G’oyaviy tahdidlarning yo’nalishlari. MAVZU: 1.XXI asrda mafkuraviy munosabatlar keskinlashuvining ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy sabablari. 2.Shovinizm, genosid, fashizm, neofashizm, neokommunizm, irqchilik, diniy ekstremizm, fundamentalizm, terrorizm g’oyalarining reaksion mohiyati va ularga qarshi kurashning tarixiy zaruriyati.

1. Tahdid tushunchasi,uning mohiyat-mazmuni, tur va shakllari Xo‘sh, tahdid nima? «Tahdid» arabcha «do‘q qilish,qo‘rqitish» degan so‘zdan olingan bo‘lib, kundalik hayotda «birovni qo‘rqitish, unga do‘q, po‘pisa qilish hamda biror falokatning, qo‘rqinchli voqeaning sodir bo‘lish xavfi», degan ma’nolarni anglatish uchun ishlatiladi. Falsafiy ma’noda « Tah did - keng falsafiy ma’noda,- inson, jamiyat va davlat hayoti hamda faoliya tiga nisbatan muayyan davr mobaynida aniq maqsadga yo‘naltirilgan mahalliy, hududiy, mintaqaviy va umumsayyoraviy salbiy omillarning tajovuzi tufay li aniq makon va zamonda vujudga keladigan xavf-xatar shakli, muayyan barqaror siyosiy-ijtimoiy va tarixiy vaziyatni ifodalovchi tushuncha» bo‘lsa, jamiyatning rivojlanishiga ta’siri, ya’ni tor ma’noda esa tahdid deb makon va zamonda mavjud bo‘lgan real ja miyatning ijtimoiy tuzilmalarini zaiflashtirishga, qolaversa emirishga qaratilgan shaxsiy, mahalliy, hududiy, mintaqaviy omillarning qo‘rqitish, do‘q, po‘pisa qilishdan iborat bo‘lgan xatta-harakatlariga aytiladi. Tahdidlarning xususiyati va taraqqiyot sohalariga o‘tkazadigan ta’sir darajasiga qarab, inson, shaxs, fuqaro, millat, davlat, jamiyat, mintaqa, global, ichki va tashqi, katta va kichik, shuningdek iqtisodiy, sotsial, siyosiy, ekologik, demografik, mafkuraviy, harbiy, tabiiy-iqlimiy, makon nuqtai nazaridan esa uzoq va yaqin va boshqa shakllarga ajratish mumkin. Ammo ular qanday shaklda yuzaga kelishidan qat’i nazar, taraqqiyotga qarshi kuch hisoblanadi. Bugungi kunda o‘zbek xalqining mustaqilligiga,uning tinch-osuda yashashiga,ijtimoiy-iqtisodiy,siyosiy-huquqiy va ma’naviy-madaniy tuzilmalariga solinayotgan tahdidlarni quyidagi tur va shakllarga ajratish mumkin. Siyosiy tahdidlar :  tashqaridan reaksion eksremistik partiya va boshqa uyushmalarning kirib kelishi va buzg‘unchi g‘oyalarni tarqatishi;  har xil «rangli inqillob»lar bahonasida mamlakatning ichki ishlariga aralashish;  diniy ekstremizm va separatizm;  xalqaro terrorizm,uyushgan jinoyatchilik,qurol-yaroq savdosi, narkotik

moddalarni tarqatish;  hokimiyatning yuqori bo‘g‘inlarida korrupsiya va poraxo‘rlikning avj olishi va boshqalar. Iqtisodiy tahdidlar:  «xufyona» iqtisodiyotning avjga chiqishi;  iqtisodiy dezintegratsiya;  banklarning to‘lov qobilyatini yo‘qotishi;  tashqi kuchlarning jahon iqtisodiyotiga yo‘l qo‘ymaslikka urinishi;  raqobatga bardosh berolmaslik va ishsizlikning yo‘qori darajada mavjudligi va boshqalar. Bularni shartli ravishda ichki va tashqi tahdidlarga ajratish mumkin. Bunda tashqi tahdidlar deb buzg‘unchi kuchlarning mamlakatga tashqaridan kirib kelgan holda uning ijtimoiy tuzilmalarini yo‘q qilishga, xalqni ma’naviy- mafkuraviy jihatdan parokandalikka uchratib o‘zlariga tobe qilishga qaratilgan xurujlarga aytiladi. Ichki tahdidlar deb esa mamlakatning ichida davlat siyosatidan norozi bo‘lgan kuchlarning o‘z Vataniga, vatandoshiga, vatandosh lariga zarar etkazishga qaratilgan g‘oya, fikr, xatti-hara katlariga aytiladi. Ichki tahdidlar, odatda,nosog‘lom mahalliychilik, yonidagilarni mensi maslik, vatandoshlarning haqqiga xiyonat qilish, "ma’naviy emigratsiya" (baxtini o‘z vatanidan emas, o‘zga joylarda qidirish), odamlarni boy kambag‘alga bo‘lib muomala qilish, po raxo‘rlik, korrupsiya, qo‘pollik, ashaddiy millatchilik, merkantilizm, ortiqcha mol-dunyoga hirs qo‘yish, befarqlik, loqaydlik, o‘zligini anglamaslik va boshqa shu kabi illatlar shaklida bo‘ladi. Bular ichida eng xatarlisi ma’naviy – mafkuraviy tahdid sanaladi. Ularni ham shu yo‘sinda ichki va tashqi tahdidlarga ajratish mumkin. SHunga ko‘ra tashqi mafkuraviy tahdid – bu mamlakatimizdagi barqarorlik va xavfsizlik tizimini izdan chiqarish uchun tajavvuzkor g‘oya tarafdorlari tomonidan tashqaridan turib mamlakatimiz ichkarisiga tomon xuruj qilishidir. Bu xuruj :  o‘z missionerlarini yuborish;  kitob,gazeta,jurnallarni yuborish;

 maktablar ochish;  qo‘shma korxonalar ochish;  chet elga olib borib o‘qitish;  moliyaviy yordam-ko‘mak berish;  demokratiya tarafdorlarini qo‘llab quvvatlash;  «dindosh» , «millatdosh» larga g‘amxo‘rlik qilish kabi niqoblangan ishlar asosida olib boriladi. Xo‘sh, «tahdid» kuchmi yoki hodisa, omil yoxud jarayon; ularning negizida nimalar turadi; u xavf-xatardan nimalari bilan farq qila di, degan bir qator savollarga javob qaytarish kerak bo‘ladi. «Avvalo, shuni ta’kiddash lozimki, bu tushunchaning maqomiga aniq javob qaytarish murakkab masala. CHun ki uning real holatda faqat qurol vositasidagi ko‘ri nishini aniq tasavvur etish mumkin. Boshqa barcha holatlarda ko‘zga ko‘rinmas, mavhum, zimdan amal qila di. Uning ana shu ta’siri moddiy borliq sifatida namoyon bo‘lgandagina uni sezish, anglab etish va ko‘rish mumkin bo‘ladi. Bu uzoq davom etadigan jarayondir. Ma’naviyatga qarshi qaratilgan tahdidlarning mohiyati va ta’sirini tez anglab etishning murakkab jihati, uning ong va dunyoqarash bilan bog‘liqligi dir. Inson botiniga joylashib olgan har qanday sal biy ta’sirlardan ozod bo‘lish juda murakkab masala hisoblanadi. Ana shu fikrimizga asoslanib aytish mumkinki, tahdidga moddiy kuch, omil va nazariy jarayon sifatida qarash mumkin. Qachonki, u moddiylik asosida (qurol, vosita ko‘rinishida) yuzaga keladigan bo‘lsa, kuch darajasida namoyon bo‘ladi. Ma’naviyat, g‘oya va maf kuralar ko‘rinishida yuzaga kelgan tahdidlarning bar chasi ong va dunyoqarashga joylashadigan bo‘lsa, u asta- sekin moddiylikka aylanadi. Bu tahdidning nazariy jarayon sifatidagi jihati hisoblanadi. Ularning barcha ko‘rinishi taraqqiyot uchun nihoyatda xatarlidir». Bunday ko‘z ilg‘amas tahdidlar qancha keng tarqalsa, o‘zbeklarning g‘oyaviy birligiga shuncha ko‘p zarar etkazadi, parokanda qiladi, hamjihatlik bo‘lmaydi. G‘oyaviy birligi mo‘rt millatning davlat xavfsizligi ham mo‘rt bo‘ladi.

2. I.A.Karimov ma’naviy-mafkuraviy tahdidlar,ularning mazmun – mohiyati va asosiy yo‘nalishlari haqida «Tahdid» tushunchasining siyosiy-falsafiy mohiya tining bir qator qirralari jahon olimlari tomonidan tahlil etib kelinmoqda. Zero, insoniyatning ongli faoliyati boshlanibdiki, «tahdid» ham inson ning o‘zi bilan yonma-yon yashab, «ulg‘ayib», qudratli kuchga aylanib kelyapti. SHuning uchun ham bugungi kun da bu tushunchaning ta’sir kuchi va uni jilovlash bi lan bog‘liq masalalarni o‘rganishga bo‘lgan qiziqish barcha mintaqalarda kuchayib boryapti. O‘zbekistonda ham uni o‘rganishga bo‘lgan qiziqish ortib bormoqda. Bu borada, eng avvalo, Prezidentimiz Islom Kari mov tomonidan e’lon qilingan «O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shart lari va taraqqiyot kafolatlari» asarining umumme todologik ahamiyatga ega bo‘lganini ta’kiddash lozim. Asarning metodologik, nazariy va amaliy ahamiyati shundan iboratki, sobiq ittifoqsosh respublika lar o‘z mustaqilligini qo‘lga kiritganliklari quvonchi va eyforiyasi bilan yashayotgan bir paytda Preziden timiz unga qarshi qaratilgan tahdidlarning yuzaga kelayotganligidan nafaqat O‘zbekiston xalqini, shu ningdek, MDH xalqlarining ham ogoh bo‘lishi zarur- ligini ko‘rsatib bergan edi. Asarda ilgari surilgan g‘oyalar, xavf-xatar va tahdidlar u e’lon qilingan 1997 yildan keyingi o‘tgan davrda o‘zining to‘g‘ri ekanli gini tasdiqlab kelmoqda. «Eng murakkab savollardan biri shuki, — deb ogoh lantirgan Prezidentimiz, — bizdagi barqarorlik va xavfsizlik yo‘lida tahdid bo‘lib turgan muammolarni anglab etayapmizmi?» Mustaqilligimizni qo‘lga kiritish qanchalik mu rakkab bo‘lgan bo‘lsa, uni saqlab qolish va mustahkam lash undanda murakkab ekanligi taraqqiyotimiz ja rayonida o‘z tasdig‘ini topib kelmoqda. Prezidentimiz tahdidlarning ma’no-mazmuni va butun mamlakatni halokatga olib keluvchi katta kuch ekanligini ko‘rsatib berish bilan birga, ularning shakllari hamda namoyon bo‘lish xususiyatlarini ham ko‘rsatgan edi.