumotlardan
foydalanish
huquqi   bo`lsa,
shu   paramertda
avtomobil   id
ko`rsatiladi
   narxlar jadvali 
Bu jadval narxlar haqidagi malumotlarni saqlaydi
Atribut  Ma`lumot turi  PK
EY  FKE
Y  NOT
NUL
L  UNI
QUE Tasnifi 
Id NUMBE1R X X X Kalit
maydon 
name 
  VARCHAR2(64
)  X X Yunalish
nomi  
Short_name VARCHAR2(64
)  X Yunalish
qisqa nomi
Yunalishga_qarashli_f
akultit VARCHAR2(50
)  X X F akultit
nomi 
foyizlar jadvali
Bu jadval foyizlar hadidagi malumotlarni saqlaydi
Atribut  Ma`lumot turi  PK
EY  FKE
Y  NOT
NUL
L  UNI
QUE Tasnifi  Id NUMBER X X X Kalit
maydon 
name 
  VARCHAR2(64
)  X X Kafedra
nomi  
Short_name VARCHAR2(64
)  X Kafedra
qisqa nomi
Kafedra_qarashli_fak
ultit VARCHAR2(50
)  X X F akultit
nomi 
     kafolat jadvali
Bu jadval kafolat haqidagi malumotlarni saqlaydi
Atribut  Ma`lumot turi  PKEY FKEY NOT
NULL UNIQUE Tasnifi 
User_id NUMBER X X X Kalit
maydon 
user_name 
  VARCHAR2(64
)  X X Domlo
utadigan
fanning
nomi
password  VARCHAR2(64
)  X
Familya VARCHAR2(50
)  X Domloning
familyasi 
Ismi VARCHAR2(50
) 
  X domloning
ismi Sharif .  Domloning
otasining
ismi
Email VARCHAR2(50
)  X Domloning
email nomi
Gender X Domloning
jinsi
Ip_address X Domloning
ip adrisi
Tillifon_nomer x Domloning
telifon
nomer
          Chegirmalar jadvali
Bu jadval talabalar haqidagi malumotlarni saqlaydi 
Atribut  Ma`lumot turi  PKEY FKEY NOT
NULL UNIQUE Tasnifi 
User_id NUMBER X X X Kalit
maydon 
user_name 
  VARCHAR2(64
)  X X Talabaning
yunalishi
password  VARCHAR2(64
)  X
Familya VARCHAR2(50
)  X talabaning
familyasi 
Ismi VARCHAR2(50
) 
  X talabaning
ismi Sharif .  Talabani
otasining
ismi
Email VARCHAR2(50
)  X Domloning
email nomi
Gender X talabani
jinsi
Ip_address X talabaning
ip adrisi
Tillifon_nomer x Talabaning
telifon
nomer
                             Izohlar 
Atribut-maydonning nomi. 
Ma`lumot turi-maydonning yozuvining ma`lumoti turi. 
PKEY-birlamchi kalitli maydon. 
FKEY-ikkilamchi kalitli maydon. 
NOTNULL-maydonni qiymati bo`sh yoki bo`sh bo`lmasligi ko`rsatiladi. 
UNIQUE-maydonning   yozuvlari   unikal,   ya`ni   maydonning   yozuvlarida   bir   xil
yozuvlar bo`lmasligi ko`rsatish uchun. 
Tasnifi-maydon atributi haqida tasnif beriladi.
Televizor do’koni bazasini SQL tili yordamida yaratish  Yuqorida   keltirilgan   ma`lumotlar   infologik   va   datalogik   modellar   asosida   real
ma`lumotlar   bazasini   Ms   access   ma`lumotlar   bazasini   boshqarish   tizimida
yaratishni qaraymiz. Quyida jadvalarni yaratish SQL tili orqali berilgan.
narxlar jadvali 
CREATE TABLE [narxlar] ( 
Fakulti_id INT,  
Fakultit_name VARCHAR2(64) NOT NULL,
Password VARCHAR2(64) NOT NULL,
Fakultit_nomi VARCHAR2(64) NOT NULL,
Fakultit_Adm INT,
id_fakultit INT,
CONSTRAINT [PK_fakultitlar PRIMARY KEY CLUSTERED 
( 
[Fakultit_Id] ASC 
) WITH (IGNORE_DUP_KEY = OFF) 
) 
sotuvchilar jadvali
create table turi (
yunalish_id INT,
name VARCHAR2(64) NOT NULL,
short_name  VARCHAR2(64) NOT NULL,
yunalishga_qarashli_fakultit VARCHAR2(50) NOT NULL,
CONSTRAINT [PK_yunalish  PRIMARY KEY CLUSTERED 
( 
[yunalish_id] ASC 
) WITH (IGNORE_DUP_KEY = OFF) 
) 
              
Kafedra jadvali
create table kafedra  (
kafedra_id INT,
name VARCHAR2(64) NOT NULL,
short_name  VARCHAR2(64) NOT NULL,
kafedra_qarashli_fakultit VARCHAR2(50) NOT NULL,
CONSTRAINT [PK_kafedra  PRIMARY KEY CLUSTERED  ( 
[kafedra_id] ASC 
) WITH (IGNORE_DUP_KEY = OFF) ) 
Domlolar jadvali
create table Domlo(
domlo_id INT,
domlo_name VARCHAR2(64) NOT NULL,
password  VARCHAR2(64) NOT NULL,
familya VARCHAR2(50) NOT NULL,
ismi VARCHAR2(50) NOT NULL,
sharif VARCHAR2(50) NOT NULL,
email VARCHAR(50) NOT NULL,
gender VARCHAR(50) NOT NULL,
ip_address VARCHAR(20) NOT NULL,
telifon_nimeri VARCHAR(50) NOT NULL,
CONSTRAINT [PK_domlo  PRIMARY KEY CLUSTERED 
( 
[domlo_id] ASC 
) WITH (IGNORE_DUP_KEY = OFF) 
) 
Talabalar jadvali
create table talaba (
talaba_id INT,
talaba_name VARCHAR2(64) NOT NULL,
password  VARCHAR2(64) NOT NULL,
familya VARCHAR2(50) NOT NULL,
ismi VARCHAR2(50) NOT NULL,
sharif VARCHAR2(50) NOT NULL,
email VARCHAR(50) NOT NULL,
gender VARCHAR(50) NOT NULL,
ip_address VARCHAR(20) NOT NULL, telifon_nimeri VARCHAR(50) NOT NULL,
CONSTRAINT [PK_talaba PRIMARY KEY CLUSTERED 
( 
[talaba_id] ASC 
) WITH (IGNORE_DUP_KEY = OFF) 
) 
Xulosa
Hozirgi   kunda   Respublikamizda   keng   tarqalib   borayotgan   ish   joylarini
avtomalashtirish   va   ish   joylarida   axborot   kommunikatsiya   vositalaridan   keng
foydalanishga katta e’tibor berilmoqda.
Men   ushbu   “ TELEVIZOR   DO'KONI   ma’lumotlar   bazasini   yaratish”
mavzusidagi   kurs   ishimni   bajarish   davomida   ko`plab   izlanishlar   olib   bordim.
Jumladan,   Xodimlarni   oylik   maoshini   ishlab   chiqish   bo`yicha   yaratilgan
ma’lumotlar   bazasi   bilan   tanishib   chiqdim.   U   yerda   kerakli   ma’lumotlarni
qanday olish haqida tassavvurga ega bo`ldim.
MB   ni   yaratish   davomida   dasturlash   texnologiyasi   bilan   chuqurroq   tanishib
chiqdim va chuqur malaka hosil qildim.
Shuningdek ma’lumotlar bazasi bilan ishlash, ularni oddiy va dinamik usullarda
tashkil   qilish   malakasini   hosil   qildim.   Ma’lumotlar   bazasini   boshqarish
tizimlari   bilan   tanishib   chiqdim   va   “TELEVIZOR   DO'KONI   ma’lumotlar
bazasini   yaratish”   ma’lumotlar   bazasini   bilan   shuningdek   undagi   turli   xil
so’rovlar orqali ishlar olib bordim.
Xulosa qilib shuni ta’kidlash mumkin, hozirgi fan-texnika xamda informatsion
texnologiyalarining   yordamida   restoran   ishlarini   yanada   qulay   va   oson   qilish
mumkin.
TELEVIZOR   DO'KONI   lar   ishini   takomillashtirish   va   ish   unumdorligini   yuqori
darajada oshirishga erishishimiz mumkin ekan.
                                                       Foydalanilgan adabiyotlar.
Karimov   I.A.   “Bizning   bosh   maqsadimiz   –   jamiyatni   demokratlashtirish   va
yangilash,   mamlakatni   modernizatsiya   va   isloh   etishdir”.   –   T.,”Xalq   so‘zi”,
2005- yil   29-yanvar.
O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   “Kompyuterlashtirishni   yanada
rivojlantirish   va   axborot-kommunikatsiya   texnologiyalarini   joriy   etish
to‘g‘risida”gi Farmoni (№PF-3080 30.05.2002 y.).
O‘zbekiston   Respublikasining   “Axborotlashtirish   to‘g‘risida”gi   Qonuni.
(№563-11.   №   560-II   11.12.2003   y.).   5.   “Ma’lumotlar   bazasini   boshqarish
tizimlar” fani bo’yicha elektron o’quv qo’llanma, TATU   FF.
Ayupov   R.X.,   Ismoilov   S.I.,   Azlarov   A.X.,   “MS   Access   2002   -   ma’lumotlar
majmuasini   boshqarish   tizimi”(o’quv   qo’llanma)   Toshkent.:   Toshkent   Moliya
instituti,   2004.
Кодд   Э.Ф.,   “Реляционная   модель   данных   для   больших   совместно
используемых банков данных”. СУБД. 1995   г.
Internet saytlari
www.ictcouncil.gov.uz-Kompyuterlashtirishni rivojlantirish
bo`yicha  Vazirlar Maxkamasi muvofiqlashtiruvchi Kengashining   sayti.
www.ecsoman.edu.ru–Rossiya Federatsiyasi Oliy o`quv
yurtlarida  o`qitilayotgan fanlar bo`yicha o`quv-uslubiy   komplekslar.
http://www.voydod.uz/ - qidiruv   tizimi.
ziyonet.uz–O`zbekistonning axborotlarni izlab topish   tizimi.
http://ITPortal   sayti.

Mavzu: “ TELEVIZOR DO'KONI" ma’lumotlar bazasini yaratish. Reja: 1 Kirish . MBBT ni hozirgi kundagi ilm-fandagi o’rni. MBBT istiqbollari. 2 Nazariy qism. Malumotlar bazasi haqida tushuncha MBBT da jadvallar, so’rovlar, formalar va hisobotlar bilan ishlash. MBBT tillari haqida ma’lumot. 3 Amaliy qism. 4 Xulosa . 5 Foydalanilgan adabiyotlar.

1.Kirish. Agar siz o'zingizning ma'lumotlar bazangizni yaratmoqchi bo'lsangiz, ma'lumotlar bazasini loyihalash qoidalariga rioya qilish yaxshi fikr, chunki bu sizning ma'lumotlaringizning uzoq muddatli yaxlitligini va texnik xizmat ko'rsatish qulayligini ta'minlaydi. Ushbu o'quv qo'llanma sizga ma'lumotlar bazalari nima ekanligini va relyatsion ma'lumotlar bazasini loyihalash qoidalariga bo'ysunadigan ma'lumotlar bazasini qanday loyihalashtirishni o'rgatadi. Ma'lumotlar bazalari - bu katta hajmdagi tegishli ma'lumotlarni saqlash va olish imkonini beruvchi dasturlar. Ma'lumotlar bazalari quyidagilardan iborat jadvallar, o'z ichiga olgan ma `lumot... Ma'lumotlar bazasini yaratganingizda, qaysi biri haqida o'ylashingiz kerak jadvallar yaratishingiz kerak va nima ulanishlar Jadvallardagi ma'lumotlar orasida mavjud. Boshqacha qilib aytganda, siz o'ylashingiz kerak loyiha ma'lumotlar bazasi. Yaxshi loyiha ma'lumotlar bazalari, avval aytib o'tilganidek, ma'lumotlarning yaxlitligini va texnik xizmat ko'rsatish qulayligini ta'minlaydi. Ma'lumotlar bazasi unda ma'lumotlarni saqlash va kerak bo'lganda ushbu ma'lumotlarni olish uchun yaratilgan. Bu shuni anglatadiki, biz joylashtirish, kiritish ( KIRITMOQ) ma'lumotlar bazasiga ma'lumot kiritamiz va biz ma'lumotlar bazasidan ma'lumotlarni olish imkoniyatiga ega bo'lishni xohlaymiz ( TANLASH). Ma'lumotlar bazasi so'rovlari tili shu maqsadda ixtiro qilingan va unga nom berilgan Strukturaviy so'rovlar tili yoki SQL. Ma'lumotlarni kiritish operatsiyalari (INSERT) va ularni tanlash (SELECT) aynan shu tilning bir qismidir. Quyida ma'lumotlarni olish so'rovi va uning natijasi misoli keltirilgan. SQL hikoya qilish uchun katta mavzu bo'lib, ushbu qo'llanmaning doirasidan tashqarida. Ushbu maqola qat'iy ravishda taqdim etishga qaratilgan ma'lumotlar bazasini loyihalash jarayoni... Keyinchalik, alohida o'quv qo'llanmada men SQL asoslarini ko'rib chiqaman.

Munosabat modeli. Ushbu qo'llanmada men sizga relyatsion ma'lumotlar modelini qanday yaratishni ko'rsataman. Relyatsion model - bu jadvallardagi ma'lumotlarni qanday tartibga solish va bu jadvallar orasidagi munosabatlarni qanday aniqlashni tavsiflovchi model. Relyatsion model qoidalari ma'lumotlarning jadvallarda qanday tashkil etilishini va jadvallarning bir-biri bilan qanday bog'lanishini belgilaydi. Oxir oqibat, natija rasmdagi kabi ma'lumotlar bazasi diagrammasi yoki aniqrog'i, ob'ekt bilan munosabatlar diagrammasi ko'rinishida taqdim etilishi mumkin (Misol MySQL Workbench dan olingan). Misollar. Men o'quv qo'llanmada misol sifatida bir qator ilovalardan foydalanganman. RDBMS.

Misol jadvallarini yaratishda foydalanilgan RDBMS bu MySQL. MySQL - eng mashhur RDBMS va bepul. Ma'lumotlar bazasini boshqarish yordam dasturi. MySQL-ni o'rnatganingizdan so'ng, siz MySQL bilan ishlash uchun faqat buyruq qatori interfeysiga ega bo'lasiz. Shaxsan men ma'lumotlar bazalarimni boshqarish uchun grafik interfeysni afzal ko'raman. Men SQLyog-dan ko'p foydalanaman. Bu bepul GUI yordam dasturi. Ushbu qo'llanmadagi jadval tasvirlari u erdan olingan. Vizual modellashtirish. Ajoyib bepul MySQL Workbench ilovasi mavjud. Bu sizga ma'lumotlar bazasini grafik tarzda loyihalash imkonini beradi. Qo'llanmadagi diagrammalar ushbu dasturda ko'rsatilgan. RDBMS dan mustaqil dizayn. Shuni bilish kerakki, ushbu qo'llanma MySQL uchun misollar keltirsa-da, ma'lumotlar bazasi dizayni RDBMSdan mustaqil. Bu shuni anglatadiki, ma'lumotlar faqat MySQL emas, balki umuman aloqador ma'lumotlar bazalariga tegishli. Siz ushbu qo llanmadagi bilimlarni Mysql, Postgresql, Microsoft Access,ʻ Microsoft Sql yoki Oracle kabi har qanday relyatsion ma lumotlar bazasiga ʼ qo llashingiz mumkin. ʻ Keyingi qismda men ma'lumotlar bazalarining evolyutsiyasi haqida qisqacha gapirib beraman. Siz ma'lumotlar bazalari va relyatsion ma'lumotlar modeli qayerdan kelganligini bilib olasiz.

2. Tarix. 70-80-yillarda, kompyuter olimlari hali ham jigarrang smokinglar va katta, kvadrat hoshiyali ko'zoynak taqib yurganlarida, ma'lumotlar (odatda) vergul yoki yorliqlar bilan ajratilgan matnli hujjatlar bo'lgan fayllarda tuzilmagan holda saqlangan. 70-yillarda IT mutaxassislari shunday ko'rinishga ega edilar. (Bill Geyts pastki chap tomonda). Matnli fayllar bugungi kunda ham kichik hajmdagi oddiy ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatiladi. Vergul bilan ajratilgan qiymatlar (CSV) - vergul bilan ajratilgan qiymatlar juda mashhur va bugungi kunda turli dasturiy ta'minot va operatsion tizimlar tomonidan keng qo'llab-quvvatlanadi. Microsoft Excel - bu CSV fayllari bilan ishlaydigan dasturlarga misol. Bunday faylda saqlangan ma'lumotlar kompyuter dasturi tomonidan o'qilishi mumkin.