logo

Ijtimoiy - pedagogik texnologiyalarni ishlab chiqishning nazariy asoslari, strukturasi va mazmuni

Загружено в:

08.08.2023

Скачано:

0

Размер:

23.01171875 KB
Mavzu:   Ijtimoiy - pedagogik texnologiyalarni ishlab chiqishning nazariy
asoslari, strukturasi va mazmuni
REJA:  1.Ijtimoiy - pedagogik texnologiya tushunchasi va uning mohiyati. 
2.Nazariy, amaliy va tadqiqotchilik ijtimoiy - pedagogik texnologiyalar. 
3.Ijtimoiy     pedagogning   amaliy   faoliyati   va   texnologiyalarning   o’zaro
aloqalari. 
4.Ijtimoiy   -   pedagogik   texnologiyalar   tasnifi.   Tasnifning   asoslari   va   me-
zonlari. 
  Shunday   qilib     ijtimoiy   pedagogik   faoliyat   metodikasi     ijtimoiy   pedagogik
faoliyat   shakllari,   metodlari,   vositalari   va   nazorati   mazmunining   majmuasi
hisoblanadi.   Turli   metodlarning   maqsadga   muvofiq   birikishi     ijtimoiy   pedagogik
texnologiyaning mohiyatini tashkil qiladi.
“Ijtimoiy pedagogik texnologiyalar” tushunchasi  “pedagogik texnologiya” va
“ ijtimoiy texnologiya” tushunchalaridan kelib chiqqan.
Pedagogik-texnologiya   ikki   sohada   o’z   ildizlariga   ega.   Birinchisi,   texnik
fanlar-o’quv   jarayonining   effektivligini   oshirishga   yordam   beruvchi   texnik
vositalarni qo’llash va ishlab chiqish. Ikkinchisi, ijtimoiy fanlar hisoblanadi.
80-yillar   o’rtalarida   pedagogik   amaliyotda   SH.A.Amonashvili   (ijtimoiy-
shaxsiy   texnologiya),   V.P.Bespalko   (dasturlashtirilgan   ta’lim   texnologiyasi),
S.N.Lo’senkova   (istiqbolli   ta’lim)   va   boshqalarning   pedagogik   texnologiyalari,
V.A.Karakovskiy,   N.E.Selivanova,   N.I.Hurkova   va   boshqalarning   pedagogik
tarbiya   tizimlari   umum   tan   olindi.   “Pedagogik   texnologiyalar”   o’quv   fani
professional pedagoglarni tayyorlash dasturiga kiritildi.
Hozirgi   kunda   pedagogik   texnologiyalar   deganda   insoniyat   va   texnik
zahiralardan   foydalanishi   orqali   o’quvchilarning   ta’lim-tarbiya   jarayonlarini
rejalashtirish,   bahslash   metodlari   tushuniladi.   Pedagogikada   texnologik
yondoshuvning maqsadi barcha maqsadlarga yerishish kafolatlangan ta’lim-tarbiya
jarayonini tashkil qilishdir.
Pedagogik   texnologiyalar   pedagogik   jarayonning   barcha   boshqariladigan
tarkibiy qismlarini tizimli tahlil qilish, nazorat qilishni ko’zda tutadi.
“   Ijtimoiy   texnologiyalar”   tushunchasi   sotsiologiyada   vujudga   kelgan   va
ijtimoiy jarayonlarning rivojlanishi  asosi  bo’lgan natijalarni dasturlash imkoniyati
bilan bog’liq.
 Ijtimoiy texnologiyalarning turlaridan biri  ijtimoiy ish texnologiyalari bo’lib
ular     ijtimoiy   pedagogik   texnologiyalarga   juda   yaqin,   chunki   yuqorida
ta’kidlagandek     ijtimoiy   pedagog   va     ijtimoiy   ishchi   faoliyatining   jihatlari   ko’p.
Ijtimoiy   pedagogik   texnologiya     ijtimoiy   va   pedagogik   texnologiyalarni
birlashtiruvchi texnologiya hisoblanadi.   Ijtimoiy   pedagogik   texnologiyalarni   ishlab   chiqish   imkoni     ijtimoiy
pedagogik faoliyatning o’z tuzilishiga ega ekanligiga bog’liq.   ijtimoiy pedagogik
faoliyat   maqsad   va   vazifalarni   aniqlashdan   boshlanadi.   Bularni   mutaxassislar
yechishlari lozim, ya’ni bolada muomala ko’nikmalarini shakllantirish, unga yangi
muhitga ko’nikishga yordam berishdir  va boshqa maqsadlar o’z navbatida faoliyat
mazmuni,   uning   amalga   oshirish   metodlari   va   uni   tashkillashtirish   shakllarini
aniqlab beradi.  
  Ijtimoiy pedagogik faoliyat maqsadi, uning natijalari va mazmuni qanchalik
to’g’ri   aniqlanganligi,   unga   yerishish   uchun   qanday   metodlar   tanlanganligiga
bog’liq bo’ladi.
SHunday   qilib     ijtimoiy   pedagogik   texnologiya     ijtimoiy   pedagogik   faoliyat
metodlari   va   usullari   majmuasidir.   Ijtimoiy   pedagogning   aralashishni   talab
qiluvchi   har   qanday   muammoni   hal   qilish   unga   tashhiz   qo’yishdan   boshlanadi.
Tashhiz qo’yish axborot taxlili, to’plash va tizimlashtirishdan iborat.
Keyingi   bosqich   bu   muammoni   hal   qilish   yo’llarini   qidirish.   Buning   uchun
tashhiz   asosida   maqsad   qo’yiladi   va   unga   muvofiq   faoliyatning   aniq   vazifalari
belgilanadi.
  ijtimoiy   pedagog   qanday   texnologiyani   qo’llashga   ko’ra   shunga   mos
tushuvchi   faoliyat   metodlari   va   shakllarini   tanlaydi.   Ish   yakunlanganidan   so’ng
ijtimoiy   pedagog   bola   muammosi   qanchalik   to’g’ri   hal   qilinganiga   baho   berishi
lozim.
  ijtimoiy texnologiyalar tasnifi
Tasnif asosi  ijtimoiy texnologiyalar turlari
1) Qo’llanishi sohasi
2) Ob’ektlar 
3) Hal   qilinayotgan   vazifalar Global
Universal
Mintaqaviy
Guruh
Jamoa
Individual
Tashkiliy xarakteri
4) Metodlarni o’zlashtirish sohasi
5)  ijtimoiy ish yo’nalishlari Informatsion
Innovatsion
 ijtimoiy modellashtirish
 ijtimoiy bashorat berish
Sitsial-tibbiy
Ijtimoiypsixologik
 ijtimoiy pedagogik
 ijtimoiy pedagogik profilaktika
 ijtimoiy pedagogik qo’llab-quvvatlash
  ijtimoiy   rivojlanishi   vaziyatini     ijtimoiy
pedagogik to’g’irlash
Bolalikni  ijtimoiy himoyasi
Bolalar   va   o’smirlarning     ijtimoiy
pedagogik reabilitatsiyasi
 ijtimoiy tashhiz qo’yish
Ijtimoiyprofilaktika
Ijtimoiynazorat
Ijtimoiyreabilitatsiya
Ijtimoiyadaptatsiya
Ijtimoiypatronaj
Ijtimoiyta’minot
Ijtimoiyterapiya
Ijtimoiymaslahat berish
ijtimoiy   pedagogik   texnologiyasini   qo ’ llashning   misoli   sifatida
muammoni   o ’ smir   bilan   ishlash   texnologiyasini   keltirsak   bo ’ ladi .
Maslahatga 
tayyorgarlik Aloqa o’rnatish Vaziyatni 
o’rganish Maqsad 
qo’yish Hal 
qilishni 
izlash Xulosa Professional
pozitsiyani
ishlab
chiqish,
ichki diolog-
konsultatsiy
aga
ko’ndirish,
o’smirlar
bilan
ishlayotgan
psixologlar
talablarini
tahlil qilish Ishonchli
munosabat,
qo’llab-
quvvatlash,
in’iko, sinonim
savollar,
rezyume
(umumlashtiril
gan savol),
mavzuni
o’zgartirish,
o’zgaruvchan
savollar, mijoz
hissiyotlarini
tushunish,
mijoz va
psixolog xis-
tuyg’ularining
verballashuvi,
holatlar tavsifi.
Metafora Nima?
Qiyinchilikla
r va ularning
sabablarini
tahlil qilish.
Qanday?
a) tahlilning
informatsion
-kognitiv
parametrlari
b)
motivatsion
parametrlari
v) operatsion
(malaka,
qobiliyatlar)
g)
emotsional
energetik
(his-tuyg’u,
temperament
)
d) xarakter
va xulq-atvor
jihatlari Sen nimaga
erishmoqchis
an? Sen
nimani
olmoqchisan
? Bu senga
nima uchun
kerak?
Sen o’zingni
kelajakda
qanday his
qilishni
xohlaysan?
kabi
savollarni
berish.
Maqsadni
shakllantiris
h: reallik,
jalb etishlik,
aniqlik,
tekshirish Axborot
berish,
onologiya
metodi,
mantiqiy
asoslash.
Aniq istak.
Parodoksa
l
instruksiya
.
Emotsiona
l
zararlanish
.
Relaksatsi
ya.
Vaziyat
tahlili.
Ichki
muzokaral
ar.
SHaxsiy
tarix trans
formatsiya
si. Ijtimoiy
muammol
ar.
Maqsadga
intilish. Savol:
bizda
qanday
o’zgarishlar
bo’ldi?
Mijoz
tomonidan
natijalar
sarhisobi,
o’zgarishlar
ni
parametrlar
i ga qarab
tahlil qilish
inson
nimaga
erishmoqch
i, u qanday
munosabat
da bo’ladi
(keskinlik
darajasinin
g
o’zgarishi,
energiya
paydo
bo’lishi).  U
nima
biladi?
(tasavvur, Rolli ijro.
Ijobiy
kayfiyat. fikr,
o’zgarishi) 
Keng tarqalgan va effektiv   ijtimoiy pedagogik texnologiyalardan biri trening
hisoblanadi.
  ijtimoiy   pedagogik   trening-jamoaviy   ish   olib   borishning   faol   metodlariga
asoslangan   pedagogik   ta’sirdir.   Bu   tashkillashtirilgan   muloqatning   maxsus   turi
bo’lib,   uning   davomida   shaxs   rivojlanishishi,   kommunikativ   malakalar   paydo
bo’lishi, psixologik yordam ko’rsatish masalalari hal qilinadi.
Mashg’ulotlar davomida o’smirlarda ichki qurilmalar almashuvi sodir bo’ladi,
bilimlar kengayadi, o’ziga va atrofdagilarga ijobiy munosabat tajribasi shakllanadi.
Trening   mashg’ulotlari   paytida   har   bir   o’smirga   g’amxo’rlik   ko’rsatiladi.   U
boshqalarning   yordamiga   tayanishi   mumkin.   SHuning   uchun   turli   muomala
stillarini   sinab   ko’rishi,   odamlararo   ishonishni   o’rganishi,   avval   unga   xos
bo’lmagan   kammunikativ   malaka   va   ko’nikmalarni   o’zlashtirishga   qodir.   Bu
mashg’ulotlar   jamiyatda   yanada   faol   hayotga   tayyorlaydi.     ijtimoiy   pedagogik
trening   guruhining   vazifasi   har   bir   ishtirokchiga   o’zini   individual   vositalar   bilan
namoyon   qilishga   yordam   berishdir.   Biroq   buning   uchun   o’z-o’zini   anglab   olishi
lozim.
SHaxs   o’z-o’zini   tarbiyalashni   quyidagi   yo’nalishlar   bo’yicha   amalga
oshiradi:
1) o’z   “men”ini   boshqalar   bilan   qiyoslash   orqali   qabul   qilish,   ya’ni   inson
boshqalar  chetdan   kuzatish  qulayligi  uchun  bundan  foydalanadi.  Bu   esa
o’zini   guruhning   boshqa   a’zolari   bilan   qiyoslashga   ajoyib   imkoniyat
yaratadi.
2) O’zini   boshqalarning   qabul   qilishlari   orqali   qabul   qilish,   ya’ni
atrofdagilar berayotgan ma’lumotlarni qayta munosabat asosida ishlatish.
Bu atrofdoshlarning so’zlari, xis-tuyg’ulari, xulq-atvor reaksiyalari orqali
o’ziga bo’lgan munosabatini bilib olishga yordam beradi. 3) O’zini   faoliyat   natijasi   orqali   qabul   qilish,   ya’ni   inson   nima   qilganiga
baho berish. O’z-o’zini baholashning bu usuli o’z imkoniyatlari haqidagi
fikrni mustahkamlaydi.
4) O’zini tashqi qiyofa bahosi orqali qabul qilish.
SHaxsning rivojlanishiga imkon yaratuvchi trening maqsadlari:
a)   ishtirokchilarning    ijtimoiy  masuliyatini   oshirish,  ularning  boshqalar  bilan  faol
munosabatga kirishish qobiliyatini o’stirish. 
b)   o’smirlarning   faol   ijtimoiy   pozitsiyasini   shakllantirish   va   o’z   hayotlarida
o’zgarish sodir eta olish qobiliyatinirivojlantirish.
v) psixologik madaniy darajasini ko’tarish.
Treningning asosiy tamoyillari: 
1. Ishtirokchilarning   o’zaro   hurmati   va   ishonchiga   asoslangan   to’laqonli
shaxslararo muomala.
2. Doimiy   qayta   aloqa,   ya’ni   ishtirokchi   boshqa   ishtirokchilar   xatti-
harakatlariga baho beruvchi ma’lumotlarni olishi.
3. O’z-o’ziga tashhiz qo’yish .
4. Rivojlanishning optimallashuvi.
5. Aqliy va emotsional sohalarning uyg’unlashuvi.
6. Trening va uning alohida mashg’ulotlarida ixtiyoriy qatnashish.
7. Guruh dinamikasiga yordam beruvchi guruhning doimiy tarkibi.
8. YAkkalik.
9. Mikroguruhlarda ishlash imkonini beruvchi erkin hudud.
Texnologiyalarni  ijtimoiy pedagogik faoliyatiga joriy qilish mablag’ni iqtisod
qilish     ijtimoiy   pedagogik   faoliyatni   ilmiy   asosda   tashkil   qilishni   ta’minlaydi,
ijtimoiypedagog   oldida   turgan   vazifalarni   hal   qilishning   effektivligiga   yordam
beradi.   Ijtimoiypedagog   texnologiyalar   ijtimoiypedagogning   keng   ko’lamdagi
vazifalari-tashhiz qo’yish,   ijtimoiy profilaktika,   ijtimoiy adaptatsiya va   ijtimoiy
reabilitatsiyani yechishga yordam beradi. Adabiyotlar
1. Egamberdiyeva H.M. «Ijtimoiy pedagogika» (darslik) - T., 2009 y.
2.     Mavlonova   R.   va   boshkalar   “Ijtimoiy     pedagogika”   (O’kuv     kullanma)   -   T.,
2009 y.
3.  Galaguzova  M.  A.  Sotsialnaya  pedagogika  (Uchebnoye  posobiya)  - M.,
4.   Xarlamov   I.F.   Pedagogika   v   voprosax   i   otvetax   (Uchebnoye   posobiya)     -1.
Munavvarov A.K. Pedagogika (O’quv qullanma). - T.,  1996 u.
5. Munavvarov A.K. Pedagogika(o`quv qo`llanma). - T.,  1996 u.
6 .Munavvarov A.K. Oila pedagogikasi (o`quv qo`llanma a). - T.,  1994 u.
7. Yo‘ldoshev J.  Ta’lim yangilanish yo‘lida (o`quv qo`llanma). - T., 2000 u.
8 . Podlasыy I L .Pedagogika. V 2x kn. (o`quv qo`llanma). - M., 2003 g.
9.Yu.Asadov,   R.Musurmanov.O’smirlar   deviant   hatti-harakatning   ijtimoiy
psixologik xususiyatlari T;-Sano-standart-2011

Mavzu: Ijtimoiy - pedagogik texnologiyalarni ishlab chiqishning nazariy asoslari, strukturasi va mazmuni REJA: 1.Ijtimoiy - pedagogik texnologiya tushunchasi va uning mohiyati. 2.Nazariy, amaliy va tadqiqotchilik ijtimoiy - pedagogik texnologiyalar. 3.Ijtimoiy pedagogning amaliy faoliyati va texnologiyalarning o’zaro aloqalari. 4.Ijtimoiy - pedagogik texnologiyalar tasnifi. Tasnifning asoslari va me- zonlari.

Shunday qilib ijtimoiy pedagogik faoliyat metodikasi ijtimoiy pedagogik faoliyat shakllari, metodlari, vositalari va nazorati mazmunining majmuasi hisoblanadi. Turli metodlarning maqsadga muvofiq birikishi ijtimoiy pedagogik texnologiyaning mohiyatini tashkil qiladi. “Ijtimoiy pedagogik texnologiyalar” tushunchasi “pedagogik texnologiya” va “ ijtimoiy texnologiya” tushunchalaridan kelib chiqqan. Pedagogik-texnologiya ikki sohada o’z ildizlariga ega. Birinchisi, texnik fanlar-o’quv jarayonining effektivligini oshirishga yordam beruvchi texnik vositalarni qo’llash va ishlab chiqish. Ikkinchisi, ijtimoiy fanlar hisoblanadi. 80-yillar o’rtalarida pedagogik amaliyotda SH.A.Amonashvili (ijtimoiy- shaxsiy texnologiya), V.P.Bespalko (dasturlashtirilgan ta’lim texnologiyasi), S.N.Lo’senkova (istiqbolli ta’lim) va boshqalarning pedagogik texnologiyalari, V.A.Karakovskiy, N.E.Selivanova, N.I.Hurkova va boshqalarning pedagogik tarbiya tizimlari umum tan olindi. “Pedagogik texnologiyalar” o’quv fani professional pedagoglarni tayyorlash dasturiga kiritildi. Hozirgi kunda pedagogik texnologiyalar deganda insoniyat va texnik zahiralardan foydalanishi orqali o’quvchilarning ta’lim-tarbiya jarayonlarini rejalashtirish, bahslash metodlari tushuniladi. Pedagogikada texnologik yondoshuvning maqsadi barcha maqsadlarga yerishish kafolatlangan ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil qilishdir. Pedagogik texnologiyalar pedagogik jarayonning barcha boshqariladigan tarkibiy qismlarini tizimli tahlil qilish, nazorat qilishni ko’zda tutadi. “ Ijtimoiy texnologiyalar” tushunchasi sotsiologiyada vujudga kelgan va ijtimoiy jarayonlarning rivojlanishi asosi bo’lgan natijalarni dasturlash imkoniyati bilan bog’liq. Ijtimoiy texnologiyalarning turlaridan biri ijtimoiy ish texnologiyalari bo’lib ular ijtimoiy pedagogik texnologiyalarga juda yaqin, chunki yuqorida ta’kidlagandek ijtimoiy pedagog va ijtimoiy ishchi faoliyatining jihatlari ko’p. Ijtimoiy pedagogik texnologiya ijtimoiy va pedagogik texnologiyalarni birlashtiruvchi texnologiya hisoblanadi.

Ijtimoiy pedagogik texnologiyalarni ishlab chiqish imkoni ijtimoiy pedagogik faoliyatning o’z tuzilishiga ega ekanligiga bog’liq. ijtimoiy pedagogik faoliyat maqsad va vazifalarni aniqlashdan boshlanadi. Bularni mutaxassislar yechishlari lozim, ya’ni bolada muomala ko’nikmalarini shakllantirish, unga yangi muhitga ko’nikishga yordam berishdir va boshqa maqsadlar o’z navbatida faoliyat mazmuni, uning amalga oshirish metodlari va uni tashkillashtirish shakllarini aniqlab beradi. Ijtimoiy pedagogik faoliyat maqsadi, uning natijalari va mazmuni qanchalik to’g’ri aniqlanganligi, unga yerishish uchun qanday metodlar tanlanganligiga bog’liq bo’ladi. SHunday qilib ijtimoiy pedagogik texnologiya ijtimoiy pedagogik faoliyat metodlari va usullari majmuasidir. Ijtimoiy pedagogning aralashishni talab qiluvchi har qanday muammoni hal qilish unga tashhiz qo’yishdan boshlanadi. Tashhiz qo’yish axborot taxlili, to’plash va tizimlashtirishdan iborat. Keyingi bosqich bu muammoni hal qilish yo’llarini qidirish. Buning uchun tashhiz asosida maqsad qo’yiladi va unga muvofiq faoliyatning aniq vazifalari belgilanadi. ijtimoiy pedagog qanday texnologiyani qo’llashga ko’ra shunga mos tushuvchi faoliyat metodlari va shakllarini tanlaydi. Ish yakunlanganidan so’ng ijtimoiy pedagog bola muammosi qanchalik to’g’ri hal qilinganiga baho berishi lozim. ijtimoiy texnologiyalar tasnifi Tasnif asosi ijtimoiy texnologiyalar turlari 1) Qo’llanishi sohasi 2) Ob’ektlar 3) Hal qilinayotgan vazifalar Global Universal Mintaqaviy Guruh Jamoa Individual Tashkiliy

xarakteri 4) Metodlarni o’zlashtirish sohasi 5) ijtimoiy ish yo’nalishlari Informatsion Innovatsion ijtimoiy modellashtirish ijtimoiy bashorat berish Sitsial-tibbiy Ijtimoiypsixologik ijtimoiy pedagogik ijtimoiy pedagogik profilaktika ijtimoiy pedagogik qo’llab-quvvatlash ijtimoiy rivojlanishi vaziyatini ijtimoiy pedagogik to’g’irlash Bolalikni ijtimoiy himoyasi Bolalar va o’smirlarning ijtimoiy pedagogik reabilitatsiyasi ijtimoiy tashhiz qo’yish Ijtimoiyprofilaktika Ijtimoiynazorat Ijtimoiyreabilitatsiya Ijtimoiyadaptatsiya Ijtimoiypatronaj Ijtimoiyta’minot Ijtimoiyterapiya Ijtimoiymaslahat berish ijtimoiy pedagogik texnologiyasini qo ’ llashning misoli sifatida muammoni o ’ smir bilan ishlash texnologiyasini keltirsak bo ’ ladi . Maslahatga tayyorgarlik Aloqa o’rnatish Vaziyatni o’rganish Maqsad qo’yish Hal qilishni izlash Xulosa

Professional pozitsiyani ishlab chiqish, ichki diolog- konsultatsiy aga ko’ndirish, o’smirlar bilan ishlayotgan psixologlar talablarini tahlil qilish Ishonchli munosabat, qo’llab- quvvatlash, in’iko, sinonim savollar, rezyume (umumlashtiril gan savol), mavzuni o’zgartirish, o’zgaruvchan savollar, mijoz hissiyotlarini tushunish, mijoz va psixolog xis- tuyg’ularining verballashuvi, holatlar tavsifi. Metafora Nima? Qiyinchilikla r va ularning sabablarini tahlil qilish. Qanday? a) tahlilning informatsion -kognitiv parametrlari b) motivatsion parametrlari v) operatsion (malaka, qobiliyatlar) g) emotsional energetik (his-tuyg’u, temperament ) d) xarakter va xulq-atvor jihatlari Sen nimaga erishmoqchis an? Sen nimani olmoqchisan ? Bu senga nima uchun kerak? Sen o’zingni kelajakda qanday his qilishni xohlaysan? kabi savollarni berish. Maqsadni shakllantiris h: reallik, jalb etishlik, aniqlik, tekshirish Axborot berish, onologiya metodi, mantiqiy asoslash. Aniq istak. Parodoksa l instruksiya . Emotsiona l zararlanish . Relaksatsi ya. Vaziyat tahlili. Ichki muzokaral ar. SHaxsiy tarix trans formatsiya si. Ijtimoiy muammol ar. Maqsadga intilish. Savol: bizda qanday o’zgarishlar bo’ldi? Mijoz tomonidan natijalar sarhisobi, o’zgarishlar ni parametrlar i ga qarab tahlil qilish inson nimaga erishmoqch i, u qanday munosabat da bo’ladi (keskinlik darajasinin g o’zgarishi, energiya paydo bo’lishi). U nima biladi? (tasavvur,